Huwelijk en echtscheiding - Gereformeerde Kerken vrijgemaakt
Huwelijk en echtscheiding - Gereformeerde Kerken vrijgemaakt
Huwelijk en echtscheiding - Gereformeerde Kerken vrijgemaakt
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Rapport<br />
Raad van Advies<br />
G<strong>en</strong>erale Synode van de <strong>Gereformeerde</strong> Kerk<strong>en</strong> Zwolle-Zuid 2008
INHOUD:<br />
1. Personalia 3<br />
2. Werkzaamhed<strong>en</strong> 3<br />
2.1 Algeme<strong>en</strong> 3<br />
2.2 Tak<strong>en</strong> 4<br />
2.2.1 Adviser<strong>en</strong> 4<br />
2.2.2 Informer<strong>en</strong> 7<br />
2.2.3 Voorlichting<br />
3. Resultat<strong>en</strong> onderzoek kerk<strong>en</strong> 9<br />
4. Financieel verslag 9<br />
5. Voorstell<strong>en</strong> 9<br />
Bijlag<strong>en</strong><br />
I. Overzicht adviez<strong>en</strong>- vertrouwelijk - niet op<strong>en</strong>baar 10<br />
II. Vrag<strong>en</strong>formulier <strong>en</strong> reacties kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> 18<br />
III. Notitie criteria advisering tweede huwelijk 25<br />
IV. Notitie organisatiestructuur 28<br />
Het rapport bestrijkt de periode september 2005 – februari 2008<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 2
1. PERSONALIA<br />
De Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> (verder RvA) is zodanig sam<strong>en</strong>gesteld dat<br />
daartoe in elk geval behor<strong>en</strong> e<strong>en</strong> ethicus, e<strong>en</strong> kerkrechtdeskundige, e<strong>en</strong> jurist, e<strong>en</strong> (al dan niet<br />
gedragswet<strong>en</strong>schappelijke) hulpverl<strong>en</strong>er <strong>en</strong> zo mogelijk e<strong>en</strong> ervaringsdeskundige of e<strong>en</strong><br />
gedragswet<strong>en</strong>schapper. De RvA kan zonodig externe adviseurs raadpleg<strong>en</strong> (Artikel 2 van de<br />
Instructie).<br />
Als RvA hebb<strong>en</strong> we de volg<strong>en</strong>de sam<strong>en</strong>stelling:<br />
primi secundi: adviseurs:<br />
Mr. J. Bolt Ds. J. van B<strong>en</strong>them Dr. A.L.Th de Bruijne<br />
Ds. H.J.Siegers (voorzitter) Mr. H. Beugelink Prof. Dr . M. te Velde<br />
Ds P.J.Trimp (secretaris) Mevr. J. Prins-Antonides<br />
Drs. H. Snoeijer-Hoekstra<br />
Mevr. A. van Weeghel-Admiraal<br />
Ds. H. Geertsma is teruggetred<strong>en</strong> als secundus.<br />
2. WERKZAAMHEDEN<br />
2.1 Algeme<strong>en</strong><br />
Vergadering<strong>en</strong><br />
We hebb<strong>en</strong> viermaal e<strong>en</strong> vergadering belegd op verschill<strong>en</strong>de locaties in Zwolle op 14 december<br />
2005, 4 februari 2006 <strong>en</strong> op 31 mei 2007 <strong>en</strong> e<strong>en</strong>maal in Nijkerk op 1 december 2007 (voor de<br />
verslag<strong>en</strong>: zie het Archief)<br />
Voor het overige werk hebb<strong>en</strong> we veel digitaal overleg gehad m.n. voor het klaar mak<strong>en</strong> van de<br />
adviez<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s de interne werkafsprak<strong>en</strong><br />
Universiteitsberaad<br />
Als deelnemer nam<strong>en</strong>s de RvA heeft ds Siegers twee vergadering<strong>en</strong> van het Universiteitsberaad (op<br />
initiatief van de Theologische Universiteit Kamp<strong>en</strong>) bijgewoond (op 10 juni 2006 <strong>en</strong> 22 juni 2007).<br />
Deze bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zeker nut i.v.m. de noodzakelijke wisselwerking tuss<strong>en</strong> Kamp<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
wat er in de kerk<strong>en</strong> gebeurt. Ook de ontmoeting binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> netwerk van deputat<strong>en</strong> is zinvol.<br />
Archivering<br />
De secretaris heeft e<strong>en</strong> archief bijgehoud<strong>en</strong> van alle adviesaanvrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> adviez<strong>en</strong>, alsmede van<br />
relevante correspond<strong>en</strong>tie, verslag<strong>en</strong> van vergadering<strong>en</strong> etc.<br />
Reacties van kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong><br />
In juni 2007 zijn de kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong>, aan wie advies gegev<strong>en</strong> is, gevraagd e<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong>formulier in te<br />
vull<strong>en</strong>.<br />
Van de 22 aangeschrev<strong>en</strong> kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> er 9 voor 1 september 2007 gereageerd.<br />
De respons was niet groot, maar gaf wel e<strong>en</strong> positief beeld.<br />
De kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan dat ze in het algeme<strong>en</strong> met de gegev<strong>en</strong> adviez<strong>en</strong> goed geholp<strong>en</strong> war<strong>en</strong> al<br />
wijz<strong>en</strong> ze ook e<strong>en</strong> paar minpunt<strong>en</strong> aan (zie Bijlage 2).<br />
Organisatiestructuur<br />
Op uitnodiging van deputat<strong>en</strong> GSO heeft de voorzitter e<strong>en</strong> vergadering bijgewoond over de plann<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> gewijzigde organisatiestructuur <strong>en</strong> de plaats van de RvA daarin.<br />
E<strong>en</strong> eerste reactie van de RvA is verwoord in e<strong>en</strong> brief van de voorzitter aan deputat<strong>en</strong> GSO (zie<br />
Bijlage IV).<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 3
2.2 Tak<strong>en</strong><br />
De Raad van Advies (RvA) heeft als taak het adviser<strong>en</strong> van kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> inzake vrag<strong>en</strong> van<br />
<strong>echtscheiding</strong>, scheiding van tafel <strong>en</strong> bed, toepassing van de kerkelijk tucht daaronder begrep<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />
hertrouw<strong>en</strong>.<br />
Voorts informeert de RvA de kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> op het gebied van huwelijksvoorbereiding (onder andere<br />
huwelijkscatechese), huwelijkscounseling, partnerkeus <strong>en</strong> relatieontwikkeling.<br />
Ook zal de RvA de kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> informer<strong>en</strong> omtr<strong>en</strong>t de vernieuwde uitgangspunt<strong>en</strong> <strong>en</strong> richtlijn<strong>en</strong><br />
(Artikel 1 van de Instructie).<br />
De RvA geeft voorlichting aan kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontwikkelt zo mogelijk programma`s voor kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong><br />
gericht op huwelijksvoorbereiding (onder andere huwelijkscatechese) <strong>en</strong> huwelijkscounseling,<br />
partnerkeuze <strong>en</strong> relatieontwikkeling. De RvA kan bij de uitvoering van deze tak<strong>en</strong> met andere<br />
organisaties sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> voor het bundel<strong>en</strong> van informatie <strong>en</strong> activiteit<strong>en</strong> ook gebruik mak<strong>en</strong> van<br />
internet door e<strong>en</strong> website op te zett<strong>en</strong>.(Artikel 6 van de Instructie)<br />
De tak<strong>en</strong> van de RvA zijn dus in feite drieledig:<br />
1. kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> adviser<strong>en</strong> inzake <strong>echtscheiding</strong> <strong>en</strong> hertrouw<strong>en</strong>;<br />
2. de kerk<strong>en</strong> te informer<strong>en</strong> met betrekking tot huwelijksvoorbereiding, huwelijkscounseling,<br />
partnerkeus <strong>en</strong> relatieontwikkeling;<br />
3. voorlichting gev<strong>en</strong>.<br />
2.2.1 ADVISEREN<br />
Overzicht inhoud<br />
Verreweg het grootste deel hebb<strong>en</strong> we als RvA besteed aan de advisering van kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> (zie voor<br />
e<strong>en</strong> overzicht Vertrouwelijke Bijlage 1).<br />
In totaal hebb<strong>en</strong> we in de periode september 2005 tot februari 2008 27 adviez<strong>en</strong> uitgebracht.<br />
De meeste adviesaanvrag<strong>en</strong> volded<strong>en</strong> aan de vereist<strong>en</strong> (in artikel 3 van de Instructie g<strong>en</strong>oemd) <strong>en</strong><br />
kond<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de termijn van 6 wek<strong>en</strong> word<strong>en</strong> behandeld. Bij het interne beraad zijn de adviez<strong>en</strong> (op<br />
e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele uitzondering na) door de secretaris geanonimiseerd. De RvA neemt geheimhouding in<br />
acht t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van alle aan de RvA verstrekte informatie. Daarom verwijz<strong>en</strong> we naar e<strong>en</strong><br />
vertrouwelijke Bijlage waarin we de gevraagde <strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> adviez<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> geïnv<strong>en</strong>tariseerd.<br />
Hier gev<strong>en</strong> we kort weer de aard van de gegev<strong>en</strong> adviez<strong>en</strong>:<br />
De vrag<strong>en</strong> gaan over de beoordeling van <strong>echtscheiding</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> nieuwe huwelijk<strong>en</strong> (van h<strong>en</strong> die<br />
gescheid<strong>en</strong> zijn) <strong>en</strong> over de toepassing van de tucht: hoe lang moet c<strong>en</strong>suur doorgaan, wanneer e<strong>en</strong><br />
dreig<strong>en</strong>de scheiding is voltrokk<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of e<strong>en</strong> tweede huwelijk toch is geslot<strong>en</strong>?<br />
Diverse mal<strong>en</strong> betrof het led<strong>en</strong> die uit andere kerk<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong> war<strong>en</strong> <strong>en</strong> toetreders, die met e<strong>en</strong><br />
zondig verled<strong>en</strong> wild<strong>en</strong> brek<strong>en</strong> <strong>en</strong> dit vindt dan plaats meestal als gevolg van e<strong>en</strong> nieuwe relatie die<br />
zijn aangegaan.<br />
Bij voortgaande tucht is gewez<strong>en</strong> op de gezindheid van het hart, ook als de gevolg<strong>en</strong> van de zonde<br />
niet meer weg te nem<strong>en</strong> zijn ( overspel, scheiding, tweede huwelijk).<br />
Ook is de regel van 1 Korintiërs 7 : 11 (wel los van elkaar, maar niet vrij van elkaar) in aantal adviez<strong>en</strong><br />
voorgehoud<strong>en</strong>.<br />
Veel aandacht is besteed aan vrag<strong>en</strong> over het al dan niet toestaan van de kerkelijke bevestiging van<br />
e<strong>en</strong> tweede huwelijk (zie hieronder).<br />
Bevestiging huwelijk na scheiding<br />
Wanneer we de adviez<strong>en</strong> analyser<strong>en</strong> <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong> ging het vooral over vrag<strong>en</strong> rond de kerkelijke<br />
bevestiging van e<strong>en</strong> huwelijk na e<strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong>.<br />
In Besluit 3 van de GS Amersfoort 2005 staat de uitspraak dat in de <strong>Gereformeerde</strong> Kerk<strong>en</strong> in de regel<br />
nieuwe huwelijke na e<strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> niet kerkelijk bevestigd zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
De synode heeft in deze uitspraak e<strong>en</strong> nieuwe standaard voor kerkelijk beleid ingevoerd, waarbij<br />
tegelijk aan kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> verantwoordelijkheid wordt toegek<strong>en</strong>d t.a.v. de vraag of e<strong>en</strong><br />
tweede huwelijk na <strong>echtscheiding</strong> aanvaardbaar is <strong>en</strong> kerkelijk bevestigd kan word<strong>en</strong> (in grond 4<br />
onder dit besluit).<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 4
De regel van niet kerkelijk bevestig<strong>en</strong> fungeert als e<strong>en</strong> ijkpunt om rechtsongelijkheid binn<strong>en</strong> de kerk<strong>en</strong><br />
te voorkom<strong>en</strong>.<br />
Met de grond<strong>en</strong> 1 <strong>en</strong> 2 bij deze uitspraak geeft de synode sterke red<strong>en</strong><strong>en</strong> aan waarom we er als<br />
kerk<strong>en</strong> aan moet<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> om dit nieuwe kerkelijke beleid te bevorder<strong>en</strong>.<br />
De RvA heeft bij de advisering de nieuwe lijn van de GS Amersfoort 2005 aangehoud<strong>en</strong>, ook al<br />
beseff<strong>en</strong> we dat we ons op dit mom<strong>en</strong>t in e<strong>en</strong> overgangssituatie bevind<strong>en</strong>.<br />
Maar de RvA vraagt zich af: wat betek<strong>en</strong>t ‘in de regel’ <strong>en</strong> welke criteria gebruik<strong>en</strong> we dan om van de<br />
regel af te wijk<strong>en</strong>?.<br />
Gaandeweg dit proces van advisering heeft de RvA zich intern bezonn<strong>en</strong> over het aanlegg<strong>en</strong> van<br />
criteria <strong>en</strong> werd er spanning gevoeld tuss<strong>en</strong> de nieuwe standaard <strong>en</strong> allerlei praktijksituaties.<br />
Het probleem is dat de GS zelf ge<strong>en</strong> besluit<strong>en</strong> heeft g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> over bepaalde criteria, maar dat<br />
deputat<strong>en</strong> ter voorbereiding van de GS Amersfoort-C<strong>en</strong>trum 2005 wel e<strong>en</strong> mogelijke verdeling in<br />
