Aalwurms in Wingerd - Nemlab.co.za

INLLEI I IDI ING
Aalwurms is mikroskopiese, wurmagtige organismes wat
die wortels van plante aanval. Beskadigde wortels
veroorsaak dat min voedingstowwe en water opgeneem
word.
Wingerd word deur ‘n reeks aalwurms aangeval
waarvan knopwortelaalwurm die belangrikste is (Fig 1).
Weens die grootskaalse gebruik van
knopwortelaalwurm-weerstandbiedende onderstokke is
die kenmerkende galle van knopwortelaalwurm afwesig.
Die skade van die ander aalwurms is beide bogronds en
ondergronds nie kenmerkend nie. Dolk- en ringaalwurm
word ‘n al hoe groter probleem in die wingerdbedryf en
die beheer van lg is problematies.
Fig 1. Knopwortel-aalurm (Meloidogyne sp.) binne die wortel.
Daar is verskeie redes vir die toename in
aalwurmprobleme oor die afgelope paar jaar. Die eerste
rede is die groter bewuswording van aalwurmskade. ‘n
Tweede rede is die toenemende druk om grond te
hergebruik. Sekere praktyke wat nou toegepas word gee
aanleiding tot hierdie probleme. Die feit dat daar weer op
dieselfde gronde gevestig word, is die grootste oorsaak.
Gepaardgaande hiermee is die feit dat min kwekers dit
oorweeg om hulle grond te berook of besef hoe
noodsaaklik dit soms is.
Aalwurms in Wingerd
Praktiese riglyne vir die kort- en lang-
termyn beheer van aalwurms
V
Saamgestel vir die Sagtevrugtebedryf deur Sheila Storey van Nemlab.
Tel No 021 – 9752350, Faks 021 – 9765006 of e-pos HTUsheila@nemlab.co.zaUTH
Bladsy 1 van 4
Verskeie aalwurms val verskillende vrugte aan (Tabel I).
Tabel I: Die gasheer-aalwurmverwantskap van die
belangrikste aalwurms op vrugte
Perskes
Letselaalwurm* xx xх? х хx x х
Dolkaalwurm*** xx хх х хxx xx хxx
Pruime
Appelkose
Appels
Spiraalaalwurm х x
Stompwortelaalwurm x хx xx х
Speldaalwurm х х
Knopwortelaalwurm*(**) ххх хxx х? хxx
Ringaalwurm*** ххx ххх хxx хxx
Sleutel Tabel I:
xxx Baie belangrik, kan erge skade aanrig, kom redelik
algemeen voor
xx Belangrik, kan soms erge skade aanrig wanneer
getalle hoog is, kom redelik algemeen voor
x Veroorsaak selde ‘n probleem, min bekend oor hoeveel
skade hulle aanrig
* Endoparasiete
** Behalwe vir knopwortelaalwurm weerstandbiedende
onderstamme
*** Ring- en dolkaalwurms kan weens hul lang stekels aan die
wortels vasklou
Pere
? Genoegsame kennis ontbreek om die gasheerstatus te
bevestig
Wingerd

Aalwurms word volgens hulle voedingsgewoontes in
twee groepe verdeel nl endo- en ektoparasiete (Tabel
II).
Tabel II: Die endo- en ektoparasitiese aalwurms
op wingerd
Endoparasiete Ektoparasiete
(voed binne in wortel) (voed buite op wortel)
Letselaalwurm Dolkaalwurm
BESMETTTTI INGSBRONNE
Stompwortelaalwurm
Spiraalaalwurm
Speldaalwurm
Daar is drie moontlike besmettingsbronne nl water,
plantmateriaal en grond.
Water
Water afkomstig vanaf veral vinnig-vloeiende riviere met
heelwat landbouaktiwiteite (veral groenteverbouing) kan
as ‘n besmettingsbron vir aalwurms dien. Die water is
egter ‘n baie klein bron van besmetting vergeleke met
die ander twee bronne. Die persentasie aalwurms wat
uit die water gepomp word is minimaal. Die opbou in die
grond is dan stadig. As daar goed (skoon) begin word,
sal die stokke hierdie opbou oor tyd kan ‘weerstaan’.
