Ken die mielie.pdf - Pannar Seed

More documents

Recommendations

Info

5 BASIESE 34 INVLOED VAN SIEKTES Fig 1 PLANTSIEKTE KONSEPTE ’n Eenvoudige definisie van ‘n plantsiekte is: ‘n versteuring of voortdurende irritasie deur ‘n siekteveroorsakende organisme of omgewingsinvloed wat inmeng met die plant se normale struktuur en tot gevolg het dat selle en weefsel in die plant nie meer optimaal funksioneer nie. Sodra die fisiologiese prosesse in ‘n plant geaffekteer word lei dit tot gedeeltelike of selfs totale afsterwing (Fig. 1) van plantweefsel en word dit in ‘n gewasverbouingsopset waargeneem as ‘n afname in opbrengs, en of swak kwaliteit produkte. (Fig. 2 & 3) Fig 3 Plantsiektes kan verdeel word in: (1) dié veroorsaak deur parasitiese mikroörganismes of siekteveroorsakende organisme bekend as patogene (swamme, bakterieë, virusse en nematodes) wat ‘n plant aanval, en (2) nie-parasitiese (abioties) of fisiologiese siektes. Laasgenoemde word deur ‘n wye verskeidenheid faktore veroorsaak, insluitend mineraal toksisiteite, tekorte en wanbalanse, verkeerde na-oes opbergingspraktyke, omgewingsinvloede soos atmosferiese besoedeling en onkruiddoder skade. VERLIESE AS GEVOLG VAN PLANTSIEKTES Plantsiektes was nog altyd een van die plae van die wêreld, met skroei en meeldou wat reeds in die Ou Testament genoem word. Een van die mees bekende voorbeelde van die impak van ‘n plantsiekte in die geskiedenis van die mens, is dié van laatroes op aartappels, wat verwoesting gesaai het in Europa gedurende die 1840's. Hierdie vernietigende siekte, veroorsaak deur ‘n swam Phytophthora infestans, het wyd verspreide hongersnood en grootskaalse sterftes in Ierland veroorsaak, met die verlies van hulle stapelvoedsel. Plantsiektes het vandag nog ‘n enorme impak op landbou wêreldwyd en dit word beraam dat ongeveer 11% van die potensiële gewasproduksie in die wêreld, verloor word as gevolg van plantsiektes. In 1970 het ‘n suidelike Fig 2
mielie blaarskroei epidemie die mielieoes in Amerika vernietig, met verliese van meer as een bijoen dollar aan die land se hoof graangewas. Die blaarskroei veroorsaak deur ‘n swam, kom tans steeds voor in alle mielieproduserende dele van die wêreld, maar die verspreiding daarvan word relatief goed onderdruk deur middel van genetiese bestandheid. Plantsiektes het ook in Suid-Afrika in die onlangse verlede groot vernietigingswerk gedoen. Veral waar siektes onverwags die land binnegekom het en ‘n gebrek aan kennis oor die siektes en beheermaatreëls of bestande kultivars tot gevolg gehad het dat grootskaalse siekte-epidemies massiewe verliese veroorsaak het. Gedurende Augustus – Oktober 1996, het streeproes op koring, veroorsaak deur Puccinia striiformis f.sp. tritici, vir die eerste keer in die Wes-Kaap voorgekom. In hierdie seisoen alleenlik, het dit skade van R30 miljoen veroorsaak, en het in die daaropvolgende seisoen gestyg tot ‘n totaal van R70 miljoen vir die hele SA koringproduserende gebied. Roes op sojabone en Karnalbrand op koring het albei vir die eerste keer in 2001 in SA voorgekom en het groot impak op hul onderskeie bedrywe gehad. Siektes verminder nie net die oesopbrengs van gewasse nie, maar degradeer ook die kwaliteit van die produk, soos die vermindering van die olie-inhoud van sonneblomsaad (die gevolg van roes) of die kosmetiese beskadiging van vrugte, wat dit ongeskik maak vir die uitvoermark. Indirekte verliese a.g.v. verskuilde kostes rondom beheermaatreëls, kwarentyn en gevolglike in- en uitvoerbedrywe is aspekte wat dikwels nie eers in ag geneem word as skade a.g.v siektes vereken word nie. SIEKTE ONTWIKKELING EN BEHEER Alle siektes veroorsaak deur patogene, is die resultaat van ‘n interaksie tussen % SIEKTE 120 100 80 60 40 20 0 die gasheerplant, ‘n patogeen en omgewingsfaktore soos lig, temperatuur en vog. Omgewingsfaktore het ‘n invloed op die ontwikkeling van beide die gasheer en die patogeen. Hierdie interaksie staan algemeen bekend as die siekte driehoek, en wanneer enige een van die komponente ontbreek sal siekte nie voorkom nie. (Fig. 4) Fig. 4 PATOGEEN GASHEER DIE SIEKTE DRIEHOEK OMGEWING Die ontwikkeling van ‘n siekte