GEMEENSKAPLIKE TAAK VIR ASSESSERING (GTA) GRAAD 9 ...
GEMEENSKAPLIKE TAAK VIR ASSESSERING (GTA) GRAAD 9 ...
GEMEENSKAPLIKE TAAK VIR ASSESSERING (GTA) GRAAD 9 ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>GEMEENSKAPLIKE</strong> <strong>TAAK</strong> <strong>VIR</strong> <strong>ASSESSERING</strong> (<strong>GTA</strong>)<br />
<strong>GRAAD</strong> 9 – 2008<br />
TEGNOLOGIE<br />
MERKRIGLYNE<br />
AFDELING B<br />
Tyd: 2 ure<br />
100 punte<br />
Aantal bladsye: 12
<strong>GRAAD</strong> 9: DOE <strong>GTA</strong>: TEGNOLOGIE: AFDELING B – MERKRIGLYNE Bladsy 2 van 12<br />
INHOUD<br />
PUNTE BLADSY<br />
Toekenning van punte per LU 3<br />
VRAE<br />
AFDELING A: Gevallestudies 3<br />
1 6 3<br />
2 4 3<br />
3 2 3<br />
4 2 3<br />
5 2 3<br />
6 3 4<br />
7 2 4<br />
8 6 4<br />
Totaal: 27<br />
AFDELING B: Materiale 4<br />
9 5 4<br />
Totaal: 5<br />
AFDELING C: Strukture 5<br />
10 4 5<br />
11 3 5<br />
Totaal: 7<br />
AFDELING D: Energie 5<br />
12 10 5<br />
Totaal: 10<br />
AFDELING E: Grafiese Kommunikasie 6<br />
13 15 6<br />
Totaal: 15<br />
AFDELING F: Stelsels en Beheer 8<br />
14 8 8<br />
15 8 9<br />
16 4 9<br />
17 7 10<br />
18 9 11<br />
Totaal: 36<br />
Ruit vir ortografiese tekening 11<br />
Nota aan leerders:<br />
Julle moet al die vrae in die antwoordeboek wat verskaf word, beantwoord.
<strong>GRAAD</strong> 9: DOE <strong>GTA</strong>: TEGNOLOGIE: AFDELING B – MERKRIGLYNE Bladsy 3 van 12<br />
Toekenning van punte per LU en vlakke van kennis (volgens Shulman se Tabel van Leer)<br />
Vlakke van kognitiewe behoefte geteiken deur vrae<br />
LU 1 LU 2 LU 3 1 2 3 4<br />
AS Punt AS Punt AS Punt<br />
Kennis en<br />
verstaan<br />
Prestasie en<br />
aksie<br />
Refleksie en<br />
kritiek<br />
Beoordeling en<br />
ontwerp<br />
V1 AS 1 6 6<br />
V2 AS 1 4 4<br />
V3 AS 2 2 2<br />
V4 AS 2 2 2<br />
V5 AS 5 2 2<br />
V6 AS 5 3 3<br />
V7 AS 6 2 2<br />
V8 AS 1 6 3 3<br />
V9 AS 1 5 5<br />
V10 AS 1 4 4<br />
V11<br />
a-d<br />
AS 2 6 3 2 1<br />
V11<br />
e-g<br />
AS 4 3 3<br />
V11 f AS 2 2 2<br />
V12 AS 15 15 15<br />
V13 AS 1 3 3<br />
V14 AS 3 8 8<br />
V15 AS 3 8 8<br />
V16 AS 3 4 4<br />
V17 AS 3 4 4<br />
V18 AS 4 11 11<br />
22 52 26 58 15 14 13<br />
Vlak 2 (prestasie en aksie) en Vlak 4 (beoordeling en ontwerp) is in ‘n groot mate behandel in Afdeling A … ontwerp en maak.
