Koring Produksie - Pannar Seed

Pannar Saad (Edms.) Bpk.
Produksiehandleidingreeks
Koring
INHOUDSOPGAWE
1. Inleiding 1
2. Kultivarinligting – Eerste stap tot suksesvolle koringverbouing 2
2.1 Inleiding 2
2.2 Planttelersregte 2
2.3 Gesertifiseerde saad is sleutel tot sukses 2
2.4 Kultivarkeuse 2
2.5 Koringkultivar aanbevelings 4
3. Grondbewerking 6
3.1 Konvensionele bewerking 6
3.2 Bewaringsbewerking 7
4. Beplanningsopbrengs 7
5. Bemestingriglyne vir koringverbouing 8
5.1 Grondsuurheid 9
5.2 Stikstofbemesting 10
5.3 Fosforbemesting 14
5.4 Kaliumbemesting 16
5.5 Mikro-elemente 17
6. Waterkwaliteit en onkruidbeheer 18
6.1 Faktore wat soutantagonisme van onkruiddoders
beïnvloed 18
6.2 Insekbeheer 19
6.3 Plantluise 19
6.4 Ander insekplae 22
7. Die beheer van siektes 23
7.1 Risiko vir die voorkoms van swamsiektes 24
7.2 Chemiese beheer van swamsiektes 24
7.3 Wortelsiektes 26
7.4 Stam-, blaar-, en aarsiektes 27
7.5 Brandswamme 32
8. Gradering en kwaliteit 34
9. Bronnelys 35

1. INLEIDING
Koring word in Suid-Afrika verbou in beide die winterreën- en somerreënstreke. Ongeveer
50% van die totale aantal hektare plaaslik geplant met koring is onder droëland in die
somerreënvalgebied. Alhoewel aanplantings onder besproeiing in die somerreënvalgebied
minder as 15% beslaan van die totale aantal hektare plaaslik aangeplant, word tot so veel as
30% van die totale plaaslike koringoes onder besproeiing geproduseer weens hoër
opbrengste gerealiseer.
Kenmerkend van koringverbouing onder droëland in Suid-Afrika is die lae gemiddelde
opbrengste wanneer dit vergelyk word met die van die groter koringproduserende lande. Die
streng kwaliteitsvereistes waaraan nuut vrygestelde kultivars plaaslik moet voldoen word
dikwels blameer vir die laer as verwagte vordering in opbrengsverhoging deur plaaslik
teeltprogramme. Ander bepalende faktore soos meer wisselvallige klimaatstoestande, wat
insluit droër en warmer winters en lae grondvrugbaarheid, het egter ook ‘n invloed. Die
introduksie van nuwe siektes soos geelroes in 1996 en die verskyning van nuwe patotipes van
veral geelroes sowel as die introduksie van die Russiese koringluis in 1978 en die verskyning
van ‘n nuwe biotipe in 2005, het ook opbrengsverliese teweeggebring. Indirekte gevolge
hiervan is dat teeltprogramme baie kiemplasma met hoër opbrengste moes prysgee weens
vatbaarheid vir ‘n nuwe siekte soos geelroes of vir meer virulente siekte of plaag
veroorsakende organismes. Die fokus van plaaslike teeltprogramme was dus dikwels eerder
gerig op spesifieke weerstands- of kwaliteitseienskappe eerder as opbrengsverhoging. Die
terughou en onwettige verkope van koringsaad plaas ‘n groot druk op die winsgewendheid
van plaaslik koring teeltprogramme en indien hierdie praktyke nie gestop word nie, gaan dit ‘n
groot invloed hê op die winsgewendheid van toekomstige koringverbouing deurdat die
ontwikkeling van nuwe verbeterde kultivars agterweë gaan bly.
Nieteenstaande al hierdie gegewens moet die plaaslike koringprodusent koring winsgewend
kan verbou en staan hy in direkte kompetisie met ingevoerde koring. Ten einde koring se
winsgewendheid per eenheidsoppervlakte te verhoog, is produsente voortdurend besig om
hul beplanning op te skerp en streef hulle na meer inligting ten einde die regte
bestuursbesluite te neem. Hierdie handleiding het dit ten doel om produsente te help om meer
ingeligte besluite te neem ten einde koring meer winsgewend te kan verbou.
Fig 1 Botaniese diagram van die
koringplant.
1

2. KULTIVARINLIGTING – EERSTE STAP TOT SUKSESVOLLE
KORINGVERBOUING
2.1 INLEIDING
Kultivarkeuse kan gebruik word om risiko te verminder en opbrengste te optimaliseer.
Kultivars verskil in eienskappe soos aanpasbaarheid, opbrengspotensiaal en
-stabiliteit, agronomiese eienskappe, en in hul verdraagsaamheid teenoor siektes, plae
en aluminium toksisiteit. Alhoewel daar nie ‘n volmaakte kultivar bestaan nie, kan die
produsent ‘n kultivar- pakket saamstel om die mees riskante aspekte van
koringverbouing in sy spesifieke area of plaas te verminder of te neutraliseer.
2.2 PLANTTELERSREGTE
Die wet is ingestel om maatskappye te beskerm wat miljoene Rande belê in kultivar-
ontwikkeling en verskaf wetlike beskerming aan die telers en eienaars van kultivars.
Die regte van die teler of eienaar behels dat geen party saad mag vermeerder,
voorberei vir aanplanting, verkoop, uitvoer of in voorraad hou sonder die nodige
magtiging of lisensie van die houers van die reg nie. Waar planttelersregte geskend
word kan die skuldige party beboet word. Daar bestaan verskeie voorbeelde van
suksesvolle vervolging onder die wet.
2.3 GESERTIFISEERDE SAAD IS SLEUTEL TOT SUKSES
Die hoofdoel met gesertifiseerde saad is om te verseker dat kultivars in stand gehou
word. Die minimum fisiese vereistes waaraan gesertifiseerde saad moet voldoen word
deur saadwette en regulasies voorgeskryf. Die einddoel is die daarstel van saad met ‘n
hoë genetiese standaard en is verpligtend vir kultivars wat op “Tabel 8” gelys word.
Kultivaregtheid en saadkwaliteit word gewaarborg. Sodoende word beskerming en
gemoedsrus aan die koper verleen sowel as ‘n sisteem vir die opvolging van klagtes en
moontlike eise.
2.4 KULTIVARKEUSE
Kultivarkeuse behoort ‘n ekonomiese besluit te wees waardeur die produsent ‘n balans
moet vind tussen risiko aan die een kant en opbrengspotensiaal aan die ander kant.
Kultivarkeuse moet gegrond word op betroubare langtermyn data en behoort jaarliks
hersien te word om voorsiening te maak vir nuwe verbeterde kultivars. Op langtermyn
behoort hierdie beginsels die hoogste gemiddelde wins per eenheidsoppervlak te
verseker. Die belangrikste faktore wat die produsent in ag kan neem by kultivarskeuse
word volledig opgesom in die jongste PANNAR brosjure. Hierdie inligting is geskoei op
langtermyn data en word in goedertrou verskaf. Produsente moet daarop bedag wees
dat die ontwikkeling van nuwe roes patotipes en so ook nuwe Russiese luis biotipes
kultivarreaksies binne ‘n gegewe seisoen kan beïnvloed. Die agronomiese tabel word
om die rede jaarliks ongedateer om te verseker dat die nuutste inligting beskikbaar is
aan produsente.
2