of epidemie is afhanklik van 3 faktore: (1) Die aanvanklike hoeveelheid siekte-veroorsakende organismes (inokulum) teenwoordig (2) Die tempo waarteen die siekte kan versprei en (3) Die tyd beskikbaar vir die siekte om te ontwikkel en te versprei Die normale ontwikkeling van ‘n epidemie, grafies geplot volg gewoonlik ‘n sigmoidale of die bekende (S-kurwe) kurwe (Fig. 5A). Aanvanklik begin die siekte stadig, daar is min inokulum en infeksie is stadig. Sodra infeksie egter vestig, word vinnig baie nuwe inokulum (bv roesspore) gevorm in siklusse van herinfeksie en neem die siekte baie vinnig (logaritmies of eksponensieel) toe (Fig. 5A). Die siekte begin later afplat (Fig. 5A) waar daar nie meer plantmateriaal is om te infekteer nie (alles is nou siek), en ook as die omgewingstoestande ongunstig raak vir infeksie en die groeiseisoen vir die gasheer kom tot ‘n einde. Siekte beheerstrategieë is daarop gemik om die gasheerplant se groei en ontwikkeling te bevorder, die aanvanklike inokulum te verminder, die tempo waarteen die siekte ontwikkel te vertraag en ook die tyd beskikbaar vir infeksie en siekte-ontwikkeling te manipuleer. Fig 5 – SIEKTE - ONTWIKKELINGSKURWES 10 20 30 40 50 60 80 100 GEEN KONTROLE TYD (DAE) KONTROLE OF WEERSTAND INOCULUM VERMINDERING OF WEERSTAND 5A 5B 5C Vermindering van die aanvanklike inokulum kan bewerkstellig word met kwarentynmaatreëls wat die siekte totaal uithou, die gebruik van siektevrye of skoon goeie kwaliteit saad. Wisselbou is baie effektief aangesien baie siektes gasheer spesifiek is en net een soort gewas kan infekteer. Sanitasie bestaan uit alle agronomiese aktiwiteite gemik op die eliminering of vermindering van die hoeveelheid inokulum teenwoordig in ‘n plant of land en sluit in verwydering van plantreste waarin die organismes oorleef, vernietiging van gewasoorblyfsels (bv. brand) en alternatiewe onkruid gashere. Spesifieke weerstand wat totale weerstand teen siektes bied, verminder ook inokulum aangesien infeksie dadelik gestuit word en nuwe infeksiestrukture nie gevorm kan word wat kan herinfekteer nie. Waar die inokulum verminder word het dit die effek dat die siektevlakke laer is aan die begin en dus langer neem om skadelike vlakke te bereik (Fig 5B). Siektes kan in so situasie ontsnap word aangesien die plant moontlik reeds te ver ontwikkel is as siektevlakke hoog genoeg is om ‘n ekonomiese impak te hê. Siekte-ontwikkeling kan ook vertraag word deur die gebruik van plantweerstand/toleransie en/of die gebruik van chemiese beheermaatreëls. Al is die aanvanklike vlakke van inokulum hoog en sal die gebruik van siekteverdraagsame basters en ook die effektiewe aanwending van swamdoders die tempo van siekteontwikkeling vertraag (Fig. 5C) en steeds die plant die geleentheid te gee om sy potensiaal en oes te lewer. Die tyd beskikbaar vir infeksie kan gemanipuleer word deur die plantdatum aan te pas en basters of kultivars te kies met ‘n spesifieke groeiseisoenlengte om ook kritiese tye wanneer die waarskynlikheid van siekte hoog is, te ontsnap. Die effek van veskillende beheerstrategieë op die persentasie siektevoorkoms na ‘n gegewe tyd (bv 50 dae) kan dan duidelik gesien word in Figuur 5. Die kern van moderne siektebeheer lê egter daarin om nie net ‘n enkele beheermaatreël toe te pas nie, maar om ‘n kombinasie van bogenoemde metodes (geïntegreerde plaagbeheer) te volg en sodoende effektiewe, ekonomies aanvaarbare siektebeheer te verkry, met minimum risiko vir die omgewing. 35
Page 3 and 4: Van Plant tot Opkoms Die Mieliefabr
Page 5 and 6: 2 27°C 20°C G4 G3 G2 G1 G0 14°C
Page 7 and 8: 7 8 DIE LAASTE WORTELSTELSEL Gedure
Page 10 and 11: 2 10 DIE MIELIEFABRIEK: VEGATIEWE G
Page 12 and 13: Foto 9: ’n Plant in die negeblaar
Page 14: 15 14 Die pluim is volwasse ongevee
Page 17 and 18: skade as gevolg van droogte ook dan
Page 19 and 20: 9 VINNIG MEDIUM KORT MEDIUM Foto 9:
Page 21 and 22: In gebiede waar koueskade ’n prob
Page 24 and 25: 4 Medium Groeiers HITTE-EENHEDE - B
Page 28 and 29: 6MIELIESIEKTES IN SUIDER AFRIKA MIE
Page 30: NOTAS

Ken die mielie.pdf - Pannar Seed

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?