situaties hebb<strong>en</strong> aangegev<strong>en</strong>.<br />
Binn<strong>en</strong> de Raad ontdekt<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> zekere mate van verleg<strong>en</strong>heid bij de praktische uitvoering van dit<br />
nieuw ingezette beleid.<br />
We ervar<strong>en</strong> e<strong>en</strong> spanningsveld: tuss<strong>en</strong><br />
1. het beleid volg<strong>en</strong>s het besluit van de GS uitvoer<strong>en</strong> <strong>en</strong> de radicale dim<strong>en</strong>sie niet wegmasser<strong>en</strong>:<br />
in de regel ge<strong>en</strong> tweede huwelijk, laat staan bevestiging daarvan <strong>en</strong><br />
2. het pastoraal weg<strong>en</strong> van situaties om in alle billijkheid ev<strong>en</strong>tuele uitzondering<strong>en</strong> op de regel toe<br />
te staan.<br />
Dat heeft <strong>en</strong>erzijds te mak<strong>en</strong> met het feit dat er mom<strong>en</strong>teel e<strong>en</strong> overgangssituatie is, waarin binn<strong>en</strong> de<br />
kerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> nog onvoldo<strong>en</strong>de draagvlak <strong>en</strong> overtuiging is gekom<strong>en</strong> voor dit nieuwe beleid.<br />
Anderzijds stuitt<strong>en</strong> we op praktische problem<strong>en</strong> <strong>en</strong> schrijn<strong>en</strong>de gevolg<strong>en</strong> die de vraag ded<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> of<br />
dit nieuwe beleid in bepaalde situaties wel uit te legg<strong>en</strong> <strong>en</strong> uit te voer<strong>en</strong> is: wordt het niet e<strong>en</strong> te zwaar<br />
juk?<br />
Zo leeft in de RvA de vraag: moet<strong>en</strong> we het ‘in de regel’ niet bijstell<strong>en</strong>?<br />
Wat wij als dubbelheid ervar<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> stukje praktijkervaring als bewijs voor wat de to<strong>en</strong>malige<br />
synodepreses sprak in zijn afsluit<strong>en</strong>de toespraak bij de besluitvorming:<br />
’De inzet <strong>en</strong> insteek van onze besluitvorming is hoog. Maar op alle mogelijke manier<strong>en</strong> blijkt rek<strong>en</strong>ing<br />
gehoud<strong>en</strong> te moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> met ons aller zwakheid <strong>en</strong> kwetsbaarheid in het geloof’. Kortom e<strong>en</strong><br />
hoge inzet, maar tegelijk moet<strong>en</strong> we ons realiser<strong>en</strong> dat er soms e<strong>en</strong> zwakke m<strong>en</strong>selijke draagkracht<br />
is.<br />
In onze vergadering op 31 mei 2007 hebb<strong>en</strong> er uitvoerig over gesprok<strong>en</strong> op welke wijze we consist<strong>en</strong>t<br />
de stijl van het Koninkrijk kunn<strong>en</strong> hooghoud<strong>en</strong> in onze adviesdi<strong>en</strong>st. Uit de het verslag citer<strong>en</strong> we:<br />
“Kortom: Tot e<strong>en</strong> afgerond oordeel hierover kom<strong>en</strong> we niet, wel houd<strong>en</strong> we onze aarzeling<strong>en</strong> bij de<br />
uitvoering van Besluit 3 van de GS Amersfoort 2005 vanwege e<strong>en</strong> (mogelijk) gebrek aan draagvlak in<br />
de overgangsfase van oud naar nieuw beleid <strong>en</strong> vanwege het toepass<strong>en</strong> van het criterium van<br />
billijkheid bij de beoordeling van unieke situaties.<br />
De RvA heeft ook als taak opnieuw naar de regels te kijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> te lett<strong>en</strong> op de uitvoerbaarheid <strong>en</strong> zal<br />
de kom<strong>en</strong>de synode van deze bevinding<strong>en</strong> op de hoogte stell<strong>en</strong>”.<br />
Op dit punt legg<strong>en</strong> we onze verleg<strong>en</strong>heid aan de vergadering van de G<strong>en</strong>erale Synode voor <strong>en</strong> will<strong>en</strong><br />
we e<strong>en</strong> voorzet do<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> richting aan te gev<strong>en</strong> om uit deze spanning te kom<strong>en</strong>.<br />
Op de vergadering van de RvA (d.d. 1 december 2007) hebb<strong>en</strong> we uitvoerig de Notitie Criteria<br />
advisering tweede huwelijk (zie Bijlage 3) besprok<strong>en</strong> met als conclusie:<br />
We legg<strong>en</strong> aan de GS Zwolle-Zuid het volg<strong>en</strong>de voor:<br />
In onze advisering hebb<strong>en</strong> we zo consist<strong>en</strong>t mogelijk de lijn gevolgd van de Besluit<strong>en</strong> van de GS<br />
Amersfoort 2005.<br />
We constater<strong>en</strong> wel moeit<strong>en</strong> bij de hantering van Besluit 3 (GS Amersfoort 2005) over de interpretatie<br />
van het ‘in de regel’ in relatie tot grond 4 (de eig<strong>en</strong> verantwoordelijkheid van kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong>).<br />
De formulering ‘in de regel’ vraagt om uitzondering<strong>en</strong> <strong>en</strong> daar zijn weer criteria voor nodig.<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 5
We zi<strong>en</strong> er vanaf om zelf criteria te formuler<strong>en</strong> gezi<strong>en</strong> de aard van de problematiek: allerlei unieke<br />
situaties kunn<strong>en</strong> we niet in regels pass<strong>en</strong>.<br />
Maar ook vanwege de indruk die gewekt wordt dat allerlei uitzondering<strong>en</strong> bij voorbaat gelegitimeerd<br />
gaan word<strong>en</strong>. Zo wordt de uitzondering regel <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we het GS Besluit volledig uitgehold..<br />
We legg<strong>en</strong> aan de GS e<strong>en</strong> aantal praktijksituaties voor die als voorbeeld<strong>en</strong> voor uitzondering<strong>en</strong><br />
gebruikt kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Zo hebb<strong>en</strong> wij intern gewerkt <strong>en</strong> we will<strong>en</strong> aan de GS vrag<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> beoordeling van deze<br />
praktijkvoorbeeld<strong>en</strong> als mogelijke uitzondering<strong>en</strong> <strong>en</strong> van onze interne werkwijze.<br />
Concrete vraag<br />
De RvA vraagt de GS op grond van de praktijkervaring (zie rapport) het Besluit 3 van de GS<br />
Amersfoort 2005 te bekijk<strong>en</strong> op bruikbaarheid <strong>en</strong> kwetsbaarheid:<br />
1. moet het ‘in de regel’ nader word<strong>en</strong> ingevuld of ingeperkt of<br />
2. is te overweg<strong>en</strong> om in besluit 3 de woord<strong>en</strong> ‘in de regel’ te lat<strong>en</strong> vervall<strong>en</strong>?<br />
Toepassing van tucht<br />
Op de vergadering van 4 februari 2006 hebb<strong>en</strong> we afgesprok<strong>en</strong> dat we de uitvoering van de besluit<strong>en</strong><br />
van de GS Amersfoort 2005 op dit punt (m.n. Besluit 6, uitgangspunt 3) fijn stell<strong>en</strong>.<br />
Het betek<strong>en</strong>t concreet dat we de voortgang <strong>en</strong> beëindiging van de tucht niet meer (als eerder wel<br />
gedaan is) strikt koppel<strong>en</strong> aan het mom<strong>en</strong>t van de officieel ingeschrev<strong>en</strong> scheiding, maar sterk lat<strong>en</strong><br />
bepal<strong>en</strong> door de houding <strong>en</strong> gedrag van betrokk<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>teled<strong>en</strong>.<br />
Hier kan de drieslag als ‘tek<strong>en</strong><strong>en</strong> van berouw’ waar art. 75 KO over spreekt, gehanteerd word<strong>en</strong>:<br />
gebrok<strong>en</strong>heid van hart, belijd<strong>en</strong>is met de mond <strong>en</strong> blijk<strong>en</strong> van bekering (bijv. hoe gaat m<strong>en</strong> om met de<br />
kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe gaat m<strong>en</strong> met elkaar om bij de verdeling van bezitting<strong>en</strong> <strong>en</strong>z.).<br />
Geregistreerd partnerschap<br />
E<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel keer kwam er e<strong>en</strong> adviesvraag over hoe om te gaan met geregistreerd partnerschap<br />
Deze materie ligt buit<strong>en</strong> onze werkopdracht zodat we er ge<strong>en</strong> officiële uitsprak<strong>en</strong> over kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong>.<br />
Onze advisering aan kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> rond kerkelijke huwelijksbevestiging gaat over person<strong>en</strong> die e<strong>en</strong><br />
huwelijk aangaan <strong>en</strong> dus niet over m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> geregistreerd partnerschap aangaan.<br />
Als RvA zijn we van m<strong>en</strong>ing dat kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> er goed aan do<strong>en</strong> om bij situaties van geregistreerd<br />
partnerschap aan te dring<strong>en</strong> tot de sluiting van e<strong>en</strong> huwelijk als bijbelse opdracht.<br />
Op persoonlijke titel heeft e<strong>en</strong> van de led<strong>en</strong> gereageerd op e<strong>en</strong> vraag hierover.<br />
In onze Nederlandse sam<strong>en</strong>leving is het huwelijk behoorlijk uitgehold is. Het is voor te stell<strong>en</strong>,<br />
dat stell<strong>en</strong> daar moeite mee hebb<strong>en</strong>, maar dat verklaart nog niet de keus voor e<strong>en</strong><br />
geregistreerd partnerschap. Uiteindelijk gaan dezelfde bezwar<strong>en</strong>, die m<strong>en</strong> aandraagt voor de<br />
manier waarop met het burgerlijk huwelijk omgegaan wordt, net zo goed op voor geregistreerd<br />
partnerschap. Het geregistreerd partnerschap staat ook op<strong>en</strong> voor homo stell<strong>en</strong> <strong>en</strong> in de praktijk<br />
blijkt dat sam<strong>en</strong>won<strong>en</strong>de stell<strong>en</strong> nog vaker uit elkaar gaan dan gehuwd<strong>en</strong>. Sommige gehuwd<strong>en</strong><br />
lat<strong>en</strong> hun huwelijk zelfs omzett<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> geregistreerd partnerschap om het op die manier<br />
mogelijk te mak<strong>en</strong> zonder tuss<strong>en</strong>komst van e<strong>en</strong> rechter te kunn<strong>en</strong> scheid<strong>en</strong>. Vanuit dat oogpunt<br />
is het moeilijk te begrijp<strong>en</strong> waarom m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met bezwar<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> hoe vandaag de dag met het<br />
huwelijk omgegaan wordt, kiez<strong>en</strong> voor geregistreerd partnerschap, aangezi<strong>en</strong> dit zeker ge<strong>en</strong><br />
beter alternatief is <strong>en</strong> niet tegemoet komt aan hun bezwar<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> het huwelijk.<br />
We verwijz<strong>en</strong> hierbij naar twee lez<strong>en</strong>swaardige artikel<strong>en</strong> van de hand van onze externe<br />
adviseur, dr. Ad de Bruijne (in: de Reformatie van 18 <strong>en</strong> 25 november 2006). In deze artikel<strong>en</strong><br />
gaat hij uitgebreid in op vrag<strong>en</strong> rond sam<strong>en</strong>won<strong>en</strong>. Hoewel geregistreerd partnerschap <strong>en</strong><br />
huwelijk vandaag de dag sterk op elkaar lijk<strong>en</strong>, zijn er wel verschilpunt<strong>en</strong> aan te wijz<strong>en</strong>.Op basis<br />
daarvan komt De Bruijne tot de conclusie dat in de huidige Nederlandse sam<strong>en</strong>leving het<br />
burgerlijk huwelijk meer elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van het bijbelse huwelijksprofiel heeft dan registratie. Alle<strong>en</strong><br />
daarom al blijft er ook vandaag voldo<strong>en</strong>de red<strong>en</strong> om je christelijk huwelijksverbond te sluit<strong>en</strong> in<br />
de vorm van e<strong>en</strong> burgerlijk huwelijk <strong>en</strong> niet van registratie.<br />
Omdat er verschil blijft tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> huwelijk <strong>en</strong> e<strong>en</strong> geregistreerd partnerschap is e<strong>en</strong> kerkelijke<br />
huwelijksbevestiging van e<strong>en</strong> geregistreerd partnerschap niet mogelijk. E<strong>en</strong> dergelijk<br />
partnerschap is immers ge<strong>en</strong> huwelijk <strong>en</strong> daarom is het bevestig<strong>en</strong> met gebruikmaking van ons<br />
kerkelijk huwelijksformulier iets innerlijk teg<strong>en</strong>strijdig.<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 6
2.2.2.INFORMEREN<br />
Artikel 1 van de Instructie: de RvA informeert de kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> omtr<strong>en</strong>t de vernieuwde uitgangspunt<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> richtlijn<strong>en</strong>. De RvA heeft aan de kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> informatie toegestuurd via e<strong>en</strong> Persbericht <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
Nieuwsbericht in de digitale Nieuwsbrief.<br />
De RvA heeft ge<strong>en</strong> inhoudelijke informatie aan de kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> verstrekt over ‘de vernieuwde<br />
uitgangspunt<strong>en</strong> <strong>en</strong> richtlijn<strong>en</strong>’.<br />
De RvA vraagt zich af of het informer<strong>en</strong>, zoals in besluit 7a <strong>en</strong> in de instructie art 1 gesteld, betek<strong>en</strong>t<br />
