dpo_8765.pdf

JAC. v. ZOELEN
BOEKBINDER
KANAALSTRAAT 8
AMSTERDAM-W.
TELEFOON 8 3 4 7 0

D Ë
O N T L E E D - HEEL-
E N
V R O E D - K U N D E
G E M A K L I J K G E M A A K T .

D E
ONTLEED- HEEL-
E N
V R O E D - K U N D E
G E M A K L I J K G E M A A K T ;
O F
A L G E M E E N H A N D B O E K
V O O R A L L E
W O N D - A R T Z E N , V R O E D M E E S T E R S
E N V R O E D V R O U W E N ;
B E V A T T E N D E
EENE VOLKOMENE BESCHRIJVING V A N HET
MENSCHLIJK LIGCHAAM, DE GEBREKEN
WAAR A A N HET ONDERWORPEN IS,
EN DE WIJZE WAAR OP DEZELVE
MOETEN GENEZEN WORDEN;
B E N E V E N S
D^E U I T M U N T E N D S T E L E S S E N
I N D E V R O E D K U N D E ,
E N
EENE BREEDE LIJST VAN CHIRURGICAALE
KUNSTWOORDEN, MET DERZELVER
V E R K L A A R I N G E N .
S.^
Te Amfterdam, bij H. Keyzer en M de Bruyn; te Rotterdam, bij
Dirk Vis en J. Meyer; te Dordrecht, bij B. J. Morks,
P. Blusfé en N. van Eysden & Comp.
MDCCXCIII.

VOORREDEN
B 3
Aan den Goedgunftigen Lezer.
^^^^ d
e
voortrefelyke Geneeskonft op de
m g Ontleed-, Kruid-, Meng- en Schei-
Ê konfl ah op een vaft en zeker Fondasibissg^li
ment Pufte, lydt geen tegenfpraak.
In den Jaare MDCCXLVII. hebbe ik myne
Pharmacopcea Galeno- Chemico- Medica, te
Rotterdam by Phiiippus en Jacobus Lozel'gv?,
drukt, in het licht gegeven, en de zaken, die in
dat W?rk voorkomen, zoo behandelt, dat een Leergierig
Leerling in/laat ge/lelt wordt, om met weinig
moeite, en in korten tyd in de Kruid- Mengen
Scheikonft eenen goeden voortgang te maken. •
Heb ik den Liefhebberen der Pharmacie en der'
Chymie geen ondienft gedaan, met dat Werk ten

V O O R R E D E N .
gemeene nutte mede te deelen, niet tegenfiaande
'er zeer veel over de Kruid-, Meng- en Scheikonji
is gefchreven : zoo vleye ik my, dat dit Kort
Ontleedkundig Onderwys , by Vragen en Antwoorden,,
met veel moeite, door my te zamcmeftelt
, fchoon 'er zeer veel Ontleedkundige Schriften
zuorden gevonden, met geen minder gemventheld
zal ontfangen worden.
De zaken, die in dit Werk voorkomen, hebbe ik
zoo kort, zoo eenvoudig en zoo klaar behandelt,
als my immers mogelyk was, en het geheele Onderwys
is zoo gefchikt, dat het den Leerlingen
Mn dienen tot aanleiding om naderhand andere
Schryvers, die zeer breedvoerig over de Ontleedkunde
hebben gefchreven, te verftaan.
In het befchryven der Deelen en Ingewanden'
hebbe ik het voetfpoor der voornaamfte fchryveren
gevolgt: maar ontrent de wyze van dezelve voor
te [lellen hebbe ik my aan niemant bepaalt.
Myn oogmerk is niet geweeft, om eenomftandig
herigt te geven, hoe men een Lichaam en alle deszelfs
deelen volgens de Konft in order zal ontleeden,
en een Beengeraamte vervaardigen ; die zulx begeert
te weten, wyze ik na het Culter Anatomicus
Mich. Lyferi: maar myn voorname doel is,
dm Leerlingen eene naauwkeurige befchryving
van-

V O O R R E D E N .
van alle de deelen van het Menfchelyke Lichaam,
benevens de wyze van derzelver beftaan en werking,
mede te deelen, en te doen zien, dat de w er*
hingen, die'er worden v er eifebt om ons Lichaam te
doen zyn en beftaan, ook de oorzaak konnen zyn,
zvaardoor ons Lichaam wordt vernietigt enbuiten
gebruik geftelt.
Edog, dewyl ons leven van eene gedurige levendige
en natuurlyke werkzaamheid afhangt, en deze
werkzaamheden door uitterlyk geweld konnen
worden gejloort en vernietigt , waar door de
Menfch van het dierbaarfte dat hy heeft, namentlyk
het leven wordt berooft; zoo hebbe ik by elk
voornaam Deel en Ingewand deszelfs wonden befchreven
, opdat men van -derzelver doodelyh
heid Qeen zaak van het uitterfte aanbelangd) zou
konnen oor deelen, en als het 'er op aankomt, aan
den Rechter eene rechtmatige verklaring geven.
In het verhandelen van de Bevruchting, Voortteeling
en Geboorte, hebbe ik myne gedachten eeni
voudig ter neder geftelt: en in het onderzoeken en
voorftellen der Teeldeelen my van alle fpreekwyzen
geivagt, die aan iemand eenigen aanftoot zouden
konnen geven.
Kan nu dit Werk van eenige nuttigheid zyn,
en zal het den Konft bemïnnaren behagen, zoo zal
* * 2 't

V O O R R E D E N:
'tmy aanmoedigen, om ook myne Redelyke en
Ondervindelyke Geneeskundige Oeffeningen op
de Ontleed- Kruid- Meng- en Scheikonft gebouwt
, thans al in gereedheid leggende,. in V licht
t& geven.
Alzoo het my nog aan geene begunjligers ontbreekt
, zoo vinde ik my des te meerder aangewak-^
kert, om na myn. vermogen in deze voortref "elyke
Konjl te vorderen, en deze myne vorderingen ten
nutte van andere te doen zyn.
Terwyle ik dezen heugelyken naam van begunjligers
gebruike, kan ik my niet onthouden by dezen
te roemen de verplichtende bejegeningen en de heufche
beleeftheid my aangedaan door ^/^Excellentie,
den Heere ANDRIES AUGUST GRAAF
VAN PRETORIUS, Generaal en Gouverneur
van deze Stad en de onderhoorige Forten: als ook
van den Wel Edelen Geftrengen Heere Generaal
Major CHARLES WIL L JAM, STE­
WARD, Major Commandant van deze Stad en
van deszelfs onderhoorige Forten; want,. wanneer
het ' y
s Lands en het Stads Docfors-ampt, opengevallen
door den dood van den Heere J, MENNES
Medicina? Doétor en Schepen dezer Stad., door
my geambieert wierde, vonde ik niet alleen gemelden
£jw Excellentie den Heere Gouverneur, en
den

V O O R R E D E N .
den Wel Edelen Geftrengen Heere Commandant
zeer gereed om myne verzoeken te onderftewnen
ter verkryging van 's Lands Do&ors-ampt,
maar door de- veel vermogende aanpry zingen
zuierdt aan dezelve zoo veel kragt bygezet, dat ik
my zeer fpoedig met die Commijfte van de Edele
Mog: Heeren RADEN VAN STA4TEN
der Vereenigde Nederlandenveréért zag: waar
toe ook de Wel Edele Agtb. en Hooggeleerde
Heer THOMAS SCHWENKE Medicinse Doctor,
Anatomie & Chirurgie Profefior en Vroedichap
m 's Gravenhage my met zonderlinge preuven
van genegenheid niet weinig geholpen heeft.
Ikweetezuel, hoogft gemelte Heeren zyn verre
boven mynen Lof, dog niemant zalV, ve-rtrouwe
tk, ten quaade duiden, dat ik, dit hier meldende
, daar door alleen myne waare en groote dankbaarheid
in* t openbaar betuige, en my in dezer
hooge gunft verder aanbeveele.
Nog hebbe ik by dit Kort Ontleedkundig Onderwys
een Aanhangsel gevoegt , behelzende de
voornaam ft e woorden in deOntleedkunde gebruikelyk:..
het zelve kan dienen, als ^Lexicon Anatomicum,
dat niet alleen de namen der deelen '
maar ook derzelver beduidingen kort en zakelvk
aanwyft*
J
* * 3 De

V O O R R E D E N .
De voornaamfle Fauten by het drukken van dit
Werk ingeftoopen hebbe -ik aangetekent: die van
minder aangelegenheid zyn , verzoeke ik dat de
Goedgunflige Lezer zelfs verbetere.
EL AD-

B L A D W Y Z E R
D E R
HOOFD DEELEN EN ZAKEN.
Bladz. D7.J-,
I. HOOFDDEEL. l X . H O O F D D E E L
Ontleedkunde in het gemeen, deszelfs Onderkaak beenderen : Tanden der-
einde, nut en oogmerk. i -- 4 zetor verdeeling, gebruik en verwis-
li. HOOFDDEEL. • ^
rr . ,. , , X. HOOFDDEEL.
trerdeeling van bel mtterlyke lichaam
en deszelfs nut. 4-8 Wervelbeenderen van den Nek, Rug,
I M
tu.
HOOFDDFFT
nuuiuuntL/,
L e B d e B e B
? ? kraton- 0 »
derfcheid, zamenvoeging, nut, ver-
TZ n 1 -L J 1 ,
Vajle en vloeibare deelen , derzelver
werkingen en gebruik. 8 -- 20.
wringing, wonden, verbreking enz.
7 4 o,
IV. HOOFDDEEL. H
°
7 0
0 F D D E £ L
n , ,, . , , Ongenaamde beenderen. 82-83
Gemeene hekleedzelen van het lichaam
en derzelver gebruik. 20 - 2y XII. HOOFDDEEL.
V. HOOFDDEEL. Borftbeen. 83-84
Geleeding der Beenderen in het gemeen. XIII. HOOFDDEEL
VI. HOOFDDEEL. ^ 8
« "
Geleeding der Beenderen inhetbyzonder HOOFDDEEL,
«i dejzei/r ia§xfc efc». 30 -. So Sleutelbeenderen en Schouderbladen, ie-
VII. HOOFDDEEL. nevens derzelver gebruik. 86-87.
Bekkeneels beenderen, aanmerkingen, ^ V' HOOFDDEEL,
./ïgaar , operawg, wonden , zoo die ^ ~ ,
volkomen , door zich zeiven of door u er
PP
e n
Onderarmbeenderen. 88 - 91
ioeüaZ doodelyk zyn. 50 - 67
J J 5 7
XVI. HOOFDDEEL.
VIII. HOOFDDEEL. _ ' J r r
T) nc,„„h„„j, I J ^N Beenderen der Foor- en Nahand, van de-
Bovenkaaks beenderen. 68 - 70 ^fgerai e» Zaadbeentjes. 91 - 9»
XVII..
'
'"
8 6
7 3
3

' B L A D W Y Z E R BER
Bladz, Bfodz.
XVII. HOOFDDEEL. XXVII. HOOFDDEEL.
BYëbeenderen.
J
93 -'94 Spieren van bet uit-en inwendig Oor en
van de Gehoorbeentjes. 110-- IÜ
XVIII. HOOFDDEEL.
A V
XXVIII. HOOFDDEEL.
Scheenbeen, Kuitbeen , en Kniefchyf.
95 - 97 Spieren van den Neus. 112 -- 113
XIX. HOOFDDEEL. XXIX. HOOFDDEEL.
B»enderen van den Foorvoet, Navoet en Spieren van de' Oogen en derzelver wer-
• :
van de Temen. 97 " 99 kingen. 113 f *?*
XX. HOOFDDEEL. XXX. HOOFDDEEL.
Spieren van hét Strottenhoofd en derzei- Spieren van de Oogleden, der JVcnkvereebrwk
99-
1 : 1
braauwen, derzelver gebruiken werö
hing. 114 -- nf
"XXI. HOOFDDEEL.
A A 1
XXXI. HOOFDDEEL.
Spieren van de Lel en derzelver ge- " ' , n u 1
1 0 1
bruik. ' - 1 0 i
Spieren van de huid yan het Bekkeneel
en "derzelver gebruik. 116
XXII. HOOFDDEEL. HOOFDDEEL.
Spieren van de Tong. 102 - 103 ^ ^ H o q / V 2 > CT ^ r a t e e r
XXIII. HOOFDDEEL. tówg. 117 --«o
tó^Wr^ e«^*r XXXIII. HOOFDDEEL.
• -werking
IC
1 Z S
4 " Spieren van den Hals en derzelver wer­
king. '* i0
" 1 1 1
XXIV. HOOFDDEEL.
XXXIV. HOOFDDEEL.
Sözerw ««n den Slokdarm , d.rzeker ^ w e r é d e h m v a n derzelver
. gebruik en nut. ioy ~ iou ^ebryik e n werking. 121 -- 124
XXV. HOOFDDEEL. , x x x v . HOOFDDEEL.
Spieren van de Lippen, van de Waig,
en derzelver werking, icó -- los
spieren van het Scbouwderblad en der­
zclver gebruik. 124—140
XXVI. HOOFDDEEL. XXXVI. HOOFDDEEL.
ij n,„u rhnnl>' m derzelver Spieren van het 'Schouwderbeen en der-
$p:eren van de Ondei kaak en frze ver o, t ^ ^
werking. «8 ~ ito MWerwwg. XXXVIL

H O O F D D E E L E N EN ZAKEN.
Bladz. »7/>^
XXXVII. HOOFDDEEL. XLVI. HOOFDDEEL
Spieren van den Onderarmen derzelver Spieren van de Waterblaas, Pis.
" 'S ebrm
- 130 - 133 weg, derzelver werking en gebruik.
XXXVIII. HOOFDDEEL.* ij-8 - 160
*JS 1 Ér 1 * > XLVII HOOFDDEEL.
Spieren van de Hand, derzelver gebruik
en werking. , 33 ... , 3 Ó Spieten van den Aars en derzelver wer,
XXXIX. HOOFDDEEL. 160 - iói
j 7^- XLVIII. HOOFDDEEL
Spieren van de Vingeren en\ derzelver •
^ m
'^ 136-141
XL. HOOFDDEEL.
Spieren van de Roede, Kittelaar, Schee-
2'fiÈp**
Spieren van het Dyebeeu en derzelver
werking. 141 - 144
XLIX. HOOFDDFPt
Ai^l. nUUi DDEEL. den gevonden, en derzelver gebruik.
Spieren van het Been en derzelver wer-
Hn
S- 144-147 L. HOOFDDEEL.
l
^ "
X Lil. HOOFDDEEL. Klieren die in en aan den 'Hals gevonden
Spieren van den Voet en derzelver werking.
147 -- 141
XLIII. HOOFDDEEL. ^
m
H O O F D D E E L
Spureri van de Teenen en denver ge- ^iSgblel fe^^fe
4 9
"" X
S Z
-
1 0 7
168 - 169
XLIV. HOOFDDEEL. Lil. HOOFDDEEL.
Spieren die tot de Ademhaliug behoo- Klieren van de Borfl, Luchttwb der
ren, derzelver werking en gebruik^ ^wr^feS^^^
XLV. HOOFDDEEL. K$ HOOFDDEEL.
L1V.
1 0 0

B L A D W Y Z E R D E R
Bladz. Bladz,
LlV. HOOFDDEEL. LXII HOOFDDEEL.
Klieren van de Mannelyke en Vrouwe- Neder gaande Holle ader, deszelfs taklyke
Teeldeelen, benevens derzelver ken enz. zia — 214
s-ebruik. '74 " I
7i r
„
LXIII. HOOFDDEEL.
LV. HOOFDDEE Poortader, deszelfs takken en wonden>
Klieren die aan de Leeden worden ge- als mede de wonden van de op-en nevonden
en derzelver gebruik, tfr. dergaande Holle ader, 21 f - 218
I ? Ó
LXIV. HOOFDDEEL.
L V ï. HOOFDDEEL. Bovenfte holligheid van bet Lichaam.
Watervaten, derzelver gebruik en koe dezelve
beft worden vertoont. n6--177 LXV. HOOFDDEEL.
LVII. HOOFDDEEL. Vliezen van het Bekkeneel, van de
Herjfenen , derzelver vaten en ge-
De tien paar Zenuwen, die onmiddelyk bruik. 220 — zif.
van de Herjfenen voortkomen, en van
de wonden van bet agtftepaar enz. LXVI. HOOFDDEEL.
178 •- 184
Groote en kleine Herjfenen; Rugmerg,
LVIII. HOOFDDEEL. derzelver zelfflandigheid , holligheden,
uitftekken, klieren, vaten , ze>
De zes paar Zenuwen die tuffen de wer- iwen, gebruik en wonden: als me*
velen uitkomen. i8j- - 188 & een befchryving der dierlyke bewegingen
enz. iif • - 244
LIX. HOOFDDEEL. L X m HOOFDDEEL.
Opgaande groote Slagader, deszelfs tak- Q 0„m ' far%elver uit- en inwendige deeken,
en wonden. 189 ~ 19° l en, vliezen, klieren, vochten, ge-
LX. HOOFDDEEL. z^gf enz, 244-^
LXVII1. HOOFDDEEL.
"IStSZ. *». *•*» •»-* f«

HOOFDDEEL EN E N ZAKEN.
LXX. HOOFDDEEL.^ LXXVJII. HOOFDDEEL*
LXXI. HOOFDDEEL. LXXIX. HOOFDDEEL.
Slokdarm, Lucbtpyp, derzelver wer- Darmfcheil, Melkvaten, Chylbak,BorJïkmg
en wonden. zóó - 273 buis, en derzelver gebruik en won-
LXXII. HOOFDDEEL
den. 3 U 3j 7
LXXX. HOOFDDEEL.
Borften en derzelver aanmerkingen m , r
j 7i „ j 7 ' Kherbedde, Lever, Galblaas, derzel-
2 n
ver gebruik en wonden. 318-322
LXXIII. HOOFDDEEL.
^fe W^^SSf*
L X XXI. HOOFDDEEL.
***** Eetruik en wonden
' 28Ï
3 2 2
" &
r v v.„ T T^ LXXXII. HOOFDDEEL.
LXXIV. HOOFDDEEL.
r
Av'firra, Pisleiders, Waterblaas, der-
J~ong, Lucotpyp, derzelver gebruik en- zeiver gebruik en wonden. 32

WLABWYZER DER HOOFDDEELEN EN ZAKEN.
Bladz. Bladz.
nen of de Vrucht heeft adem gehaalf, LXXX VII. HOOFDDEEL.
omloop van het bloed, groei, enz.
348 - 363 Tegennatuurlyke Geboorte, 380 — 386
'LXXXVI. HOOFDDEEL. AANHANGZEL;
Natuurlyke Geboorte enz. 364 -- 379 Ontleedkundige woorden. 397 - 430
KORT

KORT
Bladz. sj
ONTLEEDKUNDIG "
O N D E R WYS.
I. H O O F D D E E L
Van de Ontleedkunde in het gemeen.
V- \A7^ is de Anatomia, of Ontleedkunde?
4. •F De Anatomia is, of^ortfwbefchouwendc. 1
of Practica oefenende.
v de Anatomia Theoretica?
A. De Anatomia Theoretica is eene befcfaouwende kennis
van het zamenftel der Lichaamen, en van al het geene dat
«daar toe vereifcht wordt.
V. Wat is de Anatomia Pra&ica?
AL. De Anatomia Pradica is die konft van de Lichaamen
te ontdeden, en al derzelver deelen in hunne zelfltandigheid,
p l a a t z l n g
cwdïken ' Z3men
> v
°eging3 werking en gebruik te
A • .g

| Van de Ontleedkunde in het Algemeen,
V. Welk is het Onderwerp in de Ontleedkunde?
A Doode lichaamen van Mcnfchen , en geftorve en levendige
lichaamen van Dieren j in welke laatfte betrekking de
Ontleedkunde Zootomia en Anatomia Comparativa genoemt
wordt, behorende deze ook tot de Anatomia Theoretica en
Trattka beide.
V. Ds Zootomia, ontleeding der Bieren , die men ook
Anatomia Comparativa vergeldende Ontleedkunde noemt,
is die van eenig nut ?
A. Ja, want by gebrek van verftorvelichaamen van Menfchen,
kan men zeer veel uit de ontleeding van doode Dieren
leeren; daarenboven is de ontleeding van levendige Dieren
van een zeer groot nut, want daar door verkrygt men
eene rechte kennis van de Vafa Lattea, melkvaten, van de
Üufius Thoracicus, Chylbuis, van de Motus Periftalticus
Inte/linorum, Wormswyze beweging der darmen, van de
beweging der Long, des Middenrifts, van het Hart, en
deszelfs Slagaderen, als mede van den omloop des Bloeds,.
en der andere vochten, benevens de voortteeling der Dieren.
V. Moe wordt de Anatomia beft verdeelt ?
L
A. Men kan de Ontleedkunde bequamelyk verdeelen
i. In OJleologia\ een Verhandeling der Beenderen er*
derzelver zamenftelling.
2. In Adenologia', een Verklaring van de zamenftelling
der Klieren en haare werking,
3. In Angiologia ; een Verhandeling der Vaten of
" Aders, en hunne verfpreiding door het geheele lichaam*
4. In Neurologiay een Aanwyzing van den loop deï
Zenuwen.
5. In Myologia-y een Verhandeling der Spieren.