Plantmateriaal
Slegs gewortelde plantmateriaal kan ‘n moontlike bron
van besmetting wees. Dié besmetting geld veral vir die
migrerende endoparasiet, letselaalwurm en die verpligte
sedentêre endoparasiet, knopwortelaalwurm. Beide
aalwurmsoorte leef binne in die wortel. Dit is egter ook
so dat ring- en dolkaalwurms met hulle lang stekels
geneig is om aan die wortels “vas te klou” en kan saam
met plantwortels vervoer word.
Die huidige sertifiseringskema vereis dat plantmateriaal
visueel skoon moet wees. Slegs een aalwurm, nl
knopwortelaalwurm, se simptome is visueel sigbaar.
Afgesien van die huidige sertifiseringskema is daar wel
riglyne in plek wat probeer verseker dat kwekerye
redelike skoon plantmateriaal verskaf. Die plantmateriaal
is dus nie die oorsaak van die aalwurmprobleme in die
wingerdbedryf nie.
Inlê gronde by produsente
Inlê gronde by beide die kwekery EN die produsent moet
gemonitor word en indien nodig moet daar
dienooreenkomstig opgetree word. Dieselfde reëls geld
hier soos vir alle gronde waar vestiging gaan plaasvind
(sien Beheer: Voor vestiging).
Bladsy 2 van 4
Grond
Die grond is die belangrikste besmettingsbron. Die
besmetting in die grond word bepaal deur die vorige
gewas, dekgewasse, onkruide of natuurlike veld
(fynbos) wat op die grond teenwoordig was. Indien enige
van lg. gewasse ‘n gasheer was vir die reeks aalwurms
wat op wingerd voorkom sal die bevolking baie vinnig
onder die wingerd toeneem en sodoende skade aanrig.
MONI ITTERI ING
Neem altyd beide grond- en wortelmonsters om die
besmetting in die wingerd te bepaal.
Voor vestiging
Die monsters moet geneem word terwyl daar nog ‘n
gewas aanwesig is, dws voordat die stokke, bome of
ander voorafgaande gewas van die grond verwyder
word. Sodra die gasheer verwyder word gaan die
aalwurms oor in ‘n eierstadium wat onmoontlik is om op
‘n kommersiële skaal te bepaal.
Kort na vestiging
Aangesien meeste aalwurms slegs uitbroei in die
teenwoordigheid van wortel-uitskeidings neem dit
ongeveer 4 maande voordat aalwurmgetalle hoog
genoeg is om in monsters waargeneem te word.
Bestaande wingerde
Monsters kan dwarsdeur die jaar geneem word. Die
getalle is op hulle hoogste in die somermaande en daal
namate die grond kouer word. Die aanbevelings van die
resultate word aangepas volgens die tyd van die
monsterneming. Gronde wat uitermatig droog of nat is
moet verkieslik nie gemonster word nie.
Water
Die monitering van water is onprakties en word nie
aanbeveel nie.
BBEEHHEEEERR
VOORKOMING IS BETER AS BEHEER!
Die resultaat van die aalwurmontleding bepaal watter
beheermaatreëls toegepas word.
Voor plant/vestiging van nuwe stokke
Dit is van uiterste belang om die aantal aalwurms tot ‘n
minimum te beperk voor die aanplant van die nuwe
stokke. Identifiseer minstens een (of meer) jaar vooruit
watter blokke gaan hervestig word. Bepaal dan die risiko
van die grond tov die aalwurmbesmetting deur die grond
te laat ontleed (sien Monitering). Dit is veral ou wingerd-
en steenvruggronde wat probleme skep omdat dieselfde
reeks aalwurms hierdie gewasse aanval (Tabel I). Ander
gewasse wat moontlike risikos inhou sluit in die meeste
groentes, rankgewasse, Port Jackson, Acacia, ‘black
wattles’ en rog. Behalwe vir rog is meeste van hierdie
gewasse uitstekende gashere vir knopwortelaalwurm.
Rog is weer ‘n goeie gasheer vir letselaalwurm.

Verwyder altyd soveel as moontlik van die ou wortels
van die vorige gewas. Dit is veral die endoparasitiese,
letsel- en knopwortelaalwurm wat skuiling in die wortels
vind.
Daar is vier beheeropsies wat op hierdie stadium
oorweeg kan word en hulle word grootliks bepaal deur
die besmetting in die grond en die tydsverloop tussen
aanplantings:
• Die bestaande gewas kan behandel word om
sodoende die getalle van die aalwurms in die grond
af te bring. Dikwels is meer as een behandeling
nodig en daar moet vroegtydig op hierdie opsie
besluit word (ongeveer 2 jaar voor die nuwe
aanplanting). Hierdie opsie moet veral oorweeg
word indien daar in dieselfde jaar hervestig word.