dat de RvA uit eig<strong>en</strong> beweging allerlei informatie naar de kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> moet z<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, of dat het<br />
betek<strong>en</strong>t dat op verzoek van e<strong>en</strong> kerk<strong>en</strong>raad informatie wordt gegev<strong>en</strong>.<br />
In deze laatste richting heeft de RvA de instructie gelez<strong>en</strong>.<br />
Het informatieve uitlegg<strong>en</strong> van de GS besluit<strong>en</strong> over huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> aan kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> is<br />
weer te onderscheid<strong>en</strong> van het informer<strong>en</strong> over huwelijksvoorbereiding <strong>en</strong>z, dat we nu gemakshalve<br />
rubricer<strong>en</strong> onder voorlichting.<br />
2.2.3. VOORLICHTING<br />
Besluit 7: de RvA is ingesteld om de kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> te informer<strong>en</strong> inzake huwelijksvoorbereiding,<br />
huwelijkscounseling, partnerkeus <strong>en</strong> relatieontwikkeling.<br />
Artikel 6 van de Instructie: De RvA geeft voorlichting aan kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontwikkelt zo mogelijk<br />
programma`s voor kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> gericht op huwelijksvoorbereiding (onder andere huwelijkscatechese)<br />
<strong>en</strong> huwelijkscounseling, partnerkeuze <strong>en</strong> relatieontwikkeling.<br />
Grond<strong>en</strong><br />
Als grond voor de voorlichtingstaak wordt door de GS Amersfoort 2005 g<strong>en</strong>oemd dat veel<br />
huwelijksproblem<strong>en</strong> terug te voer<strong>en</strong> zijn op e<strong>en</strong> gemis aan goede voorbereiding op het huwelijk.<br />
Grondige huwelijkscatechese voor de trouwdag is noodzakelijk. Ook goede relationele <strong>en</strong> pastorale<br />
hulp kan veel problem<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong> of bestrijd<strong>en</strong>. De kerk<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> <strong>en</strong> moet<strong>en</strong> daarom e<strong>en</strong><br />
actievere rol gaan spel<strong>en</strong> in de huwelijksvoorbereiding, ook om prev<strong>en</strong>tief te werk<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> meer<br />
gerichte <strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijke aanpak daarbij is w<strong>en</strong>selijk.<br />
Uitvoering<br />
Naast de algem<strong>en</strong>e informatie is de RvA helaas niet toegekom<strong>en</strong> aan gestructureerde voorlichting aan<br />
kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> <strong>en</strong> het zelf ontwikkel<strong>en</strong> van programma’s gericht op huwelijksvoorbereiding,<br />
huwelijksvoorbereiding, partnerkeuze <strong>en</strong> relatieontwikkeling,omdat het ons aan tijd <strong>en</strong> m<strong>en</strong>skracht<br />
ontbrak. Het is door e<strong>en</strong> synode gemakkelijk in e<strong>en</strong> regel van e<strong>en</strong> besluit gesteld, maar de uitvoering<br />
vraagt nogal wat.<br />
We kwam<strong>en</strong> al snel tot de conclusie dat we zelf niet voldo<strong>en</strong>de mankracht in huis hebb<strong>en</strong> om deze<br />
taak volledig zelf uit te voer<strong>en</strong>. Daarvoor is de taakomschrijving te breed. Omdat het om e<strong>en</strong> proces<br />
gaat in e<strong>en</strong> overgangssituatie van oud naar nieuw beleid is e<strong>en</strong> ondersteuning voor de plaatselijk<br />
kerk<strong>en</strong> nodig, maar de RvA ervaart deze opdracht van ontwikkeling <strong>en</strong> voorlichting als e<strong>en</strong> moeilijk<br />
uitvoerbare taak: voor e<strong>en</strong> vrijwilligers organisatie als de RvA zal hier werkelijk professionele<br />
ondersteuning nodig zijn.<br />
Tegelijk stell<strong>en</strong> we vast, dat er reeds diverse organisaties bezig zijn met prev<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> hulpverl<strong>en</strong>ing op<br />
het gebied van huwelijk <strong>en</strong> relaties. We hebb<strong>en</strong> het min of meer overgelat<strong>en</strong> aan het Steunpunt<br />
Geme<strong>en</strong>te Opbouw <strong>en</strong> aan de Driehoek, die met speciale programma’s (zoals de ‘Train de traíner<br />
cursus’) kwam. Hierover is contact <strong>en</strong> gesprek geweest met de RvA.<br />
Rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong>d met onze mogelijkhed<strong>en</strong>, hebb<strong>en</strong> we als RvA beslot<strong>en</strong> om nader invulling te gev<strong>en</strong><br />
aan onze voorlicht<strong>en</strong>de taak door het lancer<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> website.<br />
Door middel van e<strong>en</strong> website will<strong>en</strong> we als RvA de kerk<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> met het gev<strong>en</strong> van informatie <strong>en</strong> het<br />
overzichtelijk weergev<strong>en</strong> van mogelijkhed<strong>en</strong> tot huwelijkstoerusting die er zijn, zodat ook binn<strong>en</strong> onze<br />
geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> gewerkt kan word<strong>en</strong> aan de bouw van sterke <strong>en</strong> gezonde huwelijk<strong>en</strong>.<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 7
Website<br />
Via de website heeft de RvA er zorg voor gedrag<strong>en</strong> dat er voldo<strong>en</strong>de relevante informatie beschikbaar<br />
kwam voor kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> <strong>en</strong> kerkled<strong>en</strong> op het gebied van huwelijksvoorbereiding, <strong>en</strong> counseling.<br />
T<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van specifieke informatie over zak<strong>en</strong> als partnerkeus <strong>en</strong> relatieontwikkeling heeft de RvA<br />
ge<strong>en</strong> actief beleid gevoerd.<br />
Hierin is verwez<strong>en</strong> naar betrouwbare informatie <strong>en</strong> deskundige activiteit<strong>en</strong> van diverse organisaties<br />
binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de kring van de <strong>Gereformeerde</strong> kerk<strong>en</strong>.<br />
De RvA heeft ge<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> programma’s ontwikkeld <strong>en</strong> kan niet rapporter<strong>en</strong> over opgedane ervaring<strong>en</strong><br />
met andere programma’s.<br />
De website (www.huwelijkstoerusting.gkv.nl) is klaar <strong>en</strong> de site is gepubliceerd op het internet.<br />
De volg<strong>en</strong>de pagina's met informatie zijn terug te vind<strong>en</strong> op deze website:<br />
Via e<strong>en</strong> activiteit<strong>en</strong>ag<strong>en</strong>da word<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> geatt<strong>en</strong>deerd op allerlei cursuss<strong>en</strong>, confer<strong>en</strong>ties <strong>en</strong><br />
lezing<strong>en</strong> op huwelijksgebied, die georganiseerd word<strong>en</strong> door diverse organisaties. Deelname<br />
aan deze activiteit<strong>en</strong> kan nuttig zijn als voorbereiding op het huwelijk of om het huwelijk te<br />
verrijk<strong>en</strong>. Van dergelijke activiteit<strong>en</strong> kan e<strong>en</strong> prev<strong>en</strong>tieve werking uitgaan.<br />
Mocht<strong>en</strong> er zich problem<strong>en</strong> voordo<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het huwelijk dan will<strong>en</strong> we echtpar<strong>en</strong> wijz<strong>en</strong> op<br />
adress<strong>en</strong> van hulpverl<strong>en</strong><strong>en</strong>de instanties, waar zij terecht kunn<strong>en</strong> voor deskundige hulp.<br />
We will<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> wijz<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> aantal ondersteun<strong>en</strong>de organisaties , die h<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> help<strong>en</strong><br />
om méér van hun huwelijk te mak<strong>en</strong>. Hiermee will<strong>en</strong> we de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong> om als echtpaar<br />
of als geme<strong>en</strong>te bezig te zijn met huwelijkstoerusting.<br />
De artikel<strong>en</strong> <strong>en</strong> link<strong>en</strong> op de site zijn opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> met het doel belangstell<strong>en</strong>d<strong>en</strong> op de hoogte te<br />
houd<strong>en</strong> van allerlei informatie <strong>en</strong> wet<strong>en</strong>swaardighed<strong>en</strong> waarmee ze hun winst kunt do<strong>en</strong> voor<br />
hun eig<strong>en</strong> huwelijk.<br />
Daarnaast is er e<strong>en</strong> groot aantal prek<strong>en</strong> rondom huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> op de site geplaatst,<br />
zodat m<strong>en</strong> gestimuleerd wordt ook vanuit de Bijbel over deze onderwerp<strong>en</strong> na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.<br />
Zelf e<strong>en</strong> gespreksgroepje of huwelijkscatechese opzett<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>te? Kijk dan<br />
e<strong>en</strong>s bij de beschikbare material<strong>en</strong>. Misschi<strong>en</strong> zit er e<strong>en</strong> suggestie bij waar u in uw geme<strong>en</strong>te<br />
wat mee kunt.<br />
Met vrag<strong>en</strong> kan m<strong>en</strong> terecht bij de vraagbaak. De RvA zal zo spoedig mogelijk ingaan op de<br />
gestelde vrag<strong>en</strong>.<br />
Statistiek<br />
De site wordt wekelijks door zo'n 20 – 40 bezoekers bezocht. Het hoogste aantal bezoekers in 1 week<br />
staat op dit mom<strong>en</strong>t op 185 bezoekers. In totaal hebb<strong>en</strong> sinds de teller op de site staat zo'n 5000<br />
bezoekers de site bekek<strong>en</strong>.<br />
In de periode december 2005 tot september 2007 zijn in totaal 12 vrag<strong>en</strong>/reacties via de website<br />
binn<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong>.<br />
Overzicht binn<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong><br />
4 van de 12 via de website binn<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> betrof e<strong>en</strong> adviesaanvraag van e<strong>en</strong><br />
kerk<strong>en</strong>raad uit ons kerkverband inzake scheid<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of hertrouw<strong>en</strong>.<br />
3 reacties ging<strong>en</strong> over de vraag of e<strong>en</strong> huwelijk ook voor God ontbond<strong>en</strong> is nadat huwelijk<br />
beëindigd is <strong>en</strong> of e<strong>en</strong> huwelijk door m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> geslot<strong>en</strong> ook altijd geldt als door God<br />
sam<strong>en</strong>gevoegd<br />
2 reacties betroff<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> rond wel of niet belijd<strong>en</strong>d lid zijn van onze kerk <strong>en</strong> mogelijkheid tot<br />
kerkelijke huwelijksbevestiging<br />
1 reactie att<strong>en</strong>deerde op e<strong>en</strong> huwelijkscursus<br />
1 reactie betrof het inwinn<strong>en</strong> van informatie waar contact te zoek<strong>en</strong> met deskundig<strong>en</strong> op e<strong>en</strong><br />
bepaald gebied<br />
1 reactie betrof e<strong>en</strong> vraag naar de mogelijkheid van kerkelijke inzeg<strong>en</strong>ing bij geregistreerd<br />
partnerschap<br />
De RvA heeft de betreff<strong>en</strong>de kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> van advies gedi<strong>en</strong>d. De andere vrag<strong>en</strong>stellers hebb<strong>en</strong><br />
rechtstreeks reactie ontvang<strong>en</strong> via de mail.<br />
Hoe staat het met huwelijkstoerusting in de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>?<br />
De RvA heeft hier ge<strong>en</strong> exacte cijfers over. Afgaande op de geluid<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we wel de indruk, dat<br />
steeds meer kerk<strong>en</strong> de noodzaak van toerusting <strong>en</strong> voorbereiding op het huwelijk zi<strong>en</strong> <strong>en</strong> hier ook<br />
daadwerkelijk mee aan de slag gaan.<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 8
Steunpunt Geme<strong>en</strong>teopbouw <strong>en</strong> de Driehoek hebb<strong>en</strong> inmiddels e<strong>en</strong> aantal mal<strong>en</strong> e<strong>en</strong> training<br />
aangebod<strong>en</strong> om echtpar<strong>en</strong> op te leid<strong>en</strong> om zelf e<strong>en</strong> training in elkaar te zett<strong>en</strong> <strong>en</strong> te kunn<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> aantal echtpar<strong>en</strong> heeft de training inmiddels doorlop<strong>en</strong>. Het is ons niet bek<strong>en</strong>d of zij inmiddels<br />
reeds zelf training<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>.<br />
Steunpunt Growing Love biedt e<strong>en</strong> kant-<strong>en</strong>-klaar begeleiderspakket voor de<br />
huwelijksvoorbereidingscursus “Eén word<strong>en</strong> <strong>en</strong> één blijv<strong>en</strong>”. In diverse geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> is m<strong>en</strong> reeds aan<br />
de slag gegaan met deze cursus. De reacties zijn positief.<br />