Opbrengspotensiaal: Koringkultivars verskil in hul opbrengspotensiaal en sekere
kultivars presteer net by lae opbrengspotensiaalvlakke waar ander weer net aangepas
is by hoë opbrengspotensiaalvlakke. Waar lentereëns die bepalende faktor in
opbrengs is, is die ideale kultivar een wat onder beide lae en hoë opbrengsvlakke
kompeterende resultate lewer. Oor die algemeen is langgroeiseisoen kultivars minder
geskik vir areas met ‘n lae opbrengspotensiaal hetsy weens vlakker gronde of
langtermyn klimaatstoestande. Kultivarkeuse moet om die rede geskoei word op die
langtermyn opbrengspotensiaal van ‘n spesifieke land of plaas waar grond, klimaat en
bestuursvermoë die bepalende faktore behoort te wees.
Plantsiektes en plae: Bepalend hier behoort te wees die risiko van die betrokke
gebied vir die voorkoms van ‘n spesifieke siekte of plaag. Waar die risiko hoog is
behoort die produsent oorweging te skenk aan meer verdraagsame of
weerstandbiedende kultivars. Hiermee kan die produsent nie net sy insetkoste oor die
langer termyn afbestuur nie, maar ook die risiko en gepaardgaande opbrengsverliese
wat kan voorkom wanneer die tydsberekening van chemiese beheer nie optimaal is nie,
uitskakel. Die vermoë van siekte en plaag veroorsakende organismes om aan te pas
en sodoende die weerstand van kultivars te oorkom, moet egter ook in gedagte gehou
word. Lande wat aangeplant is onder weerstandbiedende kultivars moet dus ook
gemonitor word vir die voorkoms van siektes of plae en waar vatbare reaksies op eens
weerstandbiedende kultivars voorkom, moet dit by die eienaar van die betrokke kultivar
aangemeld word.
Saadprys: Saadprys is dikwels bepalend wanneer produsente hul kultivarkeuse
uitoefen. Meer belangrik egter is onafhanklike langertermyn opbrengs- en
graderingsdata waarmee die produsent self kan bepaal of dit in sy betrokke gebied die
moeite werd is om saad van duurder kultivars soos basterkorings aan te plant.
Agronomiese eienskappe: Agronomiese eienskappe soos strooisterkte en
staanvermoë is belangrik en wanneer die regte kultivarkeuse of bestuurspraktyk nie
gevolg word om dit te voorkom nie kan dit oesverliese tot gevolg hê. Onder besproeiing
word daar met sukses gebruik gemaak van chemiese middels wat omval teenwerk by
kultivars met hoë opbrengspotensiaal wat geneig is tot omval.
Bepalend in kultivarkeuse is aluminiumverdraagsaamheid, veral waar die bogrond
en/of ondergrond Al 3+ -vlakke bereik wat toksies is vir gevoelige kultivars. Pannar is die
enigste plaaslike maatskappy wat oor ‘n reeks koringkultivars beskik vir verbouing
onder droëland met sterk aluminiumverdraagsaamheid. Dit bied aan produsente ‘n
korttermyn oplossing wanneer bekalking nie tydig toegedien kan word nie.
Wanneer daar van pitvastheid gepraat word verwys dit na hoe stewig die pitte aan die
aar geheg is, asook tot hoe ‘n mate die kaffies die pitte bedek. Beide onder besproeiing
en droëland is daar kultivars wat meer onderhewig is aan voëlskade, sowel as uitval
tydens die oesproses. Dié kultivars moet meer versigtig oorweeg word in gebiede waar
voëls ‘n potensiële bedreiging is.
Uitloopweerstand verwys na die weerstand van ‘n kultivar teen die proses van uitloop
of ontkieming in die aar weens nat toestande wat die oesproses vertraag. Onder
normale omstandighede behoort vrygestelde kultivars nie uit te loop in die aar nie.
Lentekorings is egter meer geneig hiertoe as winterkorings en sommige kultivars kan
ook meer geneig wees daartoe as ander onder toestande van aanhoudende reën
gedurende die oestyd.
3

Gradering: Die gradering van broodkoring word bepaal deur hektolitermassa
(skepelgewig), proteïeninhoud en valgetal. Omgewingsfaktore soos hittestremming en
vogstremming tydens korrelvul en voortdurende reën gedurende oestyd kan bepalend
wees in die graad wat behaal word. Bestuurspraktyke soos vogbewaring en bemesting
kan egter ook deurslaggewend bydraes maak tot die graad behaal. Alhoewel daar met
die vrystelling van nuwe kultivars min afwyking toegelaat word vanaf die biologiese
standaard vir graderingseienskappe, is daar tog genetiese verskille tussen kultivars
waarop die produsent bedag moet wees. Prysverskille tussen die verskillende grade
koring kan die produsent se inkomste per eenheidsoppervlak negatief raak indien die
kultivar nie kompenseer met ‘n verhoogde opbrengs nie.
Meulenaarslys: Die Nasionale Meulenaarskamer se voorkeurlys word jaarliks
uitgegee en moet in aanmerking geneem word tydens kultivarkeuse. Koringkultivars
bemark deur Pannar verskyn almal op die meulenaars se voorkeurlys.
2.5 KORINGKULTIVAR AANBEVELINGS
Die keuse van ‘n geskikte plantdatum by koring is een van die aspekte waaroor die boer
beheer het. Ongelukkig is dit so dat die optimum plantdatum oor seisoene kan varieer
weens die komplekse interaksie tussen omgewing, grond en die plant. Van die
belangrikste faktore wat bepalend is tot die optimum plantdatum is grond- en
lugtemperatuur. Goeie ontkieming by koring sal plaasvind by ‘n grondtemperatuur van
4°C tot 25°C as die optimum. Die maksimum temperatuur vir saailingontwikkeling is
34°C terwyl die minimum ongeveer -2°C is. Koring het dus ook ‘n baie wye
aanpassingsvermoë wat saailingontwikkeling betref, wat ‘n wye keuse van plantdatums
moontlik maak.
Die minimum temperatuur vir blaar-, stam- en wortelontwikkeling is 5°C terwyl die
maksimum temperatuur 43°C met ‘n optimum van 26°C is. Die temperatuurbehoefte
van die koringplant gedurende die aarontwikkeling, bestuiwing en korrelvul het ‘n groot
invloed op die keuse van ‘n geskikte plantdatum aangesien temperature buite die
fisiologiese perke op hierdie stadium opbrengste aansienlik kan benadeel.
Aarverlenging neem liniêr toe waar lugtemperatuur van 10°C tot 30°C verhoog word.
Die optimum temperatuur vir bestuiwing is tussen 18°C en 25°C met ‘n minimum van
10°C en maksimum van 32°C. Temperature buite hierdie grense het opbrengsverliese
tot gevolg as gevolg van stuifmeelsteriliteit en die misvorming van die stamper en
stuifmeeldrade.
Temperature in die somerreënvalstreek styg drasties gedurende September en
Oktober. Temperature gedurende die periode kan hoër as die fisiologiese
verdraagsaamheidsperke van die koringplant styg met gepaardgaande
opbrengsverliese. Hierteenoor is die gevoeligste stadium vir koue by die koringplant
gedurende die blomstadium. Die plantdatum moet met behulp van die
groeiseisoenlengte van die spesifieke kultivar so gekies word dat die kanse vir ryp
tydens die blomstadium laag is.
Koringkultivars word volgens hulle kouebehoefte as winter-, intermediêr- of lentetipes
ingedeel. Winterkoring het ‘n hoë kouebehoefte (vernalisasie) wat bevredig moet word
voordat hulle sal oorgaan na saadproduksie. Lentetipes daarenteen het geen
kouebehoefte nie en bereik blomstadium ongeveer 100 tot 114 dae na plant. Koring bly
egter ‘n koelweergewas en koelerweerstoestande in kombinasie met genoeg vog is by
alle koring bevorderlik vir die neerlegging van opbrengspotensiaal en optimale aar- en
4

korrelvul. Wintertipes (lang groeiseisoen) moet vroeg geplant word om aan hul groter
kouebehoefte te voldoen. Wintertipes stoel ook meer en kan daarom teen laer
plantdigthede geplant word. Die grootste uitdaging vir optimale droëland
koringverbouing is die ontduiking van droogte- en koueskade. Die plantdatums vir elke
produksiestreek soos aangedui in die PANNAR brosjure dien as riglyne en is geen
waarborg teen ryp- of koueskade nie. Om die invloed hiervan tot die minimum te
beperk moet koring, ongeag die plantdatum, nie voor die uittreedatum vir hoë ryprisiko
in die onderskeie produksiegebiede blom nie.
Fig 2 Indeling van die onderskeie droëland koringverbouingstreke
Fig 3 Indeling van koringverbouingstreke onder besproeiing
Besproeiingsgebiede
Koeler besproeiingsgebiede
Warmer besproeiingsgebiede
Mpumalanga
Oos-Vrystaat
KwaZulu-Natal
Visrivier
5

3. GRONDBEWERKING
Met die stygende brandstofpryse het grondbewerking en grondvoorbereiding die grootste
inset geword by koringproduksie. Dit het daartoe gelei dat produsente na alternatiewe soos
chemiese onkruidbeheer begin kyk het ten einde hul insette af te bestuur. Veranderlike
klimaatstoestande maak dit verder onmoontlik om ‘n vasgestelde resep vir grondbewerking
daar te stel vir koringprodusente in die somerreënvalgebied. Om hierdie redes is produsente
genoodsaak om met spesifieke doelwitte voor oë sy bewerkingstrategie te beplan. Van
hierdie doelwitte sluit in:
Bewaring van grondwater - dié belangrikste doelwit tot suksesvolle droëland
koringverbouing
Opheffing van grondverdigtings – noodsaaklik vir optimale water en wortel
penetrasie
Bekalking – opheffing van versuring
Saadbedvoorbereiding – ferm saadbed vir optimale saailingvestiging
Onkruidbeheer – ten einde vogverliese te minimaliseer
Plantsiektebeheer – opslagkoring of grasse wat siektes kan oordra
Bekamping van wind- en watererosie
Deur spesifieke doelwitte na te streef kan produsente die aantal bewerkings tot die minimum
probeer beperk. Grondbewerking vir kleingrane word in twee basiese benaderings verdeel
naamlik konvensionele bewerking en bewaringsbewerking.
3.1 KONVENSIONELE BEWERKING
Konvensionele bewerking word aanbeveel waar koring met koring opgevolg word
(monokultuurstelsel) asook waar die risiko van winderosie laag is en daar ‘n
geskiedenis van wortelsiektes is.
Stap 1: Stroop Desember – Januarie.
Stap 2: Sluit normaalweg ‘n bewerking met ‘n skottelimplement in om die
reste van die vorige oes fyner te sny.
Stap 3: Primêre bewerking met ‘n ploeg. Hierdie bewerking moet in die droër
dele tussen einde Januarie en einde Februarie uitgevoer word om te verseker
dat voldoende reën op die geploegde grond val om die grondwater weer aan te
vul. Tydsberekening van die bewerking sal bepaal word deur die grondwater
situasie en vooruitsigte vir reën. Waar hierdie bewerking uitgestel kan word
weens ‘n moontlikheid van later reëns, hoe minder bewerkings is nodig om
onkruid te beheer en hoe minder herverdigting sal plaasvind.
Stap 4: Die bewerking het ten doel om die grond te verseël. Die bewerking
word uitgevoer met ‘n eg of ‘n vlak vlerkskaar.
Stap 5: Wanneer nodig, moet onkruid met vlak vlerkskaar bewerkings beheer
6

