Fase 2: Valorisatie reststromen - Glastuinbouw Waterproof

Het zilt proefbedrijf Tested op Texel in Den Hoorn (www.ziltproefbedrijf.nl) experimenteert met de zilte teelt van aardappelen.
Eind juli 2011 presenteerde hij twee soorten aardappels die geschikt waren voor consumptie. De aardappels waren
geteeld bij De Petten en besproeid met zout water. Het project Zilte Landbouw Texel is onderdeel van het Bsik-project
‘Leven met Water’ waarin nieuwe en traditionele gewassen worden onderzocht op hun zouttolerantie en marktpotentie.
Daarnaast wordt een agronomisch systeem gebaseerd op het gebruik van zout kwelwater ontwikkeld en worden de
nieuwe (biologische) gewassen op de markt gebracht. Het onderzoek aan de VU (Professor Jelte Rozema en drs. Arjen de
Vos) richt zich vooral op de ecologie en het uitvoeren van verschillende groei experimenten in het laboratorium.
Om van een halofyt een nieuw landbouwgewas te maken moeten er meerdere stappen doorlopen worden. Vaak zijn dit
wilde planten die nog niet in de landbouw worden gebruikt. Er is meestal weinig informatie beschikbaar over hoe de plant
groeit en hoe deze gecultiveerd kan worden. Als eerste wordt er gekeken naar de ecologie van de desbetreffende plant,
aangezien dit al veel informatie kan opleveren. Hierna worden experimenten in het laboratorium uitgevoerd om o.a. de
zouttolerantie te bepalen, gevolgd door opschaling van de teelt op Texel.
Er worden momenteel diverse experimenten uitgevoerd aan de VU. Deze zijn vooral gericht op het achterhalen van
de zouttolerantie en de groeisnelheid van de verschillende planten. Ook wordt er gekeken naar de fysiologie van de
zouttolerantie. Hiervoor worden verschillende delen van de plant doorgemeten op zouten, nutriënten, polyfenolen,
specifieke flavonoïden en antioxidanten. Deze stoffen zijn niet alleen belangrijk voor de zouttolerantie, maar geven de
potentiele gewassen vaak ook een meerwaarde op de markt.
Planten waar momenteel mee wordt gewerkt zijn onder andere Crambe maritima (Zeekool), Hordeum vulgare (Gerst),
Cochlearia officinalis (Echt Lepelblad), Diplotaxis tenuifolia (Wilde Rucola), en Tripleurospermum maritimum (Reukloze
Kamille). Op dit moment wordt in Texel gewerkt aan de opschaling van de teelt van Zeekool. Ook de marktintroductie van
de nieuwe gewassen is onderdeel van het project. De afzet van de zeekool heeft in de 2008/2009 winter belangrijke
informatie opgeleverd. De zeekool is in beperkte mate afgezet voor een prijs die bij de € 50 per kilo per gelegen heeft.
Dit heeft de afzetmogelijkheden sterk beperkt maar ondanks dat zijn wij er rond de kerst erg goed in geslaagd de zeekool
af te zetten.
Eventuele externe risico’s
Bij deze toepassing wordt er vanuit gegaan dat de (rest) nutriënten door het zouttolerante gewas volledig of nagenoeg
volledig opgenomen worden. Hoewel deze gewassen de hogere zoutconcentraties verdragen, is de vraag in hoeverre
deze gewassen de hoeveelheden NaCl volledig zouden kunnen verwijderen alvorens de restwaterstroom naar grondwater
of oppervlaktewater verder geleid wordt. Hiertoe zou een berekening gemaakt moeten worden over hoeveel het areaal
(ha.) en de hoeveelheid gewas (ton) er geproduceerd moet worden om de hoeveelheid NaCl volledig op te nemen.
Het gebruik van zouttolerante gewassen levert producten met een andere dan de bekende smaken. Consumenten
moeten vaak wennen hieraan, en de marktintroductie vraagt daarom een specifieke aanpak. Inzet op streekproducten en
delicatesse in vaak de gekozen route.
Andere risico’s vormen de ziekteresistentie van zouten teelten en het ruimtegebruik op of nabij het bedrijf. Logistiek
(opslag en transport) is bij deze optie nog wel een punt van aandacht indien de zoute teelt niet in de directe nabijheid van
het eigen bedrijf toegepast kan worden.
Verder is de continue beschikbaarheid van zout en nutriëntrijk water een mogelijk probleem, en zal er mogelijk in de
winterperioden minder nutriënten opgenomen worden door de halofyten.
Een mogelijke beperking is het jaarrond kunnen telen. Met name de wintermaanden januari-februari vormen een probleem.
Hoewel er een aantal pilots lopen, lijkt toepassing in de praktijk nog niet op korte termijn realiseerbaar omdat er nog veel
vragen liggen. De eerste praktijktoepassingen, bijvoorbeeld sierteelt op licht zouten afvalwaterstromen (los van de grond),
of combinaties met open akkerbouw in zilte kustgebieden, lijken haalbaar over 5 jaar, mits schadelijke stoffen verwijderd
worden alvorens het afvalwater als irrigatiewater gebruikt wordt. Voor gebruik van brijn ligt de val op de loer dat er in de
teelt uiteindelijk toch weer verzilting optreedt en daarmee niet duurzaam is. Indien alleen licht-gezouten afvalwater wordt
gebruikt, zijn halofytenfilters naast het bedrijf ook een mogelijkheid.
57