Family Life biedt relatieweek<strong>en</strong>d<strong>en</strong> aan. Van h<strong>en</strong> hoord<strong>en</strong> wij dat zij nu ook vaker door kerk<strong>en</strong> in ons<br />
kerkverband gevraagd word<strong>en</strong> e<strong>en</strong> relatieweek<strong>en</strong>d in de geme<strong>en</strong>te te verzorg<strong>en</strong>.<br />
Ook vang<strong>en</strong> we geluid<strong>en</strong> op van geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die aan de slag gaan met de Marriage Course.<br />
Al met al geluid<strong>en</strong> die aangev<strong>en</strong> dat we op de goede weg zijn <strong>en</strong> het f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> huwelijkstoerusting<br />
bezig is e<strong>en</strong> plek binn<strong>en</strong> onze kerk<strong>en</strong> te krijg<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> ontwikkeling die we als RvA van harte toejuich<strong>en</strong>.<br />
3. RESULTATEN ONDERZOEK KERKEN<br />
Zie Bijlage II.<br />
4. FINANCIEEL VERSLAG<br />
De RvA stelt telk<strong>en</strong>s t<strong>en</strong> behoeve van de volg<strong>en</strong>de GS e<strong>en</strong> overzicht van de gemaakte kost<strong>en</strong> op <strong>en</strong><br />
di<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> begroting van de uitgav<strong>en</strong> in aan de hand waarvan de GS het budget kan vaststell<strong>en</strong> (Artikel<br />
8 van de Instructie).<br />
Binn<strong>en</strong> het budget van € 2000,-- per jaar kon de RvA alle activiteit<strong>en</strong> ruimschoots uitvoer<strong>en</strong>.<br />
De p<strong>en</strong>ningmeester heeft hierover steeds contact gehad met de quaestor van de GS, br. H.B.Smit.<br />
5. VOORSTELLEN<br />
De RvA heeft naast de vraag over de bruikbaarheid <strong>en</strong> kwetsbaarheid van het ‘in de regel’ in Besluit 3<br />
van de GS Amersfoort 2005 (zie bov<strong>en</strong> bij 2.2.1, bevestiging huwelijk na scheiding) ge<strong>en</strong> speciale<br />
inhoudelijke voorstell<strong>en</strong> voor de GS Zwolle-Zuid.<br />
Begroting 2009-2011<br />
Per jaar d<strong>en</strong>kt de RvA nodig te hebb<strong>en</strong>:<br />
reiskost<strong>en</strong> € 750,--<br />
vergaderkost<strong>en</strong> € 150,--<br />
kost<strong>en</strong> secretariaat € 100,--<br />
internet/web site € 50,--<br />
onvoorzi<strong>en</strong> € 250,--<br />
Totaal € 1300,--<br />
Het voorstel is om met e<strong>en</strong> budget van € 2000,-- per jaar te werk<strong>en</strong>.<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 9
BIJLAGE I<br />
Overzicht adviez<strong>en</strong>- deze bijlage is in e<strong>en</strong> vertrouwelijke rapportage k<strong>en</strong>baar gemaakt aan de<br />
synode <strong>en</strong> derhalve niet op<strong>en</strong>baar.<br />
BIJLAGE II<br />
Vrag<strong>en</strong>formulier <strong>en</strong> reacties kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong><br />
1. Vrag<strong>en</strong>formulier kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong><br />
Brief aan de kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong><br />
Aan de kerk<strong>en</strong>raad in de plaats voornoemd<br />
Geachte broeders,<br />
Goes, juni 2007<br />
De Raad van Advies (RvA) mocht in de afgelop<strong>en</strong> tijd diverse kerk<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> met e<strong>en</strong> advies bij<br />
moeilijke vrag<strong>en</strong> rond scheid<strong>en</strong> <strong>en</strong> hertrouw<strong>en</strong>.<br />
Ook u heeft van onze adviesdi<strong>en</strong>st gebruik gemaakt.<br />
We zoud<strong>en</strong> graag van u will<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> of u iets hebt gehad aan het advies dat we - korter of langer<br />
geled<strong>en</strong> - aan u hebb<strong>en</strong> uitgebracht.<br />
Als RvA zijn we bezig ons werk te inv<strong>en</strong>tariser<strong>en</strong> <strong>en</strong> te evaluer<strong>en</strong>.<br />
Dit is nodig voor onze verantwoording in e<strong>en</strong> rapport aan de kom<strong>en</strong>de G<strong>en</strong>rale Synode van Zwolle-<br />
Zuid 2008.<br />
Voor e<strong>en</strong> goede evaluatie hebb<strong>en</strong> wij ook uw hulp nodig: we zijn b<strong>en</strong>ieuwd hoe de tot nu toe<br />
uitgebrachte adviez<strong>en</strong> in de weerbarstige praktijk functioner<strong>en</strong>.<br />
Hebt u er iets mee kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, was het verhelder<strong>en</strong>d of kon u er misschi<strong>en</strong> niet veel meedo<strong>en</strong>.<br />
En waar lag dat aan: heeft de RvA misschi<strong>en</strong> uw adviesaanvraag niet goed gelez<strong>en</strong> of was het advies<br />
onhelder?<br />
Ter wille van het belang <strong>en</strong> de kwaliteit van onze adviesdi<strong>en</strong>st will<strong>en</strong> we u vri<strong>en</strong>delijk verzoek<strong>en</strong><br />
onderstaand vrag<strong>en</strong>formulier te beantwoord<strong>en</strong>.<br />
Kunt u ons voor 1 september a.s. uw antwoord<strong>en</strong> toez<strong>en</strong>d<strong>en</strong> (bij voorkeur per e-mail)?<br />
Hartelijk dank alvast bij uw medewerking.<br />
In opdracht van de Raad van Advies,<br />
P.J.Trimp (secretaris RvA)<br />
De Tol 1<br />
4462 AZ GOES<br />
pjtrimp@planet.nl<br />
VRAGENFORMULIER voor kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> over werkzaamhed<strong>en</strong> Raad van Advies<br />
(in te vull<strong>en</strong> door de scriba)<br />
Vraag 1:<br />
Heeft het advies van de RvA u inhoudelijk geholp<strong>en</strong> bij uw m<strong>en</strong>ingsvorming <strong>en</strong> uitzett<strong>en</strong> van uw<br />
beleid?<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 10
Zo ja, kunt u kort aangev<strong>en</strong> a) wat u er mee gedaan heeft <strong>en</strong><br />
b) of het resultaat heeft gehad?<br />
Vraag 2:<br />
Zo nee, kunt u aangev<strong>en</strong> hoe dat komt?<br />
Vraag 3:<br />
B<strong>en</strong>t u tevred<strong>en</strong> over de manier van behandeling van uw advies? U kunt hierbij d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan de termijn<br />
(van 6 wek<strong>en</strong>), de opzet, de duidelijkheid <strong>en</strong> formulering van het uiteindelijke advies.<br />
Welke verbeterpunt<strong>en</strong> zou u w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>?<br />
Vraag 4:<br />
Heeft u nog andere opmerking<strong>en</strong>, suggesties of w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voor de werkzaamhed<strong>en</strong> van de RvA?<br />
Hartelijk dank voor de moeite!<br />
Nam<strong>en</strong>s de RvA,<br />
P.J.Trimp (secretaris)<br />
2. Overzicht reacties<br />
Van de 22 aangeschrev<strong>en</strong> kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> er 9 voor 1 september 2007 gereageerd.<br />
Hieronder e<strong>en</strong> inhoudelijk overzicht van de reacties:<br />
REACTIE 1<br />
Vraag 1: Heeft het advies van de RvA u inhoudelijk geholp<strong>en</strong> bij uw m<strong>en</strong>ingsvorming <strong>en</strong> uitzett<strong>en</strong> van<br />
uw beleid?<br />
Ja, de RvA heeft op ons verzoek onze kerk<strong>en</strong>raad twee keer gedi<strong>en</strong>d met e<strong>en</strong> advies.<br />
Zo ja, kunt u kort aangev<strong>en</strong> a) wat u er mee gedaan heeft <strong>en</strong><br />
b) of het resultaat heeft gehad?<br />
a. In beide gevall<strong>en</strong> heeft de kerk<strong>en</strong>raad het advies bestudeerd <strong>en</strong> na uitvoerige bespreking<br />
overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. In het tweede geval was er sprake van e<strong>en</strong> advies met twee opties (van belang<br />
was of er toezegging<strong>en</strong> war<strong>en</strong> gedaan). In dit geval vond de kerk<strong>en</strong>raad dat die toezegging<strong>en</strong><br />
er min of meer gedaan war<strong>en</strong> <strong>en</strong> is gekoz<strong>en</strong> voor de tweede optie. Overig<strong>en</strong>s heeft het dubbele<br />
in dit advies het ons niet gemakkelijk gemaakt. De <strong>en</strong>e optie was e<strong>en</strong> b<strong>en</strong>adering vanuit e<strong>en</strong><br />
principiële kant, de andere vanuit e<strong>en</strong> meer pragmatische. Dat heeft in de afweging <strong>en</strong> de<br />
uiteindelijke besluitvorming tot behoorlijk wat emotie geleid<br />
b. b). In het eerste geval heeft er ge<strong>en</strong> kerkelijke bevestiging plaatsgevond<strong>en</strong>. In predikant van<br />
e<strong>en</strong> naburige geme<strong>en</strong>te heeft in e<strong>en</strong> di<strong>en</strong>st Gods zeg<strong>en</strong> gevraagd over het huwelijk. Deze<br />
di<strong>en</strong>st werd in ons eig<strong>en</strong> kerkgebouw gehoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> er war<strong>en</strong> veel geme<strong>en</strong>teled<strong>en</strong> (<strong>en</strong> ook<br />
kerk<strong>en</strong>raadsled<strong>en</strong>) aanwezig.<br />
In het tweede geval heeft er nog ge<strong>en</strong> huwelijk(sbevestiging) plaatsgevond<strong>en</strong>.<br />
Vraag 3: B<strong>en</strong>t u tevred<strong>en</strong> over de manier van behandeling van uw advies? U kunt hierbij d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan<br />
de termijn (van 6 wek<strong>en</strong>), de opzet, de duidelijkheid <strong>en</strong> formulering van het uiteindelijke advies.<br />
Welke verbeterpunt<strong>en</strong> zou u w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>?<br />
Het advies werd binn<strong>en</strong> de aangekondigde termijn van 6 wek<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> <strong>en</strong> was redelijk duidelijk.<br />
Verbeterpunt (zie beantwoording van vraag 1a)<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 11
REACTIE 2<br />
Vraag 1: Heeft het advies van de RvA u inhoudelijk geholp<strong>en</strong> bij uw m<strong>en</strong>ingsvorming <strong>en</strong> uitzett<strong>en</strong> van<br />
uw beleid?<br />
Ja<br />
Zo ja, kunt u kort aangev<strong>en</strong> a) wat u er mee gedaan heeft <strong>en</strong><br />
b) of het resultaat heeft gehad?<br />
De sam<strong>en</strong>vatting van de bespreking op de kr treft u d.m.v. de weergave uit de notul<strong>en</strong> aan:<br />
“De brief van de RvA wordt in bespreking gegev<strong>en</strong>. Geconstateerd wordt dat:<br />
a. de kr duidelijk moet zijn in zijn vermaan: er is ge<strong>en</strong> weg op<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> 2 e huwelijk<br />
b. de kr op<strong>en</strong>lijk moet aangev<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> publieke mededeling, dat de kr niet achter de weg van<br />
br. A staat.<br />
In de discussie blijkt dat br. <strong>en</strong> zr. A in de loop der jar<strong>en</strong> uit elkaar zijn gegroeid, maar dat er ge<strong>en</strong> goede<br />
grond<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong> zeker ge<strong>en</strong> bijbelse grond is voor de scheiding. Echter ons oordeel is heel beperkt. Als<br />
kr gaan we ge<strong>en</strong> diepgaand onderzoek instell<strong>en</strong> naar de oorzaak die uiteindelijk tot de scheiding heeft<br />
geleid.<br />
Conclusies:<br />
1. Br. A mag ge<strong>en</strong> nieuwe relatie beginn<strong>en</strong>.<br />
2. Als br. A de int<strong>en</strong>tie heeft e<strong>en</strong> 2 e huwelijk aan te gaan, zal hij moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> afgehoud<strong>en</strong> van het<br />
HA.<br />
3. De kr zal t.z.t. naar de geme<strong>en</strong>te toe publiek mededeling moet<strong>en</strong> do<strong>en</strong> van de situatie.<br />
T<strong>en</strong>slotte: br. A zal e<strong>en</strong> kopie krijg<strong>en</strong> van de brief van de RvA, waarna er met hem hierover<br />
doorgesprok<strong>en</strong> zal word<strong>en</strong>.”<br />
Dit laatste is nog niet gebeurd omdat door overmacht de behandeling van uw Advies pas op de laatste<br />
vergadering voor de vakantie heeft plaatsgevond<strong>en</strong> <strong>en</strong> de tijd voor overleg onbrak.<br />
Br. A heeft inmiddels uw Advies ontvang<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> afspraak is gemaakt.<br />
Vraag 3: B<strong>en</strong>t u tevred<strong>en</strong> over de manier van behandeling van uw advies? U kunt hierbij d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan<br />
de termijn (van 6 wek<strong>en</strong>), de opzet, de duidelijkheid <strong>en</strong> formulering van het uiteindelijke advies.<br />
Welke verbeterpunt<strong>en</strong> zou u w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>?<br />
Vanuit de kr alle waardering voor uw beantwoording <strong>en</strong> de gehanteerde termijn. U heeft ons e<strong>en</strong><br />
spiegel voorgehoud<strong>en</strong> waarvan we weer geleerd hebb<strong>en</strong>.<br />
REACTIE 3<br />
Vraag 1: Heeft het advies van de RvA u inhoudelijk geholp<strong>en</strong> bij uw m<strong>en</strong>ingsvorming <strong>en</strong> uitzett<strong>en</strong> van<br />
uw beleid?<br />
Ja, het is toch wel belangrijk om e<strong>en</strong> objectieve visie op de zaak te hor<strong>en</strong>.<br />
