Fase 2: Valorisatie reststromen - Glastuinbouw Waterproof

Er zijn wel 40 gewassen bekend die zouttolerant zijn (Xplorelab, 2010). In Nederland denkt men in de eerste plaats
aan zeegroenten zoals zeekraal en lamsoor (zeeaster). In het algemeen kan gedacht worden aan groenten (spinazie,
groene asperges), akkerbouwgewassen (snijbiet, aardappel, speltgraan), bloemen- of sierteelt (potplanten), zilte grassen
of hooi voor veevoer (Brandenburg, 2007, van Dam, 2007). De productie van eendenkroos voor eiwitrijk (zilt) veevoer, en
vervanging van de likstenen als natrium leverancier, is een serieuze optie (Priva 15 ). Voor een uitgebreid overzicht van de
mogelijk te telen gewassen en hun kenmerken op zilte gronden wordt verwezen naar Van Schaijk (2007).
Eisen
Iedere potentiële soort heeft eigen specifieke kenmerken en teeltvoorwaarden. Bij zilte gewassenzijn dat bijvoorbeeld de
grondsoort en de hoeveelheid zout water die de plant mag hebben. Natrium- en chloorionen uit zout bij hoge concentraties
zijn schadelijk voor de plant en nemen groei, productie en kwaliteit af. Ook zullen planten onder deze stresscondities veel
gevoeliger voor ziekten worden. De uiteindelijke EC in het wortelmilieu (zie figuur) is daarbij leidend en is aan een maximum
gebonden. Toepassing van brijn of afvalwater met een vrij hoge EC lijkt wel mogelijk, maar er zal voor gewaakt moeten
worden dat de EC in de wortelzone niet boven de drempel zal gaan oplopen. Beregening met zout water (van boven) kan
het blad schaden. Dit is een extra schadepost bij siergewassen zoals bloemen en boomkwekerijproducten. Verzilting heeft
ook effect op de bodemstructuur, vooral op zavel- en kleigronden. De natriumionen nemen in de grond als het ware de
plaats in van het aanwezige calcium en magnesium, waardoor de bodem dichtslibt. De aanwezigheid van residuen GBM
en pathogenen is mogelijk een knelpunt ten aanzien van de teelt.
Zeekraal heeft zout nodig, en groeit slechter in zoet water. (Half zout: 12 mS/cm). Zeekraal heeft geen bladeren, maakt
geen suikers aan, en gebruikt de vacuolen om te gaan met het zout. De efficiëntie van zoutopname moet nog bekeken
worden. Waarschijnlijk neemt zeekraal niet alles op. De gevoeligheid voor gewasbeschermingsmiddelen is onbekend.
Toepassing van standaard afvalwater zal qua concentraties van hoofd- en micronutriënten geen probleem vormen. Mogelijk
dat na indikking (5x) de concentraties van bepaalde micronutriënten schadelijk kunnen zijn voor de planten.
De in het afvalwater aanwezige hoofdnutriënten (N,P,K) maar ook de andere sporenelementen zijn van nut voor het gewas.
Zeekraal groeit het best op zandige kleigronden en moet bevloeid worden met zoutwater voor een optimale smaak.
Lamsoor groeit bij voorkeur ook op zandige kleigronden, maar heeft geen zout nodig om te kunnen overleven, wel voor
de typische zilte smaak. Een zandige deklaag bij de teelt van zeeaster/lamsoor vormt een voordeel, omdat klei allerlei
teeltproblemen met zich meebrengt indien het overspoeld wordt met zout water (Brandenburg, 2007).
Wetgeving
Het lozen van nutriënten, zout en ander stoffen zoals GBM in een open milieu is door de KRW aan banden gelegd.
Een buitenteelt heeft daarmee dus ook te maken. GBM zullen verwijderd moeten worden alvorens geloosd wordt op
de buitenteelt. Wel is bekend dat bijvoorbeeld bepaalde stoffen (bv. GBM) door langere verblijftijd in halofytenfilters
afgebroken kunnen worden, maar toepassingen zullen altijd moeten aantonen dat er geen 0-uitspoeling van deze stoffen
naar milieu plaatsvindt.
De teelt van zilte gewassen is binnendijks mogelijk als zout water gebruikt wordt om te bevloeien. Bij teelt in de volle grond
zal dit inhouden dat het bodemprofiel hier zout(er) gaat worden. Dit moet dan wel zo in te passen zijn dat dit geen verzilting
van de omgeving oplevert. Het omliggende watersysteem moet dit toestaan of hierop aangepast worden (Grontmij,
2008), of het systeem moet hydrologisch ontkoppeld kunnen worden. Zilte teelt zal daarom veelal alleen in kustgebieden
eenvoudig te realiseren zijn. In principe is toepassing van zouttolerante teelt in open milieus een variant op “Lozen op
oppervlaktewater”, waarbij het gewas als nutriëntenfilter wordt gebruikt. Meer landinwaarts zal zout-tolerante teelt daarom
mogelijk alleen als recirculatiesysteem opgezet kunnen worden, waarbij opnieuw een lozingsprobleem (zout) zal ontstaan.
Telers in Zeeland mogen nagenoeg geen herbiciden spuiten, en hebben veel last van onkruid. Voorkeur geniet dan ook een
binnenteelt. Zeekraal is een snijgewas. De stengels verhouten op termijn en zodoende kan er drie maal gesneden worden.
Lamsoor is een sierproduct. Het kan niet binnen geteeld worden, en moet afgehard worden. De wind moet er doorheen
kunnen blazen en weerswisselingen zijn belangrijk. Lamsoor is ziektegevoelig, vooral schimmels en witte vlieg.
15 Priva, informatie per email d.d. 21 februari 2011, Nico Enthoven.
55