word. Hierdie bewerkings dien dan ook as saadbedvoorbereiding.
Stap 6: Plant volgens die riglyne. Waar moontlik moet daar van ‘n penplanter
gebruik gemaak word om die volgende redes:
Effektiewe bandplasing van kunsmis in nat grond om opname van
voedingstowwe te bevorder.
Opbreek van vlak verdigte lae.
Dit is belangrik dat die druk op die drukwiel aangepas word volgens die
grondwatersituasie. Die beginsel geld dat hoe droër die grond is, hoe hoër moet die
druk wees en hoe natter die grond hoe laer die druk.
3.2 BEWARINGSBEWERKING
Bewaringsbewerking word aanbeveel in gebiede waar die reënval laag is en waar die
risiko vir wind- en watererosie groot is as gevolg van ‘n lae klei-inhoud. Indien
bewaringsbewerking toegepas word, hetsy hoë- of lae reënvalstreke, behoort dit binne
‘n wisselbousisteem toepas te word ten einde die risiko vir grond- of residugedraagde
siektes te beperk.
Stap 1: Onkruidbeheer (wanneer nat genoeg) met ‘n rolstaaf of vlerkskaar,
afhangend van hoeveel strooi op die oppervlak moet bly.
Stap 2: Diep tandbewerking, om verdigte lae op te breek en moet in Maart
of April uitgevoer word. Die tydsberekening hiervan moet van so aard wees
dat die minimum van bewerkings verder uitgevoer hoef te word, aangesien
elke verdere bewerking sal bydra tot herverdigting en ‘n verlies aan strooi.
Stap 3: Verseël die grond direk na tandbewerking met ‘n vlerkskaar, eg of
V-lem.
Stap 4: Beheer onkruid met vlak bewerking (vlerkskaar of V-lem) indien
nodig.
Stap 5: Plant volgens riglyne en gebruik verkieslik ‘n penplanter.
4. BEPLANNINGSOPBRENGS
Die bepaling van die beplanningsopbrengs is een van die eerste stappe tot suksesvolle
koringverbouing. Die beplanningsopbrengs in ’n spesifieke situasie word gedefinieer as ’n
realistiese opbrengs wat op langtermyn haalbaar is.
Aspekte van belang by die bepaling van die beplanningsopbrengs sluit in:
Beskikbare grondwater met planttyd. Bepalende faktore sluit in die hoeveelheid reën
en die verspreiding daarvan voor planttyd, bewerkingspraktyke en grondeienskappe
(soos gronddiepte en klei % wat ’n invloed het op waterhouvermoë en worteldiepte).
Die hoeveelheid aanvullende lentereëns wat verwag kan word.
7

Algemene produksie- en bestuurspraktyke wat toegepas word.
Die langtermyn produksiegeskiedenis vir die spesifieke situasie.
Bepaal nou ‘n realistiese beplanningsopbrengs aan die hand van Tabel 2.
Evalueer die grondontledings in terme van bemestingsbehoeftes en gebruik die
bemestingsriglyne in ’n spesifieke situasie vir die saamstel van ’n
bemestingsprogram.
Tabel 2 Opbrengstabel vir droëlandkoring (kg/ha)
Verwagte na-plant reën 1 Benattingsdiepte 2 (cm)
30 60 90 120 150 180 3
10 0 0 158 460 763 1 065
20 0 0 259 561 864 1 166
30 0 57 360 662 964 1 267
40 0 158 460 763 1 065 1 368
50 0 259 561 864 1 166 1 468
60 57 360 662 964 1 267 1 569
75 208 511 813 1 116 1 418 1 720
100 460 763 1 065 1 368 1 670 1 972
1
Verwagte na-plant-reën is alle reën wat vanaf planttyd tot en met fisiologies ryp verwag word.
2
Benattingsdiepte dui op die totale diepte wat met ‘n grondboor geboor of met ‘n graaf gespit
kan word (tot 1,8 m) en wat tydens planttyd “blinknat” is (nie slegs klam nie). Hier word
beraam dat ongeag die tekstuur, daar 100 mm/m plantbeskikbare water is.
3
In hierdie tabel word nie vir gronde met ‘n hoë watertafel voorsiening gemaak nie.
5. BEMESTINGRIGLYNE VIR KORINGVERBOUING
Bemestingsriglyne het dit ten doel om ‘n verwysingsraamwerk daar te stel wat gebruik kan
word vir die beplanning van ‘n bemestingsprogram in ‘n spesifieke situasie.
Wanneer bemestingsprogramme aan die hand van riglyne beplan word, is dit belangrik
dat die volgende in gedagte gehou word:
Die voorgestelde riglyne moet as ‘n verwysingsraamwerk eerder as ‘n resep vir
‘n spesifieke situasie gesien word. Variasies in grond, klimaat, bewerking en
bestuur mag afwykings vanaf die riglyne regverdig. Sodanige afwykings moet
egter aan die hand van feite gemotiveer word.
Daar word aangeneem dat produksiepraktyke en bestuursvermoë op ‘n
gesonde vlak gehandhaaf word en dat grondchemiese en grondfisiese
toestande nie beperkend is nie.
Grondontledings word beskou as noodsaaklik en behoort voor elke derde
koringoes uitgevoer te word.
8

5.1 GRONDSUURHEID
Grondsuurheid is een van die groot knelpunte in die verbouing van koring in die
somerreëngebied. Bemestingsprogramme vir koring kan slegs volle doeltreffendheid
bereik indien grondsuurheid nie ’n gondvrugbaarheidsknelpunt is nie. Suur grond het ’n
nadelige effek op die koringplant weens die hoë vlakke van aluminium in verhouding tot
ander katione in die grond. Die gevolg is dat oormatige hoeveelhede aluminium
opgeneem word wat toksies is vir die koringplant. Die koringplant se wortelstelsel toon
baie duidelik die invloed van aluminiumtoksiteit. Tipiese simptome is die verdikking van
wortelpunte, bros laterale wortels en wortels wat ‘n bruin verkleuring toon. Dit gee
aanduiding tot ’n oneffektiewe wortelstelsel wat die opname van water en
plantvoedingstowwe beperk. Die resultaat is plante wat tipiese droogte- en
voedingstekortsimptome toon en kan tot afsterwing lei.
Riglyne tot bekalking: Die pH (KCl) en die tekstuurklas van die grond word gebruik
om ‘n aanduiding te kry van die kalkbehoefte vir koringverbouing. Indien die pH (KCl)
laer is as 4.5; pH (CaCl ) laer as 5.0 of pH (H2O) laer as 5.5 moet volledige ontledings
gedoen word om die kalkbehoefte te bepaal. In Tabel 3 word die kalkbehoeftes
weergegee. Deurslaggewend vir die koringplant se reaksie is die verhouding van
aluminium tot die ander katione in die grond. Indien pH-waardes laer is as 4.5 en/of
persentasie suurversadiging groter as 8% is behoort daar bekalk te word.
Tabel 3 Kalkbehoeftebepaling (ton/ha) vir gronde met wisselende suurheidsvlakke en
kleipersentasies
% Klei
pH > 0.5
SV > 32
pH 0.5-0.4
SV 32-23
pH 0.4-0.3
SV 25-15
pH 0.3-0.2
SV 15-10
pH 0.2-0.1
SV < 10
5-10 3.9 3.0 2.2 1.4 0.5
10-15 4.1 3.3 2.5 1.6 0.8
15-20 4.4 3.5 2.7 1.9 1.0
20-25 4.6 3.8 2.9 2.1 1.3
25-30 4.8 4.0 3.2 2.3 1.5
30-35 5.1 4.2 3.4 2.6 1.7
1
Inligting vir kalkbehoeftebepaling soos gepubliseer deur die LNR-Kleingraaninstituut in
“Handleiding vir die produksie van Kleingrane in die somerreëngebied”, 2006.
pH – Verandering in pH (KCl)
SV – Verandering in % suurversadiging
’n Grond met ’n pH van 4 en met 12% klei sal in die geval 3.3 ton kalk per hektaar
benodig om ’n pH van ongeveer 4.5 te bewerkstellig. Indien die kalkbehoefte groter as
4 ton/ha is moet dit verkieslik in twee produksie-seisoene toegedien word.
9

