Fase 2: Valorisatie reststromen - Glastuinbouw Waterproof

Van de verschillende routes zullen we een tweetal routes buiten beschouwing laten. De route (AE) waarbij afvalwater op
grotere afstand van de producent gebruikt zal worden, wordt niet economisch rendabel geacht vanwege de kosten van
de grote vracht over langere afstand. Ook de toepassing van het concentraat op eigen bedrijf (CB) wordt hier buiten
beschouwing gelaten. We gaan er vanuit dat binnen WP5 er alles aan gedaan zal worden om zoveel mogelijk water en
nuttige stoffen uit het afvalwater te halen om dit te hergebruiken voor de eigen teelt. Het concentraat zal daarom in alle
gevallen het eigen bedrijf verlaten.
Het direct toepassen van het volledige afvalwater in een andere teelt op eigen bedrijf (AB) wordt wel als optie meegenomen.
Een mogelijk voordeel van deze route kan zijn dat hiervoor niet de wet- en regelgeving t.a.v. de afvalstoffen geldt. We
denken daarbij vooral aan de mogelijkheid om zouttolerantere varianten van het eigen gewas of juist andere zouttolerante
gewassen toe te passen. Indien het afvalwater voor een alternatieve teelt op eigen bedrijf gebruikt wordt, ook dan zal het
restproduct weer de kas verlaten als concentraat via een lokale zuiveringsstap. Deze route heeft alleen nut (kan economisch
interessant zijn) indien de alternatieve teelt veel toleranter met de kwaliteit van het water is, mogelijk schadelijke stoffen of
nutriënten kan verwijderen of bijvoorbeeld het nieuwe afvalwater een nog hoger zoutgehalte heeft. Ook voor deze teelten
moet er uiteindelijk wel een oplossing bedacht worden om het nieuwe afvalwater te verwerken et al. te voeren.
Ten aanzien van de afzet van afvalwater bij een teelt buiten de eigen kas, gaan we er vanuit dat de ontvangende partij
in de nabijheid van de producent gevestigd is (AR). Als de transportkosten te hoog zijn, is waterterugwinning en het
concentraat elders gebruiken als bron voor meststoffen het enige alternatief. Een route waarbij het afvalwater van één
producent gebruikt wordt door één of meerdere ontvangende(n) partij(en), zonder tussenkomst van een derde partij (bv.
voor in-/verzameling, opwerking, distributie), noemen we “cascadering”. Voor deze route geldt, net als voor de toepassing
van het volledige afvalwater binnen eigen bedrijf, dat het alleen nut heeft indien het teeltsysteem toleranter is met de
waterkwaliteit en een toegevoegde waarde heeft m.b.t. de zuivering van het water. Cascadering kan ook over meerdere
schakels verlopen. Hierbij gebruikt een volgende teler telkens het afvalwater van zijn buurman, en geeft op zijn beurt het
afvalwater weer verder aan de volgende. Dit gaat door totdat de laatste teler zijn afvalwater moet lozen en/of reinigen.
In de cascade lijn worden dan telkens gewassen geteeld die toleranter zijn voor de hogere concentraties natrium en bio
verontreinigingen. Het meest efficiënt is dit concept als het afvalwater gebruikt kan worden zonder verdere opwerking.
Eventueel kunnen tussenzuiveringsstappen (ontsmetting), al of niet bij de producent of afnemer, gebruikt worden om
ziekteverspreiding te voorkomen. Uiteindelijk kunnen er combinaties gemaakt worden met andere watergebruikers (bv.
vollegronds tuinbouw, akkerbouw, grasland e.d. of zelfs industrieën zoals bijvoorbeeld de groente verwerkende industrie
voor de toepassing als waswater).
De afzet van het concentraat buiten de eigen kas lijkt zowel in de regio (CR) als daarbuiten (CE) mogelijk. De economische
haalbaarheid van toepassing van het concentraat bij een teelt elders zal naar verwachting wel sterk afhangen van de
mate waarin het concentraat ingedikt kan worden op het bedrijf i.v.m. de transportkosten. De indirecte afzetroute waarbij
het (nog waterige) concentraat van het bedrijf nog een opwerkingsstap moet ondergaan voordat het als nutriëntrijk
gietwater afgezet kan worden komt hierbij uitdrukkelijk aan bod. De teler zou hiertoe zelf apparatuur kunnen installeren
(samenvoegen met apparatuur uit WP5); of zou dit als dienst kunnen inkopen van bijvoorbeeld de transporteur (zuiveren
en afvoeren aan huis); of zou dit extern kunnen laten doen op een centrale plek. Bij dit laatste indirecte gebruik kunnen
we ook denken aan het regionaal opwerken van de afvalwaterstromen (in een vloeibare vorm) welke weer als meststof
(of deels gietwater) regionaal toegepast kan worden. Deze laatste route is reeds eerder onderzocht in het KASZA-project
(STOWA, 2007), en in het huidige AquaReUse project (www.aquareuse.nl), en wordt in dit rapport niet nader beschouwd
omdat hier de focus ligt op sluiting van de waterkringloop op bedrijfsniveau. De keuzes zullen afhangen van de hoeveelheid
concentraat dat verwerkt moet worden en of telers reeds zuiveringsapparatuur beschikbaar hebben.
Een route-variant die niet in de haalbaarheidsstudie (fase 1) is geïdentificeerd, is de inname van het concentraat door
een meststoffenleverancier (bewerking buiten het bedrijf). Die zou de waterige stroom mogelijk weer als grondstof
kunnen gebruiken bij de productie van, of de opwerking tot droge of sterk ingedikte vloeibare meststoffen voor andere
teelten (grondteelt, akkerbouw, etc.). Als de samenstelling van het concentraat erg variabel is, dan zal mogelijk nog
een selectiestap (kwaliteitscontrole) en een voorbewerkingsstap noodzakelijk zijn bij de meststoffenleverancier. Als het
concentraat van het bedrijf afgaat, is enige vorm van transport noodzakelijk, welke kan variëren van het lozen op een
gesloten systeem (pijpen) tot het vervoeren via een transporteur (analogie aandrijfmest transport).
Indien de reststroom van een teelt niet gevaloriseerd kan worden is lozen (na zuivering) het enige alternatief. Voor het
bepalen van de economische haalbaarheid van afzetroute varianten voor het afvalwater van eigen bedrijf nemen we deze
lozingsvariant mee als benchmark.
14