<strong>GRAAD</strong> 9: DOE <strong>GTA</strong>: TEGNOLOGIE: AFDELING B – MERKRIGLYNE Bladsy 4 van 12<br />
AFDELING A: GEVALLESTUDIES Punte: 27<br />
1. Voltooi die onderstaande tabel. In kolom A, lys die materiale wat gebruik word vir elke<br />
vissersboot en gee in kolom B redes hoekom hierdie materiale gekies was.<br />
Onderwysers moet hul eie diskresie gebruik om punte toe te ken vir verskillende<br />
moontlike antwoorde.<br />
Kolom A Kolom B<br />
Materiale gebruik:<br />
Katamaran:<br />
Redes vir keuse:<br />
houtstompe <br />
Kajak:<br />
dryfhout <br />
seeleeuvelle <br />
Plaaslik beskikbaar, lig, houtstompe dryf, duursaam <br />
Plaaslik beskikbaar, lig, dryf <br />
Plaaslik beskikbaar, waterdig, duursaam <br />
2. Lys 4 maniere waarop die katamaran en die kajak aangepas is by die behoeftes<br />
van die mense wat dit gebruik.<br />
Onderwysers moet die kwaliteit van die antwoorde op hierdie vraag beoordeel. Die<br />
volgende is slegs ‘n voorgestelde antwoord. Leerders moet die aspekte soos<br />
stabiliteit, spoed, beheerbaarheid, gebruik van materiale (gebruik wat plaaslik<br />
beskikbaar is, eienskappe) bespreek.<br />
Voorbeeld: Katamarans is lank sodat hulle deur die golwe kan kom. Hulle het nie<br />
nodig om beheerbaar te wees nie aangesien die vissermanne nette gebruik. Kajakke<br />
is kort om die maksimum beheerbaarheid toe te laat vir jag. Jagters moet hulle<br />
prooi met ‘n harpoen kan skiet. Die jagters word aan hulle kajakke vasgemaak deur<br />
‘n spesiale veljas wat beteken dat hulle nie sommer uit die kajak sal val terwyl hulle<br />
jag nie maar dit beskerm hulle ook teen die koue water, aangesien seeleeuvelle<br />
waterdig is. (4)<br />
3. Die katamaran het nie ‘n groot impak op die omgewing nie. Gee twee redes<br />
hiervoor.<br />
1) Hulle hou vir ‘n lang tyd: 6 – 10 jaar<br />
2) Hulle gebruik alternatiewe bronne van energie soos die wind of handekrag<br />
deur roeispane te gebruik. (2)<br />
4. Hoe beskerm jy hout om die leeftyd daarvan te verleng? Gee twee metodes .<br />
Verf, vernis. (2)<br />
‘n Probleem ontstaan<br />
Die hout wat tradisioneel vir die katamarans gebruik word is nou baie skaars en baie duur. Die<br />
bome is afgekap vir hout, konstruksie en ander huishoudelike gebruike. ‘n Ander tipe beskikbare<br />
hout hou slegs ‘n jaar in seewater. Jou maatskappy is genader deur die vissersvereniging in Indië<br />
om te help om nuwe bote te ontwikkel.<br />
5. Skryf ‘n kort verslag wat die probleem beskryf wat ervaar word deur die<br />
tradisionele bootbouers van Kerala, Indië.<br />
Die bootbouers kan nie die tradisionele hout gebruik om hul katamarans te bou nie<br />
omdat hout nou skaars is en ‘n ander tipe beskikbare hout nie duursaam is nie. (2)<br />
(6)
<strong>GRAAD</strong> 9: DOE <strong>GTA</strong>: TEGNOLOGIE: AFDELING B – MERKRIGLYNE Bladsy 5 van 12<br />
6. Skryf ‘n ontwerpopdrag vir hierdie probleem.<br />
Ontwerp en maak ‘n nuwe tipe boot vir die vissermanne van Kerala deur materiale<br />
te gebruik wat maklik beskikbaar is. (3)<br />
7. Lys twee beperkinge wat jy moet oorweeg in jou ontwerp. Gebruik Gevallestudie 1<br />
om jou te lei. Beperkinge is die gegewe faktore wat jou keuse beperk tydens<br />
ontwerp.<br />
Strande is nou en klipperig en die golwe is groot.<br />
Plaaslik beskikbare hout kan nie gebruik word nie. (2)<br />
8. Skryf ‘n kort paragraaf oor ‘n inheemse tegnologie wat jy bestudeer het of<br />
raakgeloop het. Jy moet die plek (streek of land) identifiseer waar die tegnologie<br />
gebruik word; beskryf die bruikbaarheid van die tegnologie, identifiseer die<br />
materiale wat gebruik is en gee redes hoekom hierdie materiale gekies is. (6)<br />