Die onderstaande vergelyking kan ook gebruik word in die bepaling van die
kalkbehoefte deur die verandering in pH wat verlang word sowel as die klei-inhoud in
die vergelyking te stel.
Kalkbehoefte = pH*8.324+0.0459*klei-1.037
Kultivarkeuse as korttermynoplossing: Aangesien koringkultivars verskil t.o.v. hul
vlakke van aluminiumverdraagsaamheid kan kultivarkeuse gebruik word om
opbrengsverliese te beperk . Hierdie moet gesien word as ‘n korttermynoplossing en
produsente moet ingedagte hou dat alhoewel aluminium tolerante kultivars beter sal
presteer as kultivars met swak verdraagsaamheid op suur gronde, tolerante kultivars
ook positief reageer op bekalking. Vir klassifikasiedoeleindes word koringkultivars in
drie groepe verdeel op grond van hul aluminiumverdraagsaamheid (Tabel 4). Die
groepe waarna hier verwys word is soos volg:
Uitstekende verdraagsaamheid
Redelike verdraagsaamheid
Swak verdraagsaamheid
Tabel 4 Klassifikasie van koringkultivars volgens hul aluminiumverdraagsaamheid
Uitstekende
verdraagsaamheid
Redelike
verdraagsaamheid
Swak verdraagsaamheid
PAN 3377 Gariep Baviaans
PAN 3349 PAN 3434
PAN 3118 PAN 3364
PAN 3120
5.2 STIKSTOFBEMESTING
Stikstofbemesting onder droëland: In Tabel 5 word die stikstofbemestingsriglyne,
op streeksbasis, teenoor die beplanningsopbrengs aangedui. Met die gebruik van
hierdie riglyne moet die volgende belangrike aspekte in gedagte gehou word:
Alle riglyne geld vir die verbouing van koring na koring met die aanname dat
alle strooi teruggewerk word in die grond.
Stikstofbemesting word met planttyd toegedien en geen bobemesting word
normaalweg aanbeveel.
Die plasing van hoë stikstoftoedienings by die saad kan ontkieming, en dus
die stand, benadeel. Om die rede word aanbeveel dat nie meer as 20kg
N/ha by die saad geplaas word nie. Toedienings hoër as 20kg N/ha moet
kort voor planttyd toegedien word of met plant weg van die saad
gebandplaas word.
10

Waar windprobleme ondervind word moet daar oorweging geskenk word aan
kultivars met ‘n sterk saailing groeikragtigheid eerder as om die
stikstofbemesting aan te pas om koring uit die wind te kry.
Alhoewel hierdie aanbevelings reeds aangepas is om te verseker dat die
proteïeninhoud van die graan na wense is, kan aanpassings oorweeg word
wanneer nuwe kultivars met ‘n betekenisvolle hoër opbrengspotensiaal as
die bestaandes aangeplant word.
Bo-gemiddelde opbrengste met gepaardgaande hoër volumes van oesreste
kan bydra tot die voorkoms van onverrotte residu’s in die grond met planttyd.
Bydraend hiertoe kan wees laat bewerkings en/of nat toestande tydens die
bewerkingstyd wat kan lei tot ‘n stikstofnegatiewe periode met
gepaardgaande verswakte groei. Die resultaat hiervan kan wees laer
opbrengste en afgradering weens ‘n laer proteïeninhoud. Met die voorkoms
of verwagting van die situasie moet aanpassings in die bemestingsprogram
gemaak word deur verhoogde stikstoftoedienings met plant, of toedienings
van stikstof (± 15 kg N/ha) en kalk (0.5 ton/ha) tydens laat bewerking van
gronde om die ontbindingsproses te versnel.
Tabel 5 Stikstofbemesting (kg N/ha) onder droëlandtoestande volgens
produksiegebied en beplanningsopbrengs in die somerreënvalgebied 1
Produksiestreek
Beplanningsopbrengs
(ton/ha)
Stikstofbemesting
kg N/ha
Suid-Vrystaat 1.0 10
1.5 15
2.0 25
Noordwes-Vrystaat 1.0 10
1.5 20
2.0 30
2.5 45
3.0 55
3.5+ 2 65+
Sentraal-Vrystaat 1.0 15
1.5 25
2.0+ 35+
11

Tabel 5 (vervolg) Stikstofbemesting (kg N/ha) onder droëlandtoestande volgens
produksiegebied en beplanningsopbrengs in die somerreënvalgebied 1
Produksiestreek
Beplanningsopbrengs
(ton/ha)
Stikstofbemesting
kg N/ha
Oos-Vrystaat 1.0 15
1.5 30
2.0 40
2.5 50
2.5+ 60+
Noordwes 1.0 5
1.5 15
2.0 25
Mpumalanga 1.0 10
Limpopo (Springbokvlakte en
Dwaalboom)
Oos-Kaap kusgebied (Oos
van Humansdorp 3 )
1.5 20
2.0 30
2.5 40
1.0 0
1.5 10
2.0 15
1.0 15
1.5 20
2.0 30
2.5+ 45+
1
Inligting vir gebiedsaanpassings soos gepubliseer deur die LNR-Kleingraaninstituut in
“Handleiding vir die produksie van Kleingrane in die somerreëngebied”, 2006.
2
Geldig vir die gebied rondom Wesselsbron-Viljoenskroon waar ‘n hoë watertafel en goeie
vogvoorsiening ‘n hoër beplanningsopbrengs tot gevolg het.
3
Wes van Humansdorp skakel in by die winterreënvalgebied se Suidelike kusgebied waar
koring gesaai word.
12

Stikstofbemesting onder besproeiing: Riglyne vir bemesting onder besproeiing
soos vervat in Tabel 6 moet aangepas word wanneer koring ‘n peulgewas opvolg sowel
as wanneer groot hoeveelhede oesreste ingewerk word.
Tabel 6 Stikstofbemestingsriglyne onder besproeiing volgens beplanningsopbrengste 1
Beplanningsopbrengs (ton/ha) Stikstofbemesting (kg N/ha)
4-5 80-130
5-6 130-160
6-7 160-180
7-8 180-200
8+ 200+
1 Inligting oor Stikstofbemesting soos gepubliseer deur die LNR-Kleingraaninstituut in
“Handleiding vir die produksie van Kleingrane in die somerreëngebied”, 2006.
Die verdeling van stikstof onder besproeiing in paaiemente deur die groeiseisoen kan
hoër graanopbrengste realiseer en ook graankwaliteit met verwysing na
proteïeninhoud verbeter. ‘n Verdere voordeel van verdeelde N-toediening is dat die
beplanningsopbrengs deur die seisoen aangepas kan word na gelang van
klimaatstoestande, opbrengspotensiaal by ‘n bepaalde groeistadium of na gelang van
watertoedienings. ‘n Verdelingskedule van stikstofbemesting by verskillende
opbrengsmikpunte op ‘n grond met 15-25% klei-inhoud word in Tabel 7 weergegee.
Tabel 7 Verdeling van stikstof deur die groeiseisoen by verskillende opbrengsvlakke 1
Opbrengs
(ton/ha)
Stikstofverdeling (kg N/ha)
Plant tot Stoel Stoel- tot pypstadium Vlagblaar tot blomstadium
4-5 80-100 30 0
5-6 100 30 30
6-7 100-130 30 30
7-8 130-160 30 30
>8 160 30-60 30-60
1 Inligting oor Stikstofbemesting soos gepubliseer deur die LNR-Kleingraaninstituut in
“Handleiding vir die produksie van Kleingrane in die somerreëngebied”, 2006.
13

Op gronde met laer kleipersentasies van 25% is kan die verdelings soos in Tabel 7 weergee, gevolg
word.
Die toediening van stikstof tydens die vlagblaar tot blomstadium van plantontwikkeling
is belangrik om te verseker dat voldoende stikstof beskikbaar is vir korrelgroei en
ontwikkeling, en vir aanvaarbare vlakke van proteïen in die graan. Afhangende van die
opbrengspotensiaal moet tussen 30 en 60 kg N/ha toegedien word in ‘n poging om die
proteïeninhoud van die graan bo 11% te verhoog.
5.3 FOSFORBEMESTING
Daar is ‘n verskeidenheid van fosforontledingsmetodes beskikbaar. In Tabel 8 volg ‘n
vergelyking van die ontledingswaardes verkry met die verskillende metodes. Die
benaderde verhoudelike verwantskappe soos in Tabel 8 aangedui sal geldig wees vir
die meeste grondtipes.
Tabel 8 Verhoudelike verwantskappe (mg P/kg) bepaal volgens verskillende
ontledingsmetodes 1
Ambic 1 Bray 1 Bray 2 Sitroensuur 1:20 Olsen
6 6 9 10 4
8 10 13 15 6
11 14 18 20 8
13 17 22 25 10
16 20 26 30 12
20 24 31 35 14
23 28 36 40 16
26 31 40 45 18
30 34 45 50 20
1 Inligting oor Stikstofbemesting soos gepubliseer deur die LNR-Kleingraaninstituut in
“Handleiding vir die produksie van Kleingrane in die somerreëngebied”, 2006.
14