Vm de Ontleedkunde in bet Algemeen. j-
6. In Splancbnologia; een Verklaring van het maaksel
der Ingewanden, en hunnen dienft: hier voegen zommige
nog by Arteriologia, Befchryving der Slagaderen; Phlebologia,
Verhandeling der Aderen ; IJchontologia , Befchryving
van Pypen en Vaten benevens hunne Rokken, alsmede
Ifchomenologia, Verhandeling van de vochten des Lichaams:
echter behooren deze laaften tot de Angiologia t als welke den
geheeien omloop der vochten, en alle de daartoe behorende
vaten in zich befluit.
F. Wat middelen heeft men, om in de Ontleedkunde ervaren
te worden, noodig ?
A. (i) Goede Ontleedkundige Boeken; (2) Een getrouw
en duidelyk onderwys van een kundig Anatomicus, Ontleeder;
(3) Eenige werktuigen, als een Tafel, verfcheide Mesfen,
Haaken, Pypen, Priemen of Stiletten, Schaaren, Hamer,
Zaag, Bytel, Naalden, Wafchligt, Spuit, Gaaren
en Spongies.
V. Welk is het einde in de Ontleedkunde?
A. Het einde, nut en oogmerk in de Ontleedkunde is,
voor eerft, om de natuurelyke gefchapenheit des lichaams te
onderzoeken; ten anderen om de oorzaken der ziektens en
des doods te ontdekken: want zoo een Geneesheer en Ileelmeefter
in de Ontleedkunde niet ervaren is, gaat hy op enkelde
giszingen te werk, en ftelt de hem toevertrouwde Lyders
lichtveerdig in levensgevaar: want het is onmogelykeen
Quaad gefield lichaam gezond te maken, ten zy men weete,
wat deelen in \ lichaam lyden, welke werkingen geftoort
zyn, waar in de Gezondheid beftaat, welke bewegingen in
het lichaam de affcheidingen der Vochten bevorderen of ftooren
kunnen, en hoe liet lichaam natuurlyk moet geftelt zyn r
Daarenboven heeft de Ontleedkunde in alle Wetenfchappen j
* A 2 " en

^ Van de Verdeeling des uiterlyken Lichaams,
en voor alle Menfchen haare nuttigheid,, alzoo men door de
zelve, de wonderlyke en overeenkomftige samenvoeging en
proportie der deelen, waar van niet een eenig, tot het kleinftetoe,
te vergeefs gefchapen is, leert kennen, alles tot Verheerlyking
van de onbegrypelyke Wysheid en Almacht des
Scheppers.
II. H O O F D D E E L
Van de Verdeeling des uiterlyken Lichaams*
V' T "I Oe wordt het Lichaam gemeenelyk Verdeelt ?
A. JLi Men Verdeelt het Lichaamgemeenelyk in Truntus,
Stam, of Romp, enArtus, Leedematen,
V. Wat behoort tot den Stam, of Romp?
A. Tot den Stam of Romp behooren drie voorname holligheden,
waar van het Hoofd de eerfte en de bovenfte is;
aan deze holligheid worden de Partes Animales dierelyke
deelen toegeëigent. De tweede en middenfte holligheid is de
Borft,, aan deze holligheid worden de Partes Vitales, deelen,
die tot het leven behooren, toegeëigent. De derde en de
enderfte holligheid is de Buik, en aan deze holligheid worden
de Partes Naturales, de natuurlyke deelen toegeëigent.
V Welk zyn de uitwendige deelen van de opper/te of bo
ven/ie holligheid?
A. Deze zyn het Pars Capillata, met Hair bezette deel!
Facies, het Aangezigt, en Collum, de Hals.
V. Hoe wordt het met Hair bezette deel afgedeelt ?
A. Het wordt afgedeelt in vier deelen: (i) In Vertex}
den Kruin of deatopdeshoofds. (z) In Sinciput oïBregmai
Jbgt Opperhooft van voren boven het voorhooft. (3) In Oei
ëput'j

Van de Verdeeiïng des uiterlyken Lichaams. \
aput, het Achterhoofd, ftrekkende van de kruin tot aan den
nek. (4.) In Tempora, Slaapen van het hoofd, nevens de
ooren voorwaards.
V. Welke uitwendige deelen zyn omtrent het Aangezigt
aan te merken ?
A. Omtrent het Aangezigt zyn aan te merken r (1) Het
Frons, Voorhoofd: (z) De Oculi, Oogen, met de oogleden
en wenkbraauwen : (3) De Nafus , Neus r (4.) De
Gena, Wangen ; deze opgeblazen zynde hieten Bucca,
Kaaken: (?) Os, de Mond, met de lippen, en het groefje
in het midden van de bovenfte lip, dat Lacuna en Fhiltrum
wordr genaamt, terwyl men de twee zyden van 't gemelde
groefie Myjlaces, Knevels noemt: (6) De Ment urn, Kin,
en deszelfs groefie Gala/mum genaamt.
V. Welk zyn de uitwendige deelen van den Hals?
A. De Hals, waarop het Hoofd is geplaatft, heeft tot
uitwendige deelen: (1) De Guttur , of Jugulum, Keel,
zynde het voortfte deel van den hals. (r) De Fomum Adami,
Adams-appel, zynde de verhevenheid, die in 't voorfte
van de keel wordt gevonden. (3) de Cervix, Nek, zynde
het agterfte deel van den Hals, met deszelfs Nucha, Groeve.
(4.) De Humeri, Schouwders, op zyde van den Hals
onderwaards.
V. Welke uitwendige deelen zyn omtrent de middenfte
holligheid aan te merken ?
A. Daar omtrent kan men aanmerken de voorfte en de
achterfte deelen.
V. Welk zyn de voor(le deelen ?
A Deze zyn: (1) De Peiïus, Borft, waarop aan beide
SydenbovenwaardsdeC/^V^, Sleutelbeenderen zyn. (2)
De Mamma., Borften , benevens haare Teepels, (3) Hefr
A 3 Scr&i

6 Fan de Verdeeïïng des uiterlyken Lichaams.
Scrobiculus cordis, Hartputje. (4) De Pleura of Latera,
Zyden, weker vleefchige deelen tuifchen de ribben lfiterco-
Jtalia heeten.
V. Welk zyn de achterjle deelen ?
A. Deze zyn: (1) De Dorfwn ofTergum ,Rugge. (x) De
Spina Dorfi, Ruggegraad, en (3) de Scapula, Schouwderblaaden.
V. Welk zyn de uitwendige deelen van de onderjle holligheid?
A. De uitwendige deelen, die aan de onderfte holligheid
zich vertoonen, zyn: O) Het Regio Epigafirica, Bovenbuiks
geweft, zynde gelegen tuilchen de Rilden en den Navel:
de deelen, dewelke zich ter zyden uitltrekken, zyn de
Hypochondria, Bovenbuiks zyden. (2) Het Regio Umbilicalis,
Navelgeweft, ftrekkende zich uit twee vingeren breed
boven, en twee vingeren breed onder den Navel. (3) Het
Regio Hypogajlrica, Onderbuiks geweft, onder den Navel;
deszelfs zyden worden genaamt///"#. (4.) De Tubes, Schaamte
: onder de Schaamte zyn de uiterlyke Teeldeelen en nevens
de Schaamte de Inguina, Liefcn. (5) De Clunes ofiVötes,
Billen, derzelver zyde deelen zyn de Ifihia, Heupen:
tuflehen de Billen is de Anus, Aars, geplaatft en onder den
Aars het Terinaum, de Bilnaad.
V. Hoe worden de Artus, of de Leedemaaten gemeenelyk
verdeelt ?
A. In opperfte en onderfte Leedemaaten.
V. Welk zyn de bovenjle of opperfte Leedemaaten ?
A. De opperfte Leedemaaten zyn de Brachia, Armen,
en de Manus, Handen.
V. Wette deelen behooren uiterlyk tot de Armen?
A. Daar toe behooren : (1) De Humerus , zynde het
op-

Vm de Verdeeling des uiterlyken Lichaams. *
ƒ/* Oxel makende de holligheid aan het boven deel van
den Arm, tulTchen den Arm en de Borft. (3) De Cubitus
LUeboog welkers- bmtenfte deel Gibber
middenite deel Flexura, de Bogt is. '
*j Welke uitwendige deelen behooren ut de Randen ?
^ Tot de Handen behooren: (1) De C*?« , 2ynde
dat dee waar aan men de Pols of Slagader voelt, gemeenelyk
de Voorhand genaamt. ( 2) De Metacarpus, Nahand
waar toe behooren de Dorfum mams, buitenfte verheven'
beid! of de rug van de Hand, en de Vola manus, Palm van
de Hand (3) De Digiti Vingeren, waar van aan yder
Hand vyfzyn, de eerfte ImtFollex, de Duim: de tweede
Index, d Q Wysvinger: de derde JNw of Jmpudicus, de
middenite: de vivócAnnularis, de Ringvinger, en de vyfde
Auricularis, de Oor-of kleine vinger.
/F

S Van de va/Ie en vloeibare deelen des Lichaams,
Voet vyf, en zyn met geledingen en Nagels, even als de
Vingers, voorzien.
F. Heeft deze Ferdeeling des uiterlyken Lichaams mnigt
nuttigheid?
A. Ja, dewyl deze gemeene Verdeeling des uiterlyken
Lichaams een algemeen denkbeeld geven kan van 't Menfchelyk
lichaam , om vervolgens de byzondere deelen in
haare plaatzinge , en onderlinge betrekkinge zich beter te
kunnen vooritellen: daarenboven kan een, die de Ontleedkunde
ver ftaat, op het uiterlyk befchouwen van een gequetfte,
oordeelen, welke innerlyke deelen of ingewanden zouden
kunnen gequetft zyn, het welk in het fchouwen van Lichaamen
van de grootfte nuttigheid is.
III. HOOFDDEEL.
Van de vafie en vloeibare deelen des Lichaams.
y t 'W^\Ewylde va/le de vloeibare deelen in zich bevatten
JL> en deze twee deelen de ivezentlyke deelen des
'Lichaams uitmaken, boe worden derhalven de wezentiyk
deelen des Lichaams verdeelt?
A. Zy worden gemeenlyk vetdeelt in Partes Similares ,*
en in Partes Bijfimilares, enkelde en zamengeftelde deelen.
V Welk zyn de Partes Similares, enkelde deelen?
A. In een engen zin, zyn de Fibr

Fan de vafle en vloeibare deden des Lichaams. 9
A. De Ingewanden, en alle deelen, die uit eenige zoogenaamde
enkelde deelen beftaan.
V. Worden de wezenlijk* deelen des Lichaams alleen in
tnkelde en zamengejlelde deelen onderfcheiden ?
A. Neen, maar daar zyn 'er ook, die dezelve in Partes
mbiltores, en in Partes ignobiliores, edele en onedele deelen
onderfcheiden: en dan moet men door de edele deelen verftaan,
die tot het leven noodwendig behoren, en zonder
welke men met leven kan: zoodanige zyn de Herüenen,
het Hart de Longe, enz. De onedele deelen daar en tegen
zyn de Handen, Voeten, en diergelyken, welker quetzingen
niet doodlyk zyn, en zonder welke men kan leven.
F Zyn ''er nog andere verdeelingen ?
A. Ja, daar zyn 'er nog die het Lichaam in Partes fpermatic*,
Partes fanguinea, en in Partes mixte, Zaadachtige,
Bloedachtige, en gemengde deelen verdeden: maar
deze verdeelingen zyn oud, en fteunen op zeer valfche gron-
F. Welke deelen zyn het, die de vloeibare in zich bevatten?
A. DeFzbra, Vezelen; deJVervi, Zenuwen; de Met*
hrant. Vliezen; dt Tunica, Rokken; deLigamenta, Ban-
9 B e e
iïr ï f" " d e r e n
; h e t
Cartilago, Kraakbeen; de
Mujcuh, Spieren; deTendines, Peezen; deGlanduU, Klieren;
deArteria, Slagaderen; deFena, Aders; de Fa Ca
Lymphatica enz. Water-, en alle andere Vaten.
F. Wat zynTibrx, Fezelen?
A. Zy zyn enkelde dunne draadachtige uitgeftrekte deelen \
waar uit allede vafledeelen van ons lichaam beftaan: derzelver*
zeimandigheid en gedaante zyn verfcheiden, want daar zyn
Fibra, Vezelen*, welke wagens derzelver gedaante, enfiguur
Fibra red

§ q
Van de vafle en vloiebare deelen des Lichaams.
•Fibra' curva , kromme: Fibra obliqua, fchuinze; Fibra
circulares, ronde; Fibra angulofa, hoekige; Fibraarcudia,
gebogene; en Fibra fpirales, llangs-ringswyze Vezelen
: ook zyn 'er Fibra, weke na hunne zelfstandigheid
Fibra carnea, vleefchachtige ; Fibra nervofa, zenuwachtige
, en Fibra tendinea, peesachtige Vezelen genoemt
•worden. •
• V. Wat moet men omtrent de Fibra:, Vezelen, aanmerken?
A. Dat ze alle met een zekere \eerkragt zyn voorzien,
waar doorze buiten hunnen natuurlyken ftand gerekt zynde,
aich wederom van zelfs herftellen kunnen : als mede, dat
door een quade gefteltheid der Fibra, Vezelen, verfcheide
ziektens ontftaan.
' V Hoe wordt deze Veerkragt der Vezelen genaamt ?
A. Zommige noemen deze Veerkragt Motus tomcus,
fnaarwyze beweging; en van andere wordt dezelve Robur
fibrarum, Vezelkragt genaamt.
V. Wat zyn Zenuwen?
A. De Zenuwen zyn witte, harde, gefpannen, en zeer
gevoelige deelen, uit veele dunne Vezelen, • by malkander ge-
voegt,
t e z a m e n
e f t e l t
S '
v a n b u i t e n Z y n : d e Z d v e
r mSt
vlies omtrokken: zy zyn van de vliezen der Herflenen afkomftig,
én dienen als werktuigen van de beweging, en van het gevoel
V. Wat zyn Membranx, Vliezen ?
A. De Vliezen zyn dunne en breede lichaamen; zy dienen
om andere deelen in zich te beiluiten, en te omwinden: na
de plaats, daar zy gevonden worden , en na het geen
dat ze in zich befluiten of omwinden, hebbenze onderkheide
namen; als Epidermis, Opperhuit; Membranaadipoja, Vetvlies;
Fericranium, Panvlies; Perio/lium, Beenvlies; Peri-
•(bondrium, Kraakbeenvlies; enMenyhges, Herffenvliezen.
y»
r CIÏ

Van de vafle en vloeibare deelen des Lichaams. 11
• V. Wat moet men omtrent de Vliezen aanmerken ?
A. Dat de meefte met veele Zenuwlprankjes zyn voorzien,
en zeer gevoelig zyn.
V. Wat zyn Tunicse, Kokken, of Bekleedzels?
A. Zy zyn ronde vliezen, welke de aderen en de andere
vaten beideeden, en omvangen.
V. Hebben deze Rokken, of'Bekleedzels ook by zonder cnaamen
?
A. Ja, als (i) Tunica Membranofa, deze zyn uit andere
Vliezen oorfpronkelyk , en breiden zich over de naby
gelegene deelen uit, en geven dus de boverifte rok aan de
meefte ingewanden: (2) Tunica Nervea, deze beftaan uit
vafte Zenuwen: (3) Tunica Mufculofa, aan deze worden
vleezige Vezelen gevonden: (4.) Tunica Glandulofa , dezé
zyn met veele klieren voorzien: en (?) Tunica Vafculofa,
in deze zyn veele bloedvaten verfpreid.
V. Hoedanig zyn de Ligamenta, Banden ?
A. De Banden zyn dikker, vader en fterker als de vliezen
; zy zyn nochtans uit vlielchachtige deelen te zamengeftelt,
en dienen om verlcheide deelen in hunne plaats te houden
en aan malkander te hegtcn: voornamentlyk dienenze
om de geleedingen der beenderen te vafter te maken.
V. Zyn al de Ligamenta; Banden, van een en dez&lfde zelf-
Jlandigheid.
A. Neen, want derzelver zelfitandigheid is zeer verfchillende
, en daarom worden, de Banden onderfcheiden in Ligamenta
nervofa , Zenuwachtige ;LJgamenta tendinofa,
Peesachtige; en in Ligamenta cartilaginea, Kraakbeenige
banden: daar en boven zyn 'er ook Ligamenta membranofa,
Vliezige" banden, die de Ingewanden ophouden en vafthechten
I gelyfe. het LJgamentum fufpenforium Hepatis, de op-
B 2 hangende

12 Fan de vafta en vloeibare deelen des Lichaams.
hangende Leverband: het Ligamentum Lingua, de Tongeband
: het Ligamentum Ut'eri latum , de breedeband der Lyfmoeda,
e.i de Ligamenta uteri rojunda, ronde Lyfmoeders;
banden.
F. Wat zyn Offii, Beenderen ?
A. De Beenderen zyn harde, witte, en in zich zelve»
ongevoelige deelen; door dezelve worden de zachte deelen
onderlleurit, en bewaart.
V Is 'er omtrent de Beenderen iets aan te merken ?
4 [a namentlyk, dat alle de beenderen inwendig met
gaatïes zyn voorzien: dat de groote als ook de fleutelbeenderen
inwendig hol zyn: dat in de hollebeenderen Merg gevonden
wort: dat de oppervlakte van buiten, en de holligheid
van binnen met een zeer gevoelig zenuwachtig vlies,,
behaben aan de uitltekende deelen der tanden, en op de plaatzen
daar de peezen zich aanhegten, bekleed is».
F. Wat is Caïtilago, Kraakbeen?
A Kraakbeen is een beenachtige zelfftandigheit: het w
witter, zachter, buigzamer en doorfchynender, alsdeBeen-
èiT
p' Wat moet men ontrent het Kraakbeen aanmerken?
2 Dat het geheel van gevoel' is ontbloot: dat het zelve
nïefhoH en dlrhalven geen mergh in zich beüu.t: dat men
hèt aan de eindens, groeven, en de geledingen der beendeen
vind dat eenige deelen geheel byna uit kraakbeen bef
£ ^ alsdeLuchtpyp, de Ooren, en de Neus, endatvee,
le Kraakbeenderen metter tyd harde beenderen, worden.
V. Wat zyn Uuküll, Spieren?' L-ïafnn
j De Mufculi, Spieren, zyn werktuigen der beweging,
£ peezen, die alle door een vlies omwonden worden, m

Van de vafle en vloeibare deelen des Lichaams. 13,
menfchen, dievetzyn, wordt aan dezelve eenig vet gevonden.
V. Hoe wordt een Spier verdeelt?
A. Men. verdeelt een Spier in zyn Principium of caput,
Hoofd: in zyn Medium of venter, Buik, en in zyn Fiuis of
eauda, Staart.
V. Wat is het begin, of het hoofd van een Spier ?
A. Het is dat deel van een Spier, waarheen deszelfs beweging
gefchiet: het zelve is of vleefch- of vliefchachtig; in
zommige Spieren is het kort, in zommige lang; zomtyds is
het dik en zomtyds dun: in het hoofd van een Spier wordt
altyt de zenuw of zenuwen ingeplant,, die aan de Spier worden
mede gedeelt.
V. Wat is het midden of de buik van een Spier ?
A. Het midden of de buik van een Spier is deszelfs dikfte.
en vleefchachtigfte deek in zommige Spieren vind men peesachtige
tufTchen-ruimtens, gelyk in de rechte Spieren van den.
buik, en nog in eenige weinige andere Spieren : ten ware
men deze peesachtige tufTchen-ruimtens aanmerken wilde,, als
hoofden en ftaarten, waar door niet eene Spier, maar verfcheide
Spieren aan malkanderen worden gc-hegt,. zoo als \vy
het liefst begrypen.
V Wat is het einde, of de ft aart van een Spier ?•
A. Het is het andere einde van een Spier,, 't welk met Iietr
daar aan vaft gehechte lid in de beweging na het hoofd des
Spiets getrokken wordt.
V Wordt aan het hoofd en aan den Jlaart van een Spier
ook een byzondere naam toegeeigent ?
A. Ja, als een van beide brééd, en als een band is, gelyk
men inde Spieren van-de Borft, van het voorhoofd, van
het achterhoofd en in eenige andere Spieren befpeurt, als dan
wordenze ook Aponeurofis, Peesachtige uitbreiding genaamt,

14- Van de vafle en vloeibare deelen des Lichaams,
V. Worden 'er ook aan de Spieren eenige byzondere namen
gegeven ?
A. Ja, want zommige Spieren hebben haare benaming
van haare plaats, van haare werking, van haare grootte, van
haare gedaante, en van de deelen, waarop, of waartegen zy
gelegen zyn, en zommige na den loop haarer vezelen.
V. Hoe worden zommige Spieren genaamt na haare plaats?
A. Na haare plaats worden eenige Spieren genaamt Mufculi
externi, Mufculi interni, Mufculi profundi, Mufculi
fublimes, in-en uitwendige, diepe-, en verheve Spieren.
V. Welke naamen worden aan zommige Spieren, wegens
haare werking, toegefchreven ?
A. Spieren, welker werking tegen die van een ander ftrydig
is, worden Mufculi Antagonifta, tegen malkander werkende,
of ftrydende Spieren genaamt: andere, die in de gedaante
van een ring eenige openingen fluiten, worden Sphincteres
, Sluitipieren , genaamt : voorts hiet de Kaauwfpier
Mufculus majjeter, de uitllrekker der vingeren Mufculus extenfor
digitorum; de vooromkeerende Mufculus pronator, en
de Stopper Mufculus obturator.
V. Wat naamen krygen de Spieren na haare grootte ?
A. Na haare grootte wordenze genaamt Mufculus vaflus,
Mufculus latijfimus, Mufculus gracilis enz. groote , zeer
breede, en fmalle Spieren.
V. Wat benaamingen hebben de Spier'en na haare gedaante?
:
A- Na haare gedaante noemt men ze Mufculus rotundus,
quadratus, pyramidalis, cucullaris , deltoides , biventer,
biceps enz. ronde, vierkante, piramieds gewyze, munnikskap
gewyze, drie-hoekige en twee-hoofdige Spieren.
V. Hoe worden de Spieren van bet deel, daarze op of tegen
gelegen zyn, genaamt?
A.

Vin de va/le en vloeibare deelen des Lichaams. i ?
A. Deze worden genaamt Mufculus Pettoralis, Temporatte,
Frontalisem. Borft-, Slaap-en voorhoofdspieren.
V. Welke naamen worden aan de Spieren wegens den loop
van haare Vezelen toegeëigent ?
A. Wegens den loop der Vezelen noemt men ze Mufculi
retti, obliquientransverfales, rechte-, fchuinfche- en dwarfche
Spieren.
V. Is het genoeg, dat men weete, wat een Spier is, in
hoe veel deelen een Spier wordt verdeelt, en welke byzondere
naamen aan de Spieren worden toegeëigent?
A. Neen, ten zy men te gelyk weete derzelver werking en
gebruik.
V. Wat is het werk, en het'gebruik der Spieren?
A. De werking van een Spier beftaat in de zamentrekking
der Vezelen, waardoor deszelfs buik korter wordt, en beide
de emdens nader te zamen komen: door deze werking wordt
het beweegelyke, of buigzame deel gebogen, of bewogen.
V. Zyn al de bewegingen, die in en aan het lichaam gefchieden,
aan de Spieren toe te fchryven ?
A, Alhoewel dat 'er veelderhande zoorten van bewegingen
zyn , welke ook verfcheide benaamingen hebben, als
(1) Motus voluntarius, vry willige beweging, die alleen door
de Spieren op onzen wil verrigt wordt. (2) Motus involuniarius,
beweging zonder onzen wif, welke in die deelen
die een fpierachtigen rok hebben, en buiten onzen wil bewo'
gen worden, gefchiedt: echter komen alle bewegingen; geene
uitgezondert, van de Spiervezelen voort.
V. Hoe wordt de Motus involuntarius gemeenelyk verdeelt?
A. In Motus vitales en Motus naturales, levendige en natuurlyke
bewegingen.
V. Welk zyn de Motus vitales levendige bewegingen?

i6 Van de vafle en vloeibare deelen des Lichaams.
A. De levendige bewegingen zyn, die dengedurigenomloop
des bloeds te weeg brengen, als de beweging van het
Hart, van de Longe., en van de herflenen.
V. Welk zynde Motus naturales, natuur lyke bewegingen?
A. De natuurlyke bewegingen zyn, die de voeding des
lichaams bezorgen, en het welzyn van deszelfs vafte en vloeibaare
deelen te weegbrengen: hier toe behooren alle Secretiones,
affcheidingen, en Excretiones, uitwerpingen.
V. Hoe worden de bewegingen der Vezelen genaamt ?
A. Zy worden Motus Tonicus en Robur Fibrarum genaamt.
V. Hoe noemt men de werking van den Slokdarm, van de
Maag en van de Darmen.
A. Motus Feriflalticus, Wormswyze beweging.
V. Hoe wordt de beweging of werking der bloedvaten, py
pen, en buizen genaamt?
A. Motus Sy/lalticus, toefluitende beweging.
V. Hoe biet de gedurige openende werkzaamheid van h
Hart?
A. Biaftole , openende beweging.
V. Hoe wordt de gedurige fluitende werkzaamheid van het
hart genaamt ?
A. Syflole? toefluitende beweging.
V. Wat is een Fees ?
A. De ftaart of het einde van een Spier.
V. Wat is een Glandula, Klier?
A. Een Klier is een byzondere fpongieacbtige zelfïtendigheid,
b eftaande uit een weefzel van zenuwen en fyne bloedvaajten;
deze zelfltandigheid der Klieren wordt in een eigen
vlies befloten.
V. Hoe veel zoorten van Klieren zyn 'er ?