• Waar knopwortelaalwurm getalle besonder hoog is
en beroking nie ‘n opsie is nie moet ‘n
weerstandbiedende onderstam oorweeg word.
Wingerd (weerstandbiedende onderstamme
uitgesluit) is uiters vatbaar vir knopwortelaalwurm
(Tabel III). Hierdie weerstand is net geldig vir
knopwortelaalwurm en die stokke sal dus nog
steeds deur die ander aalwurms aangeval word.
Tabel III: Aalwurm weerstand op sekere
Wingerdonderstokke
Knopwortel-
Aalwurm
M. incognita
Ring-Aalwurm
M. xenoplax
Dolk-Aalwurm
X. americanum
Letsel-Aalwrum
P. vulnus
Sitrus-Aalwurm
T. semipenetrans
Ramsey W W W
SO4 W
Dog Ridge W V V MW MW
Freedom W V V MW V
Harmony W V V V V
Paulsen 775 W
Richter 99 MW V V V MW
101-14 Mgt MW
143 B Mgt MW
Paulsen 1103 MW
Richter 110 MV
US 8-7 MV
Paulsen 1447 MV
Metallica V
140 Ruggeri V
Jacquez V
Skaal Tabel III:
W -Weerstandbiedend
MV -Matig weerstandbiedend
MV -Matig vatbaar
V -Vatbaar
Bladsy 3 van 4
• ‘n Rusperiode van een jaar maar verkieslik
meer (3 jaar) met die vestiging van swak- of niegashere
in ‘n rotasiestelsel kan oorweeg word.
Nie-gashere sluit in Tagetes en Crotalaria spp
asook Eragrostis vir langtermyn vestiging.
Gewasse wat as swak gashere beskou word
sluit in hawer, korog en koring. Waar
letselaalwurm teenwoordig is moet rog vermy
word. Heelwat navorsing word benodig om die
presiese omvang van hierdie dekgewasse se
vatbaarheid vir die verskeie aalwurms te bepaal.
Hierdie is een van die groot leemtes in ons
kennis. Dit is belangrik om weer ‘n bepaling te
doen van die aalwurmbesmetting net voordat
die dekgewas doodgaan of ingeploeg word.
• Indien die populasie uitermatig hoog is en daar
nie ‘n braak periode gaan wees nie is dit soms
noodsaaklik om die grond te berook voordat die
nuwe stokke gevestig word. Sommige
produsente glo dat chemiese behandeling na
vestiging dieselfde resultate as beroking bied.
Dit is egter nie waar nie. Beroking kan slegs
voor vestiging plaasvind. Die volgende
berokingsmiddels kan oorweeg word:
metielbromied; 1,3-D (Telone II); etileen
dibromied (EDB); furfural (Protect) en metham
sodium (Herbifume). Elkeen van hierdie
berokingsmiddels het baie spesifieke
voorvereistes om suksesvolle werking te
waarborg. Die vereistes sluit in oa temperatuur,
grondsoort, vog, organiese materiaal inhoud
ens. Bepaal dus altyd vroegtydig wat hierdie
vereistes vir elke middel is. Die vereistes is by
Nemlab of die landbou-chemiese maatskappye
beskikbaar.
Ander moontlike opsies sluit solarisasie en
bioberoking in.
Solarisasie is ‘n metode om grondgedraagde
organismes en patogene te beheer deur die
gebruik van verhoogde grondtemperature. Die
temperatuur word verhoog deur dun, deursigtige
poli-etileen plastiek oor ‘n vogtige grondoppervlak
te plaas. Solarisasie verlaag drasties
die aalwurmbevolking maar sal dit nie totaal
uitwis nie.
Bioberoking of biologiese beroking is ‘n tegniek
wat sommige plante se eie beskermingsfunksies
gebruik om ‘n reeks organismes en patogene
insluitende swamme, bakterieë, aalwurms,
insekte en sekere onkruid te beheer. Die plante
produseer spesiale vlugtige verbindings
waarvan die belangrikste glukosinolate is.