Tabel 9 Fosforbemesting (kg P/ha) onder droëlandtoestande volgens
beplanningsopbrengs en grondfosforgehalte volgens die Bray 1-ontledingsmetode 1
Beplanningsopbrengs
Grondfosforgehalte (mg/kg)
(ton/ha)
30
1.0 6 5 4 4
1.5 9 8 6 5
2.0 12 12 8 7
2.5+ 18 15
1
Inligting oor Stikstofbemesting soos gepubliseer deur die LNR-Kleingraaninstituut in
“Handleiding vir die produksie van Kleingrane in die somerreëngebied”, 2006.
2
Minimum hoeveelhede wat toegedien behoort te word by die lae vlakke van grondfosfor.
By die interpretasie van die fosforbemestingsriglyne vir beide droëland- en
besproeiingskoring moet die volgende in gedagte gehou word:
Met fosforbemesting word daar na sitroensuuroplosbare- of wateroplosbare
fosforbronne verwys.
Riglyne is met inagneming van ekonomiese beginsels opgestel en die
hoeveelheid fosforbemesting, soos vervat in die riglyne, dui die hoeveelheid
aan waar maksimum bruto wins gemaak behoort te word.
Die riglyne maak voorsiening vir ‘n matige opbou van grondfosforstatus by lae
vlakke van grondfosfor - indien koringstrooi nie van die land af verwyder word
nie. ‘n Geleidelike, eerder as ‘n summiere opbouproses, word ondersteun met
bandplasing van fosforbemesting tydens die plantproses.
Die hoër fosforbemestingshoeveelhede in die riglyne het betrekking op die laer
ontledingsyfer en omgekeerd. Vir ontledingswaardes tussen hierdie grense
moet die korrekte fosforbemesting binne die gegewe hoeveelhede afgelei
word.
Suurgrondtoestande kan plantreaksie op toegediende fosforbemesting by hoë
grondfosforstatus tot gevolg hê as gevolg van relatiewe laer beskikbaarheid
van residuele grondfosfor.
15

Tabel 10 Fosforbemesting (kg P/ha) onder besproeiing volgens beplanningsopbrengs
en grondfosforgehalte volgens die Bray 1-metode 1
Beplanningsopbrengs
(ton/ha)
Grondfosforgehalte (mg/kg)
30
4-5 36 28 18 12
5-6 44 34 22 15
6-7 52 40 26 18
7+ >56 >42 >28 21
1 Inligting oor Stikstofbemesting soos gepubliseer deur die LNR-Kleingraaninstituut in
“Handleiding vir die produksie van Kleingrane in die somerreëngebied”, 2006.
5.4 KALIUMBEMESTING
Plaaslike gronde is redelik ryk aan kalium en ‘n verhoging in graanopbrengs realiseer
selde a.g.v. kaliumbemesting. Toestande waaronder kaliumtekorte mag voorkom sluit
in:
Hooggeloogde sandgronde met ‘n lae inherente grondkalium.
Koue en/of nat en/of droë grondtoestande.
Baie hoë magnesium- en/of kalsiuminhoud van gronde.
Kaliumbemesting onder droëlandtoestande: In Tabel 11 word kalium
grondontledingswaardes teenoor die beplanningsopbrengs gelys om die nodige
kaliumbemesting aan te dui. Die aanbeveling geld vir gronde met ‘n klei % van >35%.
Waar die klei %

1
Inligting oor kaliumbemesting soos gepubliseer deur die LNR-Kleingraaninstituut in
“Handleiding vir die produksie van Kleingrane in die somerreëngebied”, 2006.
Kaliumbemesting onder besproeiing: Kaliumbemesting vir besproeiingskoring
volgens grondkaliumstatus en beplanningsopbrengs word in Tabel 12 weergegee.
Kaliumbemesting kan as mengsel saam met die stikstof en fosfaat uitgestrooi en
ingewerk word. By gronde met ‘n klei % van

Tabel 13 Plantontledingswaardes van koring op vlagblaarstadium 1
Element Laag (tekort) Marginaal Hoog (Voldoende)
N (%) < 3.4 3.7 - 4.2 > 4.2
P (%) < 0.2 0.2 - 0.5 > 0.5
K (%) < 1.3 1.5 > 1.6
S (%) < 0.15 0.15 > 0.4
Ca (%) < 0.15 0.2 > 0.2
Mg (%) < 0.1 0.15 0.15 - 0.3
Cu (mg/kg) < 5 5 - 10 10
Zn (mg/kg) < 20 20 - 70 > 70
Mn (mg/kg) < 30 35 - 100 > 100
Fe (mg/kg) < 25 50 - 180 > 180
Mo (mg/kg) < 0.05 0.05 - 0.1 > 0.1
B (mg/kg) < 6 6 - 10 10
1 Inligting oor plantontledingswaardes van koring soos gepubliseer deur die
LNR-Kleingraaninstituut in “Handleiding vir die produksie van Kleingrane in die
somerreëngebied”, 2006.
6. WATERKWALITEIT EN ONKRUIDDODERS
Koste verbonde aan onkruiddoders sluit in die produkkoste en toedieningskoste. Ten einde te
verseker dat die produk effektief werk moet produsente aspekte uitskakel soos
soutantagonisme wat ‘n nadelige invloed op die werking van die produk kan hê.
6.1 FAKTORE WAT SOUTANTAGONISME VAN ONKRUIDDODERS BEÏNVLOED
Sensitiewe onkruiddoders: Produsente moet daarop let dat net sekere
onkruiddoders negatief beïnvloed word deur sout in water. Hierdie produkte sluit
hoofsaaklik na-opkoms onkruiddoders in soos glifosaat bevattende middels, die
hormoondoders en sekere sulfonielureums. Die rede tot swak onkruidbeheer is omdat
soute in die toedieningswater die hoeveelheid en spoed van opname van die
onkruiddoder deur die onkruid se blaar beïnvloed.
Deur alle onkruiddoders te beskou as kandidate vir antagonisme en al die nodige
voorsorgmaatreëls te tref kan die risiko van swak beheer beperk word. Onkruiddoders
moet hierom altyd met skoon water gespuit word wat beteken dat modderige water
18

verkieslik nie vir chemiese bespuitings gebruik moet word nie.
Toestande gedurende en net na bespuiting: Bepalend in die werking van
onkruiddoders is omgewingsfaktore soos lugvog en plante wat onder stremming
verkeer. Gunstige omgewingstoestande gedurende bespuiting vir opname sal die
nadelige effek van soute in die water teenwerk. Hierteenoor sal ongunstige toestande
tydens bespuiting die nadelige effek van soute in die water vererger.
Omgewingsfaktore kan dus ‘n groot rol speel in onkruiddoderopname en die
effektiwiteit van onkruiddoder. Baie swak onkruidbeheer kan verwag word wanneer
soutgevoelige onkruiddoders met ‘n swak water onder lae lugvog toestande op
gestremde plante gespuit word.
Watervolumes: Hoe hoër die watervolume per hektaar waarmee die onkruiddoder
toegedien word, hoe meer soute is daar om te reageer met die onkruiddoder. Die
omgekeerde is van toepassing by lae watervolumes. Alhoewel laer watervolumes dus
in teorie beteken dat die onkruiddoder meer effektief behoort te werk wanneer daar
soute in die water is moet produsente in die verband eerder sover moontlik by
etiketaanbevole watervolumes hou.
Onkruiddoderdosis: Die aanbevole dosis soos op die etiket aanbeveel moet gebruik
word.
Hulpmiddels: Op die etikette van sommige hulpmiddels word daar heel dikwels na
waterkwaliteit verwys as die pH van die toedieningswater. Die pH is ‘n uitdrukking van
die waterstof-ioon konsentrasie van die water. Indien die onkruiddoder pH gevoelig is,
moet die verlangde buffer of versuurder bygevoeg word, tot op die optimale pH vlakke.
Buffers of versuurders word gewoonlik voor die ander komponente in die spuittenk
bygevoeg.
Drumpelwaardes: As riglyn kan antagonisme verwag word indien die gesamentlike
kalsium- en magnesiumkonsentrasie van die water oor 100 mg/l (100 d.p.m.) beweeg.
Dieselfde norm kan gebruik word vir die natriumkonsentrasie. Hierdie
drumpelwaardes is net skattings en kan wissel na gelang van bogenoemde faktore
verander.
6.2 INSEKBEHEER
Koringverbouing is onderhewig aan die voorkoms van verskeie insekplae. Plae verskil
nie net in hul ekonomiese belangrikheid, maar die stadium van ontwikkeling van die
koringplant kan ook bepalend wees of beheer nodig is al dan nie.
6.3 PLANTLUISE
Die Russiese koringluis word beskou as die belangrikste plantluis waar droëland koring
19

verbou word in veral die Sentraal- en Oos-Vrystaat en kan plaagafmetings aanneem
indien die nodige beheermaatreëls nie in plek is nie. Ander plantluise soos die gewone
koringluis, hawerluis, die bruin aarluis en die graanroosluis kom sporadies voor en is
seisonaal van aard.
Russiese koringluis: Die Russiese koringluis is ‘n klein (30% wat kan voorkom op
laat/lente aanplantings in die Oos-Vrystaat of onder baie droë toestande in die
westelike gedeeltes van die Vrystaat. Herbesmetting van koring wat vroeg gespuit is
kan plaasvind gedurende die vatbare periode wat dan ‘n opvolgbespuiting vereis,
terwyl ‘n bespuiting na GS 12 te laat is en skade slegs gedeeltelik voorkom word. Die
besmettingsvlakke by spesifieke opbrengspotensiale wat bespuiting regverdig word in
die Tabel 14 aangedui. Daar is saadbehandelings- en grondsistemiese middels
geregistreer vir die beheer van vroeë populasies van die plaag en van hierdie middels
is vir ‘n periode van ongeveer 100 dae effektief.
20