Van de vafle en vloeibare deelen des Lichaams. 17
Ut. Twee zoorten , namentlyk Glandul* cmglomerata,
•op een gehoopte Klieren, deze beftaan uit veele enkelde kleine
aan malkander gevoegde kliertjes, al deze kliertjes hebben een
eigen vlies en worden alle nog met een byzonder vlies overtrokken
: en Glandul* conglobat*, enkelde Klieren, deze zyn
•meelt zeer klein en worden mede met een byzonder vlies bekleed.
V. Wat is het werk van de klieren ?
c A
y'-?Z f c h e i d e n e e n & ö i t he
t bloed, en deze vogt wordt
afgeleidt door een buis, Duiïus excretorius, uitleidende buis
genaamt.
V. Wat zyn Vafa, Vaten?
A. Vaten zyn lange ronde pypjes, in en door welke de
vochten des lichaams vloeien.
V Hoe worden deze Vaten genaamt ?
A. Deze Vaten worden gemeenelyk genaamt Arteria,
biagaders Ven*, Aders; Vafa lymphatica, Watervaten;
en Vafa lafiea, Melkvaten.
V, Wat zyn Slagaders ?
A. Slagaders zyn zulke vaten , die het bloed uit het Hart
na alle deelen des lichaams voeren: zy hebben een zamentrek-
Kende, ipannende en kloppende kragt.
V Uit hoeveel rokken beflaat een Slagader?
• A. Uit vier rokken, namentlyk een Tunica vafculofa, een
Tunica cellulofa, een Tunica mufculofa, en een Tunica neryea:
een Vaatachtige-, Kamerachtige-, Spierachtige-, en een
Zenuwachtige rok.
V. Hoe veel Slagaders zyn 'er ?
_ A. Alhoewel men in alle deelen van het lichaam Slagaders
vinde, en aan dezelve verfcheide naamen worden toegeë>enr
nogtans zyn 'er niet meer als twee voornaame Slagaders, nawnt
yk de ArteriaPulmonalis, Long-flagader, endeJorta,
groote Slagader, C ^

18 Van de vajle en vloeibare deelen des Lichaams.
V. Wat zyn Vense, Aders ?
A. Aders zyn vaten, die het bloed na het Hart voeren:
zv hebben geen klopping, maar zyn inwendig met Valvula,
Klapvliezen voorzien.
V. Uit hoeveel rokken bejlaat een Ader ?
A. Uit vier rokken, namentlyk een Tunica membranofa,
een Tunica vafculofa, een Tunica glandulofa, en een Tunica
mufculofa, een Vliesachtige-, Vaatachtige-, Klierachtige-en
een Spierachtige rok.
V. Roe veel Vense, Aders zyn Vr ?
A. Niet meer als drie voornaame; namentlyk de VenapuU
monalis, de Vena cava, en de Vena porta; de Long-ader,
de Hol'ader, en de Poortader: van deze drie aders nemen al
de andere haaren oorfpronk.
V. Wat zyn de Arterise capillares, hairfyne Slagaders ?
' A. Het zyn niet anders als de uiteindens der Slagaderen;
en als deze ten einde zyngeloopen, leggen zy haare bekleedzels
af, en nemen de natuur van aders, water \ aten, vetblaasjes
en verfcheide uitleidende pypjes aan; door dezelve wordt
niet alleen eenig voedend zap afgefcheiden, maar veele onzuivere
vochten uit het lichaam weggevoert.
V. Wat zyn Vafa Lymphatica, Watervaten?_
A. De Watervaten zyn heele dunne heldere buisjes, welke
een dun, byna waterachtig vocht uit de deelen met het
bloed, na het Hart voeren.
V. Wat zyn Vafa Laótea, Melkvaten)
A. De Melkvaten zyn dunne doorfchynende vaten, die de
Chyl uit de darmen in het receptaculum Chyli, ontfang bak
der Chyl, en de Borftbuis brengen.
V Wat is het Pmguedo, Vet, en het Medulla, Merg}
A. Het Vet is eene olyachtige en dikke zelölandigheid;

Vm de vajle en vloeibare deelen des Lichaams. j 9
het wordt aan de meefte deelen des lichaams gevonden, en is
byna een en dezelve ftof met het merg der beenderen, waar
mede het ook in wezen ontrent overeenkomt. Wat liet merg
aangaat , het wordt in vetblaasjes even als het Vet by een verzamelt,
waar uit het, door langwerpige beene pypjcs , tot
zyn verfcheide gebruik wordt opgenomen.
V, Tot wat voor gebruik is het Vet, en het Merg dienjlig'?
A. Het Vet en het Merg dient (1) om de banden en peezen
aan de beenderen gedwee en buigzaam te houden, ( x) om de
beenderen te bevochtigen en taay te doen zyn, op datze niet te
ligtbreeken offcheuren, (3) om de hoofden der beenderen ter
beweging glad en fmeerig te doen blyven, (4.) om het bloed
door deszelfs vetachtige ftof, welke door de aders te rug gevoert
wordt, te bequamer tot de voeding te doen dienen.
V, Welk zyn de vloeibare deelen ?
A- De Partes fluida vloeibare deelen zyn voornamentlyk
Sanguis, Bloed; Lympha, Water; Serum, Wey; Chylus,
Chyl; Lac, Melk; Semen, Zaad; Saliva, Speekzei; SuccusPancreaticus,
Klierbeddezap; Bilis, Gal; Sudor,Zweet;
Urina, Pis; Fluidum Nervinum, Zenuwvogt; Lachryma, iraanen;Mucusnarium,
Snot; Cerumen aurium, Oorfmeer, enz.
V. Wat is Sanguis, Bloed?
A. Bloed is eene roode vocht, die zich in de aders en
Slagaders onthoudt: van het Bloed krygen alle deelen des lichaams
hunne voeding en wasdom, en alle andere vochten worden
door zekere werKtuigen daar van afgefcheiden,
V. Wat is Lympha, Water?
A. Het is eene klare voedzaame vocht, die uit alle doelen
des lichaams met het bloed na het Hart gevoert wordt.
V. Wat is Serum, Wey?
A. Het is eene ziltige vocht, die van het bloed is afgeef
2
fcheiden,

:o Fan de vafle en vloeibare deelen des Lichaams.
fcheiden, en voornamentlyk door de Nieren en de zweetgaatjesna
buiten gedreven wordt.
F. Wat is Chylus, Chyl?
A. Chyl is eene melkachtige voedende vocht , die in de
Maag en Darmen uit de ipys wordt bereidt, en door de Melkvaten
en Chylbuis na het bloed wordt gevoert.
F. Wat is Lac, Melk?
A. Melk is eene witte voedende vocht, die in de Borften
tot voedzel der kinderen bereidt wordt.
F. Wat is Semen, Zaad)
A. Het is eene witte vloeibare kleefachtige vocht, die in
de ballen tot voortplanting des menfchelyken geflagts bereidt,
en in de zaadblaasjes bewaart wordt.
F. Wat is Saliva, Speekzei')
A Speekzei is eene vocht , die door de quylvaten,
van de klieren afeefeheiden, en bereid, in de mond tot bevochtiging
en ontdoening der fpyzen, ontlaft: de vocht, die de
klieren van den ïlokdarm en van de maag aficheiden, is byna
van den zeiven aart.
F. Wat is het Succus Pancreaticus, Klierbedde zap)
A. Het Klierbedde zap, is eene vocht, die uit de druif>
wyze klieren van het Klierbedde door eene byzondere buis
in den twaalfvingeren darm, om de Gal te temperen, en de
Chyl making te bevorderen, ontlaft.
F. Wat «Bilis, Gal')
A. Gal is eene geele bittere vocht, die de Lever en de
Galblaas door den gemeenen Galleider tot ontbinding van
de fpys en volmaking van de Chyl in den twaalfvingerigen
darm geftort wordt.
F. Wat is Sudor, Zweet)
A. Zweet is eene ziltige vocht, die onder de huit
af-

Fan de gemeene bekleed zei en des Lichaams. % i
afgefcheiden, en door de Fori, zweetgaaten, uitgeworpen
wordt: van den zeiven aart zyn de vochten, die door de
onzigtbaare uitwazeming ontlaften»
F. Wat is ürina, Pist
A. Het is eene weyachtige zoute vocht, die van het bloed
in de Nieren is afgefcheiden, en door de Pisleiders en de waterblaas
ontlaft wordt.
F. Wat is het Fluidum nervrnum, Zenuwvocht ?
A. Het Zenuwvocht wordt in de herffenen bereidt, door
deszelfs invloed zwellen de zenuwen: deze vocht wordt gehouden
voor de zoogenaamde Spiritus animales, dieHyke geeften»
F. Wat zyn Lachrymae, Traanen ?
A. Traanen zyn eene vocht, die in een kleine quantiteit
in de oogklieren tot bevochtiging der oogen wordt bereidt:
maar in droefheid leveren deze klieren eene ongelooffelyke
meenigte traanen uit.
F. Wat is Mucus narium, Snot')
A. Het Snot is eene dikke, weeke en onnutte ilymachtige
vocht, die door veele klieren afgefcheiden , in de holligheden
van de neus opgehouden , verdikt,. en door de
neusgaten, en de openingen van het gehemelte ontlalk
F. Wat is het Cerumen aurium. Oor/meer)
A. Het is eene zalfachtige bittere onreinigheid , die zich
in het oor, om het zelve inwendig te befchermen, ontlaft.
IV. HOOFDDEEL.
Van de gemeene bekleedzelen des Lichaams.
F. WJElk zyn Tntegumenta communia, gemeene
V V bekleedzelen des Lichaams,

22 Van de gemeene bekleedzelen des Lichaams.
A. De gemeene bekleedzelen zyn het Epidermis, de Opperhuit;
het Corpus reticulare, Huitsnet; deCutis, Huk; het
Pinguedo, Vet, of de Membrana adipofa, het Vetvlies, en
de Panniculus carnofus, het Vleezig vlies.
V. Wat is de Opperhuit ?
A. De Opperhuit is een. dun en gevoelig vlies, beftaande
uit kleine fchubbetjes, weke van de zweetpypjes, en de
zenuwachtige tepeltjes der huit voortkomen: de Opperhuit is
met veele groefjes en gaatjes voorzien, waar uit het zweet
ontlaft, en de hairen voortkomen: zy is met de huit of met
het huitsnet verbonden, waar van zy in levendige door kokendwater,
vuur of blaartrekkende middelen kan worden afgefcheiden
: maar in doode lichaamen kan men zulks alleen met
kokendwatei doen: zy is zeer dun; maar in de plant der voeten,
en in de holligheden der handen dikker als op andere
plaatzen van het lichaam: de fchubbetjes, daar de Opperhuit
uit beftaat, vertoonen zich het alderklaarft op de lippen.
Leeuwenhoek rekent dat 'er in een Opperhuits fchubbetje vyfhondert
uitwazemende vaatjes zyn , en dat een zandkorrel
twee-hondert en vyftig fchubben bedekt; zoo dat een korrel
zant omvangen zal een hondert vyf- en twintig duizend mondjes,
door welke wy dagelyks uitwazemen.
V. Welk is het gebruik van de Opperhuit ?
A. De zenuwen van de huit, welke de oorzaak zyn van
het gevoel, te befchermen, en de uitwazemingen van de huit
te matigen.
V. Wat is het Corpus reticulare, Huitsnet ?
A. Het is een dun met ontelbare kleine gaatjes doorboort
vlies, leggende zeer digt aan de opperhuit: men vindt het
meelt, in de voetzooien, en in de holligheden van de handen,
toppen der vingeren, en in de tong, waar in het beft kan gezien
worden. V
T

Van de gemeene bekleedzelen des Lichaams. 23
V. Wirdt aan dit Corpus reticulare eenig gebruik toegefchreven
?
A. Ja, want het houdt de tepelzenuwtjes, en de uitloozende
buisjes van de huit, die door de gaatjes of .Pori gaan, in
eene zekere en bepaalde fchikking: daarenboven bewaart het
de zac/uigheid der tepeltjes, om ze zoo veel te bequamer tot
het gevoel te maken.
V. Wat is het Cutis, Vel, of de Huit?
A. De Huit is een leerachtig bekleedzel, zy is uit pees- en
zenuwachtige vezelen en zeer veel bloedvaatjes te zamengeweven,
en wordt van boven met het Corpus reticulare, en
met het Epidermis vereenigt, van onderen ruft zy op het vet,,
of vetvlies: in haare oppervlakte vindt men de Papilla Pyramidales,
Piramiedswyze tepeltjes, de Glandul* Jubcutane*,
onderhuitfche klieren, endeSulci, groefjes.
V. Welk is het gebruik van de Huit ?
A. Deszelfs gebruik is de ondergelegen deelen te bekleeden ,
en te befchermen: ook is zy een werktuig van het gevoel, en
is daarenboven de gemeene ontlafter van het zweet, door
middel van de uitwazeming: en eindelyk ftrekt ze de hairen,
welke hunnen oorfpronk onder de huit in 't vet uit de zenuwen
hebben, tot eenen voedzamen grond.
V Is het hair ook een bekleedzel van het lichaam ?
A. Men zou liet hair ook onder de gemeene bekleedzelen
kunnen tellen, om dat het op alle deelen van het lichaam „
uitgezondert de zooien van de voeten en de holtens van de
handen wordt gevonden.
V. Wat kan men omtrent de hairen aanmerken ?
A. i >at ze niet op alle deelen van het lichaam even lang
zyn; dat yder hair een ronde bolachtige wortel heeft; dat
elk hair uit vyf of zes andere hairtjes, in eenen gemeene kakei'

2*
Van de gemeene bekleedzelen des Lichaams.
ker omwonden, beftaat; dat zy, als de nagels, by de wortel
, door voortftuwing groejen ; en dat derzelver kokuren
verfcheiden zyn.
V Wat gebruik wordt aan het hair toegefchreven ?
A. Het Hoofdhair dient om het hoofd te verwarmen en te
verderen : dog het gebruik van het hair op de andere plaatzen
van het lichaam is zoo klaar niet; nogtans zullen wy in
het vervolg iets aangaande deszelfs gebruik zeggen.
V. Zyn de Nagelen ook onder de bekleedzelen te Jlellen ?
A. Men kan ze niet aanmerken als gemeene bekleedzelen,
om dat ze alleen aan de uiteindens der vingeren en van de
teenen worden gevonden, welkers bovenfte deelen zy bekleeden.
V In hoe veel deelen wordt een Nagel verdeelt?
A. In drie deelen, in het onderfte witte deel, dat men
Lunella, maanring noemt, inden wortel, en in de punt.
V. Van wat zclfflandigheid zyn de Nagels ?
A. De Nagels beftaan uit verlangde, verharde, en zeer
valt zamengevoegde hults tepeltjes: in den wortel, daar die
tepeltjes nog teer en dun zyn, zyn zy zeer gevoelig, maar
in de punt of top kunnen zy zonder pyn gefneden worden:
de Nagels zyn aan de ondergelegen huit zeer vaft gehegt: nogtans
kunnen zy in doode lichaamen lichtelyk met kokendwater
afgefcheiden worden.
V. Hoe worden de Nagels gevoedt ?
A. De Nagelen hebben gelyk alle andere huits tepeltjes
haare vaten, waardoor zy gevoedt worden, en groeijen dus
gelyk het hair, en worden ook op dezelve wys gevoedt.
V. Wat gebruik hebben de Nagels ?
A. Zy befchermen de vingers en de teenen, op dat ze
niet lichtelyk worden gequetft: zy maken voor de handen het
op-

Van de gemeene bekleedzelen des Lichaams. £ f
opligten van kleine dingen gemakkelyk, en dienen om de
jeukerige partyen te klouwen, ook verhoeden zy in de gang
der voeten de pynelyke aanftootingen.
V Wat moet men aangaande de Membrana adipofa, het
•Vetvlies, aanmerken?
• A. Men moet aanmerken, dat dit vlies hetgeheele lichaam
onder de huit bedekt, en met de huit zeer naauw isvereenigt:
daarenboven dat men het overal tuflchen de fpieren vindt, en
dat in magere menfchen deszelfs blaasjes van vet zyn ontbloot.
V. Waar uit is het Vet te zamcngejlelt ?
A. Het Vet wordt van het Slagaderlyke bloed afgefcheiden;
door het zelve loopen veel aderen en llagaderen, en wordt met
een vlies, dat uit verfcheide blaasjes beftaat, omringt.
V. Wat gebruik heeft het Vet, en het Vetvlies)
A. Het Vet en deszelfs vlies befchermt het lichaam tegen
de koude; het matigt de fcherpigheden; het houdt de huit end?
fpieren, als ook de andere deelen buigzaam; het belet de pynelyke
wryving of kneuzing; ook dient het, om de ledige
plaatzen te vullen, en de fchoonheid van het aangezigt, van
denhals, en van den boezem te'vermeerderen, en in tydt van
gebrek en ziekte verftrekt het wederom eenigerwyze voor
voedzel.
V. Wat is de Panniculus carnofus, het Vleezig Vlies?
A. Het is een vleefchachtige rok, en kan met recht onder de
gemeene dekzelen niet worden getelt, om dat het in den
menfch niet anders, als in het aangezigt, wordt gevonden,
In de beeflen is hettuffchcndehuitenhetvetgeplaaft, en dient
dezelve om de huit te bewegen.
D
Z\

* 6 Van de- Geleding der Beencèren in Bet gemeen.
V. H O O F D D E E L .
Van de Geleding der Beenderen in het gemeer
V. TTXEwyl de Beenderen aan het lichaam zyne gejla
\Jf geven, en eenige voorname Ingewanden bej
•ten; hoe worden de beenderen by malkander in hunne p
teniden en te zamen gevoegt)
A. Door Arihrofis, of Articulatio, Geleding.
V. Eer wy tot de geleding zelfs overgaan; zeg my eens, w
"men aangaande de Beenderen moet aanmerken)
A. (i) Dat ze, gelyk alle andere deelen, worden gevoedt
door het Slagaderlyke bloed; (2) dat zommige beentjes in
}
s moeders lichaam hunne volkomen groote hebben, 200 als
tnen inde gehoorbeentjes gewaar wordt; (3) dat meeft alle andere
beenderen in twintig jaaren hunne volkomentheid krygen;
(4) dat de beenderen der kinderen week en buigzaam zyn„
daarenboven dat zy ook veel meer beenderen hebben, als de
volwafibhenen; dewyl deaangroeizels, die in de kinderen byzondere
beenderen zyn, met 'èr tydt aan de beenderen groei*
^en en een eenigbeen uitmaken, en (5) dat de tanden groeijen
zoo lang de menfeh leeft.
V. Wat kan men nog meeromtrent'deBeenderen aanm
A. Men kan nog aanmerken,dat ze het lichaam onderfteunen
cnvaftigheid geven: datzedeHeriTenen, het Hart, en andere
ingewanden opfluiten; dat de tanden de fpys afbyten en in
kleine deeltjes maaien, dat de gehoorbeentjes het geluit aan
de gehoorzenuw mededeelen; dat de veelheid der beenderenen
hunne konftige fchikking maakt, dat wy op alle plaatzen
gèleedingen hebben, zonder welke men het lichaam niet kan
bewegen, nog geen eenen voet zoude kunnen verzetten.

fran de Geleding der Beenderen in hit gemeen. 2?
V. Zou men omtrent de Beenderen nog eenige aanmerkingen
kunnen maken}
A. Men zou 'er nog zeer veele kunnen optellen: ikzal'er
nog eenige weinige byvoegen, namentlyk dat het middenite
deel der beenderen, 't geen in kinderen het eerfte verhardt,
Diaphyjis wordt genaamt; dat de harde uitfteekzels der beenderen,
Apophyfes, na hunne gedaante Caput, hoofd; Cervix,
hals; Spina, doorn; Mucro, punt; Corona, kroon;
Stykides, priem, enz. worden genaamt: daarenboven worden
aan de kleine fpongieufe aangroeizels de naamen van Appendices,
enEpiphyfes toegeëigent; deze aangroeizels waflchen
aan de groote beenderen door tulTchen komende kraakbeenderen,
en dezelve zyn in de kinderen geheel kraakbeenig, en
na maten dat zy door den tydt veranderen en verharden, worden
zy Apophyfes, harde uitfteekzels: voorts vindt men in de
beenderen Cavitates, holligheden, als Foramina, openin*
gen, tot doorgang van aders en zenuwen; Meatus, oeiloo,'
te holligheden, voor het merg; Sinus, groeven, deze gaan niet
door en zyn als kuilen, gelyk de holtens der oogen, of als Ouiveh,
waar in zommige bloedvaten leggen ,eok dienen zy totgeledingen,
en deze zyn diep en worden Cotyle, of Acetabuhtm,
of ondiqj, en worden Glene, of Shms Glenoideus genaamt,
V. Hoe zyn de Beenderen aan malkanderengehegt}
A. De beenderen zyn aan malkander gehegt door Diar*
tbrofis, loflc geleding; door Synchondrofis, kraakbsenige geleding;
en Sinarthrq/is, vafte geleding.
r. ti'oe ^aiiierley Diarthrofis, Loffe Geleding, is'er)
A. Daar zyn drie zoorten, namentlyk Enarthrofis, diepe
geleding; Arthredia, ondiepe geleding, mGinglymus, onderlinge
ontfanging
V. Op hoedanig een wyze gefchiedt de Enarthrofis, Diepe
Geleding} D 4 A.

18 Van de Geleding der Beenderen in het gemeen.
A De diepe geleding gefchiedt, wanneer een rond hoofd?
van een been ontfangen wordt in eene ronde holligheid van
een ander been; gelyk in de geleding van het Femur, dycbeen
met het Jfchium 3 heupbeen.
V Wat is de Arthrodia, Ondiepe Geleding)
A. De ondiepe geleding is, wanneer het hol ondiep, of
vlak 'is, en het ontfangen hoofd daar maar op, of tegens
aan legt, gelyk in de geleding van het opperarm been met het
fchouwderblad. .
V Hoe gefchiedt de Ginglymus, Onderlinge Ontfanging
A. De onderlinge ontfanging gefchiedt, als twee beenderen
malkander beurtelings of onderling ontfangen, zoo dathet
hoofd van het eene been in de holligheid van het ander
beide ontfangt, en ontfangen wordt, gelyk men ziet van het
opperarmbeen met den elleboog: of zy gefchiedt , als een
been aan het eene eind een ander been ontfangt, en aan het
ander eind door het zelve been ontfangen wordt, zoo als iade
vereeniging van het groote Ellebeen met de kleine elleboogspyp
gefchiedt: of als een been aan het eene eind een ander
been ontfangt, en aan het ander eind door een derde been
ontfangen wordt, gelyk in de geleding der wervelbeenderen:
nog kan men tot de onderlinge ontfanging brengen
alle die geledingen, welke zich eigentlyk niet onderling
vereenigen, als ze maar alleen een uittrekkende en buigende,
doch geen zydewaartfche beweging kynnen maken , gelyk
in het gewrigt van het dyëbeen met het fcheenbeen te zien is.
V Hoe gefchiedt de Synchondroüs, Kraakbeenige Geledi
A. Zy gefchiedt, als de einden van twee beenen aanmalkander
vereerïigt worden door middel van een tulTchen komend
kraakbeen, en zoo worden de lichaamen van de Vertebr#i
wervelbeenderen, en de einden van_.de Cofla, ribben
3

Van de Geleding der Beenderen m het gemeen. 5p
ben, en het Sternwn , borftbeen , aaa malkander gehegt.
V. Wat is dè Synarthrofis, Vajle Geleding)
A. Het is een geleding zonder beweging: zy gefchiedt, of
door Sutura, naden, of door Gomphofis, fpykervvyze geleding.
V. Wat is de Geleding door naden)
A. Zy is een zaag- of tandachtige invoeging van twee
beenderen: daar zyn waare en valfche naden: de waare zyn
(kSutura Coronalis, Sagïttalis, en Lambdoidea, de Kroon-,
Pyl-, en Winkelnaad: de valfche zyn Sutura Spnria; men
vindt ze aan de heupbeenderen: ook gefchiedt deze geleding
door een ftreep of linie, en wordt dan genoemt Harmonia,
en Coagmentatie.
V. Wat mbet men omtrent de Naaden van de beenderen van
het hoofdkiamnerken)
A. Dat het harde herflenvlies aan dezelve is vaftgehegt,
en dns a!s opgehouden wordt; dat 'er bloedvaten en zenuwen
door gaan; dat men op de naaden geen trepaan moet
ftellen: dat derzelver onvolmaaktheit in de geboorte grooten
dienft doet, om dat de beenderen van het hoofd daardoor over
malkander kunnen fchuyven; en dat in quetzingen van het'
hoofd de fcheuren van het bekkeneel niet zouden doorgaan over
het geheele hoofd.
V. Hoe gefchiedt de Gomphofis, Spykerivyze Geleding}
A. Deze gefchiedt, als het eene been in het ander hegt
gelyk een fpyker in een link hout: en op deze wy ze gefchiedt
de geleding der tanden in hunne kasjes.
• V. Zyn "er ook Geledingen door zamenvoeging ?
A. Ja, behalven de Synchondrofts, kraakbeenig« zamenvoeging
, zyn 'er nog zamenvoegingen door banden, peezen,
vliezen, en fpieren, en deze worden genaamt Syneurofis,
Syntenofis, Synymenfis, en Syffarcofis,

go Van alle de Geledingen der Beenderen 'in hepbyzonder»
VI. HOOFDDEEL.
Van alle de Geledingen der Beenderen in het
byzonder.
y y f Qe wordt het Os Frontis, Voorhoofdsbeen, verse*
XJ. nigt met de OiFa Sy ncipitis, Opperhoofds beenderen.
A. In kinderen door vliezen, maar in volwaiTehenen door de
Sutitra Coronalis, Kroönnaad.
V. Hoe gefchiedt de vereenig'mg van het Voorhoofdsbeen met
de neus-, de kaak-, en de traanbeenderen ?
A. Door Sutura Tranfverfalcs, owarfche naaden.
V. Hoe wordt het met de jukbeenderen, met het zeef been,
en met het wiggebeen zamengevoegt ?
A. Het voorhoofdbeen wordt met de jukbeenderen door
Harmonia, een linie, met het zeef been door den zeefsbeensnaad,
en met het wiggebeen door den wiggebeensnaad zamengevoegd.
V. Hoe worden ^OtTaSyncipitis, Opperhoofdsbeenderen,
met malkander vereenigt)
A. Door de Sutura Sagittalis, Pylnaad.
V. Hoe met het voorhoofdsbeen ?
A. Door den Kroönnaad.
V. Hoe met het Os Occipitis, Agterhoofdsbeen, metdeOih
Temporalia, Slaapbeenderen, en met het wiggebeen}
A. Zy worden met het achterhoofdsbeen door den winkelnaad,
met de llaapbeenderen door de fchubwyze naaden,
en met het wiggebeen door den wiggebeensnaad verecnigt.
V. Hoe wordt het Os Occipitis, Achterhoofdsbeen, met de
opperhoofds beenderen, met de flaapbeenderen, met het wiggebeen,
en met den eerjlen wei vel van den hals te zamen gevoegt?
Ai

