Ken die mielie.pdf - Pannar Seed

mielie blaarskroei epidemie die mielieoes
in Amerika vernietig, met verliese
van meer as een bijoen dollar aan die
land se hoof graangewas. Die blaarskroei
veroorsaak deur ‘n swam, kom
tans steeds voor in alle mielieproduserende
dele van die wêreld, maar
die verspreiding daarvan word relatief
goed onderdruk deur middel van
genetiese bestandheid.
Plantsiektes het ook in Suid-Afrika in
die onlangse verlede groot vernietigingswerk
gedoen. Veral waar siektes
onverwags die land binnegekom het
en ‘n gebrek aan kennis oor die siektes
en beheermaatreëls of bestande
kultivars tot gevolg gehad het dat
grootskaalse siekte-epidemies massiewe
verliese veroorsaak het.
Gedurende Augustus – Oktober 1996,
het streeproes op koring, veroorsaak
deur Puccinia striiformis f.sp. tritici,
vir die eerste keer in die Wes-Kaap
voorgekom. In hierdie seisoen
alleenlik, het dit skade van R30 miljoen
veroorsaak, en het in die daaropvolgende
seisoen gestyg tot ‘n totaal
van R70 miljoen vir die hele SA
koringproduserende gebied. Roes op
sojabone en Karnalbrand op koring
het albei vir die eerste keer in 2001 in
SA voorgekom en het groot impak op
hul onderskeie bedrywe gehad.
Siektes verminder nie net die oesopbrengs
van gewasse nie, maar
degradeer ook die kwaliteit van die
produk, soos die vermindering van die
olie-inhoud van sonneblomsaad (die
gevolg van roes) of die kosmetiese
beskadiging van vrugte, wat dit ongeskik
maak vir die uitvoermark.
Indirekte verliese a.g.v. verskuilde
kostes rondom beheermaatreëls,
kwarentyn en gevolglike in- en uitvoerbedrywe
is aspekte wat dikwels nie
eers in ag geneem word as skade a.g.v
siektes vereken word nie.
SIEKTE ONTWIKKELING EN
BEHEER
Alle siektes veroorsaak deur patogene,
is die resultaat van ‘n interaksie tussen
% SIEKTE
120
100
80
60
40
20
0
die gasheerplant, ‘n patogeen en
omgewingsfaktore soos lig, temperatuur
en vog. Omgewingsfaktore het
‘n invloed op die ontwikkeling van
beide die gasheer en die patogeen.
Hierdie interaksie staan algemeen
bekend as die siekte driehoek, en
wanneer enige een van die komponente
ontbreek sal siekte nie voorkom
nie. (Fig. 4)
Fig. 4
PATOGEEN
GASHEER
DIE SIEKTE DRIEHOEK
OMGEWING
Die ontwikkeling van ‘n siekte of
epidemie is afhanklik van 3 faktore:
(1) Die aanvanklike hoeveelheid
siekte-veroorsakende organismes
(inokulum) teenwoordig
(2) Die tempo waarteen die siekte
kan versprei en
(3) Die tyd beskikbaar vir die siekte
om te ontwikkel en te versprei
Die normale ontwikkeling van ‘n
epidemie, grafies geplot volg gewoonlik
‘n sigmoidale of die bekende
(S-kurwe) kurwe (Fig. 5A). Aanvanklik
begin die siekte stadig, daar is min
inokulum en infeksie is stadig. Sodra
infeksie egter vestig, word vinnig baie
nuwe inokulum (bv roesspore) gevorm
in siklusse van herinfeksie en neem
die siekte baie vinnig (logaritmies of
eksponensieel) toe (Fig. 5A). Die siekte
begin later afplat (Fig. 5A) waar daar
nie meer plantmateriaal is om te
infekteer nie (alles is nou siek), en ook
as die omgewingstoestande ongunstig
raak vir infeksie en die groeiseisoen
vir die gasheer kom tot ‘n einde.
Siekte beheerstrategieë is daarop gemik
om die gasheerplant se groei en ontwikkeling
te bevorder, die aanvanklike
inokulum te verminder, die tempo
waarteen die siekte ontwikkel te
vertraag en ook die tyd beskikbaar vir
infeksie en siekte-ontwikkeling te
manipuleer.
Fig 5 – SIEKTE - ONTWIKKELINGSKURWES
10 20 30 40 50 60 80 100
GEEN KONTROLE
TYD (DAE)
KONTROLE
OF WEERSTAND INOCULUM VERMINDERING OF WEERSTAND
5A
5B
5C
Vermindering van die aanvanklike
inokulum kan bewerkstellig word met
kwarentynmaatreëls wat die siekte
totaal uithou, die gebruik van siektevrye
of skoon goeie kwaliteit saad.
Wisselbou is baie effektief aangesien
baie siektes gasheer spesifiek is en net
een soort gewas kan infekteer. Sanitasie
bestaan uit alle agronomiese
aktiwiteite gemik op die eliminering
of vermindering van die hoeveelheid
inokulum teenwoordig in ‘n plant of
land en sluit in verwydering van plantreste
waarin die organismes oorleef,
vernietiging van gewasoorblyfsels (bv.
brand) en alternatiewe onkruid gashere.
Spesifieke weerstand wat totale
weerstand teen siektes bied, verminder
ook inokulum aangesien infeksie
dadelik gestuit word en nuwe
infeksiestrukture nie gevorm kan word
wat kan herinfekteer nie. Waar die
inokulum verminder word het dit die
effek dat die siektevlakke laer is aan
die begin en dus langer neem om
skadelike vlakke te bereik (Fig 5B).
Siektes kan in so situasie ontsnap word
aangesien die plant moontlik reeds te
ver ontwikkel is as siektevlakke hoog
genoeg is om ‘n ekonomiese impak te
hê.
Siekte-ontwikkeling kan ook vertraag
word deur die gebruik van plantweerstand/toleransie
en/of die gebruik
van chemiese beheermaatreëls. Al is
die aanvanklike vlakke van inokulum
hoog en sal die gebruik van siekteverdraagsame
basters en ook die
effektiewe aanwending van swamdoders
die tempo van siekteontwikkeling
vertraag (Fig. 5C) en steeds die
plant die geleentheid te gee om sy
potensiaal en oes te lewer.
Die tyd beskikbaar vir infeksie kan
gemanipuleer word deur die plantdatum
aan te pas en basters of kultivars
te kies met ‘n spesifieke groeiseisoenlengte
om ook kritiese tye wanneer die
waarskynlikheid van siekte hoog is, te
ontsnap.
Die effek van veskillende beheerstrategieë
op die persentasie siektevoorkoms
na ‘n gegewe tyd (bv 50
dae) kan dan duidelik gesien word in
Figuur 5. Die kern van moderne
siektebeheer lê egter daarin om nie
net ‘n enkele beheermaatreël toe te
pas nie, maar om ‘n kombinasie van
bogenoemde metodes (geïntegreerde
plaagbeheer) te volg en sodoende
effektiewe, ekonomies aanvaarbare
siektebeheer te verkry, met minimum
risiko vir die omgewing.
35