Weerstandbiedende kultivar teenoor vatbare kultivar
Tabel 14 Die minimum aanvaarbare besmettingsvlakke by verskillende
opbrengspotensiaalvlakke van koring
Opbrengspotensiaal (ton ha -1 ) Luisbesmetting op GS 12 (% Plante)
>2.5 4
2.0 - 2.5 7
1.5 – 2.0 10
1.0 – 1.5 14
Ander luise: Plantluise wat sporadies in die somerreënvalgebiede voorkom is die
hawerluis, bruin aarluis en graanroosluis. Hierdie luise floreer gewoonlik onder die
vogtige toestande en digte plantestand wat in besproeiingsgebiede, maar ook
gedurende hoë opbrengspotensiaal jare onder droëland omstandighede voorkom.
Algemene riglyn vir die beheer van hierdie luise is wanneer 70% van die halms besmet
is met 5 tot 10 luise per halm. In praktyk kom hierdie luise egter dikwels eers in swaar
21

esmette kolle binne ‘n land voor vanwaar die hele land besmet kan word. Luise word
ook dikwels verbind met die oordraging van virussiektes soos die garsgeeldwergvirus
na die koringplant wat op hul beurt tot die verdwerging en vergeling van plante
aanleiding gee met ‘n gevolglike verlaging in opbrengspotensiaal. Voorgestelde
drempelwaardes vir die beheer van hierdie luise neem nie altyd laasgenoemde in ag
nie. By die chemiese beheer van luise moet die etiketvoorskrifte nagekom word ten
einde effektiewe beheer te verseker en moontlike opbrengsverliese te voorkom.
Die hawerluis is ‘n donkergroen peervormige plantluis met die rooierige kleur om die
heuningbuise op die agterpunt van die lyf. Die bruin aarluis daarenteen kom in twee
vorme voor naamlik in ‘n bruin en groen vorm. Die uitstaande kenmerk hier is dat die
heuningbuise op die agterpunt lank en pikswart van kleur is. Die graanroosluis is
liggroen van kleur, met ‘n donkergroen streep op die rug. Die heuningbuise is lank en
dieselfde kleur as die lyf.
6.4 ANDER INSEKPLAE
Hier volg ‘n opsomming van insekte wat as sekondêre plae beskou word en wat
sporadies op kleingrane in die somerreëngebied voorkom.
Bruin koringmyt: Die bruin koringmyt is ‘n klein donkerbruin, effens ovaalvormige
myt, waarvan die eerste paar voorpote duidelik langer is as die agterste. Myte bring
snags deur in of onder die grond en inspeksies moet gedurende die warm namiddag
uitgevoer word wanneer die myte gewoonlik op hul aktiefste is. Eiers word in die grond
gelê en bly dormant totdat die eerste ligte reën gedurende Julie tot Augustus voorkom.
Droë toestande, nadat die eiers uitgebroei het, is gunstig vir die opbou van groot
mytgetalle. Gevlekte blare is ‘n aanduiding van besmetting aangesien die myte se
voedingsmetode daarop ingestel is om plantsappe uit die blare te verwyder. Met
swaarbesmetting kan die blare vergeel of verbruin en met die verskyning van geel of
bruin kolle in die land kan chemiese beheer oorweeg word. Skade veroorsaak deur die
bruin koringmyt is meer opsigtelik wanneer die plant onder stremming verkeer. Hierdie
toestande is egter ook nadelig vir die opname en translokasie van insekdoders.
Produsente moet daarop let dat reënbuie van 12 mm of meer die mytpopulasie effektief
kan verlaag, wat die nodigheid van chemiese beheer onnodig kan maak.
Valsdraadwurm: Die valsdraadwurm is die larwestadium van groot, swartkleurige
kewers met lang pote, wat vinnig oor die grondoppervlak hardloop en onder
plantmateriaal skuil. Die larwe is die skadelikste stadium en kan aan die saad, wortels
en saailingstamme voed. Beskadigde plantdele kan sekondêr besmet word deur
swamme soos Fusarium en aanleiding gee tot kroon- en wortelvrot. Die
valsdraadwurmlarwe kan tot 20 mm lank wees en word gekenmerk deur ‘n harde,
gladde liggaam met ‘n goud-bruin tot donkerbruin kleur en gepunte stert wat opwaarts
wys. Saadbehandelings kan effektief wees waar saailinge aktief in vogtige grond groei.
22

Bolwurm: Die volwasse motte is ligbruin tot grys met ‘n vlerkspan van ongeveer
20mm. Die motte vlieg met sonsopkoms en -ondergang en lê hul eiers direk op die
plant. Die jong larwes van vroeë generasies voed aanvanklik op die chlorofil van die
blare en migreer later na die are om op die ontwikkelende korrels te voed. Die finale
instar larf se kleur kan wissel van helder groen tot bruin en het ‘n kenmerkende laterale
wit streep aan elke kant. Die larf kan tot 40 mm lank word en aansienlike skade aanrig.
Direkte opbrengsverliese kan voorkom sowel as indirekte verliese weens
kwaliteitsverliese a.g.v. beskadigde pitte met ‘n gevolglike afgradering van die graan.
Die teenwoordigheid van die bolwurm word gewoonlik eers in die aar waargeneem
wanneer die larf in die mid-instar stadium is. Produsente moet hulle lande gereeld
inspekteer vir jong larwes aangesien die groter, ouer larwes, gewoonlik minder vatbaar
vir insekdoders is en ook meer skade kan aanrig. Onder droëlandtoestande kan
chemiese beheer oorweeg word as 3 tot 4 larwes per lopende meter waargeneem
word. Onder besproeiing is die drempelwaarde 6 tot 7 larwes per lopende meter.
Slegs geregistreerde middels moet toegedien word en die etiketvoorskrifte moet
nagevolg word.
Swartmieliekewer: Die volwasse kewer is swart, ongeveer 12 tot 15 mm lank met
sterk ontwikkelde vlerke wat die kewer in staat stel om lang afstande te vlieg. Die
wyfiekewer lê ongeveer 7 tot 10 eiers in die grond en die larwes ontwikkel deur drie
instars gevolg deur ‘n papiestadium. Die volwasse kewers is die skadelikste stadium.
Die larwes oorleef op organiese materiaal in die grond. Kewers kou aan die basis van
die saailingstam wat ‘n afname in stand tot gevolg het. Gegewe die beweeglikheid van
die volwasse kewer, is saadbehandelingsmiddels geregistreer as voorplantbenadering
om die volwasse kewer te teiken.
Bladspringers: Die plaagstatus van die bladspringer op koring word grootliks daaraan
toegeskryf dat hierdie insekte mieliestreepvirus kan oordra van besmette mielies of
sekere grasspesies. Virusoordraging vind gewoonlik plaas op vroeë
koringaanplantings wat naby besmette gras, mielies of opslagmielies aangeplant is.
Jong koringplante wat met die virus besmet is, het ‘n verdwergde voorkoms met
gekrulde blare wat dun, goed gedefinieerde chlorotiese strepe vertoon parallel met die
blaarnerwe. Hierdie simptome staan as kroeskoring bekend. Geen chemiese middels
is geregistreer vir die beheer van bladspringer op koring nie. Besmetting kan voorkom
word deur later aanplantings weg van mielies. Die alternatief is om oorweging te bied
aan koringkultivars wat tolerant is teen mieliestreepvirus, veral in gebiede of onder
praktyke waar die risiko van virusoordraging hoog is.
7. DIE BEHEER VAN SIEKTES
Swamsiektes by koring kan beheer word deur weerstandbiedende kultivars aan te plant of
deur van chemiese beheer gebruik te maak. Chemiese beheer kan toegepas word wanneer
vatbare kultivars aangeplant word sowel as wanneer eens bestande kultivars hul weerstand
verloor weens die ontwikkeling van nuwe patotipes van ‘n bepaalde swamsiekte met die
vermoë om die weerstandsmeganisme van ‘n kultivar(s) te oorkom. Die gebruik van
gesertifiseerde saad wat behandel is teen saadgedraagde siektes soos los- en stinkbrand
speel ook ‘n belangrike rol in die beheer van saadgedraagde siektes by koring.
23

7.1 RISIKO VIR DIE VOORKOMS VAN SWAMSIEKTES
Baie belangrik is dat produsente bewus moet wees wat die risiko is vir die voorkoms
van swamsiektes in die onderskeie produksiegebiede. Risiko in hoë risiko streke kan
beperk word deur bestande kultivars as deel van ‘n kultivarpakket in te sluit. Waar
vatbare kultivars in hoë risiko gebiede aangeplant word, moet produsente bewus wees
van die siektesimptome, gunstige omgewingstoestande, en drempelwaardes tot
chemiese beheer vir die onderskeie siektes.
Tabel 15 Die risiko vir die voorkoms en uitbreek van roesepidemies op koring in die
droëland produksiegebiede van die somerreëngebied
Produksiegebied 1 Stamroes Blaarroes Streeproes
Wes-Vrystaat LR 2 LR LR
Sentraal-Vrystaat LR LR LR
Oos-Vrystaat LR LR HR
KwaZulu-Natal HR 3 HR HR
Mpumalanga LR HR HR
Gauteng LR LR LR
Limpopo LR LR LR
Noord-Kaap LR LR LR
1
Waar koring onder vol- of aanvullende besproeiing aangeplant word verhoog die risiko vir die
ontwikkeling van blaarsiektes soos blaarroes en streeproes
2 3
LR = Lae risiko; HR = Hoë risiko
7.2 CHEMIESE BEHEER VAN SWAMSIEKTES
‘n Verskeidenheid van swamdodende spuitmiddels is vir die beheer van blaarsiektes op
koring geregistreer. Die aktiewe bestanddele van die middels word in drie groepe
verdeel, naamlik triasole, imidasole en bensimidasole. Roes- en blaarvleksiektes word
baie effektief deur die meeste triasole beheer. Gesertifiseerde saad word behandel
met swamdoders wat as saadbehandelingsmiddels vir die beheer van los- en
stinkbrand geregistreer is.
24