Tan alle de Geledingen der Beenderen in het byzonder. j*
A. Met de opperhoofds. en flaapbeenderen door den win­
kelnaad, met het wiggebeen door overeenkomft, enmetdea
S d r C e n e d u b b e l d e
Sing ^ °° ^diepe ge--
V. Hoe gefchiedtdevereenigingvan de O/Ta Triquetra DrJs
tXeT J£Sy
^ ^ acbterh0
^ «>
A. Deze vereenigen zich door hunne naaden
. ^^^^^O^Temporalia, SI aapbeenderen, met
de opperhoofds beenderen, met het wiggebeen, met het acler-
hoofdsbeen met de jukbeenderen, en met de onderjle kaakL
mengevoegt ?
J a
A. Met de opperhoofds beenderen , en met het wiggebeen
door fchubwyze naaden; met het achterhoofdsbeen dofr den
^kelna^m^
en met de onderfte kaak door ecnedubl^oiKÏepe^S
F. Hoe gefchiedt de vereenigingvan het Os Sphanoideum'
Warnet het achterhoofdsbe^
foegbeen, verhemeltensbeenderen, kaakbeenderen, MblZl
deren, voorhoofdsbeen, en met de opperhoofdsbeenderln "
A. Deze vereeniging gefchiedt met het achterhoofdsbeen
door overeenkomft met de flaapbeenderen door fdX v_e
naaden met het zeefbeen door den naad van het S
met het ploegbeen, de verhemeltensbeenderen, e^ met de
kaakbeenderen door Harmonia, linie of overeenkomft met
de jukbeenderen het voorhoofds-been, en met de JpoT
? ?
hoofdbeenderen door den naad van het wjWebeen
V. HoewordthetOsLtmoióes, Zeef been, vereenm met
het voorhoofdsbeen, met het wiggebeen, met hetplSen' Zt de neus- de traan- en met de kaakbeenderen > g
'
A Het zeefbeen wordt vereenigt met hét-voorhoofdsbeen
door

3 i Vm alle de Geledingen der Beenderen m het byzonder.
door d-n naad van het zeeten; met het wiggebeen, door
den wiggebeensnaad, en met hetploegbeen, de neus-, traan-,
in kaakbeenderen door overeenkomft. .
K Hoe verbinden zich de OfTa Auditus, Gehoorbeentjes )
A De hamer verbindt zich met het aanbeeld door onder^
hW vafte geleding; het aanbeeld wordt met het ronde beente
verbonden door ondiepe vafte geleding; het ronde beentje
wordt vaftgehegt met den ftegelreep door kraakbeen; de voet
met het ovale venfter door vliezen, en deze alle worden met
het trommelvlies door vliezen te zamen vaftgemaakt.
V. Hoe worden de OfTa Nafi, Neusbeenderen, te zamen ge
^A* Zy worden te zamen gevoegt door Harmonia, overeenkomft,
maar met het voorhoofdsbeen worden zy door een
dwarichen naad vereenigt, en met de kaakbeenderen, en met
het middenfehot van het zeefbeen door overeenkomft.
V. i/^W^OffaLachrymalia, Traanbeenderen, met
let voorhoofdsbeen, de kaakbeenderen, en met het zeefbe
^7 De" vereeniging met het voorhoofdsbeen gefchiedt door
cendwarfchen naad, maar de zamenvoeging met de kaakbeen,
deren, en met het zeefbeen, door overeenkomft. ,
K Hoe wordende OfTaZygomatica, Jukbeenderen,vereemgU
A Zv worden met het voorhoofdsbeen door overeenkomft,
met de kaakbeenderen, en met de uitfteekzels der flaapbeenderen
door overeenkomft, en met het wiggebeen door den wig,
gebeens naad vereenigt.
h
V. D^OfTaMaxillana, Kaakbeenderen, wordendoot ove
eenkomft verbonden : maar hoe worden zy met het v
hoofdsbeen , met de neus- en de traanbeenderen ,jM•M
ze^

Van alk de Geledingen der Beenderen in het byzonder. 33
heenderen, met het ploegbeen en tnet de tanden , vereenigt )
A. De kaakbeenderen worden met het voorhoofdsbeen door
den dwarfchen naad verbonden; en met de neusbeenderen,
met het zeefbeen, met de jukbeenderen , met liet wiggebeen,
met de verhemeltens beenderen , en met het ploegbeen door
overeenkomft te zamen gevoegt; maar de geleding der tanden
gefchiedt door de fpykerwyze invoeging.
V. Hoe gefchiedt de zamenvoeging van de OfTaPalati, Verhemeltensbeenderen
)
A. De Verhemeltensbeenderen worden met malkander, als
ook met dó kaakbeenderen, met de fpongieachtige beenderen,
met het ploegbeen, en met het wiggebeen door Harmonia,
overeenkomft, te zamen gevoegt.
V. Hoe wordt het OsVomer, Ploegbeen, met de kaakbeenderen,
met de verhemeltensbeenderen, met het wiggebeen, en
met het zeefbeen vereenigt )
A. Door overeenkomft.
V. Hoe wordt de Maxilla Inferior, Ondcrfle Kaak met dei
Jlaapbeenderen te zamen gehegt )
A. Door ondiepe loüe geleding, en ten aanzien der banden,
door Syndesmofis, ten opzicht van de tufTchen leggende
kraakbeenderen, door Synchondrofis, en wegens defiaapfpier
door Syffarcofis.
V. Hoe worden de Dentes, Tanden, in hunne kasjes vajl
gemaakt)
A. Door de fpykerwyze invoeging en het tandvleefch.
V. Op watmanier wordt hef OsHyoides, Tongbeen, aan
de onderfte kaak, aan het priemswyze uitfteekzcl, en aan hei
horftbeen vaft gehegt)
A. Door vleefch.
V. Hoe wordt de Atlas, Waerelddrager, aan de knokken
E van

24- Van alle de Geledingen iet' Beenderen in het byzonder.
van het achterhoofsdbeen, en aan den ommedraaijer vafl gfi
maakt)
A. Aan de knokken of uitfteekzels van het achterhoofdsbeen
door eene dubbelde ondiepe geleding, en aan denomraedraai»
jer door onderlinge ontfanging.
V. Hoe gefchiedt de zamenvoeging van de Vertebrat verse j
Ware Wervelen}
A. Dc ware wervelen worden voorwaarts met malkander
gevoegt door kraakbeen, en achterwaars door onderlinge loffe
geleding.
V. Maar hoe wordende Vertebrae Spuri^e, Valfche Wervelen
met malkander vereenigt)
A. In kinderen gefchiedt deze vereeniging door kraakbeen f
maar in oude menfchen door overeenkomft.
V. Hoe wordt bet Os Sacrum, Heiligbeen, met denlaajlen
lenden wervel, met de darmbeenderen, en met het Jlietbeen
zamen gevoegt)
A. Door kraakbeen.
V. Hoe gefchiedt de vereeniging van het Sternum, Bor/l*
leen, met de ribbens, met de Jleutelbeenderen, en met het
tmgebeen)
A. Dc vereeniging van het borftbeen met de ribbens, en
de fleutelbeenderen gefchiedt door kraakbeen; maar met het
tongebeen door vleefch.
V Hoe worden de Cofbe, Ribben, te zamengevoegtï
A. Zy worden met malkander door vleefch te zamen gevoegt;
maar met de wervelen van de rug gefchiedt de zamenvoeging
door de rondom bewegende geleding, en met het
borftbeen door kraakbeen.
V. Hoe worden de Claviculae, Sleutelbeenderen, dan malr
Ssmder gevoegt}
M

Van alk de Geledingen der Beenderen in hei byzonder. 3 §•
A, Zy worden aan malkander gevoegt door banden.
V. Hoe worden zy met het borftbeen, met defchouwderblaêen,
én met de bovenfte ribben vereenigt)
A. Met het borftbeen, en met de fchouwderbladen door
kraakbeen, en met de feovenfte ribben door vleefch.
V. Hoe worden de Scapulae, Schouw derbladen, met het opperarmbeen,
met de Sleutelbeenderen , en met de wervelbeenderen
te zamengevoegt)
A. De Schouwderbladen worden met het opperarmbeen
door ondiepe loffe geleding ; met dc fleutelbeendercn door
kraakbeen en met de wervelbeenderen door vleefch te zamen
gevoegt.
V. Hoe worden de OfTa Innominata, Ongenaamde Beenderen,
dan een gevoegt ?
A. In kinderen worden zyaan een gevoegt door kraakbeen,
en in oude menfchen door overeenkomft.
V. Hoe gefchiedt derzelver geleding met het Dyëbeen)
A. Door diepe lofle geleding.
V. Hoe wordt bet Os llion, Darmbeen, met het heiligbeen
verbonden)
A. Door kraakbeen en vliezen.
V. Hoe worden de OJOTa Pubis, Schaambeenderen, met malkander
gehegt)
A. In jonge menfchen door kraakbeen, en in ftokouden
door overeenkomft.
V. Hoe gefchiedt de geleding van het Os Humeri, Opperar
mbeen, met hetfchouw derblad, met het el lebeen, en met het
fpeekbeen)
A. Met het fchouwderblad door ondiepe lolTe geleding,
met het ellebeen door onderlinge' Me geleding, en met het
ipeekbeen door ondiepe loflê geleding.
E % K

gó Fan alle de Geledingen der Beenderen in Ut byzonder.
F. Hoe wordt het Ellebeen met het opperarmbeen, met htt
fpeekbeen en met de voorhand te zamen verbonden f
A. Het Ellebeen verbindt zich met het opperarmbeen door
onderlinge lolTe geleding, met het fpeekbeen onder en boven
door rondom bewegende geleding % en met de voorhand door
©ndiepe lolTe geleding.
F. Hoe wordt^föRadius, hef Speekbeen, methetopperarmbeen
, met het ellebeen, en met de voorhand te zamenvoegt ?
A. Het fpeekbeen wordt met het opperarmbeen door ondiepe
lolTe geleding, met het ellebeen aan beide de eindens
door rondom bewegende geleding, en met de voorhand door
ondiepe loffe geleding te zamengevoegt.
F. Hoe worden de OlTa Carpi, Beenderen der FoorhandV
ie zomen gevoegt l
A. Zy worden in het byzonder met malkander door ondiepe
vafte geleding te zamen gevoegt ; maar de zamenhech»
ting der twee ryen gefchiedt door onderlinge vafte geleding;,
•voorts worden de beenderen van de voorhand met hetelle- en
fcet fpeekbeen door ondiepe loffe geleding, en met de beenderen
van de nahand door onderlinge vafte geleding te zamen
gehecht.
F. Hoe worden de OfTa Metacarpi, Beenderen der Nahand, -
met malkander verbonden^
A. Het eerfte been van dë nahand wordt met het tweede
door onderlinge vafte geleding verbonden, het tweede met
het derde, en het derde met het vierde door ondiepe vafte geleding:
voorts worden zy met de beenderen der voorhand
door onderlinge vafte geleding, en met de eerfte geleding,
der vingeren door ondiepe loffe geleding te zamen gevoegt.
F. Hoe worden de Offa Digitorum, Beenderen der VingerS
fe zamen gevoegt)

Fan alle de Geledingen der Beenderen h het jtyzonder.
A. De eerfte ry dezer Beenderen hecht zich aan de heenderen
der nahand door ondiepe loffe geleding, en de tweede
ry wordt met de eerfte, en de derde met de tweede, en de
«erfte met de tweede door onderlinge loffe geleding te zamen
gevoegt»
F. Hoe gefchiedt de geleding van het Os Femoris, Dyëbeen,
met de ongenaamde beenderen , met het fcheenbeen, en
met de kniefchyf ?
A. Zy gefchiedt met de ongenaamde beenderen door diepe
loffe geleding, met het fcheen been door onderlinge loffe
geleding, en met de kniefchyf door vleefch en onderlinge
ontfanging.
F. Hoe wordt de Tibia , of het Scheenbeen, met het dyëheen,
het kuitbeen,. de kniefchyf, en met het kootbeen te zamen
gevoegt ï
A. Het Scheenbeen wordt met het dyè'been door onderlinge
loffe geleding, met het kuitbeen door ondiepe vaft©
geleding, met de kniefchyf door banden en onderlinge ontfanging
en met het kootbeen door onderlinge loffe geleding,
te zamen gevoegt;
V. Hoe wordt de Fibula, of het Kuitbeen vajl gehegt)
A. Het Kuitbeen wordt vaft gehegt met het fcheenbeendoor
ondiepe vafte geleding, en met het kootbeen door ondiepe
loffe geleding.
F. Hoe wordt de Aftragalus, of het Kootbeen met hef
fcheen-, en kuitbeen, met hei fchipwyzebeen , en met het hielbeen
te zamen gevoegt ?
A. Met het fcheen-, enkuitbeen gefchiedt de samenvoeging
door diepe loffe geleding, met het "chipwyzebeen door
diepe vafte geleding, en met het hielbeen door onderlinge
vafte geleding,.
E 3- B

38 Van alle de Geledingen der Beenderen in het by zonder.
V. Hoe gefchiedt de geleding van hst Os Calcis, Hielbeen ^
met htt kootbeen, en met het teerlingswyzel een)
A. De geleeding van het hielbeen met net kootbeen gefchiedt
door onderlinge vafle geleding, en met het Teerlings 1
-
wyzebeen door ondiepe vafte geleding.
V Hoe wordt het Os Scaphoides, Schipwyzebeen, met het
kootbeen, de drie bytelbeenderen, en met het teerlingswyze
been te zamen gevoegt )
A. Het Schip wyzebeen wordt met liet kootbeen door diepe
vafte geleding ; en met de drie bytelbeenderen, en het
teerlingswyzebeen door ondiepe vafte geleding te zamen gevoegt.
V. Hoe wordt het Os Polymorphon, Teerlingswyzebeen,
met het hielbeen, met het fchipwyzebeen, met het buitenfte
bytelbeen , en met de twee laafte beenderen van de navo
vaft gehegt)
A. Door ondiepe vafte geleding.
V, Hoe worden de drie Olïa Cuneiforma, Bytelbeenderen,
vereenigt )
A. Zy worden met malkander aan het fchipwyzebeen, en
aan het teerlingswyzebeen door ondiepe vafte geleding, en
aan de drie eerfte beenderen der navoet door ondiepe loffe
geleding vereenigt.
V. Hoe gefchiedt de geleding van de OiTa Metatarfi, Beenderen
van de Navoet, met de drie bytelbeenderen, het teerlingswyzebeen,
, en met de eerfte ry beenderen der vyf teene
A. De geleding van de beenderen van de navoet met de drie
bytelbeenderen, en het teerlingswyzebeen gefchiedt door ondiepe
geleding; en met de eerfte ry van de beenderen der vyf
teenen door onderlinge ontfanging.
V. Hoe worden de Beenderen van de Teenen en van de N
doet met malka.Jer verbonden) A°

Fan alk de Geledingen der Beenderen in het byzonder. %f
A. Door onderlinge ontfanging.
F. Hoe worden de OiTa Sefamoidea, Zaadbeentjes, met
andere beenderen te zamen gehegt)
A. Deze zamenhechting gefchiedt mede door onderlinge
ontfanging.
F. Dewyl de kennis van de geleding der beenderen van de
grootjle noodzaakelykheid in de Heelkonjl is, zoo om de ontledingen
te her/lellen, als om de infny dingen, welke dikwils ontrent
de geledingen moeten verrigt worden, zoo zullen wy
nog onderzoeken de deelen, die de geledingen bevorderen:
welke zyn die)
A. Zy zyn of'Adjuvantia, hulpdeelen, welke de zamenhechting,
beweging, en verfcheide zoorten van geledingen
te weegbrengen; tot dezelve behooren de banden, het vet,
of fmeer, het kraakbeen, en de gedaantens van de eindens
der beenderen: ofzy zyn Coadjuvantia, meedehelpende deelen,
en deze zyn, die de Banden verfterken, en de beweeging
der leeden verligten, zoodanige zyn de Peezen der Spieren,
wanneer ze de banden der geledingen vereenigen, of
dezelve ten deelen omwinden: ook kunnen de Zaadbeentjes
hier toe gebragt worden,
F. Onder de Adjuvantia, Hulpdeelen, zyn onder anderen
opgetelt de Ligamenta, Banden; door welk een band wordt
het onderfte kaakbeen met de Jlaapbeenderen vaftgehegt ?
A. Door het Ligamentum Clrculare, of den JRingswyzeband:
deze band is fterk, dog niet heel vaft gefpannen: hy
neemt zynen oorfpronk van de Sinus Glenoideus, vlakke groef
des flaapbeens, en omvat de gantfche knok der onderfte kaak^
om welkers hals hy zich vervolgens vafthegt.
F, Hoe gefchiedt de vafthegting van het hoofd met het eer-
Jle wervelbeen, of den Atlasï

4ö- Van alle de Geledingen der Beenderen in het bizonder,
A. Deze yafthegting gefchiedt rondom door een' breederï
band', Ligamentum latum: hy neemt zyn begin aan het achterhoofdsbeen:
deszelfs vliesachtige gedeelte bekleedt de wer,
velbeenderen inwendig.
V. Wordt deze Breede Band alleen aan het hoofd, en het eerüe
wervelbeen, en niet aan het tweede wervelbeen vaflgehegt ?
A. Hy wordt alleen aan het hoofd en het eerfte wervelbeen
vaftg'ehegt: want het tweede wervelbeen wordt door eenen
fmallen band, Ligamentum teres, die zeer fterk is, aan deszelfs
tandwyze uitfteekzel, en het aditerhoöfdsbeen na by het
groote gat vaft gemaakt.
V. Heeft de Atlas, Waerelddrager, ook banden, waardoor
hy wordt vajl gemaakt ?
A. Ja, hy heeft niet alleen banden, maar ook peezen: hy
heeft'een Ligamentum Semicirculare, fterke halfronde band
aan de binnen zyde van voren: deze heeft een dwarfchenloop,
om het tandwyze uitfteekzel der volgende wervelen te omvatten,
en te hechten , op dat het Rugmerg niet zou befchadigt,
of gedrukt worden: ook heeft hy een Ligamentum
Membranaeeum, vliezige band; deze bindt de vier eerfte
halswervelen in en uitwendig rondom aan malkanderen valt
De peezen, die men als meedehelpende deelen moet aanmerken,
komen van de in- en uitwendige, als mede van de
fchuinfche fpieren. .
V. Worden de Wervelbeenderen ook door banden verjterkt?
A Ta, zy worden na de lengte des ruggegraats door fterke
halfronde banden , die voor en zyde waarts over de lichaamen
der wervelen uitgebreidt worden, gehegt: daarenbo-
A a„ oiu^pwprup'pn nr>£r door eenen anderen vezel- en
kraakbeenigen band te zamen je voegt; deze band ftamt af van
-p «. , „„ .„Afrit tYlPf rloTO V»
dedaar tuilchenleggenaeKraanDeenueiw.,cu wwuimu
c
om-

Van alk de Geledingen der Beenderen in het byzonder. 4^
omkleedt, opdat zy in het buigen niet van malkander zouden
wyken: nog worden al hunne zydelyke uitlleekzelg en
achterfte graaten door vliezige banden te zamen gehegt: inwendig
gaat door den ganfchen Ruggegraat een andere vliesachtige
band, die de binnenfte holligheid van boven tot beneden
bekleedt, en de wervelen te zamen bindt: eindelyk
worden de wervelbeenderen nog door mede helpende deelen
vaftgehegt, namentlyk door Peezen van de daar aan vaft
gehegte Spieren.
V Worden aan de Ribben ook banden toegevoegt ?
A. Ja, want zy zyn niet alleen aan de wervelbeenderen
des rugs door fterke banden vaftgehegt, dewelke van de zydfche
uitfteekzels voortkomen ; maar zy worden ook aan het
Borftbeen met behulp van het tulTchenkomend kraakbeen
door dunne banden vaftgemaakt; daarenboven worden zy aan
wederzyden door-de Peezen van de boven- en onderribbige,
als mede van de driehoekige borftlpieren vaftgehegt.
V. Wordt het Heiligbeen ook door banden en meedehelpende
deelen vaftgemaakt ?
A. Het Heiligbeen wordt met de ongenaamde beenderen
door twee fterke breede banden vaftgemaakt: daarenboven
wordt het met Peezen, die van de byliggende ipieren voortkomen,
vaftgehegt.
V. Heeft het Schaambeen ook een band?
A. Ja, want boven over het gat is een dunne band gefpannen,
dewelke de Stopperlpieren van malkanderen onderfcheidt.
V. Heeft het Opperarmbeen ook banden en peezen, waarmede
het wordt vaftgehegt ?
A. Het Opperarmbeen wordt aan het fchouwderbladt door
een' grooten breeden band, Ligamentum Orbiculare, ofArti-
F culatorium,

£?. Tan alk de Geledingen der Beenderen in het byzonder.
culatorium, ronde of geledingsband, vaftgehegt; in dezeir
band is de geheele knok van het Opperarmbeen beiloten: hy
heeft zyn begin van den rand der fchouwderblads holte, en
eindigt onder het hoofd des Opperarmsbeen : daarenboven
worden de twee Broceffus Coracoideus, Ravenbeks uitfteekzels
, en het Acromion, Schouwderbeens uitfteekzel, nog door
een' breeden fterken band aan malkander vaftgemaakt: onder
dezen band gaat de lange Pees van de tweehoofdige Spier,
en maakt, als een meedehelpend deel, een fterken peesachtigen
band: eindelyk vindt men hier nog vier medehelpende Peezen
nevens malkanderen, die van de kleine ronde, boven-,
en ondergratige , en onderfchouwderblads fpieren hunnenoorfpronk
hebben.
ft. Welke banden heeft het Ellebeen t
A. Het Ellebeen heeft twee zydfche banden; de eerfte
neemt zyn begin aan de binne zyde ter lengte van een duim
Tan de inwendige en onderfte knok des Opperarmbeens 3
Ontrent daar de binnenfte Speeksbeens fpieren benevens de
Palms- en de hooge Spieren haaren oorfpronk nemen ; van
daar loopt hy tot aan de verhevenheid van het Ellebeen, waar
aan hy wordt vaft gehegt. De tweede is uitwendig en ontrent
van de zelfde lengte, maar is breeder: deze neemtzyn
begin van de buitenfte knok van het Opperarmbeen ; hy
omvat het hoofd van het Speekbeen en ftrekt tot aan de buiten
zyde van het Ellebeen. Onder deze twee banden legt
nog een ronde band, dewelke het geheele lid omkleedt; hy
neemt zyn begin onder aan het Opperarmbeen rondom boven
de voorfte en achterfte holligheid T en omvat zöo wel
het Elle- als liet Speekbeen: eindelyk, zyn tot meede helpende
deelen aan het Ellebeen toegevoegt van voren de binaenfte
Armfpier 5 en van achteren de oplichtende buitenfte

Fan alk de Geledingen der Beenderen in het byzmder. 4 5
fte Ar^pier, en de lange- en korte Ellebeens fpieren
F Door welke banden wordt het Ellebeen met het Speel
been nog zamen gehegt ? eK
-
>ermeamm, ot den tuffchen band, welke ook Membram LI
gamentofa genaamt wordt, te zamen verbondenTlzTband
itrekc z.ch over de geheele ti,ITchenwydte tuffeletóde de
pypen: voorts drenen tot meede helpende deelen de Peezet
van de aehteromkeerende korte-, vooromkeerende rondeen
van de vierkante Spieren. '
V. Wat voor banden vindt men in de voorband*
o r d v i n d t m e
,„ V ? ff « verfcheide banden: als daar
ayn (i) het Ligamentum anmlare, of de rimjwvze banddeze
band wordt uit twee banden té aanren geS-deït'
o o r r r o n k
atS 22£ P «** *n duinf, en loopt tot
mOjJuulumPtJiprme, en maakt een boog, waar inde vin-
S S ' H D
^ 0
^ ? ' * « omvat de
d e b t e n f t e E l l e
ren »l« r j "' " e n
Speekbeens fpieren
als een fcheede, en (trekt zich uit tot aan de buiten!}*
zyde des Speekbeens : (a) het tigameWm OHSLS? of
lund, en het Ellebeen omvangt: (3) de twee zydfche banoen,
de b.utenfte a de breedfte, en heeft zVn te m „X
aan het Speekbeen, en eindigt in het Bytelwyz" Entje de
bmnenfte, d,e zoo breed „iet is, komt van het Pr emwvze
«mfteekze van het Ellebeen, en loopt langs de zyde v^den
kiemen vmger, en eindigt aan het ojieAmutiZme
haakswyze Beentje i ( 4) het Ligamen'um Genera of 2
algemeene band ; deze is zeer vtft en bedekt le1 beentS
van de.voo.hand I hy neemt zyn begin boven ofde hand aï«
l 2
de