Zo ja, kunt u kort aangev<strong>en</strong> a) wat u er mee gedaan heeft <strong>en</strong><br />
b) of het resultaat heeft gehad?<br />
a. We hebb<strong>en</strong> het rapport kerk<strong>en</strong>raadbreed (smal) bestudeerd.<br />
b. De ontwikkeling<strong>en</strong> volg<strong>en</strong> elkaar snel op. Gedur<strong>en</strong>de de wek<strong>en</strong> dat de aanvraag in behandeling<br />
was heeft de <strong>echtscheiding</strong> zich verder voltrokk<strong>en</strong>. Inmiddels is de <strong>echtscheiding</strong> e<strong>en</strong> feit. De<br />
zuster woont in e<strong>en</strong> andere plaats, die kerkelijk wel onder G. valt. De br. heeft (met zijn nieuwe<br />
vri<strong>en</strong>din) e<strong>en</strong> woning gekocht in G.. Zij won<strong>en</strong> daar inmiddels ook. De zr. komt weer regelmatig<br />
in de kerk. Goede gesprekk<strong>en</strong> met haar door de ambtsdragers zijn weer mogelijk.<br />
Vraag 3: B<strong>en</strong>t u tevred<strong>en</strong> over de manier van behandeling van uw advies? U kunt hierbij d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan<br />
de termijn (van 6 wek<strong>en</strong>), de opzet, de duidelijkheid <strong>en</strong> formulering van het uiteindelijke advies.<br />
Welke verbeterpunt<strong>en</strong> zou u w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>?<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 12
Hoe e<strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong>szaak zich voltrekt is niet voorspelbaar. Emoties spel<strong>en</strong> daarbij e<strong>en</strong> grote rol.<br />
Als kerk<strong>en</strong>raad heb je daar nauwelijks vat op. M<strong>en</strong> heeft meer belangstelling voor de advocaat dan<br />
voor de ouderling. De tijdsfactor speelt ook e<strong>en</strong> belangrijke rol. 6 wek<strong>en</strong> is op zich niet lang, maar in<br />
e<strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong>ssituatie waarbij de zaak op scherp staat is 1 week al lang. Op het mom<strong>en</strong>t dat het<br />
advies kwam, was de situatie al in e<strong>en</strong> heel ander (verder) stadium dan het mom<strong>en</strong>t van aanvraag.<br />
De kerk<strong>en</strong>raad dankt u hartelijk voor het gedeg<strong>en</strong> advies. Wij zull<strong>en</strong> er onze winst mee do<strong>en</strong>. Bij uw<br />
overweging<strong>en</strong> hebt u uw vraagtek<strong>en</strong>s bij het besluit van de kerk<strong>en</strong>raad om de zuster af te houd<strong>en</strong> van<br />
het avondmaal, ondanks het feit dat zij haar lev<strong>en</strong> betert.<br />
Wij begrijp<strong>en</strong> uw overweging<strong>en</strong>. Wanneer wij als kerk<strong>en</strong>raad deze zaak mondeling bij u hadd<strong>en</strong><br />
toegelicht, had u wellicht aan andere nuancering aangebracht.<br />
Onze aanbeveling is om in dergelijke complexe situaties, na bestudering van de stukk<strong>en</strong>, de<br />
kerk<strong>en</strong>raad te consulter<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> mondelinge toelichting. Naar onze overtuiging komt dit het advies<br />
t<strong>en</strong> goede.<br />
REACTIE 4<br />
Vraag 1: Heeft het advies van de RvA u inhoudelijk geholp<strong>en</strong> bij uw m<strong>en</strong>ingsvorming <strong>en</strong> uitzett<strong>en</strong> van<br />
uw beleid? Zo ja, kunt u kort aangev<strong>en</strong> a) wat u er mee gedaan heeft <strong>en</strong><br />
b) of het resultaat heeft gehad?<br />
Ja, het heeft ons zeer zeker geholp<strong>en</strong> bij het bepal<strong>en</strong> van het beleid in deze zaak, <strong>en</strong> heeft ook<br />
gefungeerd als e<strong>en</strong> steun in de rug.<br />
Het ging om het kerkelijk handel<strong>en</strong> bij trouw<strong>en</strong> na <strong>echtscheiding</strong>. Rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong>d met de sterk<br />
emotionele instelling van de bredere familie heeft de kerk<strong>en</strong>raad gekoz<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> soort tuss<strong>en</strong>vorm.<br />
We hebb<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> aparte eredi<strong>en</strong>st gehoud<strong>en</strong>, <strong>en</strong> als kerk<strong>en</strong>raad ook ge<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>komst belegd. Ook<br />
ge<strong>en</strong> voorbede in de zondagse eredi<strong>en</strong>st<strong>en</strong>.<br />
De familie heeft e<strong>en</strong> korte sam<strong>en</strong>komst gehoud<strong>en</strong>, waarin onze predikant, met toestemming van de<br />
kerk<strong>en</strong>raad, <strong>en</strong>kele woord<strong>en</strong> heeft gesprok<strong>en</strong>. Dit omdat de familie vastbeslot<strong>en</strong> was iets in deze vorm<br />
te do<strong>en</strong>, <strong>en</strong> anders maar “vreemd<strong>en</strong>” e<strong>en</strong> toespraak te lat<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> als de kerk<strong>en</strong>raad zich er<br />
helemaal afzijdig van zou houd<strong>en</strong>.<br />
Door middel van e<strong>en</strong> kanselafkondiging, <strong>en</strong> e<strong>en</strong> artikel in het kerkblad is dit aan de geme<strong>en</strong>te bek<strong>en</strong>d<br />
gemaakt, <strong>en</strong> dit heeft e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele positieve <strong>en</strong> negatieve reactie gegev<strong>en</strong>.<br />
Buit<strong>en</strong> de steun voor de kerk<strong>en</strong>raad kunn<strong>en</strong> we eig<strong>en</strong>lijk niet sprek<strong>en</strong> van ‘resultaat’. Ze zijn dus<br />
getrouwd, <strong>en</strong> hoewel er goed doorgepraat is over de spanning die hun voorg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> huwelijk gaf, had<br />
het besef van die spanning wel wat sterker naar vor<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> bij het bruidspaar.<br />
De kerk<strong>en</strong>raad is zich bewust dat verder onderwijs in dez<strong>en</strong> wel nodig is. Zowel naar dit nieuwe<br />
echtpaar, als naar de geme<strong>en</strong>te. Want gedacht<strong>en</strong> als “goed, de kerk<strong>en</strong>raad doet ev<strong>en</strong> moeilijk, maar<br />
op deze manier kom je er dus door <strong>en</strong> dan is alles klaar” ligg<strong>en</strong> snel op de loer.<br />
Vraag 3: B<strong>en</strong>t u tevred<strong>en</strong> over de manier van behandeling van uw advies? U kunt hierbij d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan<br />
de termijn (van 6 wek<strong>en</strong>), de opzet, de duidelijkheid <strong>en</strong> formulering van het uiteindelijke advies.<br />
Welke verbeterpunt<strong>en</strong> zou u w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>?<br />
We zijn zeer tevred<strong>en</strong> over de manier van behandeling, temeer omdat deze zaak vrij plotseling<br />
opkwam, <strong>en</strong> u toch snel kwam met uw advies.<br />
De Raad van Advies richt zich strak op de vrag<strong>en</strong> die gesteld zijn. Dit is zakelijk <strong>en</strong> formeel<br />
begrijpelijk. Toch kan het misschi<strong>en</strong> ook goed zijn om buit<strong>en</strong> de gestelde vrag<strong>en</strong> ook te wijz<strong>en</strong> op<br />
ev<strong>en</strong>tuele valkuil<strong>en</strong> waar m<strong>en</strong> voor uit moet kijk<strong>en</strong>.<br />
REACTIE 5<br />
Vraag 1: Heeft het advies van de RvA u inhoudelijk geholp<strong>en</strong> bij uw m<strong>en</strong>ingsvorming <strong>en</strong> uitzett<strong>en</strong> van<br />
uw beleid?<br />
Ja<br />
Zo ja, kunt u kort aangev<strong>en</strong> a) wat u er mee gedaan heeft <strong>en</strong><br />
b) of het resultaat heeft gehad?<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 13
a. Het advies is in grote lijn<strong>en</strong> opgevolgd.<br />
b. Het heeft uiteindelijk geleid tot afsnijding van de betreff<strong>en</strong>de broeder <strong>en</strong> zuster<br />
Vraag 3: B<strong>en</strong>t u tevred<strong>en</strong> over de manier van behandeling van uw advies? U kunt hierbij d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan<br />
de termijn (van 6 wek<strong>en</strong>), de opzet, de duidelijkheid <strong>en</strong> formulering van het uiteindelijke advies.<br />
Welke verbeterpunt<strong>en</strong> zou u w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>?<br />
Ja het advies kwam binn<strong>en</strong> de termijn van 6 wek<strong>en</strong> <strong>en</strong> was duidelijk <strong>en</strong> helder geformuleerd.<br />
REACTIE 6<br />
Vraag 1: Heeft het advies van de RvA u inhoudelijk geholp<strong>en</strong> bij uw m<strong>en</strong>ingsvorming <strong>en</strong> uitzett<strong>en</strong> van<br />
uw beleid<br />
Nee, het advies heeft de kerk<strong>en</strong>raad uiteindelijk niet geholp<strong>en</strong> bij de besluitvorming <strong>en</strong> bij het uitzett<strong>en</strong><br />
van verder beleid.<br />
Het al voor de advisering ingezette beleid is voortgezet, <strong>en</strong> wat V betreft achterhaald. Zij zal<br />
binn<strong>en</strong>kort zoals gevreesd hertrouw<strong>en</strong>. Zij is ondertuss<strong>en</strong> lid van e<strong>en</strong> andere GKv.<br />
De ambtelijke bearbeiding van M om te kom<strong>en</strong> tot berouw, bekering <strong>en</strong> inzicht in schuld vindt<br />
voortgang. ( uw constatering dat daarvan niets te ontdekk<strong>en</strong> is stoelt niet op getuig<strong>en</strong>is van de KR,<br />
uitsluit<strong>en</strong>d op de u gezond<strong>en</strong> korte reactie door M op de adviesvraag).<br />
Vraag 2: Zo nee, kunt u aangev<strong>en</strong> hoe dat komt?<br />
In de eerste plaats moet word<strong>en</strong> opgemerkt dat de lange duur van het adviestraject de behandeling<br />
ge<strong>en</strong> goed heeft gedaan. Dat is ge<strong>en</strong> verwijt aan de RvA. De adviesvraag door de kerk<strong>en</strong>raad was 8-<br />
11-2006 gereed. Het voorlegg<strong>en</strong> aan betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> verkrijg<strong>en</strong> van hun comm<strong>en</strong>taar heeft geduurd<br />
tot 28-2-2007. Daarna heeft de raad geme<strong>en</strong>d niet meer inhoudelijk te moet<strong>en</strong> verander<strong>en</strong> aan de<br />
adviesvraag, omdat dit niet eerlijk werd geacht. Gevolg was wel dat de situatie in feite al weer<br />
veranderd was: de vermoed<strong>en</strong>s omtr<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> aanstaand hertrouw<strong>en</strong> war<strong>en</strong> meer dan “ongefundeerde<br />
aanwijzing<strong>en</strong>”. Dat de door de kerk<strong>en</strong>raad g<strong>en</strong>oemde aanwijzing<strong>en</strong> door u als ongefundeerd word<strong>en</strong><br />
beoordeeld is niet juist. (V ontk<strong>en</strong>t in haar brief ook niet e<strong>en</strong> nieuwe relatie; zij ontk<strong>en</strong>t dat die er in de<br />
tijd voor <strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de <strong>echtscheiding</strong> was, <strong>en</strong> dat zo’n relatie haar doorzett<strong>en</strong> van de scheiding<br />
beïnvloed zou hebb<strong>en</strong>.)<br />
In de tweede plaats heeft u toch onzes inzi<strong>en</strong>s de kern gemist van de moeite binn<strong>en</strong> de kerk<strong>en</strong>raad.<br />
Die heeft te mak<strong>en</strong> met het begrip overspel. De kerk<strong>en</strong>raad is met u van m<strong>en</strong>ing dat hoe dan ook<br />
ingezet moet word<strong>en</strong> op verzo<strong>en</strong>ing, t<strong>en</strong>minste tot het op<strong>en</strong>houd<strong>en</strong> van de weg daarhe<strong>en</strong>. Maar als V<br />
op grond van de binn<strong>en</strong> onze kerk<strong>en</strong> tot voor <strong>en</strong>ige tijd vaak gehanteerde regel, dat in geval van<br />
overspel door de andere partij hertrouw<strong>en</strong> mag, die weg wil op<strong>en</strong>houd<strong>en</strong>, dan moet toch duidelijk<br />
gemaakt word<strong>en</strong> wat overspel is. De kerk<strong>en</strong>raad kon het gebeurde niet als overspel kwalificer<strong>en</strong>, hoe<br />
erg het ook was. Als uw antwoord dan niet verder gaat dan stell<strong>en</strong> dat het wel e<strong>en</strong> duidelijk geval van<br />
overspel is, dan is de KR daarmee niet geholp<strong>en</strong>.<br />
In de derde plaats vindt (de meerderheid) van de kerk<strong>en</strong>raad dat u zich teveel heeft lat<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> door<br />
het op papier gezette verhaal van V. Dat verhaal is ook niet toegestuurd aan M, dus hij heeft zich<br />
daarteg<strong>en</strong> ook niet kunn<strong>en</strong> verwer<strong>en</strong>.<br />
Helaas maakt dat ook dat het advies aan de KR niet ter hand gesteld kon word<strong>en</strong> aan betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong>:<br />
juist omdat het sterk gebaseerd is op niet bij beid<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>de stukk<strong>en</strong>.<br />
Vraag 3: B<strong>en</strong>t u tevred<strong>en</strong> over de manier van behandeling van uw advies? U kunt hierbij d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan<br />
de termijn (van 6 wek<strong>en</strong>), de opzet, de duidelijkheid <strong>en</strong> formulering van het uiteindelijke advies. Welke<br />