Ten einde chemiese beheer suksesvol by koring toe te pas kan produsente die
volgende faktore in ag neem:
Klimaatstoestande speel ‘n baie belangrike rol in siekte-ontwikkeling.
Opeenvolgende gunstige periodes vir siekte-ontwikkeling sal bydra tot siekte
toename en gevolglike epidemiese ontwikkeling op vatbare kultivars. Die
meeste swamsiektes floreer in nat jare wanneer daar goeie
biomassa-ontwikkeling is en die potensiaal hoog is.
Chemiese beheer moet nie onnodig uitgestel word wanneer koring op die
vlagblaarstadium is, veral met blaarsiektes wat vinnig kan toeneem soos
streeproes. Die graad van vatbaarheid van die kultivar, opbrengspotensiaal,
groeistadium, die insidensie van die siekte in die land of in die omgewing sowel
as heersende klimaatstoestande moet in aanmerking geneem word.
Nawerking van die meeste swamdoders wat as blaarbespuitings toegedien
word is drie tot vier weke. Die nawerking van swamdoders kan onder druk
geplaas word wanneer daar met bespuiting nie goeie beheer verkry is nie
weens swak spuittoestande of onder toestande van voortdurende siektedruk
vanaf nabygeleë lande.
In die geval waar ‘n vroeë toediening, voor die agt-blaarstadium, nodig was
kan ‘n tweede toediening nodig wees sou gunstige omgewingstoestande vir
siekte- ontwikkeling na die verstryking van die periode van nawerking
voortduur.
Siektes is nie almal ewe skadelik nie en die ekonomiese belangrikheid van
siektes soos byvoorbeeld meeldou moet ook in ag geneem word.
Wanneer koringaanplantings in ‘n hoë risiko area vir ‘n spesifieke siekte
gemaak word, kan oorweging aan meer siekteverdraagsame of
weerstandbiedende kultivars geskenk word.
Die voorkoms van ‘n spesifieke siekte op ‘n kultivar wat as weerstandbiedend
aangegee word moet aan die betrokke maatskappy deurgegee word. Die
voorkoms van swaarder besmette kolle in ‘n land van ‘n siekte soos streeproes
wat geplant is met ‘n weerstandbiedende kultivar kan daarop dui dat die
patogeen die weerstand oorkom het. Weerstandbiedende kultivars moet dus
net soos vatbare kultivars gemonitor word vir die voorkoms van siektesimptome.
Chemiese beheer as saadbehandeling is dikwels nie lonend teen
grondgedraagde siektes weens die uitgerekte groeiperiode waartydens die
koringplant blootgestel is aan grondgedraagde patogene nie.
Grondgedraagde siektes kan bestuur word deur wisselbou toe te pas en deur
seker te maak dat grondfaktore soos verdigting wat stremming op die plant kan
plaas, opgehef word.
Opslagkoring en koringstoppel wat op die grondoppervlak voorkom dien
dikwels as draers van blaarsiektes.
Hou by die geregistreerde dosis en verdere etiketvoorskrifte ten einde die
effektiwiteit van chemiese beheer te verhoog.
25

7.3 WORTELSIEKTES
Vrotpootjie: Vrotpootjie is ‘n belangrike wortelsiekte van koring en word deur ‘n
grondgedraagde swam veroorsaak. Die siekte kom veral voor waar koring in
monokultuur onder besproeiing verbou word. In nat seisoene kan vrotpootjie ook
voorkom op droëland- koring. Groot oesverliese kan voorkom wanneer die nodige
bestuurspraktyke nie in plek is om vrotpootjie te voorkom nie. Simptome is plante wat
minder halms vorm, plante wat voor blom afsterf en die voorkoms van plante met wit
are in kolle binne die land. Die wortels en krone van besmette plante is swart verkleur
en breek maklik af weens die verrotting wat plaasgevind het. Die risiko tot die
voorkoms van vrotpootjie kan verminder word deur gewasrotasie met alternatiewe
gewasse soos lupiene, kanola en hawer. Grasonkruide en ander gewasse soos gars
kan ook as draers van die vrotpootjieswam dien.
Vrotpootjie op gevorderde stadium
26

Kroonvrot: Die siekte kom voor wanneer swamme van die genus Fusarium die krone
van die koringplant besmet om sodoende kroonvrot te veroorsaak. Alhoewel hierdie
swamme natuurlik in gronde voorkom sal hulle toeneem onder ‘n koring
monokultuurstelsel. Die eerste bogrondse simptome van die siekte kom dikwels eers
voor na blom wanneer halms en are vroegtydig afsterf. Kroonvrot kom hoofsaaklik voor
op droëlandkoring wat onder vogstremming verkeer. Die swamsiekte kan ook
sekondêr voorkom op plante wat onder stremming verkeer as gevolg van primêre
wortelbesmetting deur die vrotpootjieswam. Are wat vroegtydig afsterf vertoon wit en
sal of glad nie gevul wees of verkrimpte pitte bevat. Die krone van besmette plante sal
donkerbruin vertoon en met afwissellende vogtige toestande sal die blaarskedes van
besmette krone pienk tot pers verkleur.
Geen chemiese middel is teen kroonvrot geregistreer nie. Alhoewel alle kultivars
vatbaar is kan daar verskille in hul verdraagsaamheid teenoor kroonvrot wees.
Wisselbou en bewerkingspraktyke wat vogbewaring ten doel het kan die risiko tot
voorkoms van kroonvrot verminder.
7.4 STAM-, BLAAR-, EN AARSIEKTES
Streeproes of geelroes: Die siekte veroorsakende swam is ‘n verpligte parasiet en
die swam kan dus slegs op lewende plantmateriaal oorleef. Die siekte is luggedraagd.
Tipiese simptome sluit in langwerpige, heldergeel tot oranjekleurige strepe wat
bestaan uit roespuisies en parallel met die blaarnerwe voorkom. Op die jonger blare is
die streepvorming minder kenmerkend en kom die roespuisies meer in kolle op die
blaar voor. Onder baie gunstige toestande vir die ontwikkeling van streeproes kan die
blaarskedes, blompakkies, jong pitte en baard ook besmet word. Die swamspore
benodig vog en lae temperature vir ontkieming en gevolglike besmetting van vatbare
plante. Gebiede met nag- en of dagtemperature van minder as 15ºC wat gepaard gaan
met gereelde dou, mis, reën of oorhoofse besproeiing gedurende die koringseisoen
word as hoë risiko areas beskou. Nagtemperature van bo 15ºC met gepaardgaande
dagtemperature van 25 tot 30ºC sal ‘n inhiberende effek op streeproes- ontwikkeling
hê. Verskeie triasoolbevattende middels is geregistreer teen streeproes. Chemiese
beheer moet toegedien word na korrekte siekte-identifikasie, bevestiging van
kultivarvatbaarheid en met gepaardgaande gunstige omgewingstoestande vir die
verspreiding van die siekte.
27

Tipiese simptome van streeproes
Weerstandbiedende kultivar teenoor vatbare kultivar
Blaarroes of bruinroes: Die blaarroesveroorsakende swam is luggedraagd en kan
uitgeken word aan rooi-bruin roespuisies wat op die blare en blaarskedes van die
koringplant voorkom. Die siekte ontwikkel vinnig op vatbare kultivars wanneer
douperiodes of mistige toestande voorkom wat langer as ses ure duur met
gepaardgaande temperature van 15 tot 22ºC. Met opeenvolgende gunstige periodes
vir infeksie kan epidemiese toestande binne ‘n paar weke na die eerste infeksie op
vatbare kultivars voorkom. Die risiko wat blaarroes inhou kan bestuur word deur
kultivarkeuse. Waar van chemiese beheer gebruik gemaak word, is dit belangrik om
die vlagblaar te beskerm.
Stamroes of swartroes: Die veroorsakende swam van stamroes is luggedraagd en
uitkenbaar aan die voorkoms van groot, verhewe rooi-bruin roespuisies wat op die
blare, blaarskedes, are, baard en stamme van vatbare kultivars voorkom. Meer tipiese
simptome van stamroes is die voorkoms van opgehewe, ovaalvormige, rooi-bruin
puisies wat op die halms van die koringplant voorkom. Infeksie sal plaasvind wanneer
dou en of mistige nat toestande met gepaardgaande temperature van 15ºC tot 24ºC
voorkom. Weens sy voorkeur vir hoër temperature kom stamroes gewoonlik later in die
seisoen voor wanneer die koringplant reeds in korrelvul is. Onder gunstige toestande
vir die ontwikkeling van stamroes kan algehele oesverlies voorkom. Stamroesrisiko
wat stamroes inhou kan beperk word deur bestande kultivars aan te plant. Stamroes
kan slegs suksesvol chemiese beheer word indien die halms suksesvol benat kan word
met die swamdoder tydens bespuiting.
29