44 Van alle de Geledingen der Beenderen m Ut byzonder.
de eerfte ry dezer beentjes; onder den ronden band gaat hy
m alle de beenderen van de nahand: (5) het Ligamentum
"particulare , zynde de byzondere band, dewelke de twee
ryen van de beenderen des voorhands aan malkander bind:
(6) verfcheide Ligamenta individudlia, onverdeelde banden,
waardoor yder beentje in het byzonder aan zyn naaft aangelegen
deel gehegt wordt. B&alven deze Adjuvantia, hulpdeelen,
200 moet men nog den gemelden Ring wyzen band, als
een meedehelper der andere banden, aanmerken. Watdemeenigvuldige
peezen, dewelke in de voorhand worden gevonden,
aanbelangt, zy komen van de Spieren voort, et doen
zeer weinig tot de zamenhechting van de beenderen van de
y
° 0
p ZÏ
Bnor welke banden worden de Beenderen van de Naland
te zamen gevoegt ?
A Door korte ronde banden: zyzyn dubbeld, en leggen
op malkander, de buitenfte is dik, maar de binnenfte zeer
dun- nog worden de beenderen van de nahand door het Ligamentum
transverfum, ofdendwarfchenband, welke over
dwars aan het vlakke van de hand legt, te zamen gehegt
V Zyn de Vingers ook door banden te zamen gehegt i
A De beenderen der Vingeren worden niet alleen door
banden, maar ook door peezen en zaadbeentjes te zamen
gevoegt De banden zyn (1) de dwarfehe band, welke de
vier vingers zonder den duim met de nahand- te zamen
hegt: deze band neemt zyn begin van de pees der palmfpkr,
en voegt zich met den bandachtigen koker der fpieren,
die de Vingers buigen , en eindigt op de zyden der Vingeren.
Wat de Duim aangaat, die heeft een band met de beenderen
van de nahand gemeen: (2) de ronde geledings banden,
Ligamenta Orbimlaria Artiestoria genaamt, deze

. Van alle de Geledingen der Beenderen in het byzmder. 4*5"
pmtrekken alle de geledingen: (3) de Ligamenta Lateralid,
zyden banden, deze leggen aan beide zyden der geleding
boven op de voorgaande: nog worden de beenderen der Vingeren
door Coadjuvantia, meede helpende deelen, te zamen
gehegt, namentlyk door de volgende peezen, (1) van boven
door de peezen van de fpieren, eigen en gemeene uitftrekkers
genaamt, welke ook aan de bovenfte geleding der
Vingeren den voornoemden koker of fcheede door breede banden
van beide zyden vafthegten; (2) van onderen wordt deze
bandachtige koker aan alle de geledingen in de lengte vaft gehegt,
(3) aan de zyden zyn de peezen van de Ipieren, nahalende
en afkeerende genaamt: eindelyk vindt men tuffchen
de geleding der vingeren zaadbeentjes, die de beweeging der
geledingen gemakkeiyk maken.
V. Welke banden zyn het, die het Dyé'been met het Heu-pebeen
vereenigen?
A. Het Dyé'been wordt met het Heupebeen vereenigt'
door eenen ronden band: deze neemt zyn begin aan den
buitendien rand van het Acetabulum, diepe pannetje van het
Heupebeen, en eindigt in den hals van het Dyëbeen: deze
band is de fterkfte en de grootlte van alle banden: deszelfs
Fibra, vezelen, die zeer duidelyk zyn te zien, loopen dwars,
fcheef, en na de lengte over het hoofd des Dyëbeens: ontrent
de bilfpieren en den grooten omdraaijer is dezelve het
dikft, alwaar hy byna een quart van een duim dikte heeft :
nog worden deze beenderen te zamen gevoegt door een'
langwerpigen ronden band: deze is kort en fterk: hy heeft
zyn begin in de holte van de pan van het Heupebeen, en
hegt zich midden in den groef boven in het hoofd' des Dyëbeens
: in de geleding van deze beenderen vindt men wel
yeelen fpieren, welker peezen over den ronden band loopen r
F 3 maar

46 Van alk de Geledingen der Beenderen in het bjzonder.
maar alzoo zy niet aan den band zyn vaftgehegt, kunnen z«
niet wel onder de meede helpende deelen gerekent wordan.
V. Welke banden vindt men aan het Scheenbeen?
A. De banden, welke men aan het Scheenbeen ontdekt,
zyn veele: boven aan heeft het drie banden, namentlyk een boven,
en twee ter zyden: de bovenfte, die ook de voorfte is,
is breed en fterk; hy neemt zyn begin onder uit de Kniefchyf,
en plant zich in de voorfte verheventheid aan het Scheenbeen:
de band aan de buitenfte zyde is fmal, dog fterk: hy neemt
zyn begin van de buitenfte verhevenheid van het Dyëbeen en
plant zich in de bovenfte knok van het Kuitbeen, regt onder
de pees van de Mufculus biceps, tweehoofdige Spier; de
band aan de binnenlte zyde is zoo fmal niet, maar hy is
zwakker; hy komt van het binnenfte uitfteekzel van hetDyëbeen,
en loopt omtrent drie vingeren breed neder waards, en
wordt in het Scheenbeen binnewaards bezyden de Kniefpier
vaftgehegt. Boven deze banden zyn 'er nog drie binnen banden,
twee fmalle, en een halfmaanswyze: de fmalle zyn kort en
matig dik; zy hechten het Dyëbeen met het Scheenbeen vaft:
zy nemen hun begin uit de holligheid van het Dyëbeen tusfchen
beide de knokken aan de zyde, en gaan kruisgewyze
tot aan het verheven deel des Scheenbeenshet welk zichtusfchen
de twee ondiepe groeven vertoont. De halvemaanswyze
band vereenigt aan beide zyde den Kraakbeenigen band
met de Kniefchyf. Onder de drie eerft genoemde banden
vindt men in't midden een' ronden band; deze omvar de geheele
geleding en de Kniefchyf: hy begint rondom aan de
onderfte knokken van het Dyëbeen, en eindigt in den rand
van de groef van het Scheenbeen. „
V. Worden het Scheenbeen ook meede helpende deelen t
voegt? ?
^ t A.

Fan alk de Geledingen der Beenderen in het byzonder.
A. Ja, want buitenwaarts ontrent de Kniefchyf vindt
men de Peezen van de groote buiten en binnen Spieren als
mede van de Dyêbeens fpier: achterwaarts worden gevonden
de Peezen van de Kuit-,, Plant-, en Kniefpieren: buitenwaarts
is de Pees. van de Knie fpier, en binnenwaarts de Pees
van de halfzenuwachtige fpier.
F. Welk zyn de banden van het Kuitbeen?
A. Het Kuitbeen heeft een vliezigen band: hy hegt het
Scheen- en Kuitbeen naar de lengte te zamen, en dient tot
fteunzel van veele Spieren: daarenboven zyn aan het boven
fte gedeelte vier korte dikke banden, namentlyk aan yderzyde
twee, en een dunne ronde band: aan het onderfte deel
zyn^ eeven dezelve zoort van banden in gedaante en in
F. Worden de beenderen van de Foorvoet ook door banden
te zamen gehecht ?
A. De beenderen van de Voorvoet worden door verfcheide
banden te zamen gehegt: (j) heeft de Voorvoet een ringband;
deze heeft zyn begin van het Hielbeen van boven onder
de Pees van de voorfte Spier van het Kuitbeen: hy loopt
over de Pees van de groote üitftrekker fpier, en eindigt in
het gemeene vlies der Spieren: (i) heeft de Voorvoet bfnnewaarts
een zydelingfchen band: deze heeft zyn'oorfpronk van
de binnenfte Knokkel onder de Kuitbeens fpier , en breidt
zich fchuins over de geleding, en wordt ten deele in het ge
meene vlies der Spieren, en ten deele in het Hiel- en Kootbeen
vaftgehecht: (3') ontfangt de Voorvoet buitenwaards
een zydehngsfehen band; deze heeft zyn begin van de buitenfte
Knokkel, en loopt aan dezelfde zyde naa de Hiel
Deze drie banden hebben gemeenfehap met de Kniefpier die
Zich- tot hier toe uitftrekt, en maken byzondere kokers of
ièhee»

48 Van alk de Geledingen der Beenderen in het h'zonder.
fcheeden, waardoor de Peezen van verfcheide Spieren gaan:
(4) heeft de Voorvoet aan de binnenfte zyde twee fterke banden,
Ligamenta lateralia propria genaamt; zy leggen onder
de pees van de achterfte Scheenbeens fpier, en hebben
hunnen oorfpronk van de binnenfte Knokkel, en planten
zich in het Kootbeen aan dezelfde zyde: (?) aan de buitenfte
zyde heeft de Voorvoet drie banden, waar van 'er twee
m het Kootbeen, en een aan het Hielbeen aan dezelve zyde
gehegt worden : zy hebben hun begin aan de buitenfte
Knokkel- (6) boven op de beenderen van de Voorvoet legt
een breede band tulTchen het vet; hy beftaat uit veele dunne
opeenfchikte Vezelen , die dezen band uitmaken: (7) omkleedt
de beenderen van de Voorvoet een dunne ronde band,
nemende zyn' oorfpronk uit de voorgenoemde eige en gemeene
banden: zoo dat alle de beenderen van de Voorvoet door
zeer veele banden in het byzonder aan malkander worden ge^
h e
K Met wat voor banden worden de Navoet en de Teenen
aan malkanderen gehegt ?
1
J. Byna met dezelve banden, als die van de Nahand en
van

Wan alk de Geledingen der Beenderen in het byzmder. 45»
}
A. Het Vet maakt in de geleding de beweeging Iigter, enj
200 doet ook liet Leedewater; daarenboven maakt het Lee^
bewater de eindens der beenderen tuffchen de geleding glit*
berig en vochtig: want als het Leedewater ontbreekt, dan
worden de banden, vliezen, en de kraakbeen ige deelen droog,
waardoor zomtyts een gekraak in de geleding ontftaat, het
welk gefchiedt, als de eindens der beenderen tegen malkander,
of tegen de holligheid van het pannetje, waar in ze fluiten,
vryven, waardoor groote ongemakken in het gebruik der iecden
konnen worden veroorzaakt.
V. Onder de Hulpdeelen hebt gy ook het Cartilago, Kraakheen,
geneemt: behoort het zelve meede tot de geleding der
beenderen ?
A. fa, want daar is ook geledings kraakbeen, Cartilago
Articulatoria, het welke in de geledingen wordt gevonden:
daar zyn twee zoorten, het een is aan de buitenfte eindens
der beenderen vaft , en heeft geen, of een zeer duiftere beweeging;
het ander legt tuffchen de geleding, en is beweegelyk.
V. Waar worden de beweegelyke Kraakbeenderen vsorz
namentlyk gevonden ?
A. Zy worden- gevonden tuffchen de Sleutelbeenderen,'
en het Borftbeen, want aldaar vindt men twee Kraakbeenderen;
ook vindt men tulTchen de wervelbeenderen dikke kraakbeenderen
, die aan de wervelen vaft zyn: nog vindt men tusfchen
het Ellebeen en de voorhand een beweeglyk kraakbeen •
ook zyn tuffchen het Dyëbeen en het Scheenbeen twee cirkelronde
kraakbeenigö banden, dewelke zich aan het eene einde
vereenigen: eindelyk worden beide deSchaambeenderendoor
een fterk kraakbeen aaneengehegt, het welk in moejelyke
verloffingen, vooral van jonge Vrouwen, om den doorgang
ivoor de Vrucht wyder te maken, eenigzints wordt uitgerekt
G
n

fö Fan de Beenderen van het Bekkeneel*
F. Behoort ook tot de geleding de figuur of gedaante defi
beenderen ?
. A. Ja, want na de verfcheidenheid van de figuren, die
de beenderen hebben, zyn ook de geledingen verfcheiden.
F Hoe worden de gedaantens der beenderen befl gekent £
A. Menkan dezelve eenigermaten leeren kennen uit goede
Printverbeeldingen; maar allerbeft uit geraamtens van jonge
en. oude menfchen..
VIL H O O F DDE E L.
Van de Beenderen van het EekkeneeL
V. TS bet Bekkeneel y Cranium, uit een eenig been teza~-
JL men geftelt?
T
A. Neen,, maar het is zamen geftelt uit zes eigen beende-*ren,
en nog twee beenderen, die aan het zelve, en aan de,
opperkaak gemeen zyn.
F. Welk zyn de zes eigen beenderen ?
A. Het Os Frontis, zynde het voorfte deel .van het Bekkeneel
: het Os Occipitis , zynde het achter/te deel van het
Bekkeneel: de Offa Temporum, Slaapbeenderen, en de Ofjai
Farietalia, Wandbeenderen; en deze maken de zyden van
feet Bekkeneek
F. Welk zyn de twee beenderen die aan bet Bekkeneel, e&
mn de Opperkaak gemeen zyn ?
A. Deze zyn het Os Spbanoides, Wiggebeen, enhetOl
Mtbmoidefi, Zeefbeen.
F. Hoe worden de Beenderen van bet Bekkeneel aan Wak
kander gevoegt ?
A. Zy worden door vier naaden aan malkander gevoegt i
^•eerfte wordt Sutura Coronalis > Krooanaad genaamt; d&j

Van de Beenderen van bei Bekkeneel ^
%t gaat van liet eene flaapbeen na het andere, en voegt het
Os Frontis , Voorhoofdsbeen, met de O/Ja Parietalia,
.Wandbeenderen, aaneen: de tweede ia de Sutura Lambdoidalis,
Winkelnaad; deze vereenigt het achterhoofdsbeen
San de wand- en fteenbeenderen: de derde [is de Sutura Sagittalis,
Pylnaad; deze begint van den top van den winkelnaad,
en loopt regt na liet midden van den Kroönnaad, en
liegt de twee wandbeenderen te zamen: de vierde wordt SuturaSquammofa,
Schubnaad, genaamt, omdat de deelen van
deze beenderen door dezen naad te zamen gevoegt als
fchubben ©ver malkander gelegen zyn: deze naad voegt den
Jialfronden omtrek'van deflaapbeenderen aan het wiggebeen,
en aan de wandbeenderen.
V Worden de Beenderen van bet Bekkeneel ook aan de opi
per kaak gevoegt?
A. Ja, en dat wel door drie andere naaden: namentlyk
door de Sutura Transverfalis, Dwarfche Naad; deze loopt
dwars over het aangezigt; hy hegt het voorhoofdsbeen aan
de beenderen van de opperkaak en' gaat van de kleine hoek
van het oog om laag na den bodem van de Orbita, oogsronte,
en gaat wederom op langs den grooten hoek van het oog,
«ver het begin van de neus, en zoo na den kleinen hoek van
het ander oog: de tweede is de Sutura Ethmoidalis, Zeefbéensnaad;
hy omringt het zeefbeen, en hegt zich aan de
omleggende beenderen: de derde is de Sutura Sphantidaüs,
Wiggebeensnaad; hy loopt van het wiggebeen, en voegt het
zelve aan het achterhoofdsbeen, aan de fteenbeenderen en aan
het voorhoofdsbeen»
V. Geef eens een nader befcbry ving van bei Os Frontis;
Voorhoofdsbeen ?
A. Het Voorhoofdsbeen is byna rond; het wordt gevoegt
G % aan

Van de Beenderen van het Bekkemel
aan de wand- en flaapbeenderen door den kroönnaad ; enaa&
de opperkaakbeenderen door den dwarfchen naad , en aan het.
wiggebeen door den wiggebeensnaad: het maakt het boven-fte
van de Orbita r Oogsronde holligheden, en heeft vier
Apophyfes Uitfteekzels, welke aan de vier hoeken van de tweeoogsronds
holligheden zyn: het heeft twee gaaten boven de
oogsronde holligheden y door welke een ader, een flagader,
en eenige takjes van de eerfte tak van het vyfde paar zenuwen
gaan: ook heeft het een gat in ieder Orbita,. Oogsronde
holligheid, even boven het Os Planum r Vlakkebeen, waardoor
een tak f van het vyfde paar zenuwen, ( makende eentak
van de gezicht zenuw) naar de neus gaat;. voorts heeft"
het voorhoofdsbeen twee groeven boven de Super cilia,
Wenkbraauwen, tuffchen de tafelfcheiding van dit been: deze
groeven worden bekleedt met een dun vlies,, in het welk
veel bloedvaten en klieren zyn, welke een flymige wey af*
feheiden, die in de neusgaaten ontlaft: het binnenfte van het
voorhoofdsbeen heeft veel oneffenheeden en twee breede kuylen;
boven de Crijla Qdli r Haanekam,. is een blind gat,;
waar in het eind van de Sinus Longitudinalis, Langegroef, is>
geplaaft ; van dit blinde gat heeft het gemeenelyk een redelyk
breeden doorn , die langs zyn midden omloopt r
nogtans gebeurt het zomtyts, dat in plaats van dezen doorn
een groef gevonden wordt,, waar in de lange groef is geplaaft.
V. Kan men nog tets ontrent het Voorhoofdsbeen aan^
?nerken ? . . . . ,
A. Ja, namentlyk dat Het dikker is als de beenderen vatf
hztSinciput, Zydbovenhoofd, maar dunder als het Os Occipitis,
Achterhoofdsbeen, en dat' het in kinderen altydt dooscsn
waaren naad in het midden' is verdeelt^

Van de Beenderen van het Bekkemel 'éi
V. Hoe zmdgy de OfTa Parietalia, Wandbeenderen, omflandig
en kort befchryven ?
A. De Wandbeenderen maken uit het Sineiput, Bovenhoofd;
zy zyn de dunfte beenderen van liet Bekkeneel, haare
gedaante is byna vierkant, en een weinig langwerpig; zy'
zyn van buiten glad, maar van binnen hebbenze verfcheiüe
groeven; zy hebben yder een klein gat by den pylnaad,
waardoor eenige bloedvaten gaan: zy worden op de kruinvan
het hoofd te zamen gevoegt door den pylnaad;• aan het
achterhoofd worden zy gehegt door den winkelnaad, aan hetvoorhoofd
door den kroönnaad, en aan de flaapbeenderen
door de fchubvvyze naaden.
V Wat kan men al aangaande de OfTa Temporum-, Slaapbeenderen,,
aanmerken?
A. Datze zyn onder aan de zyden van het Bekkeneel ge-legen;
dat derzelver bovenfte gedeelte, het welk dun is, een
ronde figuur heeft, en maar uit eene tafel beftaat, enalleenlyk
door den fchubwyzen naad aan de wandbeenderen is gehegt
: derzelver onderfte gedeelte is hard, dik en ongelyk 3
en wordt aan het achterhoofdsbeen en het wiggebeen gevoegt
en wordt Ós Petrofum genaamt :• de flaapbeenderen hebben
yder drie mterlyke en een innerlyke Apophyfes, Uitfteekzels;:
het eerfte van de mterlyke is het Jukbeens uitfteekzel; ditlooot
na voren en wordt vereenigt met het uitftek van het wangbeen
; onder dit uitfteekzel legt de pees 'van de llaapfpierhet
tweede- buitenfte .uitfteekzel is de Procejfus Mafloideus,
of Mammillaris,-. Mamwyze- uitfteekzel, het zelve is dik en
kort, en is achter de Meatus Auditorius Oorgang 3 , geplaaft:
het derde uiterlyke uitfteekzel is lang en fmal; het
wordt aan de hoornen van het tongbeen-gehecht-, en. wordtgenaamt
Proeeffus Styliformis. Het- binnenfte uitfteekzel -is'»-
G
ï re-.-

54 Van de Beetderen van het Bekkeneel.
redelyk lang en groot, en wordt genaamt Pröceffus Petrêfus,
Steenbeens uitfteekzel, het zelve begrypt in zich alle de
holligheden van het.Oor, en de gehoorbeentjes. Voorts
"moet men in de flaapbeenderen verfcheide gaten aanmerken,
daar zyn 'er zes, namentlyk twee in- en vier uitwendige:
door het eerfte binnenfte gat gaat de gehoorzenuw: het tweede
gat is aan het zelve en aan het achterhoofdsbeen gemeen;
door dit gat gaat de zydelingfche groef en het agtfte paar zenuwen.
Wat de buitenfte gaaten aanbetreft, het eerfte is de
uitwendige oorgang: het tweede is de weg, welke van het
hol van het oor na den mond komt, en eindigt achter het
verhemelte: het derde maakt den mond van de buis, waardoor
de Kropflagader in het Bekkeneel komt: het vierde gat,
(dat men zomtyts niet vindt) is achter het Mamwyze uitfteekzel;
door het zelve loopt een bloedvat, waardoor het
bloed van de buitenfte bekleedzelen na den zydboezem wordt
gebragt. Nog hebben de flaapbeenderen yder een ander gat,
tulTchen het mam- en het priemwyze uitfteekzel gelegen;
door het zelve gaat het harde deel van de gehoorzenuw; zy
hebben yder eene groef; het zelve is onder de Meatus Auditorius
met kraakbeen bekleedt, het welk de knok van de beneden
kaak ontfangt.
V. Tot de eigen beenderen van het Bekkeneel behoort ook h
Os Qccipitis Achterhoofdsbeen, boe zoud gy bet zelve kortelyk
befchryven ?
A. Het Achterhoofdsbeen maakt met zyn onderfte hoek
binnenwaarts byna een fcheef vierkante figuur, van buiten is
het ongelyk , en van binnen heeft het twee groeven voor de
uitpuylingen- van liet Cerebellum of de kleine HerfTenen en
nog- twee groeven, die breed zyn, waarin de Sinus Latera-
/;>,. Zydfche groef, is geplaatft: daarenboven heeft het
ach-

f
r*n de Beenderen van het Bekkeneel 5> i
senrerhoofdsbeen zeven v^^. .
d e M
aan het 2elve en ^nd!7^I7 S aaten
ielve loopen de zydfcheèlZr t ndere,
\S emeen
> door i ewen:
het derde ^tt^oft ' Ei? * * en
«gonerg:
het vierg én&dê « ^tr^"^
g y n
gang van het nesrenJ» S e
fêhifcE tot door.
M m , W B ,
e n h e t
^ ^ % 3 f i S L J bennet
pen: zo&yds^vorden de Jee i T j ? ^ ^ lo<
"
0 0
en fmtyds zyn'er: het J S f f i S ^ ^ * ? »
fteekzes, aan vder zvdev!^ neettook twee uitd
e
*els ïyn^ ^ S S S ^ T S l ^ i f "itfteeahet
eerfte wervelbeen vanTen £ , d^MaïX^f*
ger, genaamt; het heeft nnt v Wa
erelddra-
vandeleuft Puy'lin~ een ZMT^ L° ^
m i d d e
">'
vervolgens in het Irfte wervbtn ^f^S, die zich
delyk wordt het acfioS„"Z de^wand'^T :
'«*
zamen gevoegt door den \rTT i , wand
oeenderen te
vaftgehegt door den »g*S& " met
0 ^'bterboofaAeen dik of dun t
beefderenlStehenee? "' ^ * «fa»
d C b
*-lsbeenderen
be-
.