VLAK BESKRYWING PUNTE<br />
6 – 7<br />
4 – 5<br />
2 – 3<br />
1<br />
• Skryf ‘n samehangende paragraaf wat logies en goed uiteengesit is.<br />
• Identifiseer vanwaar die inheemse tegnologie is korrek.<br />
• Bespreek in detail die bruikbaarheid van die tegnologie aan die mense wat deur die<br />
tegnologie geraak word.<br />
• Identifiseer die materiale korrek wat in die tegnologie gebruik word.<br />
• Gee uitstaande redes vir die keuse van hierdie materiale.<br />
• Skryf ‘n goeie paragraaf wat goed uiteengesit is.<br />
• Identifiseer vanwaar die inheemse tegnologie is korrek.<br />
• Bespreek die bruikbaarheid van die tegnologie aan die mense wat geraak word deur die<br />
tegnologie.<br />
• Identifiseer meeste van die materiale wat gebruik word korrek.<br />
• Gee goeie redes vir die keuse van hierdie materiale.<br />
• Skryf ‘n basiese paragraaf wat nie goed uiteengesit is nie.<br />
• Identifiseer vanwaar die inheemse tegnologie is korrek.<br />
• Baie min detail word gegee oor die bruikbaarheid van die produk.<br />
• Min materiale is geïdentifiseer of materiale is nie korrek nie.<br />
• Geen redes word verskaf vir die keuse van materiale nie.<br />
• Skryf ‘n paragraaf wat logika en goeie uiteensetting ontbreek<br />
• Baie min detail word gegee oor die bruikbaarheid van die produk.<br />
• Geen materiale is geïdentifiseer of materiale is nie korrek nie.<br />
• Geen redes word verskaf vir die keuse van materiale nie<br />
AFDELING B: MATERIALE Punte: 5<br />
9. Stel ‘n produk voor vir elk van die eienskappe hieronder gelys. Die produk moet effektiewe<br />
gebruik van die eienskap demonstreer.<br />
Hierdie is voorgestelde antwoorde. Onderwysers moet elke antwoord assesseer en<br />
beoordeel of dit die eienskap doeltreffend aantoon.<br />
a) styfheid: dakkappe <br />
b) roesweerstand: metaal tuinmeubels <br />
c) hardheid: tafelblad <br />
d) digtheid: ‘n skip se naat moet ‘n hoë digtheid hê <br />
e) druksterkte: ‘n pilaar in ‘n gebou (5)<br />
5 – 6<br />
3 – 4<br />
2<br />
0 – 1
<strong>GRAAD</strong> 9: DOE <strong>GTA</strong>: TEGNOLOGIE: AFDELING B – MERKRIGLYNE Bladsy 6 van 12<br />
AFDELING C: STRUKTURE Punte: 7<br />
10. Skryf die name van die strukture wat slegs nie-buigbare komponente het.<br />
a) ‘n watertoring<br />
d) ‘n pilaar wat dakstrukture ondersteun<br />
(2 punte vir elke korrekte antwoord, -2 vir elke verkeerde antwoord) (4)<br />
11. Noem watter soort krag (druk of trek) op die dele van die diagram hieronder werk.<br />
a) EH - saamdrukkend<br />
b) GI - trekkrag<br />
c) DH - saamdrukkend (3)<br />
AFDELING D: ENERGIE Punte: 10<br />
12. a) Wat is ‘n 'rollende kragonderbreking'?<br />
Rollende kragonderbrekings beteken elektrisiteit is afgeskakel op sekere tye in<br />
sekere areas. (1)<br />
b) Gee twee gevolge op die omgewing wat ‘n resultaat kan wees van verkeersligte wat<br />
buite werking is as gevolg van kragonderbrekings?<br />
Vermors brandstof , ‘n niehernubare bron<br />
Uitlaatgasse wat lugbesoedeling veroorsaak. (2)<br />
c) Gee twee gevolge op die ekonomie wat ‘n resultaat kan wees van verkeersligte wat<br />
buite werking is as gevolg van kragonderbrekings?<br />
Hierdie is voorgestelde antwoorde. Onderwysers moet elke antwoord assesseer en<br />
beoordeel of die antwoord die invloed op die ekonomie bespreek.<br />
Verlies van produktiwiteit deur mense wat nie by hul werkplekke kan uitkom nie.<br />
Ongelukke by kruisings wat die regering geld kos in terme van gesondheidsdienste<br />
en die invloed op produktiwiteit. (2)<br />
d) Gee ‘n moontlike oplossing vir die probleem.<br />
Installering van sonkrag-aangedrewe verkeersligte (1)<br />
e) Wat is die inset vir die sonkrag-aangedrewe verkeersligstelsel?<br />
