everything maths and science - C2B2A
everything maths and science - C2B2A everything maths and science - C2B2A
punt in kilogram (kg) en d is die afstand tussen die twee punte in meter (m). Vir enige groot voorwerp (nie puntmassas nie) gebruik ons die afstand vanaf die middel van die voorwerp(e) om die berekeninge te doen. Dit is baie belangrik wanneer ons met baie groot liggame soos planete te doen het. Die afstand van die middelpunt van die planeet na sy oppervlak verskil dikwels baie. Onthou die aantrekkingskrag moet met behulp van ‘n vektor beskryf word. Ons gebruik Newton se Universele gravitasiewet om die grootte van kragte te bepaal en analiseer dan die probleem om die rigting van die krag te bepaal. Neem byvoorbeeld ‘n man met ‘n massa van 80 kg wat 10 m van ‘n vrou met ‘n massa van 65 kg staan. Die aantrekkende gravitasiekrag tussen hulle is F = G m1m2 d 2 = 6,67 × 10 -11 (80)(65) (10) 2 = 3,47 × 10 -9 N Indien die man en die vrou na ‘n posisie 1 m uitmekaar beweeg, is die krag F = G m1m2 d 2 = 6,67 × 10 -11 (80)(65) (1) 2 = 3,47 × 10 -7 N Soos jy kan sien, is hierdie kragte baie klein. Oorweeg nou die gravitasiekrag tussen die Aarde en die Maan. Die massa van die Aarde is 5,98 × 10 24 kg, die massa van die Maan is 7,35 × 10 22 kg die Aarde en die Maan is 3,8 × 10 8 m uitmekaar. Die gravitasiekrag tussen die Aarde en die Maan is : F = G m1m2 d 2 = 6,67 × 10 -11 (5,98 × 1024 )(7,35 × 1022 ) (0,38 × 109 ) 2 = 2,03 × 10 20 N Uit hierdie voorbeeld kan jy sien dat die kragte baie groot is. Hierdie twee voorbeelde demonstreer dat hoe groter die massas is, hoe groter is die kragte tussen hulle. Die 1/d 2 faktor toon aan dat die afstand tussen liggame ook ‘n rol speel. Hoe nader die liggame aan mekaar is, hoe groter is die gravitasiekrag tussen hulle. Ons ondervind die grootste gravitasiekrag van die Aarde op die oppervlakte aangesien dit die naaste is wat ons aan die Aarde kan kom, maar in die buitenste ruimte sou ons skaars die gravitasiekrag van die Aarde kon ervaar. Onthou F = m a , dit beteken elke voorwerp op Aarde voel dieselfde gravitasieversnelling. Dit beteken dat as jy ’n pen of ’n boek van dieselfde hoogte af laat val, sal beide die voorwerpe dieselefde tyd neem om die grond te bereik. Ons kan dit moontlik aantoon deur Newton se tweede wet en die vergelyking vir die gravitasiekrag toe te pas. Die krag tussen die Aarde (met ’n massa MAarde) en ’n voorwerp met massa mv is: F = GmvMEarth d 2 Hoofstuk 2. Newton se wette 113
en die versnelling van ‘n voorwerp met massa mv (in terme van die krag wat daarop inwerk) is av = F mv Ons gebruik die vergelykings en vind dat: av = G MAarde d 2 Aarde Aangesien dit nie afhantklik is van die massa van die voorwerp mo nie, hang die versnelling van ‘n liggaam (a.g.v. die Aarde se gravitasiekrag) nie af van die massa van die liggaam nie. Alle voorwerpe sal dus dieselfde gravitasieversnelling ondervind. Die krag op verskillende liggame sal verskillend wees maar die versnelling dieselfde. Omdat hierdie verstelling wat deur gravitasie veroorsaak word op alle voorwerpe dieselfde is, benoem ons dit verskillend. In plaas daarvan om a te gebruik, gebruik ons gEarth wat ons die gravitasieversnelling noem, en wat ‘n waarde van ongeveer 9,8 m·s −2 het. Die feit dat die gravitasieversnelling onafhanklik is van die massa van die voorwerp is waar vir enige planeet en nie net die Aarde nie. Elke planeet se gravitasieversnelling verskil egter. Oefening 2 – 7: 1. Wanneer die planeet Jupiter op sy naaste aan die Aarde is, is dit 6,28 × 10 8 km weg. Indien Jupiter ‘n massa van 1,9 × 10 27 kg het, wat is die grootte van die gravitasiekrag tussen Jupiter en die Aarde? 