^5 Van de Beenderen van het Bekkeneel.
behalven in het midden van de zyden, want daar gaat het
voor na de fteenbeenderen: het wiggebeen heeftyyf Uit t ek-
S van buiten: de twee eerfte worden Pterygoides Yleii;
gewyze genaamt; zy zyn breed en dun gelyk een vier.van
fen Vleermuys: zy hebben yder een boezem , waaruit de
vLgelwyze fpieren haar begin nemen; aan haar onderfte
eind hebben zydk een. kleinen haak, gelyk een
waarom de buitenfte vleugelwyze wiggebeensfpier zyn pees
dShet derde en het vierde maken het binnenfte en het
onderfte deel van de oogsronde hoogheid: het vyfde mtfteek
zei is klein, het welk in het verfte eind van het ploegbeen.
ontfangen wordt: in het midden van het wiggebeen is een
Sefmalleuitpuyling, waar van de fr^^
1 el beginnen: daarenboven heeft het wiggebeen binnewaarts
vier uitfteekzels, dezelve worden Clinoidesgenaamt; zy malen
in ' midden van dit been een holte, die genaamt wordt
SellaTunkaZadel; in deze holte is de Glandula Pituttart
Slymkl e , geplaaft: tulTchen de twee tafels ^an het wig-
SenoX den zadel is een Sinus, Groef die in zyn
midden in tweën is verdeelt, welke holligheid of groef door
u e ga ten in de neusgaaten eindigt: eindelyk vindt men.n
het wiggebeen twaalf gaaten; door het eerfte en het tweede
gaat dfgezicht zenuw; door het derde en het vierde foramifalacera,
ongelyke gaaten gaat 1 * ^ * ^ $
en de eerfte tak van het vyfde en zesde paar, door het vyi
de en zesde gat gaat de tweede tak van het vyfde paar ze
nüwen dooAet zevende en het agtfte gat gaat de derde
^ van het vyfde paar zenuwen; in het negende en het
dende gat komen de flagaderen van het dikke herflênvlies, en
nï;t g
e de en twaalfde gat komen de Caroudes Intern*,
binnenfte Kropllagaderen, en de tulTchenribbige zenuw uit

Van de Beenderen van het Bekkeneel 'fj
• V. Hoe hopen de gaaten, waardoor de Carotides Intern*
h, en de tuffchen rïbhige zenuw uit gaan ?
A. Deze gaaten loopen fchuyns, en nemen hun begin in

5$, Van de Beenderen van het Bekkeneel.
heid van de zyden , om het gezicht en het gehoor te ve#
breeden.
V Waaruit bejlaan de Beenderen van het Bekkeneel?
A. Zy beftaan uit twee tafelen, en een tafelfcheidzel.
V. Wat is het Meditullium, Tafelfcheidizel, het welke ook
Diploë wordt genaamt ?
A. Het Tafelfcheidzel is een dunne fponsachtige ftoffedoor
eenige beenige vezelen, welke van ydere tafel komen, gemaakt;
in het zelve zyn veele aderen en flagaderen* Het Tafelfcheidzel
is zacht, maar de tafelen zyn hard en vaft.
V Heeft het Tafelfcheidzel eenige nuttigheid?
A. Ja, want het maakt het Bekkeneel niet alleen lichter,
maar het maakt ook, dat het minder • onderworpen is om te
breeken.
. V. Indien om eenige quetzing van de Herjfenen het Bek*
keneel na de doodt moet worden geopent, hoe moet zulks ge~
fchieden ?
A. Om het Bekkeneel te openen gebruikt men een ftevig
mes: met het zelve maakt men een infhyding, beginnende
aan den wortel van de neus, die men tot aan den nek toe
vervolgt en door de huit en het panvlies tot op het been laat
doorgaan: dan maakt men een tweede infnyding, namentlyk
van het eene oor tot het andere , zoodat zy beiden boven
op den kruin van het hoofd een kruis maken en het doorgefnedenen
in vier deelen fcheiden; dan ligt men deze vier
deelen een voor een op, en men fcheidze van het Bekkeneel
af. Het Bekkeneel dus ontbloot, en het hoofd door een
knegt wel vaftgehouden zynde, gaat men digt by de wenkbraauwen
aan 't zaagen. Als het voorhoofdsbeen doorgezaagt
is, brengt men de zaag allengskens op het eene flaapbeen en
wvolgensop het ander, en zoo al, naagterenvoortgaande 9
zaagt

Van de Beenderen van bet Bekkeneel $ g
-£aagt men ook het-achterhoofdsbeeudoor, wel zorgdragende,'
dat de mee van de zaag niet loope door de quetzuur van liet
Bekkeneel, want om deze te myden moet men de zaag wat
hooger of wat lager ftellen: ook moet men wel letten, dat
met de zaag de Dura Mater, het harden herffenvlies, niet gequeiï
worde, waarom men dikwyls moet onderzoeken, hoe
ver men gekomen is, en hoe na het been al door is. De Pan
in de rondte afgezaagt zynde, neemt men eenEkvatorium,
een Hef-inftrument, waarmede men in de fneede van de zaag
het dikke van het Bekkeneel, het welk de zaag niet heeft kunnen
bereiken, zonder de Dura Mater te quetzen, afbreekt.
Het Bekkeneel nu nergens ais aan de Dura Mater vaft zynde,
zet men de vingers van beide de handen in de zaagfnee
van het voorhoofdsbeen, en dus het Bekkeneel van voren na
achteren toe los gemaakt hebbende, ligt men het doorgezaagde
Bekkeneel af. Dit gedaan zynde, zoekt men de inwendige
gedaante van de fcheur, breuk, enz. men ziet na fplinter
s, of buitengevate vochten, en of dezelve door de Trepaan
hadden konnen ontlaft en weggenomen worden. Zoo de
Dura Mater beleedigt is, moet men die met een fmalle Ichaar,
die aan de eene zyde een ftompe punt heeft, in de rondte
langs het afgezaagde Bekkeneel doorfnyden en opligten;
wanneer men de heriTenen zagtjes opligt om te zien, of'er
op den grond van het Bekkeneel geen buitengevaat vocht is ge»
Hort: ook ligt men de Procejfus Falciformis op, en men
icheidt de twee halve bollen der heriTenen door een ftomp
Inftrument of Spatul van een, om dus liet Corpus Callofum,
Eeltachtige lichaam, door te fnyden, om in de FentricuH,
holligheden, van de herffenen na eenig buitengevaat vocht te
zoeken: daarenboven ziet men of en hoe ver de heriTenen zelfs
feeleedigt zyn. Dit alles gedaan zynde, zet men de afgenomen
« H z pan

$3 Van de Beenderen van het Bekkeneel
pan op haar plaats, men brengt 'er de vier gedeeltens van de bekleedzelen
over, en men naaid dezelve netjes aan malkande?.
V. Op hoe veelderlei manieren kan het Bekkeneel beledigt
voorden l
A. Het Bekkeneel wordt gemeenelyk beledigt door een
Fiffuur, Spleet, Fracluur, Breuk, Punüuw y Steek, en
Contufie,. Kneuzing.
V. Hoe moet men een Fiiïuur aanmerken ? •
A.. Men moet ze aanmerken als zichbaar, en als verborgen..
V. Is de zichtbaare /pleet in het Bekkeneel doodelyk ?•
A. Men kan niet zeggen, dat dezelve een oorzaak van dé
dood is, want zy geeft gelegenheid tot het uithalen van dat
geen, het welk hinderlyk is T of men kan dezelve ten dien
einde verwyderen, en met genoegzame geneesmiddelen verzorgen
, en daarom als zoodanig een gewonden fterft, fterft. hy
alleen, om dat de wonde doodelyk door toeval is geworden..
V. Wat moét men door een verborgen FifTuur vcrjlaan ?
A. Men moet een verborgen fcheur of fpleet in. het Bekkeneel
op tweederly wyze begrypen, of dat zy is op dezelve
plaats, daar de wond is aangebragt, maar door deszelfs
kleinheid voor het gezicht verborgen is, zoo een Fiffurs,
wordt Hairfpleet genaamt: of zy is op dezelve plaats niet
daar de bekleedzelen zyn gewondt, en zoo een fpleet of fcheur
wordt Contra Fiffura, Tegenfpleet, genaamt.
V. Wat moet men omtrent de Hairfpleet aanmerken ?
A. Dat dezelve, wat middelen men ook aanwendt,, voor
het oog verborgen kan blyven,. en dus een oorzaak des doods
kan zyn, vooral wanneer dezelve in een Sutura , Naad, isc
want de oneffenheden van de naad bedriegen het gezigt en
het werktuig, om de fpleet te ontdekken en een geringe bloedftorting.

Van de Beenderen van het Bekkeneel öV
gefchieden dat door een flag van een breed werktuig devlte-
^ vezelen en de vaten , die in den naad gele|n ^n
SÖft WWfen
gif 1
? bloelbydnip!
pels ontlaften welk bloed na verloop van tydt bederft en e
ter wordt: ,a de naaden kunnen door een flag of va wvken
en zich terftont wederom herftellen. J n zufkV^\ltZ'
toonenzichgemeenelykde toevallen, door htIKen
e l I e n ; wai
5 . „ > rt
men hem niet lichtelvk »k
de toevallen met groote bevoeld daar zyn, moSroïkenwant
als dan • 'er doorg, ans a, eene lliZ^T^Trvmg^veroorzaakt,
waar door men de Lyders m't kor? Jet
der met kan ontdekt worden, en mL van ge Sa^nto
behandelen van zoo een wonde kan hcCdnüdi^S ^
kan men nogtans met wel dezelve onder de volkZen dóode
lïl' >° S n d d e t o e r a

$ %
Van de Beenderen van bet Bekkeneel*
wel had kunnen ontdekt worden, zoo moet men zoo eene
-wonde niet anders als door toeval doodelyk verklaaren, want
dan moet ze voor een zigtbaare fpleet gerekent worden.
r. Wat mm men in de Contra Fitfura, Tegen/pleet, m
aanmerking nemen? » ,
A Dat dezelve kan gefchieden, wanneer ïemant aan de
eene zyde van het hoofd gewond wordt, het zy meteenltok,
iteen of eenig ander werktuig, met de andere zyde ergens
egen met geweltvalt, offtoot, waardoor het Bekkenee komt
te fcheuren, en dan moet men deze tegenfpleet aanmerken als
toevallig, en niet door de wondende ftok, Iteen enz. veroorzaakt,
maar door de val offtoot te weeg gebragt: want
het is niet wel mogelyk , dat door een flag , die op het
voorhoofd met geweld gefchiedt, het achterhoofdsbeen of andere
beenderen van het Bekkeneel zullen worden gefcheurt,
zelfs moet men het als eene zeldzame zaak "f* e
°»
als door een flag , op een van de beenderen van het bekkeneel
gedaan, de bu.tenfte tafel ongefchonden, en de binnenfte
gefcheurt wordt gevonden: indien nu de tegenfpleet
«erft na de doodt wordt ontdekt op een plaats, die de
Trepaan toelaat, en in welke de aang&rachte fchade by genoegzame
kennifTe had kunnen verbetert worden, zoo moet
men de wonde doodelyk door zicb zelfs noemen: maar zoo
de plaats van de fpleet de Trepaan niet toelaat, als in het
onderfte gedeelte van de Off* Temporum, Slaapbeenderen,
in het wiggebeen, in de oogronden en in andere beenderen,
die den grond van het Bekkeneel uitmaken , dan moet men
d-zelve onder de volkomen doodelyke wonden ftellen, want
zulke wonden konnen door geen konft, fchoon dat men ze
kent, herftelt worden. .. n
K Wat moet men omtrent de Fradura Cranu, Frattuur
van het Bekkeneel, aanmerken?
A
*

Van de Beenderen van het Bekkemel *
worden, 11133? van het hlrlfcLtnT m d
» d
- » detodfwtdt^r r
^n^bragtfenfcnL 0
^ W
tón d,e n LtTktaïïir ,Kt
f' ^vonden
° P e e n
^
^**W*»*Wt
5 ekkened
' *****
geuren, ^SS^SZ^^jS^ «
o f etter, bmnen g »&2fó^
defuetz,ng,' 07de L t n zfe**" * *** °P
dat\r geef 'tydt ia
h
-ig'
men belet worden ,n het 1 2 ^ ^ ^ * ' ' ' »
brek van genoeoaameblv£ * T p a a n d o o r
f ge­
M , | B
len in 't i r t ^ K ^ ^ ^
^ ""»»*•
dat de q»etzuUr St 2%£ k
:rJ*\r km
g e w e , d V a n
flag, men zal bevinden dat dezflvê „w. t * a
v», want een groot SÜSZSSSSSSSZ
ÏF'

6± Van de Beenderen van het Bekkeneel.
een klein geweld maakt zomtyts eene groote quetzing: let
men op de toevallen deze zyn alzoo onzeker; want eene fdae*
WkenSdervalÜngter aarde, bedwelmtheid, galbraken, rood.
Slderoogen, fpraakeloosheid, en wat iets meer is, ziet
menzomtyfin^.e^egm, maar verdwynenin/t kort end
T vj p r T i nd t 2i ch wel: dus onderitelt men dat al de gemeiae
^S^A door * t ^ ^ % £ ^
en niet door verbreeking van bloedvaten , of buiten gevaat
bloTof wev zyn ontftaan: als nu de toevallen op het on voorzenft
mei geweld hervatten, gelyk meenigmaal ge®**,
dan is het zetten van de Trepaan meeft vruchteloos: daarenteven
kan na de quetzing de Lyder blyven ftaan, prefent
zvn en geen gal braken, waaruit men zou kunne opmaken,
dit het Bekkeneel onbefchadigt, en 'er geen bloed buiten gevaat
zv maar de ondervinding heeft meenigmaal geleert,
dat het Bekkeneel niet alleen ligt gekneuft, maar zwaar gedoken
was, zonder in het begin eenig toeval van belang
voorbrengen. Wat het bloeden uit den neus en de ooren aaneaa
ftt ook niet zeker, want het zelve wel eene verbreking
van de uitwendige vaten, maar niet van de inwendige
binnen het Bekkeneel te kennen geeft.
V Maar is de uitjlorting van de Lympha, Water me
gemakkelykte kennen , om dus door de Trepaan den Lyder
^houden?^ m . g m 0 ^ r & die
^bloedt kennen, want dezelve gefchiedt langzaam, en
de tSlen zyn niet zwaar; als pyn en hgt.gheid in het
ttdofheidderzinneii, en fla Perighe,d; dog met tuffchen
.nozen en dus blyft het gebruik der 1 repaan buiten gebruik,
de Lyder door de toevallen, die allengskens toenemen
en daor bykomende koortfen vermeerdert worden, eindelyk
komt te fterven.

Van de Beenderen van het Bekknecl
V. Moet men in een verzameling van etter trepaneren *
A. Behalvtn dat het onzeker is, of'er etter is verzamelt,
(want dat 'er etter is, kan men alleenelyk vermoeden uit de
voorafgegaane fcbudding der heriTenen, en het buiten gevaate
Moed) zoo is de trepanering ook-meeft vruchteloos: want
de etter kan met zonder verloop van tydt worden voortgebragti
'

66 fan de Beenderen van het Bekkeneel.
neel zyn toegebragt; ook kan zulks gefchieden, wanneer een
fragment of iplinter van plaats verandert is: ja wanneer men
de plaats al zeker weet, zoo kan de plaats zelfs de Trepaan
verbieden ; want de beleediging, die een fragment gemaakt
heeft, kan zoo groot zyn, dat fchoon het fragment al uitgetrokken
wierdt, de gevolgen echter doodelyk zouden moeten
wezen: ook kan de beleediging zoo laag of zoo diep zyn,
dat men met geen werktuig daar by kan komen, gelyk in de
Fracturen van het wiggebeen en van de oogronde holligheid;
want men op alle beenderen, die het Bekkeneel uitmaken,
niet kan trepaneren.
V. Welke toevallen konnen het Trepaneren verhinderen?
A. Groote bloedftortingen en flaauwtens konnen zulks
verhinderen, ten minften deszelfs werkftelligmaking een dag
doen vertraagen, want het is beter het trepaneren in zulke
gevallen uit te Hellen, als door het ontydig in 't werk ftellen
.van de Trepaan de dood van den Lyder te verhaaften.
V. Welke wonden van het Bekkeneel zyn volkomen doodelyk?
A. Al zulke wonden van het Bekkeneel, die zoodanig een
Inbreuk in de levendige en natuurlyke werkingen van de deelen
onzes lichaams, dewelke noodzaakelyk tot het leven vereift
worden, maaken, dat door dezelve, niet tegengaande alles (wat
de konft vermag) wordt aangewendt, het leven wordt uitgebluft,
en dus is het niet alleen met de volkomen doodelyke
wonden van het Bekkeneel', maar ook met alle andere volkomen
doodelyke wonden gelegen,
V. Welke wonden van het Bekkenêel zyn door zich zelfs'
doodelyk?
A. Het zyn mede al zulke wonden, welker beleediging in
de levendige én natuurlyke werkingen van de deelen.van ons
\ • :
' lic-

Fan de Beenderen -van het Bekkeneel. 6?
lichaam, welke noodzaakelyk tot het leven vereift worden,
een inbreuk maakt 3 datze den gewonden het leven zouden
benemen, indien zy aan haar zei ven wierden gelaaten, maar
die door de konft in haare doodelyke werkingen konnen worden
belet, en dus het leven kan worden behouden: zoo
is het ook met alle andere wonden, die door zich zelfs doodelyk
worden genaamt, gelegen.
F. Welke wonden van het Bekkeneel zyn door toeval doodelyk
?
A. Een wonde van het Bekkeneel kan door toeval doodelyk
zyn, wanneer het Bekkeneel van een bejaard menfch buiten
gewoon dun en teer is, zoodat door een zeer geringen flag
op het hoofd het Bekkeneel een fractuur wordt toegebragt:
want als de Lyder aan zoo eene wonde komt te fterven,
fchoon men alles, wat de konft vermag, heeft in 't werk geftelt
, zoo kan men nogtans zulk een wonde niet anders als
door toeval doodelyk oordeelen, omdat zonder deze buiten
gewoone gefteltheid van het Bekkeneel zoodanig een geringe
flag zulk eene beleediging niet zou hebben toegebragt;
of een Bekkeneel kan door een vuyle ziekte gecarieert zyn;
indien nu door een geringen flag het Bekkeneel breekt, en de
Lyder komt te fterven, zoo moet men de oorzaak van de
dood op de ziekte, en niet op den geringen flag leggen, en
'derhalven moet zoo een wonde niet anders als door toeval
doodelyk geoordeelt worden. Ook konnen hoofdwonden,
die door zich zelfs niet doodelyk zyn, door het gedrag van den
Lyder doodelyk worden, als namentlyk een quaade diéét, hevige
gemoeds driften, gramfchap, enz. Eindelyk kan ook buiten
fchuld van den Lyder een niet doodelyke hoofdwonde door
een onzuivere lucht of door de onkunde, of een verkeerde
behandeling van den Heelmeefter doodelyk worden.
iz vin.

éfJs Van de Beenderen van de~ Bovenkaak'-
VIII. H Q O F D D E E L.
Van de Beenderen van de Bovenkaak.
y m \\JBlk zyn de Beenderen,„die de Bovenkaak uii-
V V maken ?
A. De beenden ? dewelke de Opperkaak uitmaken ?
ïyn dertien in getal , twee van dezelve zyn aan het Bekkeneel
gemeen, namentlyk het,wiggebeen, en het zeefbeen; deze
beenderen zyn reeds befchreven : de overige elf beenderen
worden eigen' beenderen van de Bovenkaak genaamt : de Opperkaak
heeft aan yder zyde vyf eigen beenderen , en een eigen
been in het midden : zy worden aan malkander door een
fynen, dog waaren naad , en aan; de beenderen van het Bekkeneel
door drie gemeene naaden gevoegt.
V. Hoe worden de eigen beenderen van de Bovenkaak ge^
'naamt ?
A. Het eerfte hiet Os Zygoma, Jukbeen ; hét tweede Os
"Maximum, of Os Max Mare, Kaakbeen; het derde Os Unguis,
Nagelbeea: het vierde Os Nafi, Neusbeen; het vyfde
Os Palati, 'Verhemeltensbeen;. en het middenfte Vomer, ongepaarde
Ploegbeen»
' V. Geef eens eene nadere befchryving van het Jukbeen?'
A. Het is een driekantig beenwelkers bovenfte gedeelte
jrnaakt het onderfte buitenfte deel van den- omtrek van deoogsronde
holligheid , en voegt zich aldaar by het wiggebeen;
5,yne binnen'zyde wordt aan het Os< Maxillare, Kaakbeen,
gehegt; ook heeft zyn buitenfte deel een lang uitfeeekzei, het
welk met de ^uitfteekzels van de flaapbeenderen vereenigt zynde
Iherjukbeens^ntfteekzel uitmaakt: voorts is het Jukbeen van
binnen hoi, het ffeekt een weinig veeruifr, ennmaakthet bovenfte
' * V*8»

4
Van de Beenderen van de-Bovenkaak.' 6>
van de wang, en liegt zich aan het voorhoofdsbeen aan den
kiemen hoek van het oog.
V Hoe zoud gy het Os Maxillare befchryvm ?•
A. Dat het is dat been , waarin-alle de tanden van de boven-*
kaak zyn geplaaft; het heeft eene zeer ongelyke gedaante- van
buiten wordt het aan het jukbeen gevoegt; deszelfs bovenfte
gedeelte formeert- het onderfte en het binnenfte van den krin-^
van de oogsronde holligheid., en hegt zich aan den grooten
hoek van het oog aan liet nagel* en voorhoofdsbeen ; ook
wordt de onderzyde van het neusbeen aan het zelve gelift
Dit been maakt het voorfte en het grootfte gedeelte van den
mond uit; het beftaat uit twee Lamina, die zeer dun zyn
tulTchen dezelve is een groote holligheid, die door een klein
gat in den neus eindigt. In deszelfs onderfte deel hee^t het
gemeenelyk zeftien kuylen of kalfen,. waarin de tanden zy*
gepiaalt: in dat deel. het welk ^ hni^n^ J „
- - . - J «v uuuuj!^. uu^iuiJUC /JUlllgr
h.eid uitmaakt, heeft het een klein gat, waardoor de zenu,
wen van het vyfde paar (welke van de tanden komen) gaan.eindelyk
vindt men achter de fnytanden nog een gat,-'het
welk m den neus uitkomt. ""
V Wat is het NageibCcn / '
. A
' Het Nagelbeen, dat ook Traanbeen wordt genaamt
is een klein dun been ; het legt in den grooten höekvratt de
oogsronde holligheid, ;en. heeft een gat, in hetwelk de Traan,
klier is geplaaft. - Daar zyn 'er, die dit been niet als een ge» -
deelte aan de bovenkaak aanmerken s maar als een Bdminima
het Os Spongwfum
V Geeft eens eene befchryving van het Neusbeen '
A Het. Neusbeen is een dun, dog vaft.been; het mank
het bovenfte gedeelte van den Neus uit; deszelfs boveafte deej
•wordt „door. ,„een .dwaj-feben naad., aan, het, voorhoofdje* .
1
3 1 gfc -

7

Fan de Beenderen van de Onderkaak en van de Tanden, fi
begin dun en breed, dog eindigt met een fcherpe punt, en
gaat onder het jukbeens uitfteekzel been, en plant de f W
fpierinzich: het ander eind, dat korter en lager is heeft
een rond met kraakbeen bekleed, hoofje, het Win de
groef van het fteenbeen zyne geleding heeft; daarenboven is
tulTchen het kraakbeen, het welk de groef bekleedt, en tusfchendat,
het welk het hoofd van het uitftek bedekt, een
derde uitftek, het welk aan den ringband, die deze geleding
6 ö
omringt, hangt.
F Heeft het Kraakbeen, dat in deze geleding gevonden
S h
wordt, eenige nuttigheid? ancien
A. Ja, want door dit tulTchenkomend Kraakbeen wordt
de beweging van de Kaak, dewelke in het kaauwen volkomen
noodig is, lichter gemaakt.
F Hoe wordt de Onderkaak gemeenelyk verdeelt ?
A. In eenBafis, zynde het ondereind, hetwelk de Kin
formeert; hier ter plaatze worden de vezelen in kinderen niet
beemg, voor datze twee jaaren oud zyn; in de einden of hoeken
van de kaak, en in deszelfs midden, waarin dekaflen voor
de tanden zyn geplaaft.
vondenT 0
nderkaah o o k Fo
^ * ft ° mina, Gaaten, ge-
A. Ja, behalven de zeftien groeven of kalTen waarin
tandenftaan heeft de Onderkaalfvier gaaten, r | S ^
van binnen by de uitfteekzels, en twee van buiten by haar
midden. Door de binnenfte komt een tak van het vvfde Daar
zenuwen, en een tak van de CW/.,, Kropsflagader, in ' en
door dezelve gaaten gaat een ader uit, en derzelver uiteinden»,
worden door de wortelen van de tanden verfpreidt
F. Wat zyn Tanden?
' A. De Tanden zyn de gladfte en de hardfte beenderen
van

72 Fan de< Beenderen win de Onderkaak en van de-Tanlen:
van het lichaam, zy worden in de groeven der kaaken gemaakt
en bekleedt met een dun vlies, waarin een diklymig
en doorfchynend vogt ontlaft; dit vogt wordt allengskens
hard, en formeert de tanden, .dewelke.gemeenelyk in de zevende
of in deagtfte maand na de baaring de randen van de kaaken
beginnen te doorbooren, en vervolgens het beenvlies en
het Tandvleefch aan Itukken te ryten, welke deelen zeer gevoelig,
zyn, en niet zelden fchrikkelyke pyn en andere toevallen
aan de kinderen veroorzaken.
/ . Hoe worden de Tanden verdeelt?
A Zy worden verdeelt in wortelen, en kroonen : de kroonen
zyn'dat gedeelte, het welk buiten dekalfen en het Tandvlees
zich vertoont, en zonder beenvlies is voorzien; dit deel
. is het hardfte van de tanden, en is als met een amalieerzel bekleedt^
de wortelen zyn die gedeeltens der tanden, dewelke
in de kalfen liaan, dezelve zyn met een zeer gevoelig vlies
bekleedt Voorts verdeelt men de Tanden in drie zoorten,
namentlyk in Dentes Incifwi, Snytanden, Derdes Camm,
Oogtanden, en in Dentes Molares, Maaltanden.
F Welke zyn de Snytanden?
A. De Snytanden zyn de vier voorfte tanden, in yder kaak;
ly zyn breed en aan' haar einde fcherp; van buiten zyn zeeën
weinig verheven en vanbinnen een weinig hol: derzelver
wortels zyn redelyk lang, en na hun eindentoegroejende:
.zy dienen als meffen om de fpys te fnyden.
F. Welke Tanden worden de Oogtanden genaamt ?
A Die Tanden, dewelke nevens de Snytanden zyn geplaaft;
zy zyn dik en rond, en eindigen in een fcherpe punt:
de punten of wortels van de Oogtanden zyn gemeenelyk langer,
als de wortels van de Snytanden; hun >eigen werk «de
:fpysete breeken.