Energie van die son (1)<br />
f) Wat is die uitset vir die sonkrag-aangedrewe verkeersligstelsel?<br />
Ligenergie deur die LUD (1)<br />
g) Gee twee voorbeelde waaraan jy kan dink waar sonkrag ‘n moontlike oplossing kan<br />
wees vir ‘n probleem veroorsaak deur kragonderbrekings.<br />
Onderwysers moet elke antwoord evalueer op eie meriete<br />
Verhitting van water in huise<br />
Tandarts se spreekkamers vir hulle toerusting (2)
<strong>GRAAD</strong> 9: DOE <strong>GTA</strong>: TEGNOLOGIE: AFDELING B – MERKRIGLYNE Bladsy 7 van 12<br />
AFDELING E: GRAFIESE KOMMUNIKASIE Punte: 15<br />
13. Teken die voor-, linker- en bo-aansig van die brug. Die vooraansig word aangedui<br />
deur die pyl A. Teken in 1 ste ortografiese hoek projeksie. Jy mag die ruit gebruik<br />
wat in die Antwoordeboek voorsien is. (15)<br />
Rubriek vir tekening : Gebruik die onderstaande rubriek om elk leerder se<br />
tekening te assesseer.<br />
Daar word voorgestel dat die onderwyser genoeg afskrifte van die onderstaande<br />
rubriek maak vir elke leerder. Assesseer die tekening daarvolgens. Plak of kram die<br />
rubriek in elke leerder se antwoordeboek.<br />
Kriteria: Punt<br />
Korrekte uitleg:<br />
Plasing van aansigte<br />
Korrekte afmetings 5<br />
Korrekte gebruik van skaal 1:200 2<br />
Die tekening is netjies 2<br />
Korrekte SA tekenstandaarde<br />
is gebruik<br />
Totaal: 15<br />
3<br />
3
<strong>GRAAD</strong> 9: DOE <strong>GTA</strong>: TEGNOLOGIE: AFDELING B – MERKRIGLYNE Bladsy 8 van 12<br />
Scale: 1:200<br />
Onder is die korrekte interpretasie van die isometriese tekening van die brug in die<br />
leerders se vraestel.
<strong>GRAAD</strong> 9: DOE <strong>GTA</strong>: TEGNOLOGIE: AFDELING B – MERKRIGLYNE Bladsy 9 van 12<br />
AFDELING F: STELSELS EN BEHEER Punte: 36<br />
14. Bestudeer die diagram van ‘n ratstelsel hieronder. Ratte A en C het elk 19 tande.<br />
Ratte B en D het elk 57 tande. As A is die as deur rat A, as D is die as deur rat D.<br />
a) Is die ratstelsel eenvoudig of saamgestel? (1)<br />
Saamgestelde ratstelsel<br />
b) Wat is die verhouding tussen die insetrat genommer A en die uitsetrat<br />
genommer D? (3)<br />
Berekeninge<br />
Ratverhouding =<br />
<br />
<br />
Die ratverhouding is 9:1 of<br />
Uitsetrat B Uitsetrat D<br />
X<br />
Insetrat A Insetrat C<br />
1<br />
9<br />
<br />
c) Hoeveel stadiger sal As D draai in vergelyking met As A? (1)<br />
As D sal 9 keer stadiger as As A draai. <br />
d) Teken ‘n stelseldiagram vir die eenvoudige ratstelsel van Rat A wat inskakel<br />
met Rat B.<br />
<br />
Rotasie van 19-tande<br />
Rat A in een rigting<br />
Twee<br />
inmekaargeskakelde<br />
ratte wat rigting en<br />
spoed van rotasie<br />
verander<br />
(3)<br />
Rotasie van 57-tande<br />
Rat B in teenoorgestelde<br />
rigting en drie keer<br />
stadiger as Rat A
<strong>GRAAD</strong> 9: DOE <strong>GTA</strong>: TEGNOLOGIE: AFDELING B – MERKRIGLYNE Bladsy 10 van 12<br />
15. In die onderstaande diagram, is die bewegende katrol geheg aan ‘n gewig van 60N.<br />
Die hoeveelheid kere wat die tou die gewig ondersteun word die getal valle<br />
genoem.<br />
a) Bepaal die afstand wat die tou by A ingetrek moet word om 60N gewig 5m<br />
op te lig. Wys ALLE berekeninge. (4)<br />
Die las (60N) is ondersteun deur 4 valle. Die poging moet die gewig ‘n<br />
kwart van die gewig van die las lig. Die tou moet egter ingetrek word by A,<br />
vier keer die afstand wat die gewig gelig word. <br />
Afstand wat die tou ingetrek moet word = die hoogte van die gewig wat<br />
gelig is x die getal valle<br />
= 5m x 4 <br />
= 20m <br />
Die lengte van die tou wat ingetrek moet word is 20m.<br />