verbeterpunt<strong>en</strong> zou u w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>?<br />
De lange termijn werd niet veroorzaakt door de RvA (zie eerder). Het uiteindelijke advies mist de door<br />
de KR verwachte duidelijkheid. Dat zou ook kunn<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> aan de k<strong>en</strong>nelijk niet duidelijk g<strong>en</strong>oeg<br />
geformuleerde adviesvrag<strong>en</strong>. Het toestaan van reacties op de adviesvraag door betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> heeft<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 14
niet alle<strong>en</strong> de duur nadelig beïnvloed, maar heeft ook het risico in zich dat de RvA zich toch laat leid<strong>en</strong><br />
door het verhaal van één kant. Anderzijds beseft de KR dat deze wederhoor e<strong>en</strong> goede kant heeft.<br />
Misschi<strong>en</strong> zou e<strong>en</strong> korte mondeling bespreking van e<strong>en</strong> eerste adviesversie met e<strong>en</strong> delegatie van de<br />
KR het advies veel meer adequaat kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>.<br />
Vraag 4: Heeft u nog andere opmerking<strong>en</strong>, suggesties of w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voor de werkzaamhed<strong>en</strong> van de<br />
RvA?<br />
Ik w<strong>en</strong>s u de zeg<strong>en</strong> van de Here <strong>en</strong> de leiding van zijn Geest toe bij dit moeilijke werk binn<strong>en</strong> de<br />
kerk<strong>en</strong>.<br />
REACTIE 7<br />
Vraag 1: Heeft het advies van de RvA u inhoudelijk geholp<strong>en</strong> bij uw m<strong>en</strong>ingsvorming <strong>en</strong> uitzett<strong>en</strong> van<br />
uw beleid<br />
Ja, de br. <strong>en</strong> zr. zijn verschill<strong>en</strong>de mal<strong>en</strong> afgehoud<strong>en</strong> van het H.A. Ook is in de gesprekk<strong>en</strong> h<strong>en</strong><br />
voorgehoud<strong>en</strong> dat deze nieuwe relatie niet kan. Ook uw advies is aan h<strong>en</strong> doorgegev<strong>en</strong>.<br />
Het advies heeft niet geleid tot nieuwe inzicht<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> ander beleid van de kerk<strong>en</strong>raad, wel in e<strong>en</strong><br />
voortzetting van het gekoz<strong>en</strong> beleid, <strong>en</strong> ons gesteund wet<strong>en</strong>d door de RvA.<br />
Vraag 3: B<strong>en</strong>t u tevred<strong>en</strong> over de manier van behandeling van uw advies? U kunt hierbij d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan<br />
de termijn (van 6 wek<strong>en</strong>), de opzet, de duidelijkheid <strong>en</strong> formulering van het uiteindelijke advies. Welke<br />
verbeterpunt<strong>en</strong> zou u w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>?<br />
Over de termijn zijn wij in eerste instantie niet zo te sprek<strong>en</strong>: dit had echter e<strong>en</strong> externe oorzaak. De email<br />
naar de RvA bleek niet te zijn aangekom<strong>en</strong>. Na overleg met ds. Trimp bleek dat dit wel e<strong>en</strong>s<br />
vaker is gebeurd, het zou ligg<strong>en</strong> aan het doorstur<strong>en</strong> via gkv.nl. Na het contact met ds. Trimp is wél<br />
binn<strong>en</strong> de gestelde termijn e<strong>en</strong> antwoord ontvang<strong>en</strong>.<br />
Vraag 4: Heeft u nog andere opmerking<strong>en</strong>, suggesties of w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voor de werkzaamhed<strong>en</strong> van de<br />
RvA?<br />
Voor u is het wellicht van belang om te wet<strong>en</strong> dat de relatie is beëindigd. Er is van diverse kant<br />
indring<strong>en</strong>d gesprok<strong>en</strong> met de jonge zr. die e<strong>en</strong> relatie had met de gescheid<strong>en</strong> br. Tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> verblijf,<br />
ter overd<strong>en</strong>king/afweging, te Canada, heeft zij beslot<strong>en</strong> te stopp<strong>en</strong> met de relatie.<br />
Echter nu heeft de gescheid<strong>en</strong> zr. e<strong>en</strong> nieuwe relatie. Zij is van plan om te verhuiz<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> andere<br />
geme<strong>en</strong>te. Hiermee is de raad mom<strong>en</strong>teel bezig. Ook hierin wordt voor e<strong>en</strong>zelfde b<strong>en</strong>adering gekoz<strong>en</strong><br />
als met onze br. Daarbij ook weer uw advies me<strong>en</strong>em<strong>en</strong>d.<br />
Gezi<strong>en</strong> het g<strong>en</strong>oemde in 3 is het wellicht verstandig om met ontvangstbevestiging<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong><br />
(misschi<strong>en</strong> doet u dat reeds). Voor ons de geleerde les dat het bij dit soort e-mailbericht<strong>en</strong> verstandig<br />
is om te vrag<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> ontvangstbevestiging.<br />
REACTIE 8<br />
Vraag 1: Heeft het advies van de RvA u inhoudelijk geholp<strong>en</strong> bij uw m<strong>en</strong>ingsvorming <strong>en</strong> uitzett<strong>en</strong> van<br />
uw beleid<br />
Nee<br />
Vraag 2: Zo nee, kunt u aangev<strong>en</strong> hoe dat komt?<br />
De RvA constateerde dat er door de predikant al suggesties war<strong>en</strong> gedaan richting a.s. bruidspaar.<br />
Inhoudelijk advies leek daarom minder relevant.<br />
Vraag 4: Heeft u nog andere opmerking<strong>en</strong>, suggesties of w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voor de werkzaamhed<strong>en</strong> van de<br />
RvA?<br />
Het probleem bij deze materie is geleg<strong>en</strong> in het synode besluit: “Behalve in bijzondere situaties”.<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 15
Dit is door elke kerk<strong>en</strong>raad vrij te interpreter<strong>en</strong>.<br />
REACTIE 9<br />
Vraag 1: Heeft het advies van de RvA u inhoudelijk geholp<strong>en</strong> bij uw m<strong>en</strong>ingsvorming <strong>en</strong> uitzett<strong>en</strong> van<br />
uw beleid<br />
Ja, in die zin dat het ons bevestigd heeft in onze eig<strong>en</strong> gedacht<strong>en</strong>. Op het punt van hoe te handel<strong>en</strong><br />
echter niet.<br />
Zo ja, kunt u kort aangev<strong>en</strong> a) wat u er mee gedaan heeft <strong>en</strong><br />
b) of het resultaat heeft gehad?<br />
We hebb<strong>en</strong> er alle<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis van g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. De br <strong>en</strong> zr staan nog steeds onder de eerste trap van<br />
c<strong>en</strong>suur <strong>en</strong> dat blijkt vrucht af te werp<strong>en</strong>; het niet volledig lid kunn<strong>en</strong> zijn van de geme<strong>en</strong>te<br />
(avondmaalsviering, verkiezing) doet pijn.<br />
Vraag 2: Zo nee, kunt u aangev<strong>en</strong> hoe dat komt?<br />
Ons inzi<strong>en</strong>s was het advies op het punt van handel<strong>en</strong> te algeme<strong>en</strong> gesteld <strong>en</strong> hield het ge<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>ing<br />
met de situatie zoals die zich precies voordeed. Wij vond<strong>en</strong> het te strak gered<strong>en</strong>eerd <strong>en</strong> te<br />
formalistisch qua insteek. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> was het oorspronkelijk huwelijk onherstelbaar geword<strong>en</strong>.<br />
Vraag 3: B<strong>en</strong>t u tevred<strong>en</strong> over de manier van behandeling van uw advies? U kunt hierbij d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan<br />
de termijn (van 6 wek<strong>en</strong>), de opzet, de duidelijkheid <strong>en</strong> formulering van het uiteindelijke advies.<br />
Op zich wel. E<strong>en</strong> minpunt is dat u <strong>en</strong>kel op onze vraag om advies b<strong>en</strong>t ingegaan <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> contact hebt<br />
gelegd met ons om helderder te krijg<strong>en</strong> wat er allemaal speelde.<br />
Welke verbeterpunt<strong>en</strong> zou u w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>?<br />
Dat er meer gedaan wordt om duidelijk te krijg<strong>en</strong> welke factor<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> zaak spel<strong>en</strong>. Bij het vrag<strong>en</strong><br />
van advies heb je als zelf ook niet altijd helder welke factor<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong>.<br />
Vraag 4: Heeft u nog andere opmerking<strong>en</strong>, suggesties of w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voor de werkzaamhed<strong>en</strong> van de<br />
RvA?<br />
Nee, behalve dat het bestaan van de RvA op prijs gesteld wordt.<br />
BIJLAGE III<br />
Notitie criteria advisering tweede huwelijk<br />
Notitie van H<strong>en</strong>k Siegers voor de Raad van Advies inzake <strong>Huwelijk</strong> <strong>en</strong><br />
<strong>echtscheiding</strong>. Besprok<strong>en</strong> op de vergadering van de RvA op 1 december 2007 <strong>en</strong><br />
nu – met <strong>en</strong>kele aanpassing<strong>en</strong> als Bijlage van het Verslag van deze vergadering<br />
van de RvA toegevoegd.<br />
De GS Amersfoort-C 2005 besloot: Art. 57, Besluit 3:<br />
uit te sprek<strong>en</strong> dat in de <strong>Gereformeerde</strong> Kerk<strong>en</strong> in de regel nieuwe huwelijk<strong>en</strong> na e<strong>en</strong><br />
<strong>echtscheiding</strong> niet kerkelijk bevestigd zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
We ervar<strong>en</strong> als RvA regelmatig verleg<strong>en</strong>heid bij het adviser<strong>en</strong>. Moet<strong>en</strong> we de uitspraak van de GS<br />
Amersfoort strikt volg<strong>en</strong> (met de nadruk op ge<strong>en</strong> bevestiging van het huwelijk), of is er ruimte voor<br />
nuancering.<br />
Is het mogelijk <strong>en</strong>kele criteria te formuler<strong>en</strong> waaronder wij kunn<strong>en</strong> adviser<strong>en</strong> de bevestiging van e<strong>en</strong><br />
huwelijk na <strong>echtscheiding</strong> toe te staan. Om het ‘in de regel’ te kunn<strong>en</strong> invull<strong>en</strong>.<br />
Het leek me goed om dan eerst ev<strong>en</strong> e<strong>en</strong> relaas te gev<strong>en</strong> van de gang van zak<strong>en</strong> waardoor<br />
Amersfoort tot dit besluit kwam.<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 16
Ik neem het startpunt bij GS Zuidhorn 2002-2003.<br />
Deputat<strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> schrev<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rapport waarin e<strong>en</strong> duidelijk standpunt werd ing<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Deputat<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong> in hun rapport (punt rapport 7.4.4, waarbij ik cursiveer):<br />
‘Om in concrete hed<strong>en</strong>daagse situaties rond <strong>echtscheiding</strong> Christus’ duidelijke onderwijs over het<br />
koninkrijk toe te pass<strong>en</strong>, moet de kerk zich bewust zijn hoe zij om di<strong>en</strong>t te gaan met de factor<strong>en</strong> die<br />
typer<strong>en</strong>d zijn voor de hed<strong>en</strong>daagse <strong>echtscheiding</strong>s-problematiek. Onder meer via de evaluatie van die<br />
factor<strong>en</strong> moet de kerk zich e<strong>en</strong> oordeel vorm<strong>en</strong> over de vraag of het billijk is de regel die uit dat<br />
onderwijs volgt, toe te pass<strong>en</strong>. Ook moet zij inschatt<strong>en</strong> of toepass<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> slechtere gevolg<strong>en</strong> heeft<br />
dan niet toepass<strong>en</strong>. In zulke situaties kan de kerk ertoe kom<strong>en</strong> zich neer te legg<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong><br />
<strong>echtscheiding</strong> of zelfs bij hertrouw<strong>en</strong>’.<br />
Ze gev<strong>en</strong> in 7.5.4. aan de richting te will<strong>en</strong> gaan van ge<strong>en</strong> huwelijk na <strong>echtscheiding</strong>:<br />
‘Het past bij de stijl van het koninkrijk om na e<strong>en</strong> scheiding ongehuwd te blijv<strong>en</strong>.<br />
Wel maakt het verschil in welke mate de scheiding als billijk of onontkoombaar wordt<br />
beoordeeld. Wanneer wij aannem<strong>en</strong> dat Paulus in 1 Korintiërs 7 bij zijn ontslag van de binding aan<br />
Jezus’ regel ook de mogelijkheid van e<strong>en</strong> tweede huwelijk insluit, geldt hetzelfde voor situaties waarin<br />
de kerk vandaag ontslaat van binding aan de regel. Toch verdi<strong>en</strong>t ook dan het ongehuwd blijv<strong>en</strong> de<br />
voorkeur. In de eerste plaats omdat ook in die situatie sprake is van e<strong>en</strong> geslot<strong>en</strong> verbond waarvan de<br />
beloft<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> klink<strong>en</strong>. In de tweede plaats vanwege Paulus’ algem<strong>en</strong>e advies om ongehuwd te<br />
blijv<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> wij ook de exegese niet geheel uitsluit<strong>en</strong> die stelt dat Paulus alle<strong>en</strong> maar<br />
ruimte geeft om te scheid<strong>en</strong>, maar daarmee nog niet voor e<strong>en</strong> nieuw huwelijk’ (cursief van mij).<br />