Plantsoorte wat veral geskik is vir bioberoking, is
van die familie Brassicaceae (kopkool,
blomkool, broccoli, beeskool, kanola en
mosterd) en van die familie Moringaceae
(peperwortel en serkere soorte radyse). Die
plante word groen geoes, fyngekap en in die
grond ingewerk. Die land lê daarna 10 tot 14
dae voor die volgende gewas aangeplant word.

Moenie probeer om die aalwurmprobleem na vestiging
te probeer oplos met chemie nie. Dit is ‘n kortsigtige
benadering.
Kort na vestiging
Dit is uiters belangrik dat die getalle op hierdie stadium
tot ‘n minimum beperk word. Die jong wortels is nie in
staat om hoë getalle aalwurms te trotseer nie. Wortels
wat op hierdie jong stadium beskadig word herstel
moeilik en sal nooit hul volle potensiaal bereik nie.
Indien die resultaat van die aalwurmontleding chemiese
behandeling na vestiging aanbeveel kan die eerste
behandeling ongeveer 6 weke na plant toegedien word
en 2 maande later opgevolg word met ‘n tweede
behandeling indien nodig. Monitor hierna die getalle op
‘n gereelde basis.
Tans (Augustus 2006) is aldicarb (Temik), cadusafos
(Rugby) en fenamiphos (Nemacur, Fenamiphos) op
wingerd geregistreer. Dit is belangrik dat die
aalwurmdoders met genoegsame water (10 – 20 mm)
ingewas word. Dit is ook belangrik dat die bankies ten
tye van die toediening skoon is van ‘n deklaag of enige
onkruide.
Bestaande wingerde
Bepaal altyd eers die vlak van besmetting voordat daar
opgetree word teen aalwurms. Die resultaat van die
aalwurmontleding sal die aantal behandelings aandui.
Die behandelings moet geskied net voor die
wortelgroeipieke in die lente en herfs. Die optimum tyd
van toediening is binne 30 dae na oes opgevolg deur die
periode net voor en na bot. Daar kan dwarsdeur die jaar
behandel word maar bogenoemde tye gee die beste
resultate.
Dit is belangrik dat die periodes tussen die behandelings
tot 6 maande beperk word. Die jaar-op-jaar
behandelings is nie suksesvol nie. Die ring- en
dolkaalwurm is moeiliker om te beheer en dit neem dus
langer om ‘n daling in getalle te kry. Dit is onnodig om
die aalwurms heeltemal uit te wis. Daar moet eerder
probeer word om die getalle na ‘n aanvaarbare vlak af te
bring.
Tans (Augustus 2006) is aldicarb (Temik), cadusafos
(Rugby) en fenamiphos (Nemacur, Fenamiphos) op
wingerd geregistreer. Dit is belangrik dat die
aalwurmdoders met genoegsame water (10 – 20 mm)
ingewas word. Dit is ook belangrik dat die bankies ten
tye van die toediening skoon is van ‘n deklaag of enige
onkruide. Weens die moontlikheid van versnelde
mikrobiese afbraak, is dit belangrik om die middels met
mekaar af te wissel.
Bladsy 4 van 4
Water
Water kan nie chemies behandel word nie. Dit kan egter
dmv filters gefiltreer word. Enige filter, insluitende
sandfilters, sal ‘n mate van beheer gee. Filters met 5 µm
openinge word benodig om aalwurms heeltemal uit die
water te filtreer, maar dit is onprakties in ‘n
wingerdsituasie.
Die besmetting uit riviere kan ook drasties verminder
word deur die water in damme te pomp. Die water moet
verkieslik vir 48 uur staan om die aalwurms tyd te gee
om af te sak en moet dan vanaf die oppervlak onttrek
word.
ALLGEMENE
WORTTELLGESONDHEI ID
Dit is goed om wortelgroei aan te help deur die gebruik
van ‘n wortelstimulant. ‘n ‘Mulch’ bo-op die grond of die
toevoeging van enige organiese materiaal sal ook tot
groot voordeel wees. Nie een van hierdie byvoegings sal
die hoë aalwurm getalle beheer nie, maar dit sal
wortelgroei en natuurlike vyande (voordelige
grondorganismes) aanmoedig en sodoende die skade
deur aalwurms verminder en hulle getalle sal oor die
langtermyn afneem.
Die riglyne soos hierbo uiteengesit is grotendeels op
ondervinding gebaseer. Weens die gebrek aan
voldoende wetenskaplike kennis is dit nie moontlik om
van hierdie riglyne met wetenskaplike bewyse te staaf
nie.