Swaar besmetting van stamroes
Aarskroei: Aarskroei word veroorsaak deur swamme in die genus Fusarium waarvan
Fusarium graminearum geïdentifiseer is as die hoofveroorsakende organisme onder
plaaslike toestande. Die siekte kom veral voor onder besproeiing waar koring met
mielies afgewissel word, maar kan ook gedurende nat seisoene onder droëland
toestande voorkom. Infeksie van een of meer blompakkies in die aar tydens blom en
die verdere verspreiding van die swam na aangrensende blompakkies kan daartoe lei
dat dele van die aar verbleik en vroegtydig afsterf. Geen of verkrimpte pitte kom
dikwels in besmette dele van die aar voor. Onder nat humiede toestande kan ‘n pienk
verkleuring van besmette dele van die aar voorkom as gevolg van swamgroei.
Optimale toestande vir infeksie en verspreiding sluit temperature tussen 15ºC en 25ºC
in met gepaardgaande nat toestande en ‘n hoë relatiewe humiditeit. Die mees
effektiewe manier om aarskroei te voorkom is deur gewasrotasie met nie-gasheer
gewasse asook die vernietiging van koring- en mieliestoppels. Voorkomende
aarbespuitings tydens blom kan help om infeksie en siekte-ontwikkeling te inhibeer.
30

Fusarium aarskroei infeksie
Bruinaar: Bruinaar word deur ‘n swam veroorsaak en simptome kan op die blare en
are voorkom. Hierdie siekte kom hoofsaaklik op laat aanplantings in die Oos-Vrystaat
en KwaZulu-Natal voor. Letsels kom gewoonlik op ouer blare voor, is bruin, lensvormig
en omring deur nekrotiese en of chlorotiese blaarweefsel. Afhangend van
kultivarvatbaarheid kan die simptome van kultivar tot kultivar verskil. Kenmerkende
simptome op die are is die verskyning van bruin vlekke. Toestande bevorderlik vir
siekte-ontwikkeling sluit in periodes van 6 tot 7 uur van dou en of reën met
gepaardgaande hoë humiditeit en temperature bokant 7ºC. Bruinaar is op sy
skadelikste wanneer besmetting tussen vlagblaarverskyning tot blom voorkom.
Kultivarweerstand, wisselbou, die verwydering van oesreste deur ploeg of brand en
chemiese beheer kan ingespan word om die siekte te bekamp.
Kroeskoring of mieliestreepvirus: Mieliestreepvirus word deur bladspringers vanaf
besmette mielie- en of grasspesies na koring oorgedra. Die simptome op vatbare
koringplante word as kroeskoring beskryf. Plante wat op ‘n vroeë stadium besmet word
het ‘n verdwergde voorkoms en sal minder halms met kleiner are vorm. Chlorotiese
letsels wat op geïnfekteerde blare vorm smelt later saam om goed gedefinieerde geel
strepe te vorm wat oor die lengte van die blaar loop. Die gebruik van
weerstandbiedende of meer verdraagsame kultivars kan gebruik word om skade
veroorsaak deur mieliestreepvirus te beperk.
31

Poeieragtige meeldou: Simptome van poeieragtige meeldou sluit wit- tot grys
watte-agtige swamgroei op alle bogrondse dele van die plant in. Die swamsiekte kom
gewoonlik meer op die blare van die plant voor, maar kan ook onder epidemiese
toestande op die stamme en die are aangetref word. Die siekte sal vinnig toeneem
onder koel, bewolkte en humiede omgewingstoestande asook ‘n digte plantestand.
Optimum toestande vir die ontwikkeling van poeieragtige meeldou is koel temperature
(15 tot 22ºC) en bewolkte humiede toestande. Die siekte kan oesverliese veroorsaak
indien infeksie reeds op ‘n vroeë stadium plaasvind en toestande gunstig bly vir
ontwikkeling van epidemiese toestande voor aarverskyning.
7.5 BRANDSWAMME
Karnalbrand: Karnalbrand word deur ’n brandswam veroorsaak en is saad sowel as
grondgedraagd. Die siekte is huidiglik beperk tot die besproeiingsgebiede van Douglas
en Prieska. Gunstige toestande vir die ontwikkeling van karnalbrand sluit
dagtemperature van 16 tot 23ºC en nagtemperature van 7 tot 11ºC in. Tesame
hiermee sal ‘n relatiewe humiditeit van meer as 70% of ‘n minimum relatiewe humiditeit
van meer as 48% asook reënval of besproeiing oor ‘n paar agtereenvolgende dae
gedurende aarverskyning infeksie aanhelp. Tipiese simptome sluit in geïnfekteerde
korrels wat swart vertoon as gevolg van die teenwoordigheid van teliospore, ‘n
kenmerkende verweerde voorkoms en die reuk van vrot vis. Vir die beheer van
karnalbrand is dit belangrik dat koringprodusente gebruik maak van gesertifiseerde
saad. Saad kan behandel word met Anchor Red (aktiewe bestanddeel is carboxin).
Hierdie swamdoder het die vermoë om spore dood te maak wat dan dien as ‘n
voorsorgmaatreël. Aarbespuitings met triticonazole (Tilt ® of Bumper ® ) gedurende
aarverskyning kan infeksie onderdruk. Die eerste toediening moet met 25%
aarverskyning toegedien word, met ‘n opvolgbespuiting 10 dae later.
Losbrand: Hierdie swamsiekte kom in al die koringverbouingstreke voor. Tipiese
simptome van losbrand kan na aarverskyning waargeneem word. Geïnfekteerde are is
sigbaar as massas swart tot donkerbruin brandspore wat in die plek van die
blompakkies gevorm het. Met tyd waai en was die spore af en bly net die ragis agter.
Losbrand ontwikkeling word bevoordeel deur koel, humiede omgewingstoestande wat
die blomperiode van die plant verleng. Die siekte kan voorkom word deur van
gesertifiseerde saad wat met die nodige chemise saadbehandelings behandel is,
gebruik te maak.
32

Losbrand na aarverskyning
Stinkbrand: Stinkbrand kom in al die koringverbouingstreke voor. Tipiese
simptome is na aarverskyning sigbaar wanneer korrels verplaas word met grys-bruin
kleurige “brandballe”. Wanneer besmette korrels fyngedruk word, word ‘n swart poeier
vrygestel wat uit brandspore bestaan. Die brandspore het ‘n sterk visagtige reuk.
Geïnfekteerde are kan ook langer neem om ryp te word. Stinkbrand kan voorkom word
deur van gesertifiseerde saad wat met die nodige chemise saadbehandelings behandel
is gebruik te maak.
33

8. GRADERING EN KWALITEIT
Huidiglik is daar volgens die Wet op Landbouprodukte een broodkoringklas met vier grade,
nl. B1, B2, B3 en B4 wat bepaal word volgens die proteïeninhoud van die graan, die
hektolitermassa en valgetal (Tabel 16). Hektolitermassa en proteïeninhoud word grootliks
bepaal deur die omgewing wat insluit bestuurspraktyke. Hektolitermassa as ‘n
digtheidsparameter gee ‘n direkte indikasie van die potensiële meelekstraksie van die
graanmonster. Meelekstraksie is ‘n kritiese parameter vir die meulenaar, omdat dit ‘n
invloed op sy winsgewendheid het. ‘n Hoë proteïeninhoud sowel as proteïenkwaliteit is
nodig om te verseker dat die bakker suksesvol ‘n brood kan bak wat aan die verbruiker se
vereistes voldoen. Valgetal is ‘n indikasie van die α-amilase ensiemaktiwiteit in die graan.
Hoë α-amilse aktiwiteit (lae valgetal) is ‘n indikasie dat die styselmolekules tot ‘n groot
mate na suikers (maltose) afgebreek is en sulke graan in groot volumes is onaanvaarbaar
vir die bakdoeleindes.
Tabel 16 ‘n Skematiese voorstelling van die verskillende klasse en grade van
broodkoring
BROODKORING - KLAS B
Graad
Minimum proteïen
(12% vogbasis)
Minimum Hlm
(kg/hl)
Minimum Valgetal
(Sekondes)
B1 12 77 220
B2 11 76 220
B3 10 74 220
B4 9 72 200
Utiliteit 8 70 150
Klas Ander
34

9. BRONNELYS
Anoniem, 1989. Riglyne vir Gewasproduksie. Algemene verbouing van koring.
Anoniem, 1989-1990. Riglyne vir Gewasproduksie. Bemestingsriglyne vir koringverbouing.
Anoniem, 1989-1990. Riglyne vir Gewasproduksie. Plaagbeheer by Koring.
Anoniem, 1992-1993. Riglyne vir Gewasproduksie. Algemene verbouing van koring.
Gekoördineerde voorligting: Beplanningsopbrengs van koring.
Anoniem, 1992-1993. Riglyne vir Gewasproduksie. Bemestingsriglyne vir koringverbouing.
Anoniem 2006. Handleiding vir die produksie van kleingrane in die somerreënvalgebied.
Opgestel deur LNR-Kleingraaninstituut, Universiteit van die Vrystaat en SAB Maltings (Pty)
Ltd.
35