Dit rapport werd besprok<strong>en</strong> op de GS Zuidhorn. Vanuit de bespreking wordt o.a. in de Acta g<strong>en</strong>oteerd:<br />
‘De regel dat na <strong>echtscheiding</strong> e<strong>en</strong> nieuw huwelijk niet kerkelijk bevestigd wordt, vind<strong>en</strong> vel<strong>en</strong> (te)<br />
strikt.’<br />
Verder werd aan deze GS revisie van Leusd<strong>en</strong> besluit 1 (uitgangspunt 5) gevraagd: (dit besluit luidt)<br />
‘Met betrekking tot <strong>echtscheiding</strong> op ongeoorloofde grond<strong>en</strong> geeft de Schrift de duidelijke regel dat de<br />
weg naar e<strong>en</strong> nieuw huwelijk geslot<strong>en</strong> is (1 Kor. 7:10,11).’<br />
Zuidhorn besloot niet tot revisie over te gaan – o.a. met deze grond:<br />
‘het past bij de stijl van het koninkrijk om na e<strong>en</strong> scheiding ongehuwd te blijv<strong>en</strong>. Enerzijds betek<strong>en</strong>t dit,<br />
dat ook in situaties waarin e<strong>en</strong> scheiding veroorzaakt is door overspel of door verlating omwille van<br />
het geloof, het ongehuwd blijv<strong>en</strong> de voorkeur verdi<strong>en</strong>t. Anderzijds moet<strong>en</strong> wij niet uitsluit<strong>en</strong> dat zich in<br />
de praktijk andere <strong>en</strong> nieuwe situaties voordo<strong>en</strong>, waarin niet alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> scheiding als billijk <strong>en</strong><br />
onontkoombaar wordt beoordeeld, maar de kerk zich ook neerlegt bij<br />
hertrouw<strong>en</strong>’. (Acta art. 42, grond 3, cursief van mij).<br />
In het algeme<strong>en</strong> sprak de GS to<strong>en</strong> uit dat de weg die deputat<strong>en</strong> wez<strong>en</strong> nog niet overtuig<strong>en</strong>d voor<br />
iedere<strong>en</strong> was <strong>en</strong> dat de kerk<strong>en</strong> meer bij het gesprek hierover betrokk<strong>en</strong> moest<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Die opdracht werd aan deputat<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>. Speciaal werd het punt bevestiging van het huwelijk na<br />
<strong>echtscheiding</strong> g<strong>en</strong>oemd. Ze moet<strong>en</strong> bij de bezinning op huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> aandacht gev<strong>en</strong><br />
aan vrag<strong>en</strong> betreff<strong>en</strong>de bevestiging van tweede huwelijk<strong>en</strong> na <strong>echtscheiding</strong> (besluit 5).<br />
E<strong>en</strong> grond hierbij geeft aan dat er grote nadruk gelegd wordt op het karakter van het ja-woord, maar<br />
de kerk aanvaardt ook dat er situaties zijn waarin deze belofte helaas gebrok<strong>en</strong> is. “Daarom is<br />
bezinning nodig op de zin <strong>en</strong> status van de kerkelijke huwelijksbevestiging met het oog op de<br />
beantwoording van vrag<strong>en</strong> als<br />
a. kan de kerk m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> belov<strong>en</strong> elkaar trouw te blijv<strong>en</strong> ‘tot de dood ons zal scheid<strong>en</strong>’ <strong>en</strong><br />
vervolg<strong>en</strong>s <strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> daarna één van h<strong>en</strong> dat opnieuw te lat<strong>en</strong> belov<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> andere<br />
partner, zonder dat de dood hem of haar scheidde van de eerste huwelijkspartner? Zo ja, in<br />
welke situaties kan dat wel <strong>en</strong> in welke situaties niet?;<br />
b. kunn<strong>en</strong> er situaties zijn waarin e<strong>en</strong> kerk wel positief kan zijn over e<strong>en</strong> belofte van trouw gedaan<br />
op het geme<strong>en</strong>tehuis, maar niet positief over de bevestiging van die belofte voor God <strong>en</strong> zijn<br />
geme<strong>en</strong>te” (cursief van mij)?<br />
Deputat<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> zich bezonn<strong>en</strong> op dit punt. Vanuit de kerk<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> reacties. Ik noem maar ev<strong>en</strong><br />
(wat deputat<strong>en</strong> aangev<strong>en</strong> in hun rapport aan de GS Amersfoort 2005, punt 3.2.):<br />
Moet je niet sterker rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong> met de red<strong>en</strong><strong>en</strong> waarom <strong>en</strong> de situatie waarin e<strong>en</strong> eerste<br />
huwelijk is stukgelop<strong>en</strong>? Moet<strong>en</strong> we niet in e<strong>en</strong> aantal gevall<strong>en</strong> juist e<strong>en</strong> positieve (cursief van<br />
deputat<strong>en</strong>) houding teg<strong>en</strong>over e<strong>en</strong> tweede huwelijk aannem<strong>en</strong>?<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 17
Er zijn bijzondere situaties d<strong>en</strong>kbaar waardoor het voorstel praktisch moeilijk uitvoerbaar zal<br />
blijk<strong>en</strong>; bv. de situatie dat de <strong>en</strong>e partner na de <strong>echtscheiding</strong> door e<strong>en</strong> tweede huwelijk het<br />
herstel van het eerste definitief onmogelijk heeft gemaakt.<br />
Perk je op deze manier niet te sterk de christelijke vrijheid van geme<strong>en</strong>teled<strong>en</strong> in? Het wordt zo<br />
gemakkelijk e<strong>en</strong> koud-juridische regel.<br />
Moet je ook hier niet met billijkheid rek<strong>en</strong><strong>en</strong>, met slecht <strong>en</strong> minder slecht ( c.q. alle<strong>en</strong>-blijv<strong>en</strong> met<br />
jonge kinder<strong>en</strong> of hertrouw<strong>en</strong>)? Dan is het te absoluut om altijd ‘nee’ te zegg<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
tweede huwelijk. Wanneer geloofsgroei <strong>en</strong> groei<strong>en</strong>d inzicht kunn<strong>en</strong> ontstaan, moet je daar ook<br />
mee rek<strong>en</strong><strong>en</strong> wanneer iemand gescheid<strong>en</strong> is. Daar past soms e<strong>en</strong> nieuwe start goed in.<br />
Deze reacties uit de kerk<strong>en</strong> pleit<strong>en</strong> dus voor e<strong>en</strong> g<strong>en</strong>uanceerde toepassing van de regel. Deputat<strong>en</strong><br />
verwoord<strong>en</strong> dat ook. Ze schrijv<strong>en</strong> dat elke situatie uniek is. Kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> acht<strong>en</strong> het soms billijk e<strong>en</strong><br />
tweede huwelijk goed te keur<strong>en</strong>. Bijvoorbeeld wanneer na e<strong>en</strong> scheiding e<strong>en</strong> van beide partners e<strong>en</strong><br />
nieuw huwelijk aangaat <strong>en</strong> daardoor herstel van het eerste definitief onmogelijk maakt. Ook zull<strong>en</strong><br />
kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> e<strong>en</strong> afweging mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> ‘slecht’ ( bijvoorbeeld na e<strong>en</strong> scheiding op jonge leeftijd voor<br />
altijd alle<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> met daarbij de zorg voor de opvoeding van de kinder<strong>en</strong>) <strong>en</strong> ‘minder slecht’<br />
(hertrouw<strong>en</strong>). Dit kan in de praktijk leid<strong>en</strong> tot instemming met e<strong>en</strong> tweede huwelijk. Kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> zull<strong>en</strong><br />
ook bij de nieuwe b<strong>en</strong>adering in veel gevall<strong>en</strong> toch weer gaan wikk<strong>en</strong> <strong>en</strong> weg<strong>en</strong>. Dit lijkt onvermijdelijk.<br />
Deputat<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong>: “De kritiek op ons voorstel br<strong>en</strong>gt ons er toe het <strong>en</strong>igszins bij te stell<strong>en</strong> <strong>en</strong> het op<br />
deze wijze hanteerbaarder te mak<strong>en</strong>”.<br />
En ze do<strong>en</strong> dat door aan de <strong>en</strong>e kant te stell<strong>en</strong> grote terughoud<strong>en</strong>dheid te betracht<strong>en</strong> t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van<br />
tweede huwelijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> de bevestiging daarvan. Maar aan de andere kant will<strong>en</strong> ze zoek<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong><br />
gevarieerde b<strong>en</strong>adering in de praktijk van het kerkelijk lev<strong>en</strong>.<br />
Maar e<strong>en</strong> <strong>en</strong> ander vergt wel e<strong>en</strong> omslag in het d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> van kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong>, want, zo stell<strong>en</strong> deputat<strong>en</strong>,<br />
er zijn nu veel situaties waarin m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zich vrij voel<strong>en</strong> om na e<strong>en</strong> scheiding opnieuw te trouw<strong>en</strong>. En<br />
bij deze omslag moet wel ‘de overgangssituatie in rek<strong>en</strong>ing gebracht word<strong>en</strong>’, schrijv<strong>en</strong> ze. En ik d<strong>en</strong>k<br />
dat dit nu nog geldt. Het ‘nieuwe beleid’, vastgelegd door de GS Amersfoort, is vastgelegd midd<strong>en</strong> in<br />
allerlei situaties die soms al jar<strong>en</strong> voortdur<strong>en</strong> <strong>en</strong> waarin kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> reeds e<strong>en</strong> standpunt hebb<strong>en</strong><br />
ing<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. En e<strong>en</strong> kerk<strong>en</strong>raad zal rek<strong>en</strong>ing moet<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> met gedane toezegging<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of gewekte<br />
verwachting<strong>en</strong>.<br />
Belangrijk is, naar mijn m<strong>en</strong>ing, wat deputat<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong>:<br />
“Uitgangspunt blijft dat de beloft<strong>en</strong> die bij e<strong>en</strong> huwelijkssluiting gedaan zijn niet zomaar door e<strong>en</strong><br />
<strong>echtscheiding</strong> uitgeschakeld word<strong>en</strong>. Tegelijkertijd realiser<strong>en</strong> we ons dat hiermee niet elke situatie<br />
afgedekt wordt. Om recht te do<strong>en</strong> aan het voorstel van deputat<strong>en</strong> <strong>en</strong> de hierop uitgebrachte kritiek<br />
stell<strong>en</strong> we voor de eig<strong>en</strong> verantwoordelijkheid van de kerk<strong>en</strong>raad voor het wel of niet toestaan van<br />
e<strong>en</strong> kerkelijke huwelijksbevestiging als volgt vorm te gev<strong>en</strong>, via e<strong>en</strong> verdeling in situaties” (laatste<br />
cursief van mij).<br />
Deputat<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> dan e<strong>en</strong> aantal situaties aan – ik voorzie ze van e<strong>en</strong> markering.<br />
a. situaties van (door afhouding van het avondmaal onderstreept) vermaan omdat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> Gods<br />
wil afwijz<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong> gang gaan;<br />
b. situaties waar e<strong>en</strong> kerk<strong>en</strong>raad zegt: volg<strong>en</strong>s ons is deze keus (om te scheid<strong>en</strong>) niet goed <strong>en</strong><br />
ook niet nodig, maar omdat we merk<strong>en</strong> dat jij als christ<strong>en</strong> integer bezig b<strong>en</strong>t geweest <strong>en</strong> je niet<br />
verzet teg<strong>en</strong> God, gaan we niet verder dan e<strong>en</strong> op<strong>en</strong>lijke afkeuring;<br />
c. situaties waarin de kerk<strong>en</strong>raad zegt: wij kunn<strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong> dat je deze keus maakt <strong>en</strong> lat<strong>en</strong> die<br />
aan jouw verantwoordelijkheid;<br />
d. situaties waarin de kerk<strong>en</strong>raad zegt: het is beter - in onze woord<strong>en</strong>: het mindere kwaad - dat jij<br />
opnieuw trouwt.<br />
In de situaties a. <strong>en</strong> b. zal e<strong>en</strong> kerk<strong>en</strong>raad e<strong>en</strong> kerkelijke huwelijksbevestiging niet toestaan, in c. <strong>en</strong> d.<br />
als regel wèl.<br />
De GS Amersfoort-C heeft om deze red<strong>en</strong> het uitgangspunt: ge<strong>en</strong> bevestiging van e<strong>en</strong> huwelijk na<br />
<strong>echtscheiding</strong> g<strong>en</strong>uanceerd in ‘ in de regel’ ge<strong>en</strong> bevestiging. Interessant zijn wel de grond<strong>en</strong> daarbij,<br />
want de eerste twee grond<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> dat het huwelijk onontbindbaar is <strong>en</strong> dat het jawoord<br />
zwaarweg<strong>en</strong>d is. Daarnaast geeft de GS in de volg<strong>en</strong>de grond<strong>en</strong> aan dat het voor kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> vaak<br />
onmogelijk is e<strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong>ssituatie goed beoordel<strong>en</strong>, zeker als (e<strong>en</strong> deel van) de geschied<strong>en</strong>is<br />
zich buit<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>te heeft afgespeeld; <strong>en</strong> dat kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> verantwoordelijkheid<br />
houd<strong>en</strong> t.a.v. de vraag of e<strong>en</strong> tweede huwelijk na <strong>echtscheiding</strong> aanvaardbaar is <strong>en</strong> kerkelijk<br />
bevestigd kan word<strong>en</strong>.<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 18