Van de Beenderen van de Onderkaak en van deTanden.
V Welk zyn de Maaltanden ?
A. De Maaltanden zyn nevens de Oogtanden geplaaft:
daar zyn 'er gemeenelyk "tien in yder- kaak, aan yder zyde
vyf; zy zyn de dikfte en de groütfte van de tanden, en hebben
twee , drie en ook wel vier wortels: de wortels van
de Maaltanden van de bovenkaak zyn alle iets langer als
die van de onderkaak: zy dienen als molefteenen, om de
vafte fpys klein te maaien.
V. Wat kan men mg ontrent de Tanden aanmerken ?
A. Dat de Snytanden en voornamentlyk die van de bovenfte
kaak het eerft uitkomen, omdat ze de fcherpfte zyn: dan
volgende Oog- of Honds tanden, deze zyn minder fcherp als
de Snytanden , maar fcherper als de Maaltanden; eindelyk
komen de Maaltanden of Kiezen, omdat ze dik en ftomp
zyn, voor den dag. Het dik, wit, lymig doorfchynend vocht,
het welk de ftof van de tanden is, daar van zyn tweelaagen
boven malkander; deze kagen worden door het zelve vlies
van een gefcheiden, dat de holligheid van de kaak bekleedt.
De tanden, die eerft komen, zyn van de eerfte of bovenfte
laag; deze tanden worden los en vallen uit, wanneer de tanden
van de tweede laag de plaats van de eerfte vervullen: als
deze tanden verlooren zyn, komen 'er' geen andere in derzelver
plaats: dog zoo 'er menfchen zyn, die voor de derdemaal
nieuwe tanden krygen, dan hebbenze drie laagen 'van'
dit lymig vocht gehadt: ontrent het een-en twintigfte jaar
komen gemeenelyk de twee laafte Maaltanden voor den dag,
en deze worden Lentes Sapientia, Wysheids Tanden genaamt.
"

jff Vm de Beenderen van den Ruggraat, enz*
X. H O O F D D E E L ,
Pan dc Beenderen van den Ruggraat en van
de Wervelbeenderen.
K \/\J At
wrftaat men door de Beenderen van den
VV Rug?
A. Die ketting van beenderen, welke van het eerfte Wervenbeen
van den Nek tot aan het ftaartbeen reikt: zybeftaatuit
rier-en-twintig wervelen, als zeven van den Nek, twaalf van
den Rug, en vyf van de Lendenen: hier zyn nu het heiligbeen
en het ftaartbeen niet by gerekent, omdat de wervelen
van het Os Sacrumy Heiligbeen, in bejaarden zoo vaft aan
malkander groeijen, dat 2e maar een vaft breed driekantigbeen
uitmaken, welkers breedfte deel is gehegt aan het laafte
werver been van de lendenen, en het bovenfte van zyne zyde
aan de Darmbeenderen, en zyn punt aan het ftaartbeen.
Het heiligbeen is hol, en van voren glad, maar vanachter is
hes verheven en ongelyk: het heeft van voren en van achteren
vyf gaaten , maar door de voorfte gaan alleen de zenuwen
: deszelfs doornen zyn klemder en korter als die van de
lendenen , en de onderfte is altydt korter als de bovenfte.
Aan het eind van het heiligbeen is het Os Coccygis, Staartbeen,
gehegt; het beftaat uit drie of vier beenderen, waar
^an het onderfte kleinder is als het bovenfte, en eindigen ophet
laaft in een kraakbeen: deszelfs gedaante is als een na
binnen gekeerde ftaart.
V. Leggen al de Wervelbeenderen in eene rechte linie?
A. Neen, want de wervelen van den Nek buigen zieff
inwaards, die van den Rug buitenwaards om de holte van de
borft ruymer te maken, die van de Lendenen buigen weer
bir>-

Van de Beenderen van den Ruggraat, enz: ff
feinnenwaards, en die van het heiligbeen, om de holte van
het bekken te vergrooten, buitenwaards.
V. Hebben al de wervelen, zoo van den Nek, Rug, als
van de Lendenen een en dezelve figuur ?
A. Neen, maar zy verfchillen van malkanderen, de zevert'
wervelen van den Nek verfchillen niet alleen van de andere iri
kleinte en hardigheid, en dat haare dwarfche doornachtige uitfteekzels
doorboort zyn, om de wervelbeens vaten door te
laaten, en dat haare fcherpe uitfteekzels regt en twee tandig
zyn: maar de twee eerfte wervelbeenderen van den Nek hebben
daarenboven yder iets aan haar zelve eigen.
V Geef eens eene befthryving van de eerfte wervel van den
Nek ?
A. De eerfte wervel Atlas genaamt, daarop ruft het hoofden
is aan het zelve gebonden; het beweegt halfrond over het
tweede wervel met het hoofd: zyn fchuinsopgaande doornachtige
uitfteekzels ontfangen de bulten van het achterhoofd;
door deze geleding beweegt het hoofd alleen voor- en achterwaards:
de neergaande uitfteekzels ontfangen de opgaande
uitfteekzels van het tweede wervel. De Atlas heeft geen
fcherp uitfteekzel, (om de rechte fpieren in haar werk niet
te verhinderen) maar alleen een kleine mitpuyling, waaraan
de kleine band van' het hoofd wt>rdt gehegt: deszelfs
groote gat heeft vooraan een redelyk breede 'groef
waar in het tandswyze uitfteekzel van het tweede wervel
is geplaaft , en wordt door een band van yder zyde van
het groot gat komende vaftgehegt, opdat het Medulla SpU
nalis , Ruggemerg, niet gedrukt worde: daarenboven
heeft de Atlas van boven twee kleine gaaten, waardoor
de wervelbeens Aagaderen, en het tiende paar zenuwert
gaan.
K 4 V,

fctf Van dc Beenforen.van den Ruggraat, enz.
I V. Wat moet men aarïgaande het tweede Wervelbeen m
aanmerking nemen ?
A. Het tweede Wervelbeen Epiftropbaus, of Vertebrat
Bentata, Getandewervel, genaamt, heeft in't midden tusiéhen
de twee fehuyns opgaande uitfteekzels een lang rond
tandswyze uitfteekzel , het welk in het groote gat van den
Atlas ontfangen wordt; op het zelve draait het hoofd en het
eerfte wervel, als op een fpil, half rondom: het einde van
dit tandswyze uitfteekzel wordt aan het achterhoofd gehegt
door een kleinen , dog fterken band: wat nu het derde en
de overige wervelbeenderen van den Nek aangaat, het derde
wordt Axis, Spil, genaamt, en de vier volgende hebben
geen eigen naam-, ook hebben ze niets byzonders, als datzy
kleinder en harder zyn, als de wervelbeenderen van den Rug
en van de Lendenen.
V. Kan een ver/luiking van het tandswyze uitfteekzel vam
het tweede Wervel een ongemak aanbrengen ?
A. Ja, een verftuiking of verwringing van het tandswyze
uitfteekzel van deze wervel is doodelyk, omdat daardoor hetr
Ruggemerg noodzaakelyk moet worden gedrukt..
• V. Waar in verfchillen de twaalf Wervelbeenderen vam
den Rug met die van den Nek ?
A. Zy verfchillen hier in, datze grooter zyn, als die van
den Nek : voorts zyn haare doornachtige uitfteekzels neerwaards
over malkander geplaaft: zy hebben in yder zyde van
haar lichaam een kleine indrukking, waarin zy het rond eind;
van de ribben ontfangen , en eene gelyke indrukking in haare
dwarfche uitfteekzels, waarin zy den kleinen bult naait dat
eind van de ribben ontfangen. De geleding van het eerfte
wervel van de Lendenen met het laafte van den Rug gefchiedt
door eene ondiepe geleding.
V v

Van de Beenderen van den Ruggraat :
, enz. *T
V-Wat maakt het onderfcheidt tuffchen de wervelen van
4e Lendenen met die van den Rug en van den Nek f
A. De vyf Wervelbeenderen van de Lendenen'verfchillen
van de andere hier in, dat 2 e de grootfte 2 y n, en dat het
laafte der ze ven het groofle van al de wervelen is: voorts
zyn hunne fcherpe doornachtige uitfteekzels breeder, korter
en wyder van malkander: en om de ingewanden en de fpieren
van den Rug te onderfteunen , zyn derzelver dwarfche
uitfteekzels langer Zy hebben geene indrukking, als die
van den Rug; en de kraakbeenderen, welke tulTchen hunne
lichaamen zyn, zyn dikker, als van de andere wervelbeenderen.
V Welke zyn de byzondere deelen van de Wervelbeen--
' deren?
A. De deelen van yder wervel zyn twee, namentlyk een
lichaam en uitfteekzels: de uitfteekzels zyn harder en vafter,
als het lichaam , het welk zachter en fponsachtiger is: het
voorfte van het lichaam is verheven en rond, het achterfte
een wering hol van boven en van onderen is het plat, en
met kraakbeen bekleedt, dit kraakbeen is dikker van voren als
van achteren: door het kraakbeen, dat tuffchen de geleding
der wervelen wordt gevonden, worden de wervelen als van
den anderen gefcheiden, waardoor wy hét lichaam konnen
bewegen en buigen : de wervelen hebben yder drie zoorten
van uitftekken na achteren, en twee zydelingze of dwarfche
aan yder zyde een ; deze zyn nader aan de lichaamen der*
wervelen als de andere, en in yder van dezelve wordt een
pees van de wervelbeens fpieren ingeplant. Door tweefchuynfe
uitfteekzels van boven, en twee van onderen, en een
ftherp uitfteekzel aan het achterfte van dc wervelbeenderen
worden de wervelen te zamen geleedigt, en deze
K
3 gpi

78 Van de Beenderen van den Ruggraat, enz.
.geleding wordt Ginglymus, Onderlinge Ontfanging, genaamt.
F. Is ''er nog iets byzonders wegens de geleding der Welv
beenderen in acht te nemen ?
A. Men zou konnen aanmerken, dat de tweefchuynzenedergaande
uitftekken van yder wervel van den ^ek en van
den Rug twee kleine indrukken aan haar eindén hebben,
waarin ze de einden van de twee opgaande uitfteekzels van
het onderfte wervel ontfangen: dus dat de twee opgaande uitfteekzels
van de wervelbeenderen van den Nek en van den
Rug ontfangen worden, en de twee nedergaandeuitfteekzels
ontfangen, uitgezondert de eerfte van den Nek en de laafte
•van den Rug: maar heel anders is het met de uitfteekzels van
de wervelbeenderen van de Lendenen gelegen, want de opgaande
ontfangen, en de nedergaande worden ontfangen.
F. Be Wervelbeenderen van den Nek of Hals, van den
Rug, en van de Lendenen aan malkander met het heiligbeen
gehegt zynde, wat maken deze Beenderen te zamen uit ?
A. De uitftekken met het achterfte of holle deel van een
wervel maken een groot gat in yder wervelbeen, en alle deze
gaaten op malkander komende maken een kanaal voor het Ruggeraerg,
het welk zyne zenuwen na verfcheide deelen vaa
het lichaam by paren door twee kleine gaaten uitzendt.
F. Hoe worden de Wervelbeenderen aan malkander gehegt
?
A. Zy worden alle aan malkander gehegt door een vlies
van fterke breede veezelen gemaakt: dit vlies bekleedt al de
wervelbeenderen van voren, en reikt van het eerfte wervel
van den Nek tot aan het heiligbeen: daar is nog een ander
vlies, 't welk het kanaal van binnen van onderen tot boven
bekleedt, en de wervelen ook aan malkander hegt: daarenboven

Van de denderen vm dm Ru^al, enz. ? p
eerfie wervel L X d o/et t° "ede ^ *
de andere wervelen van wit beweging van
evenwel meer 2 & Z n i , X T c ^ r T d
°S
fteekzels kort en regt en der" li^' r. ' S" 6 rdia
den dikker zvn & f
cl r
'- ! „ zelver
ï*'"t-
kraaKbecndercn tufTclien bei-
dikker, als die van rï t.n TÏ * zyn, en de kraakbeenen
d
- m l 1 0eVerd ewyLïïaatn
grooter rmmte 'er ïZ&SZ'
e
£ *"
onze hchaarnen meer na achteren konnen £ S ' " y
*" !* ^ *» * meende-
^ »er g |f
fdSSr S D^' a£
lyk

Sd Van de Beenderen van den Ruggraat, M
tfak klettert zyn geworden, en zou in het geheel zoo buïg>'
X t^eef u nl uitfteekzelen van yder bovenfe en onten.
Jervel de Wervelbeenderen niet in zulken Hand hiel
datzenog voo, nog achterwaard* konden fchuiven, zoo
^ T ^ r & ^ l o ^ e ***** m,
•^TrewilTelvk ia, en dat niet aHeen, welke door haar
W 0
^ * ^ * ***** dooMyh^onder, van den Kn?
^""j De volkomen doodelyke wonden konnen ontftaan door
verbreeking, en eene volkomen ontleeding.
V. Hoe door verbreekmg. wervelen
J w,,,.», door verbreekmg de lichaamen der werve ren
A
- frhSnkken worden geWooken, want dan kan het
«fiïC „Krworden mtgeLlt; be-
S ^ . ^ m o e t de 1*,
^
d e
queft worden.
^TXVondeS n g
e,nddyk moet door zoo

Van de Beenderen van den Ruggraat, enz. fit
V. Hoe door eene volkomen ontleeding ?
A. Wanneer door een geweldigen val, flag of floot eenig
wervelbeen 200 ver is afgeweken van het bovenfte en onderfte,
daar het zelve tuffchen beide legt, dat zy malkanderen
met die zyden, welke derzelver geleding maaken, niet meer
raken, dan moeten door zulk geweld de kraakbeenige banden
worden verbrooken, en het ruggemerg en deszelfs vliezen en
vaten eene verplettering ondergaan, die onherftelbaar is, en
van doodelyke gevolgen zyn moet: deze ontleeding maakt de
zwaarfte toevallen, indien ze in den Rug of in den Nek ge-,
fchiedt, en berooft den Lyder des te eerder van zyn leven.
V. Welke quetzuuren van de Wervelhens Beenderen kon-i
nen door zich zeiven doodelyk zyn ?
A. Deze quetzuuren konnen ook door ontleeding en veri
breeking ontftaan.
V. Hoe door ontleeding?
A. Door ontleeding, wanneer alleenlyk de fchuynfe uitfteekzels,
het zy een alleen, of beide te gelyk uit haare plaatfen
wyken: want, behalven dat deze ontleeding de doorvloejing
der geeflen niet ten eenemaal belet, om datze zoo eene
doodelyke drukking van het ruggemerg niet te weeg brengt,
zoo is ze ook door de konft niet onherftelbaar,
V. Hoe door verbreking?
A> Indien de uitfteekzels van de wervelen alleenelyk zyn
gebrooken, zoo kan zoo eene quetzuur niet volkomen doode-
Jyk zyn, omdat een breuk van de uitfteekzels het merg niet
wezentlyk kan benadeelen.
L XL

§2 Van de Ongenaamde Beenderen.
V \}\7 E
XL H O O F D D E E L ;
Van de Ongenaamde Beenderen.
? k Z
W
d e o f f a
Innominata, Ongenaamd$
VV Beenderen?
A. De Ongenaamde Beenderen zyn twee breede beenen
aan de zyden van het heiligbeen gelegen-; in kinderen konnen
zy yder in drie Hukken gefcheiden worden, maar in bejaarden
zyn zy gemeenelyk aaneengegroeit, en maken als
dan maar een been uit.
V. Hoe worden de Ongenaamde Beenderen afgedeelt ?
A. Yder Os Innominatum y oWsCoxa, Darmbeen, wordt
Sn drie deelenonderfcheiden: namentlyk ineen bovendeel, in
liet onderfte en voorfte deel, en in het onderfte en achterfte deel.
V, Wat is het bovenfte deel, en hoe wordt het genaamt?
A. Het is breed, byna halfrond, een weinig verheven era
ongelyk van buiten, maar hoi en glad van binnen: het buitenfte
is de rug, en het binnenfte de rib. Dit gedeelte wordt
Os Ilium, Darmbeen, genaamt, om dat de darm Ilium,
Ivronkeldarm, tulTchen deze beenderen in het midden is geplaaft:
de omtrek of opperfte rand wordt Crifta, Kam,, genaamt
: het is met een waaren naad aan de drie bovenfte wervelen
van het heiligbeen gevoegt. Dit been is in de Vrouwen
gemeenelyk breeder, als in de Mans.
V. Wat is het onderfte en voorfte deel, en hoe wordt hef-
'genaamt ?
A. Het onderfte en voorfte deel van een van de ongenaamde
Beenderen wordt Os Pubis, Sehaambeen, genaamt: het
heeft een Paramen Ovale\ *;y-rond gat; het is met zyn makker
van de andere zyde duur een kraakbeen vereenigt; hier
- doof

Fan het Borftbeen. t%
3oór wordt liet voorfte van het Pelvis, Bekken, gemaakt,
waarvan het Os Sacrum, Heiligbeen, het achterfte, en de
Ilia, Darmbeenderen, de zyden maken.
F. Welk is het onderfte en achterfte deel, en hoe wordt
^et genaamt?
A. Het onderfte en achterfte deel van een van de ongenaamde
Beenderen, Ifchion, of Coxendix, Heupbeen, genaamt,
heeft eene groote holligheid, Acetabulum, welke het
hoofd van het Dyëbeen ontfangt: de omtrek van het Acetabulum
y Azyn pannetje of Heupsbeens holligheid, is aan het
eind met een kraakbeen , Supercilium of Wenkbraauw genaamt,
heilagen, en aldaar wordt het met het Schaambeerj
gevoegt. Het heeft een groot gat Foramen Ifchii, en Fu~
bis, Heup-en Schaambeenshol, genaamt, van welkersomtrek
de fpieren Obturator Internus, enExternus, binnenfte
en buitenfte Stopper, haar begin nemen: aan zyn ander
eind heeft het een breed uitfteekzel, waarop wy zitten, en
van dit uitfteekzel beginnen de buigfpieren van het been: nog
is 'er boven dit uitfteekzel na achteren een ander klein en
fcherp uitftek, tuffchen cdeze twee uitfteekzels leidt de Sinus
van het heupbeen, waardoor de pees van de binnenfte ftopperfpier
gaat.
XII. H O O F D D E E L .
Van het Borftbeen.
V. \ X TJt is bet Borftbeen ?
A. V V Het Borftbeen is eenigzints van eene fponsachtige
zelfsftandigheid: het is geplaaft in het midden van de
Borftom het hart te bewaren, en de einden van de waare
tibben te ontfangen: in kinderen is het uit zeven of agtoeen-
L s deren

#4 Van de Ribben.
deren gemaakt, die in het begin kraakbeenig Zyn, maar nS
de zeven jaarèn vereenigen zy gemeenelyk, en worden drie
beenderen.
V. Geef eens eene befchr)ving van deze drie beenderen?
die het Borftbeen uitmaken.
A. Het eerfte en bovenfte been is het grootfte en het breedfte;
van buiten is het ongelyk en ruw } maar van. binnen is
het gladder: heel boven aan heeft het van binnen eene groef
voor de luchtpyp: nog heeft het eene groef aan yder zyde
van boven met kraakbeen bekleedt, waarin de hoofden van
de fleutelbeenderen worden zamengevoegt: het tweede been
is langer en fmalder als het eerfte; het heeft aan zyne zyden
verfcheide groeven, in welke de kraakbeenige eindens van de
ribben worden ontfangen: het derde is breeder en korter als
het tweede , het ontfangt in de zydgroef de einden van de
laafte waare ribben, en eindigt in een kraakbeen, het welk.
zomtyts in een been verandert: dit kraakbeen wordt Cartilago
JLnfiformis, en Cartilago Xiphoides, Zwaartwyze
Kraakbeen genaamt, en heeft zomtyts twee punten; zomtyts
is het binnenwaards gebogen, wanneer het niet zelden
den bovenften mond van de maag drukt en groote pyn met.
braaken veroorzaakt.
XIII. H O O F D D E E L
Van de Ribben.
V. T TC TAt zyn Ribben ?
A. VV De Ribben zyn geboogen Beenderen j gelyk
ïtrooken van cirkels: zy worden plat en breed, als ze aan

Pari de Ribben.
|jf aan de wervelbeenderen naderen, hoe ze ronder en dikker
zyn: aan het eind is een rond hoofd, dat in de Sinus van de
wervelbeenderen wordt ontfangen ; dit hoofd is met kraakbeen
bekleedt: aan den hals van yder hoofd, uitgezondert aan
de twee laafte ribben, is een kleine bult, deze wordt ook ontfangen
in de holligheden van de dwarfche uitfteekzels van de
zelve wervelbeenderen. De geleding van deze ribben maken
met de onderfte wervelen een fcherpen hoek uit.
V. Hoe veel Ribben zyn Vr ?
_ J. Daar zyn vier-en-twintig Ribben, twaalf aan yder zyde
van de twaalf wervelbeenderen van den rug: zy worden
verdeelt aan wederzyden in zeven bovenfte Cqfta Ver*,
Waare Ribben, zoo genaamt, omdat derzelver kraakbeenige
eindens in de holligheden van het borftbeen • ontfangen worden;
en in vyf onderfte Cofl* Spurt*, oïMoth*, Valfche
Ribben, omdat ze korter en zachter zyn, van welke de bovenfte
alleen van voren aan het eind van het borftbeen ge-
Voegt zyn ; de kraakbeenige eindens van de andere worden
aan malkander gehegt, uitgezondert de laafte valfche ribbe,
Welke korter is als de andere, deze is zomtyds aan de Muf
mlus Obliquus Defcendens, Schuyns Neergaande Spier, en
zomtyts aan het Diaphragma, Middelrif, vaft.
V Kan men nog iets wegens de Ribben aanmerken ?
A. Ja, namentlyk dat yder Rib eene groef langs onder
"heen loopende heeft, in welke een zenuw, ader en een ftVader
legt : dat de kraakbeenen met het beenige deel van de
Rib een ftompen hoek maken: dat indien yder Rib een hard been
was aan beide einden aan twee vafte punten gehegt, dat dan de
geheele borft onbeweeglyk zou zyn: dat indien de geleding,
van de Ribben niet aan de dwarfche uitfteekzels van de wervelbeenderen
was, dat dan het borftbeen zoo ver niet zon
L 3 jcon^

86 Van 4c Sleutelbeenderen en de Schouw der blaaden:
konnen uitzetten als nu, en dat de holte van de borft als dad
zoo groot niet zou konnen worden, als in de inademing vereifcht
wordt, en eindelyk dat gemeenelyk de kraakbeenen
van de Ribben, dewelke aan het borftbeen worden gevoegti
barder zyn in de Vrouwen, als in de Mans»
XIV. HOOFDDEEL.
Fan de Sleutelbeenderen en de Schouw derblaaden*
V- XtXf E^ beenderen van bet lichaam worden Clavi-
VV culse, Sleutelbeenderen, genaamt ?
A. De Sleutelbeenderen zyn twee beenen aan het onderfte
van den hals boven de borft geplaaft, aan yder zyde één:
zy zyn lang en fmal en geboogen als een Italiaanfche (c^)
om den doorgang van de vaten, die 'er onder heenloopen, en
om de beweging van den arm te verligten: zy worden met
één eind aan het Acmnion, Schouwderbeenshoofd , door
eene kraakbeenige geleding, en aan het ander eind van voren
aan 't bovenfte van het borftbeen door eene ondiepe kraakbeenige
geleding, en aan de bovenfte Rib door vleefch gehegt:
der zeiver zelfsftandigheid is fponsachtig, en daarom breekenze
ligt, en vereenigen wederom fchielyk, als ze gebrooken
zyn.
V. Van wat gebruik zyn de Sleutelbeenderen ? _
A. Zy dienen om de Schouwderbeenen, waarin de Armsbeenderen
geledigt zyn, te onderfteunen: daarenboven om
de Mufculus Peüoralis, Borftfpier, welke den arm dwars
over de borft trekt, en aan het bovenfte van het Schouwderbeen
ingeplant wordt, in bedwang te houden; want zoo de.
Sleutelbeenen de Schouwderbiaaden , waarin het hoofd van
het