2. Wanneer die planeet Jupiter op sy verste weg van die Aarde is, is dit 9,28 × 10 8 km weg. Indien Jupiter se massa 1,9 × 10 27 kg is, wat is die grootte van die gravitasiekrag tussen Jupiter en die Aarde? 3. Op watter afstand weg van die Aarde moet ‘n satelliet met ‘n massa van 80 kg wees om ‘n krag van 1000 N te ondervind? Hoe ver van Jupiter moet dieselfde wees om dieselfde krag te ondervind? 4. Die radius van Jupiter is 71,5×10 3 km en die radius van die maan is 1,7×10 3 km. As die maan ’n massa van 7,35 × 10 22 kg het, bepaal die gravitasieversnelling op Jupiter en op die maan. 5. Astrologie, NIE astronomie nie, maak ‘n groot ophef van die posisie van die planete wanneer iemand gebore word. Die enigste bekende krag wat ‘n planeet uitoefen op die Aarde is gravitasie. Bereken: a) die gravitasiekrag uitgeoefen op ‘n 4,20 kg baba deur ‘n 100 kg pa 0,200 m weg, by geboorte. b) die krag op die baba asgewolg van Jupiter as dit die naaste afstand van die Aarde is, so wat 6,29 × 1011 m. c) Hoe vergelyk die krag wat Jupiter op die baba uitoefen met die krag wat deur die baba se pa op hom uitgeoefen word? 6. Die bestaan van die dwergplaneet Pluto is voorgestel vanuit die voorkoms van onreëlmatighede in die planeet Neptunus se wentelbaan. Pluto is ontdek baie naby sy voorgestelde posisie. Dit blyk nou egter dat die ontdekking vrugteloos 114 2.4. Kragte tussen massas
- Page 76 and 77: kan varieer van nul (wanneer geen a
- Page 78 and 79: Stap 1: Maksimum statiese wrywingsk
- Page 80 and 81: normaalkrag is en kan daarom die st
- Page 82 and 83: Informele eksperiment: Normaalkragt
- Page 84 and 85: Nog ’n voorbeeld is ’n blok op
- Page 86 and 87: 3 y 2 1 0 Fg 0 1 2 3 4 5 x θ Fgy F
- Page 88 and 89: Aanvaar byvoorbeeld dat die positie
- Page 90 and 91: a) Teken ’n vryliggaamdiagram van
- Page 92 and 93: Sien video: 26SB op www.everythings
- Page 94 and 95: oorkom (of “kanselleer” wrywing
- Page 96 and 97: voorwerp inwerk moet ons net met di
- Page 98 and 99: 1. die grootte en rigting van die t
- Page 100 and 101: Pas nou Newton se tweede bewegingsw
- Page 102 and 103: 1 3 van totale wrywingskrag Ff op 1
- Page 104 and 105: Uitgewerkte voorbeeld 13: Newton se
- Page 106 and 107: Voorwerp op ’n skuinsvlak In ’n
- Page 108 and 109: Uitgewerkte voorbeeld 15: Newton se
- Page 110 and 111: Vir die bespreking kies ons die rig
- Page 112 and 113: oorkom sodat die vuurpyl opwaarts k
- Page 114 and 115: 4. Bereken die versnelling van ‘n
- Page 116 and 117: a) Wat is sy versnelling? b) Indien
- Page 118 and 119: DEFINISIE: Newton se derde beweging
- Page 120 and 121: wat deel is van die paar is F1, wat
- Page 122 and 123: Algemene eksperiment: Ballonvuurpyl
- Page 124 and 125: Oefening 2 - 6: 1. ‘n Vlieg tref
- Page 128 and 129: was, aangesien Pluto so klein is en
- Page 130 and 131: Die massa van die passasiers is 421
- Page 132 and 133: • die massa van die man, m • di
- Page 134 and 135: Stap 5: Gee die finale antwoord. Di
- Page 136 and 137: 2.5 Opsomming ESE33 Sien aanbieding
- Page 138 and 139: a) Die kas word na die oppervlak ge
- Page 140 and 141: Die vuurpyl versnel omdat die groot
- Page 142 and 143: c) 60 N d) 80 N [SC 2002/03 HG1] 20
- Page 144 and 145: c) Die grootte van die krag wat die
- Page 146 and 147: [IEB 2002/11 HG1] 33. ’n Motor op