b) In enige multi-stadium katrolstelsel, verduidelik die kompromis tussen die<br />
hoeveelheid tou wat getrek moet word en die hoeveelheid valle. (4)<br />
Leerders moet ‘n goeie verduideliking gee om 4 punte te verdien. Hulle<br />
moet die verhouding tussen die valle en die afstand wat die tou ingetrek is<br />
verduidelik.<br />
Hoe meer valle daar is, hoe makliker is dit om die gewig te lig(), maar hoe<br />
verder die afstand wat die tou ingetrek moet word (). As daar twee valle is<br />
sal die poging halveer word maar die afstand wat die tou ingetrek moet word<br />
sal dubbel soveel wees. (). Die kompromis is tussen die poging (wat<br />
afhang van die hoeveelheid valle) en die afstand. ().<br />
16. Gee ‘n voorbeeld van waar elk van die volgende meganiese beheerstelsels in die<br />
werklike lewe gebruik word.<br />
Daar is baie moontlike antwoorde op hierdie vraag. Onderwysers moet hulle eie<br />
diskresie gebruik.<br />
a) Pal en rat – hystoestel<br />
b) Nokklamp – op die mas van bote , blinders<br />
c) Eenrigtingklep – binneband in ‘n fietswiel<br />
d) Vernouer – outomatiese deure (4)
<strong>GRAAD</strong> 9: DOE <strong>GTA</strong>: TEGNOLOGIE: AFDELING B – MERKRIGLYNE Bladsy 11 van 12<br />
17. Teken ‘n skets van ‘n nokklamp. Die skets moet die doel van ‘n nokklamp aandui<br />
asook hoe dit werk. Gebruik benoemings en notas om te verduidelik. Verklaar die<br />
doel van ‘n nokklamp en verskaf ‘n werklike lewe voorbeeld.<br />
Nokklamp<br />
<br />
Doel : Dit is ‘n eenrigtingmeganisme vir ‘n tou. Die nokke sal skei wanneer die tou<br />
vorentoe getrek word, maar sal klamp as die tou teruggetrek word.<br />
<br />
Werklike lewe gebruik : Op ‘n boot om die seile se toue in plek te hou. (7)<br />
4 punte kan toegeken word vir die skets.<br />
Die skets moet die volgende hê:<br />
• Beskrywings en notas om te verduidelik<br />
• Netjies geteken wees<br />
• Pyltjies hê om rigting van beweging aan te dui<br />
• Netjies getekende nokke
<strong>GRAAD</strong> 9: DOE <strong>GTA</strong>: TEGNOLOGIE: AFDELING B – MERKRIGLYNE Bladsy 12 van 12<br />
18. Bestudeer die elektroniese kringbaan hieronder<br />
a) Kies enige vier komponent van die kringbaan en voltooi die tabel deur :<br />
• Die komponente te identifiseer;<br />
• Verklaar of elk van die gekose komponente ‘n inset-, proses- of<br />
uitsetkomponent is,<br />
• Verklaar die funksie van elke komponent.<br />
Leerders moet enige vier van die volgende komponente kies. (8)<br />
Deel<br />
Naam van komponent<br />
(1/2 punt elk = 2 punte))<br />
A Battery Inset<br />
B Skakelaar Inset<br />
C Weerstand Proses<br />
D Kapasitor Proses<br />
E Transistor Proses<br />
F LUD Uitset<br />
Inset/ Proses/ Uitset<br />
(1/2 punt elk = 2 punte)<br />
b) Wat gebeur wanneer die kringbaan aangeskakel word?<br />
Funksie<br />
(1 punt elk = 4 punte)<br />
Kragbron: ‘n aantal verbinde<br />
elektriese selle wat ‘n direkte<br />
stroom produseer deur die<br />
omsetting van chemiese energie in<br />
elektriese energie.<br />
Beheer die elektriese stroom in ‘n<br />
stroombaan. As die skakelaar<br />
aangeskakel is, dan sluit dit die<br />
stroombaan en die stroom vloei.<br />
Beheer die hoeveelheid stroom wat<br />
in ‘n stroombaan vloei. Dit<br />
beskerm ander komponente wat<br />
beskadig mag word as te veel<br />
stroom daardeur vloei.<br />
‘n Kapasitor stoor en laat elektriese<br />
lading vry op ‘n gereelde basis.<br />
‘n Elektroniese skakelaar wat<br />
strome aan en afskakel<br />
Dit gloei wanneer strome daardeur<br />
vloei. LUD’s laat min lig vry en<br />
gebruik min krag. Dit word<br />
dikwels gebruik om te wys of daar<br />
krag in ‘n stroombaan is.<br />
Die LUD sal flikker. (1)<br />
TOTALE PUNTE: [100]