Naar mijn m<strong>en</strong>ing heeft de synode toch hierin vooral de radicale dim<strong>en</strong>sie van het uitgangspunt ‘ge<strong>en</strong><br />
hertrouw<strong>en</strong>’ verwoord, maar de pastorale nuances die in het deputat<strong>en</strong>rapport stond<strong>en</strong> niet echt<br />
meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, maar overgelat<strong>en</strong> aan de kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong>. En die kerk<strong>en</strong>rad<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> ons om advies.<br />
Dan moet<strong>en</strong> we zelf wel op <strong>en</strong>ige wijze die nuancering<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Ik concludeer uit de<br />
rapport<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook in de besluitvorming op de synodes dat twee kant<strong>en</strong> b<strong>en</strong>adrukt werd<strong>en</strong> <strong>en</strong> er moet<br />
dus gewog<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> keuze mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> ‘slecht’ <strong>en</strong> ‘minder slecht’. Kortom e<strong>en</strong> gevarieerde<br />
toepassing van de regel. Oftewel in de praktijk moet uitkristalliser<strong>en</strong> wat is ‘in de regel’?<br />
Als ik voor mezelf de situaties hierbov<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd onder c. <strong>en</strong> d. verder invul kom ik op deze<br />
casuïstiek:<br />
1. e<strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> waarbij ook jonge kinder<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong> zijn. De moeder met die jonge<br />
kinder<strong>en</strong> wil hertrouw<strong>en</strong>. Het is soms beter dat deze kinder<strong>en</strong> verder opgroei<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> ‘normaal<br />
gezin’ met e<strong>en</strong> vader <strong>en</strong> e<strong>en</strong> moeder, dan in e<strong>en</strong> éénouder gezin. Indi<strong>en</strong> duidelijk is dat het in<br />
de betreff<strong>en</strong>de situatie ook zo is, is hertrouw<strong>en</strong> het minst slechte. Wel blijkt uit de praktijk dat de<br />
situatie van e<strong>en</strong> ‘sam<strong>en</strong>gesteld gezin’ vaak veel risico’s <strong>en</strong> grote problem<strong>en</strong> met zich mee<br />
br<strong>en</strong>gt.<br />
2. waarom is de scheiding voltrokk<strong>en</strong>? Het lijkt me dat de ‘red<strong>en</strong>’ van scheiding meegewog<strong>en</strong><br />
moet word<strong>en</strong> – als de persoon die nu wil gaan trouw<strong>en</strong> ‘onschuldig’ (ik gebruik het ev<strong>en</strong> zo,<br />
zonder te pret<strong>en</strong>der<strong>en</strong> dat je bij e<strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> echt onschuldig kunt zijn) was – ‘de man<br />
pleegde overspel <strong>en</strong> to<strong>en</strong> is het uiteindelijk uitgelop<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> scheiding’, of ‘de vrouw is<br />
vertrokk<strong>en</strong> omdat ze niet met deze man meer verder wilde, terwijl de man ge<strong>en</strong> scheiding<br />
wilde’.<br />
3. we k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> vanuit de adviesvrag<strong>en</strong> de situaties waarin één van de partners (of soms beide)<br />
vanuit e<strong>en</strong> andere kerk of vanuit de wereld is overgekom<strong>en</strong> naar de kerk. De scheiding speelde<br />
zich af in het verled<strong>en</strong> ‘zonder de kerk’, of zonder de regels van onze kerk. Kun je in alle<br />
situaties van de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> zich te houd<strong>en</strong> aan de ‘harde’ regel: ge<strong>en</strong> huwelijk na<br />
<strong>echtscheiding</strong>? Wordt het dan ge<strong>en</strong> ‘juk’ met gevaar van e<strong>en</strong> averechts effect.<br />
4. hiermee annex: als iemand e<strong>en</strong> duidelijke bekering heeft doorgemaakt <strong>en</strong> breekt met het<br />
verled<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> nieuwe start in geloof wil mak<strong>en</strong> (<strong>en</strong> nu bij de kerk komt, of al lid van de kerk<br />
was) – moet je dit dan niet stimuler<strong>en</strong> <strong>en</strong> om deze pastorale red<strong>en</strong> niet het ‘uiterste’ verg<strong>en</strong>. Er<br />
moet ook groei mogelijk zijn.<br />
5. ook de termijn wanneer gescheid<strong>en</strong> is speelt e<strong>en</strong> rol: als het al langer geled<strong>en</strong> is <strong>en</strong> de expartner<br />
is inmiddels hertrouwt? Kan hij daarom nu ook trouw<strong>en</strong>? En wat is er in het verled<strong>en</strong><br />
met deze gescheid<strong>en</strong><strong>en</strong> besprok<strong>en</strong> door de kerk<strong>en</strong>raad? Is to<strong>en</strong> al voorgehoud<strong>en</strong> dat er ge<strong>en</strong><br />
tweede huwelijk mogelijk is, of is er niet over gesprok<strong>en</strong>?<br />
6. de overgangstijd van oud naar nieuw beleid vraagt om redelijkheid <strong>en</strong> billijkheid – de vraag is<br />
dan wel: hoelang duurt de overgangssituatie?<br />
Ik wil zelf in dit soort casuïstiek adviser<strong>en</strong>: nu zou hertrouw<strong>en</strong> (<strong>en</strong> bevestiging) kunn<strong>en</strong>.<br />
We kunn<strong>en</strong> deze ‘criteria’ zelf hanter<strong>en</strong>. Maar we moet<strong>en</strong> het ook aan de GS aangev<strong>en</strong>, omdat we<br />
hier teg<strong>en</strong> aan lop<strong>en</strong>. Toch lijkt het me niet w<strong>en</strong>selijk dit soort criteria vast te legg<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> (nieuw)<br />
besluit van de GS. Want alle situaties kun je niet in regels pass<strong>en</strong>. Misschi<strong>en</strong> kan het aan de richtlijn<strong>en</strong><br />
toegevoegd word<strong>en</strong>. Of in de instructie van RvA opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> dat in vergelijkbare casus zo<br />
geadviseerd kan word<strong>en</strong>.<br />
BIJLAGE IV<br />
Notitie organisatiestructuur<br />
Geachte deputat<strong>en</strong> GSO,<br />
Aan de Deputat<strong>en</strong> GSO<br />
Omm<strong>en</strong>, 31-1-2008<br />
De Raad van Advies inzake <strong>Huwelijk</strong> <strong>en</strong> Echtscheiding (RvA) heeft uw rapport, dat u uit d<strong>en</strong>kt te<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> aan de kom<strong>en</strong>de synode, gelez<strong>en</strong>. Op uw uitnodiging is onze voorzitter ook bij e<strong>en</strong> van de<br />
bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> aanwezig geweest. Graag will<strong>en</strong> we ingaan op uw verzoek schriftelijk te reager<strong>en</strong>.<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 19
a. Er zitt<strong>en</strong> in uw ideeën <strong>en</strong> voorgestelde plann<strong>en</strong> goede elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Bijv. dat er meer geclusterd gaat<br />
word<strong>en</strong> lijkt e<strong>en</strong> goede zaak. En dat professionele steunpunt<strong>en</strong> (Liturgie, SGO, Diaconaal) wellicht niet<br />
meer door de GS aangestuurd word<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> we ons ook voorstell<strong>en</strong>.<br />
b. Bij e<strong>en</strong> reorganisatie stuit je op weerstand<strong>en</strong> – dat zal hier ook zo zijn. En misschi<strong>en</strong> vecht ieder<br />
deputaatschap voor zijn voortbestaan. Dat er dus best (veel) kritiek gehoord wordt is voorstelbaar.<br />
Maar wij will<strong>en</strong> niet reager<strong>en</strong> vanuit ‘behoud’ van eig<strong>en</strong> invloed of iets dergelijks. De RvA zal, voor<br />
zover we kunn<strong>en</strong> inschatt<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong> perman<strong>en</strong>t karakter hebb<strong>en</strong>, zodat dit tot in l<strong>en</strong>gte van jar<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
kerkelijk adviesorgaan zal moet<strong>en</strong> zijn.<br />
c. We stell<strong>en</strong> ook vast dat over huwelijk- <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong>vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> rond de tucht in deze<br />
situaties e<strong>en</strong> ‘particulier’ kan adviser<strong>en</strong> (we d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan advisering vanuit de Opleiding in Kamp<strong>en</strong>,<br />
zoals met name prof. Te Velde <strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t De Bruijne do<strong>en</strong>).<br />
d. Maar de kerk<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> beleid hebb<strong>en</strong> gemaakt op <strong>echtscheiding</strong> <strong>en</strong> huwelijk (voorbereiding<br />
<strong>en</strong> huwelijksbevestiging) – <strong>en</strong> de kerk<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> advies vrag<strong>en</strong> (zoals de opdracht van RvA luidt):<br />
‘over <strong>echtscheiding</strong>, hertrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarmee verband houd<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong> rond de toepassing van de<br />
tucht (…)’ (Acta GS Amersfoort-C, art 57, besluit 7a). Het komt ons voor dat de kerk<strong>en</strong> dan ook in<br />
gezam<strong>en</strong>lijkheid daar de verantwoordelijkheid voor moet<strong>en</strong> drag<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> grond van de GS bij dit besluit was: (…) ‘De advisering door deze RvA heeft e<strong>en</strong> meer kerkelijk,<br />
minder vrijblijv<strong>en</strong>d <strong>en</strong> op meer soort<strong>en</strong> deskundigheid steun<strong>en</strong>d karakter’ (wij cursiver<strong>en</strong>). De kerk<strong>en</strong><br />
will<strong>en</strong> dat dit (nieuwe) beleid in de kerk<strong>en</strong> wordt geïmplem<strong>en</strong>teerd <strong>en</strong> dat van daaruit in kerk<strong>en</strong><br />
gewerkt gaat word<strong>en</strong>, <strong>en</strong> dan kan het naar onze overtuiging niet zo zijn dat e<strong>en</strong> ‘andere<br />
sam<strong>en</strong>werkingsvorm’ er maar zorg voor moet drag<strong>en</strong> dat de kerk<strong>en</strong> op dit punt geadviseerd word<strong>en</strong>.<br />
Daarbij komt dat het gaat over zak<strong>en</strong> van advies over tucht – het kan toch niet zo zijn dat e<strong>en</strong><br />
‘particuliere organisatie’ daar over moet oordel<strong>en</strong>. Naar het ons voorkomt is dit adviser<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
kerkverbandelijke aangeleg<strong>en</strong>heid.<br />
Maar u stelt juist de groep, waarbinn<strong>en</strong> de RvA valt, niet meer tot de g<strong>en</strong>eraal synodale organisatie te<br />
rek<strong>en</strong><strong>en</strong>. De stelling van de RvA staak haaks op uw indeling van de RvA in ‘groep 5’.<br />
De RvA deelt uw m<strong>en</strong>ing niet dat dit adviser<strong>en</strong> e<strong>en</strong> ‘support aan de kerk<strong>en</strong>’ is waarvoor ook op andere<br />
wijze verantwoording afgelegd kan word<strong>en</strong>. U voelt ook zelf wel aan dat de RvA binn<strong>en</strong> die categorie<br />
e<strong>en</strong> aparte status inneemt, door te stell<strong>en</strong> dat de RvA ‘separaat kan blijv<strong>en</strong> bestaan’. Het is immers<br />
e<strong>en</strong> deputaatschap van andere orde dan GDD of ZHT <strong>en</strong>z.<br />
e. We will<strong>en</strong> u er ook op wijz<strong>en</strong> dat de zak<strong>en</strong> rond <strong>Huwelijk</strong> <strong>en</strong> Echtscheiding door de synodes steeds<br />
in het hoofdstuk Kerkregering zijn behandeld. Het gaat om regelgeving.<br />
Het toepass<strong>en</strong> van deze regels, de werking van deze regels in de kerk<strong>en</strong>, de problem<strong>en</strong> die door deze<br />
regels kunn<strong>en</strong> ontstaan, zijn zak<strong>en</strong> waar de kerk<strong>en</strong> als geheel mee te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.<br />
De conclusie van de RvA is dat de RvA niet gezet moet word<strong>en</strong> in het cluster ‘support’ maar dat haar<br />
rapport <strong>en</strong> bevinding<strong>en</strong> thuishoort op de GS-tafel. Op dit punt verzoek<strong>en</strong> we u uw rapport te<br />
herschrijv<strong>en</strong>. De RvA zou door u geplaatst moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in de categorie 1: Rechtspraak (Kerkorde).<br />
We w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> u veel inzicht <strong>en</strong> wijsheid toe om allerlei opmerking<strong>en</strong> te verwerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook het<br />
onderk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> van wat deputaatschapp<strong>en</strong> do<strong>en</strong> voor de kerk<strong>en</strong>, <strong>en</strong> we vernem<strong>en</strong> graag uw reactie –<br />
hetzij in e<strong>en</strong> nader overleg of door het lez<strong>en</strong> van uw in onze aangegev<strong>en</strong> richting aangepast rapport.<br />
Nam<strong>en</strong>s de Raad van Advies inzake <strong>Huwelijk</strong> <strong>en</strong> Echtscheiding,<br />
H.J. Siegers<br />
voorzitter.<br />
Rapport Raad van Advies inzake huwelijk <strong>en</strong> <strong>echtscheiding</strong> 20