- Page 148 and 149: stut tou R 70 P ◦ boks tou S a) T
- Page 150: 9. Bereken die gravitasiekrag tusse
- Page 153 and 154: 3 Atomiese kombinasies Ons bly in
- Page 155 and 156: Hierdie drie kragte werk gelyktydig
- Page 157 and 158: WENK ’n Lewis diagram gebruik kol
- Page 159 and 160: Die kruisies en kolletjies tussen d
- Page 161 and 162: WENK ‘n Alleenpaar kan gebruik wo
- Page 163 and 164: Oefening 3 - 4: Stel die volgende m
- Page 165 and 166: 5. Voltooi die volgende tabel: Verb
- Page 167 and 168: Figuur 3.8: Die algemene molekulêr
- Page 169 and 170: WENK Ons kan ook die vorm van ‘n
- Page 171 and 172: FEIT Die konsep van elektronegatiwi
- Page 173 and 174: WENK Om vas te stel of ’n molekul
- Page 175 and 176: Stap 4: Stel die polariteit van die
punt in kilogram (kg) en d is die afst<strong>and</strong> tussen die twee punte in meter (m). Vir enige<br />
groot voorwerp (nie puntmassas nie) gebruik ons die afst<strong>and</strong> vanaf die middel van<br />
die voorwerp(e) om die berekeninge te doen. Dit is baie belangrik wanneer ons met<br />
baie groot liggame soos planete te doen het. Die afst<strong>and</strong> van die middelpunt van die<br />
planeet na sy oppervlak verskil dikwels baie. Onthou die aantrekkingskrag moet met<br />
behulp van ‘n vektor beskryf word. Ons gebruik Newton se Universele gravitasiewet<br />
om die grootte van kragte te bepaal en analiseer dan die probleem om die rigting van<br />
die krag te bepaal.<br />
Neem byvoorbeeld ‘n man met ‘n massa van 80 kg wat 10 m van ‘n vrou met ‘n massa<br />
van 65 kg staan. Die aantrekkende gravitasiekrag tussen hulle is<br />
F = G m1m2<br />
d 2<br />
= 6,67 × 10 -11 (80)(65)<br />
(10) 2<br />
= 3,47 × 10 -9 N<br />
Indien die man en die vrou na ‘n posisie 1 m uitmekaar beweeg, is die krag<br />
F = G m1m2<br />
d 2<br />
= 6,67 × 10 -11 (80)(65)<br />
(1) 2<br />
= 3,47 × 10 -7 N<br />
Soos jy kan sien, is hierdie kragte baie klein.<br />
Oorweeg nou die gravitasiekrag tussen die Aarde en die Maan. Die massa van die<br />
Aarde is 5,98 × 10 24 kg, die massa van die Maan is 7,35 × 10 22 kg die Aarde en die<br />
Maan is 3,8 × 10 8 m uitmekaar. Die gravitasiekrag tussen die Aarde en die Maan is :<br />
F = G m1m2<br />
d 2<br />
= 6,67 × 10 -11 (5,98 × 1024 )(7,35 × 1022 )<br />
(0,38 × 109 ) 2<br />
= 2,03 × 10 20 N<br />
Uit hierdie voorbeeld kan jy sien dat die kragte baie groot is.<br />
Hierdie twee voorbeelde demonstreer dat hoe groter die massas is, hoe groter is die<br />
kragte tussen hulle. Die 1/d 2 faktor toon aan dat die afst<strong>and</strong> tussen liggame ook ‘n rol<br />
speel. Hoe nader die liggame aan mekaar is, hoe groter is die gravitasiekrag tussen<br />
hulle. Ons ondervind die grootste gravitasiekrag van die Aarde op die oppervlakte<br />
aangesien dit die naaste is wat ons aan die Aarde kan kom, maar in die buitenste<br />
ruimte sou ons skaars die gravitasiekrag van die Aarde kon ervaar.<br />
Onthou F = m a , dit beteken elke voorwerp op Aarde voel dieselfde gravitasieversnelling.<br />
Dit beteken dat as jy ’n pen of ’n boek van dieselfde hoogte af laat val, sal beide<br />
die voorwerpe dieselefde tyd neem om die grond te bereik. Ons kan dit moontlik<br />
aantoon deur Newton se tweede wet en die vergelyking vir die gravitasiekrag toe te<br />
pas. Die krag tussen die Aarde (met ’n massa MAarde) en ’n voorwerp met massa mv<br />
is: F = GmvMEarth<br />
d 2<br />
<br />
<br />
<br />
Hoofstuk 2. Newton se wette<br />
113