Van de Sleutelbeenderen en de Schouw de rblaaden.
liet Armbeen altydc op eene gelyke wyze geplaaft is, niet
hielden, zoo zou het bovenfte van den arm, en niet de hand
na voren worden getrokken.
f. Dewyl de Sleutelbeenen met de Scapuke , Schouwderblaaden,
worden vereenigt; zeg my eens, welke Beenderen de
bebouwderblaaden zyn? ^
A. De Schouwderblaaden zyn twee groote breede driehoekige
Beenderen; zy zyn dun, maar vaft en hard, van
buiten wat verheven, en van binnen hol: yder heeft een rand
van boven en van onderen; deze worden de bovenfte en de
onderfte Schouwder&lads rib genaamt: deszelfs breede eind
maakt met de twee randen de bovenfte en de onderfte hoeken
uit: zy hebben vier uitfteekzels, n amentlyk Acvomion, Schouwderbeenshoofd,
ProceJJus Coracoideus, of Anchoroïdeus, Ravensbeks
uitfteekzel, Proceffus Brevis,- of'Cervix, kort Uitfteekzel
, en Spina, de Graad. Het Schouwderbeenshoofd,
dat het eind van het Sleutelbeen ontfangt J wordt met het
Ravensbeks uitfteekzel door een fterken band aan malkander gehegt,
welke dient om het Schouwderbeenshoofd in de holte
van het derde uitfteekzel, de Hals genaamt, te houden: dit
uitftek is het eind van hetSchouwderblad, en komt tegen over
deszelfs breedfte deel: daarenboven heeft het Schouwderblad
een ronden met kraakbeen bekleeden rand, en ontfangt het
hoofd van het Armbeen. °
V. Van wat gebruik zyn de Schouwderblaaden?
\ A. Zy dienen om de achterfte einden van de Sleutel-
Beenderen en het hoofd van het Schouwderbeen te ontfangen
en een beg.n te verleenen aan de fpieren > welke denarm<
7*1

8 8 Van de Beenderen van den Oppef- en van den Onder-Am.
XV. H O O D D E E L .
Van de Beenderen van den Opper- en van den
Onder-Arm.
jr TjrOe worden de Beenderen van den Arm verdeelt}.
A. JLJL In het Opperarms-of Schouwderbeen, en in het
Onder-arms of Ellebeen; tot het laatfte behoort ook het Speek-
V. Wat is bet Opperarmbeen, Humerus, Schouwderbeen,
^^Het is een lang, rond, redelyk hard, en vaft been;
in zyn midden is liet hol, en met merg voorzien: van boven
heeft het een rond met kraakbeen bekleedt hoofd, het welk
in de holligheid van den hals van het Schouwderblad wordt
ontfangen: het heeft in het voorfte van het hoofd eene groef,
waarin de pees van de Mujculus Biceps, Tweehoofdige Spier,
k ê
r. Maar bet hoofd van het Schouwderbeen is vee! groote^
ais de holligheid, daar het injluit, hoe kan dan deze geleding
gefchieden? . , , , 1V , • i ,
A' Omdat dit hoofd veel grooter is als de holligheid ,
daarom is 'er een fterke band, die van den rand van de holligheid
van het Schouwderblad komt, en deze band maakt
rondom bet hoofd van het Schouwderblad een zak en wordt
tot vafter geleding tuffchen het Epiphyfis, Aangroeizel, en
het been ingeplant.
V. Is deze geleding van bet Schouwderbeen met het Schou
derblad van eenig nut? -au
A. Ja, want door deze geledjng wordt de arm in itaat
geftelt om alle bewegingen te verrichten, ^

'Fan de Beenderen van den Opper- en van den Onderarm. 89
F. Wat moet men aangaande het onderfte eind van het
r
Armbeen aanmerken ?
.. A. Dat het dunder en breeder is, en twee Condyli of Knokken
heeft: de buitenfte wordt in het eind van de klein® ellepyp,
Radius, of Speekbeen, ontfangen: van de binnenfte
knok ryzen de Ipieren, dewelke de hand en de vingers buigen
; tulTchen deze twee uitpuylingen of knokken zyn twee
halfsringwyze uitftekken, Spin*, Doornen, genaamt, met
een groef tulTchen yder in het midden, waardoor het fchouw
derbeen met het ellebeen als een charnier geledigt wordt. Nog
is aan den voorkant van deze uitpuylingen een kleine groef,
-die het voorfte uitftek van het ellebeen ontfangt, en aan deszelfs
achter zyde is een breede groef, welke de Elleboogsbult,
Olecranon genaamt, ontfangt.
F. Wat is de ÜJna, Cubitus, of het Ellebeen?
A. Het is een lang, hard, en van binnen in zyn midden
hol been, van boven is het breed, en wordt na onderenfmalder:
het leidt aan de binnen zyde van den Voor-arm, en
reikt van den Elleboog tot het gewrigt van de Voorhand;
van boven heeft het twee uitfteekzels; deze worden in de
voorfte en de achterfte groef van het eind van het fchouwderbeen
ontfangen; het voorfte uitftek is klein, en kort; het
achterfte, de Elleboogsbult genaamt, is grooter en langer:
als het in eene regte linie met den Arm uitgeftrekt wordt, onderfteunt
het den Voor-arm; tuffchen deze uitfteekzels heeft
het een halfkringwyze groef; deze ontfangt de binnenfte uitpuyling
van het onderfte eind van het fchouwderbeen, waar«
door de Arm kan buigen, en zich uitftrekken; langs het midden
loopt een kleine riggel, waardoor dit been, als met een
Charnier, aan het fchouwderbeen geledigt wordt: de binnen
zyde van dit boveneinde heeft een kleine groef, en deze
M ont-

. Van de Beenderen van den Opper- en van den Onder-Arm
©ntfangt den omtrek van het ronde hoofd van het fpeekbeen,
V. Befchryft eens bet onderfte eind van het Ellebeen?
A. Het onderfte eind van het Ellebeen is rond en klein;,
het wordt in een groef in het onderfte eind van het fpeekbeen
ontfangen; aan dit eind heeft het een kort en klein uitftek;.
van dit uitftek nemen de banden, welke het zelve aan de beenderen
van het gewrigt hegten, hun begin; voorts dient dit
uitftek om de geleding der beenderen in liaar plaats te
houden.
V. Wat is bet Speekbeen ?
A. Het Speekbeen, ook Raderbeen genaamt, is het kleine
been van den ünder-arra, het verzelt het ellebeen van den
Elleboog tot het gewrigt': het heeft in zyn boveneind een
kleine groef, die de buitenfte knok van het fchouwderbeen
ontfangt: de omtrek van deze holligheid loopt in de kleine
groef van het bovenfte eind van het ellebeen.
V. Komt ook bet onderfte eind van bet Speekbeen in aantnerking
?
A. Ja, namentlyk, dat het onderfte eind grooter is, als
het bovenfte, dat het een kleine groef heeft, waarin het eind
van het ellebeen wordt ontfangen, en dat het op het eind
nog twee groeven heeft, welke de beenderen van de Voorhand
ontfangen.
V. Moe worden deze Beenderen te zamengevoegt ?
A. Het Ellebeen en het Speekbeen vergezellen malkander,
maar raken malkander niet aan als aan hun einden: in hun
midden zynze van malkander geboogen, maar worden door
een fterken breeden vliesachtigen band aan malkander gehegt.
V Waarom is bet ondererad van] bet Speekbeen grooter,
ah bet boveneind?
Al*

Van de Beenderen van de Foor- en Nahand, enz.
A. Omdat de hand aan dit Been voornamentjyk zyne geleding
heeft: door deze geleding komt het, dat het Speekbeen
na voren en na achteren over het ellebeen beweegt, zoo meenigmaal
de palm van de hand, of na boven of na onder, gedraait
wordt.
XVI. H O O F D D E E L .
Van de Beenderen van de Voor- en Nahand, en.
van de Vingeren.
V. 'WJd.t ^ Carpus, Voorhand?
A. VV Het is dat gedeelte van de hand, het welkby
de geleding van het fpeekbeen begint, en by de geleding van
de vier beentjes, welke met die van de Vingeren overeenkomen,
eindigt: de Voorhand beftaat uit agt kleine beenderen
van verfcheide gedaante en grootte; zy zyn in twee ryen
geftelt, in yder ry vier: de eerfte heeft zyne geleding met
het fpeekbeen, de tweede met de beenderen van de Nahand:
zy worden alle fterk aan malkander gebonden door banden,
die van het fpeekbeen komen, en door een ringachtigen band,
door welke de peezen, die de vingers bewegen, gaan: alhoewel
deze band gemeenlyk voor eenen band gehouden
wordt, zoo geeft hy nogtans aan ydere pees een byzonderen
koker, waardoor de pees heen gaat.
. V. Uit welke beenderen beftaat de Metacarpus, Nahand?
A. De Nahand beftaat uit vier Beenderen: het groofte en
fae t langfte van deze beenderen is, het welk de voorfte vingers
onderfteunt; zy zyn rond en lang, na den rug van de
hand een weinig verheven, en na den palm van de hand hol
en plat, en zyn in 't midden van binnen met merg voor-
M 2 zien:

f 2 Van de Beenderen van de Voor- en Nahand T enz.-
zien: ook raken zy malkander aan haar einden alleenlyk aan 3,
tuffchen beiden plaats latende,, waarin de tuffchenbeenige fpieren
leggen: in derzelver boveneind is een groef, welke de
beenderen van de Voorhand ontfangt; hun ondereind is
rond, en wordt in de groeven van de eerfte beenderen van dc
Vingeren ontfangen.
V. Uit hoe veel beenderen worden de Vingers te zamen*
gejldt?
A, De Vingers van yder hand beftaan , nitgenoomen dezaadbeentjcs,
uit vyftien beenderen: yder Vinger heeft 'er
drie, zy zyn een weinig verheven, en rond van boven op den
rug, maar hol en plat na den palm, behalven de laafte, daar
de nagels aan zyn : zy zyn in drie ryen gefchaart: de eerfte
is langer als de tweede,, en de tweede is langer als de derde.
In het bovenfte eind van elk van deze beenderen, die de eerfte
ry uitmaken, is een klein groefje , in deze worden de
ronde hoofdjes van de beenderen van de Nahand ontfangen;
het tweede en derde been van yder Vinger heeft twee
kleine groeven, deze worden door eene kleine uitpuyling vaneen
gefeheiden; daarentegen heeft het onderfte eind van het
eerfte en van het tweede been van yder Vinger twee
kleine uitpuylingen, door een kleine groef verdeelt, waardoor
deze groeven en uitpuylingen met malkander worden
geledigt. Het eerfte been van den Duim heeft de gedaante
als een van de beenderen van de Nahand y en is aan de Voorhand
en het tweede been van den Duim, gelyk de geleding
van de eerfte beenderen van de Vingeren met de Nahand, geledigt
; het tweede been van den Duim is gelyk als het eerfte
van de Vingeren, en wordt aan het eerfte en aan het derde
been, gelyk de beenderen van de Vingeren, geledigt.
V, Wat zyn de Offa Sefamoidaea, Zaa.dbe.entje sï
Ao

Vm ie Dyèbeenderen.
> ^- m
*y?} k
i tentjes, daar worden 'er gemeenelvk
S ,£de
dln il\ Y a
? J 32 V l e r e n v a n d e r
^ y &d gevonden,
zy zyn aan de leden onder de peezen van de #«1
V C
K a t l i ^
5 B u
^
e r s
^ de Vingeren, geplaaft
XVII. H O O F D D E E L .
V
' XA/ L
F%n de Dyëb eender en,
ii Zyn de 0 f f a Fe
. ,
moris, Dyebeenderen ?
D
yëbeenderen zyn de twee lansfte been-,
van e'en harde en IftezeSl
itandigheic, en van binnen in het midden hol : aan hun
^oorfte zyde zyn ze een weinig verheven en rond, maar van
W e
vd rvTn7 , ! m g n g e b 0 n >
i °^ teeniangenfcherpenkL"
V. Welk is het eerfte aangroeïzel ?
^.Het eerfte Bpiphyfis , Aangroeizel, wordt yk breed, en komt van den fand van
het Dyebeens hoi: de andere, die kort en rond is,, komt van
^n bodem van het Dyëbeenshol, en wordtin het mSvm
het hoofd ingep ant: het gedeelte van het Dyëbeen, even on"
Vix Nek°of Hak ^ ^ ^ 1S
' dtX
mx 9 Nek of Hals, genaamt. Dit deel maakt een hoek met
• M
3 het

^ Van de Bfébeenderen.
het lichaam van het been, door welk middel de dyën en de
voeten op eene zekere wydte van malkander ltaan.
V. Hoe wordt bet tweede hpiphyüs, Aangroeizel, genaamt,
en waartoe dient het ?
J Het tweede aangroeizelhiet Tmto^^ör , Groote
draaner: het is een redelyk groote knok, aan de buiten
zyde van het Dyëbeen, recht aan het begin van deszelfshais,
en is wegens de inplanting eeniger fpieren in het zelve ongdyk:
aan zyn begin heeft het een kleine holligheid , waar.
fn defpreTen^r^, en Obturatores, Vierdubbelde
en Stoppers genaamt, ingeplant worden.
r Welk is het derde hpiphyfis, Aangroeizel?
A Het derde aangroeizel, het welke Trochanter Mno ,
Kleine draaijer, wordt genaamt, is een kleinder nok het
zelve ftaat lager, als het ander, achter aan het Dyëbeen
V. Zyn deze aangroeizels, of knokken van eemg nut aan
zelve nog meer vermeerdert.
*T D« htfvan onderen in het midden door een groef in
twee' hooiden of knokken wordt verdeelt : deze hoofden of
Ste worden in de groeven van het icheenbeen on -
S en maken eene onderlinge geledmg: de mt ce
„ffcl.en het achterfte van deze hoofden ,s,
gag van de groote vaten, en van een zenuw na het been.
r! te het onderfte emd van het Dje-
xvur.

V
Van het Scheen- en Kmtken, enz. - ^
XVIIL HOOFDDEEL.
Van het Scheen- en Kuitbeen, en van de
Kniefchyf.
' WJ At
vtKfiaat mm gemeenlyk door de Schinkel,
V V of het Been?
A. Door het been verftaat men gemeenlyk de Tibia, en
de Fibula, het Scheen- en het Kuitbeen , zy worden ook
F mie Majus en Focile Minus genaamt.
V. Wat is het Scheenbeen ?
i ^ ' L H
e n l a n
? f S' hard
> e n
vaft been; het heeft eene
holligheid in het midden, en is byna driekantig, deszelfs
voorfte en fcherpe kant wordt de fcheen genaamt: in zyn boven
eind heeft het twee breede groeven, met kraakbeen bedekt,
waarin de onderfte hoofden van het Dyëbeen worden
ontfangen; het kraakbeen, dat de gemelde groeven bekleedt, is
zacht en buigzaam, en wordt om zyn figuur Cartilago Lunata,
Maansgelyk Kraakbeen genaamt; het loopt tuffchen de
einden van de twee beenderen in, en wordt aan zyn rand
zeer dun; ook dient dit kraakbeen om de kleine zydelindè
beweging van de Knie gemakkelyker te maken. Aan de zyde
van het boveneind heeft het een kleine knoes, die in een
kleine groef van de Fibula, Kuitbeen, wordt ontfangen:
onder de Kniefchyf, een weinig na voren, wordt nog een
andere gevonden, waaraan de peezen van de uitftrekkers van
het been worden ingeplant.
V. Is het ondereind van het Scheenbeen van dezelve grootte
als het boveneind.
: A. Neen, maar het is veel kleinder, en heeft een groot
ilitfteekzel,het welk den binnenften enklaauw maakt; ook maakt
het

$6 'Van het Scheen- en Kuitbeen, enz.
bet een breede groef, die in \ midden door eene kleine uitpuyUng
wordrgefcheiden: deze groef ontfangt het verheven
hoofd van het kootbeen, Aftragalus genaamt en deuitpuylmg
wordt in de groef van het verheven hoofd van het
Keen wederom ontfangen: van onderen aan de zyde heeft
hefnog eene ondiepe groef, waarin het kuitbeen wordt »ngelaten.
V, Wat is het Kuitbeen? .... .
A Het Kuitbeen is een kleinder been, als het Scheenbeen,
maar is niet korter; het is aan de buiten zyde van het been
Slaaft• zyn bovenfte, het welk niet zoo hoog is, als de
luie ontfangt de zydelingfe knoes van het boveneind van
het Scheenbeen in eene kleine groef, welke aandeszelfs.binnen
zyde is: het onderfte eind wordt in de kleine groef van
^Scheenbeen ontfangen ; voorder ftrekt het zich uit in een
breed uitftek , het welk den buitenften enklaauw maakt, en omvat
de buiten zyde van het Kootbeen.
V. Is het Scheen- en Kuitbeen digt nevens malkander ge-
*"5 ?
Schoon deze Beenderen nevens malkander zyn geplaaft,
nomns raken zy niet aan malkander, als aan haar eindens;
de plaats, die tulTchen beiden open is, wordt door een fterk^vliesachtigenband,
en eenige fpieren, diede voeten en de
teenen uitftrekken, opgevult.
V. Wat is ^ Patella, Kniejchyj?
A Zv is in bejaarden een zeer hard, en in kinderen een
zacht been, en is geplaaft op de geleding van het Dyëbeen
mhet Scheenbeen! zy is rond, middelmatig breed, en redelvk
dik, aan beide zyden een weinig verheven, en is voor
2een glad kraakbeen bekleedt: over dezelve gaan de pe-
Iri deTfpien, welke het been uitftrekken: zy dient om de

Van de Berderen van den Voet en van de Teenen. 07
geleding te verfterken, en de beweging gemakkelyker eri zekerder
te maken.
XIX. H O O F D D E E L .
Van de Beenderen van den Voet en van de Teenen.
V. \\JAt z
y n
de Voeten?
i V» Het zyn de onderfte deelen van ons lichaam V
waarop het geheele lichaam, als men ftaat, ruit.
V. In hoe veel deelen wordt de Voet onderfcheiden ?
A. In drie deelen, namentlyk., in den Voorvoet, in deft
Navoet, en in de Teenen.
V. Wat is de Voorvoet ?
• A. De Voorvoet, TarfuS- genaamt, is dat gedeelte van
den Voet, het welk tulTchen de beenderen van het fcheen- en
kuitbeen, en den Navoet is geplaaft, en beftaat uitzeven
beenderen.
V. Geef eens eene befchryving van deze Beenderen ?
. A. Het eerfte been van den Voorvoet, Aftragalus, Kootbeen,
en Talus, bnkel, genaamt, heeft in zyn bovenfte
deel een verheven hoofd, het welk met het fcheen- en kuitbeen
door onderlinge ontfanging zyne geleding heeft: het
voorfte van het kootbeen is ook verheven, en wordt in de
groef van het Os Naviculare-, Schip wyzebeen, ontfangen:
van onderen na het achterfte van zyne onderzyde heeft het
eene groef, waarin het achterfte, en het bovenfte van het Os
•€alcis, Hielbeen, wordt ingelaaten; maar na voren van de-
Zélve zyde heeft het een uitfteekzel, en dat wordt in het bovenfte
en voorfte van het hielbeen ontfangen.
V Welk is het tweede been van den Voorvoet?
N ±

98 Van de Beenderen van den Voet en van de Teenen*
A. Het tweede been, CalcaneumY en @s Cakisr Hiefc
been, genaamt, is het grootfte van de beenderen van den
navoet; het is onder het kootbeen geplaaft, en heeft zyne
geleding met het zelve door onderlinge ontfanging.
V- Welk is het derde heen van den Voorvoet.
A. Het derde been wordt Os Naviculare, dat is, Schipi
Wyzebeen genaamt, het is tuffchen het kootbeen, en de drie
OJJa Cuneiforma, Wiggebeenderen , geplaaft. Van achteren
heeft het een groote groef, die het voorfte verheven
hoofd van het eerfte been van den voorvoet ontfangt; van
voren is het verheven, en in drie hoofden onderfcheiden, en
deze worden in groeven van de wiggebeenderen ontfangen*
V. Hoe wordt het vierde > het vyfde, en het zesde been
van den Voorvoet genaamt ?
A. Zy worden OJfa, Cuneiforma genaamt, omdat ze al£
wiggen boven breed',, en onder fmal zyn: dc drie wiggebeenderen
leggen naaft malkander: zy zyn van boven verheven»
maar van onder zyn ze hol : aan het een eind hebben ze yder
een groef,, welke het fchipwyze been ontfangt; derzelver geleding
gefchiedt aan. 't ander eind met de drie binnenfte been?
deren van den navoet.
V. Welk is het zevende been van den Voorvoet ?
A» Het zevende is het Teerlingswyzebeen, Os CubifoT^
me genaamt:. het legt als de wigbeenderen' in dezelve ry,
en heeft zyne geleding van achteren met het hielbeen , van
woren met de twee buitenfte beenderen van den. navoet., en
fan binnen aan het derde wiggebeen.
V. Uit hoe veel beenderen beflaat de Navoet ?
Af De Metacarpusy. Navoet, beftaat uit vyf beendérenï
het dikfte van deze beenderen onderfteunt den grooten Teen»
4Q volgende Teen wordt door. het tweede been 5 dat het langfte

Tan de Spieren van het Strottenhoofd. pp
xs, onderfteunt; gelyk de volgende Teenen korter worden 9
•zoo worden ook de andere beenderen korter: zy hebben byna
dezelve figuur, als de beenderen van de nahand, en derzelver
geleding aan de Teenen gefchiedt op dezelve manier,
als de geleding van de nahand aan de vingeren: het vooraaamfte
onderfcheid tulTchen deze beenderen, en die van de
nahand is, dat de beenderen van den navoet langer zyn.
V. Uit boe veel heenderen beftaan de Teenen vaneen Toef,
en hoe wordenze aan malkander gevoegt f
A. De groote Teen beftaat uit twee beenderen, en de andere
vier Teenen zyn yder uit drie beenen te zamengeftelt,
en dus beftaan de Teenen van yder Voet uit veertien beenen,
behalven de zaadbeentjes, die zoo wel aan de geleding
der Teenen, als aan die der vingeren worden gevonden;
derzelver getal is niet wel te bepaalen; men vindt 'er gemeenelyk
twaalf, en ook wel meer: de beenderen van de Teenen
zyn korter als die van de vingeren, en derzelver geleding
gefchiedt op dezelve wyze als die der vingeren.
XX. HOOFDDEEL.
Van de Spieren van het Strottenhoofd*
V* j\ Lvorens ivy aangaande de Spieren van bet Hoofd,
IX den Hals, de Schouwderblaaden, den Rug, de
Lendenen, de Borft, den Buik, enz. fpreken, znllenwy,
om onverhindert voortegaan, eerft handelen van de Spieren
wan het Strottenhoofd, den Slokdarm, de Lel, de Tong, het
Tongbeen, de Onderkaak, de Lippen, den Neus, de Wenkbraauwen,
de Oogleeden, de Oogen en de Oor en: zeg mj
Mis, mik zyn de Spieren van het Strottenhoofd

'ï qo Van de Spieren van het Strottenhoofd'.
A. Het Strottenhoofd, Larynx genaamt, heeft zeven paar
Spieren; namentlyk-twee gemeene, en vyf eigen Spieren.
V. Welk zyn de gemeene Spieren van het Strottenhoofd?
A. Het eerfte paar Sternothyroides , Borftichildwyze*
heeft zyn begin van boven aan de binnen zyde van het borftbeen
, en langs de zyden van de luchtpyp opgaande wordt
het onder aan de zyden van het fchildwyze kraakbeen ingeplant.
V. Waartoe is dit paar Spieren gefchikt ?
A. Öm het Strottenhoofd na beneden te trekken. .
V. Welk is het tweede gemeene paar?
A. Het tweede Hyo - thyroides , Tongbeens Schildwyv
ze, begint van het laagfte deel van het tongbeen, en wordt
nedergaande onder, aan .het fchildwyze kraakbeen by het eerfte
paar ingeplant,
V. Van wat gebruik is dit tweede paar gemeene fpieren van.
het Strottenhoofd*.
A. Deszelfs gebruik is, het Strottenhoofd, om hoog te.
trekken.
V. Welk, is het eerfle paar eigen. Spieren vanbet Strottenhoofd)
:
A. De Crico-thyroides , Ringfchildwyze ,. dit paar heeft
zyn begin voor van het Cricoides, Ringwyze kraakbeen, en,

Fan.de Spieren van. de Lel fa^
,K w

Van de Spieren van de Tong.
'A. Het eerfte paar Pterygojlaphilinus Externus, bultenfté
|Wiggebeens Vleugel genaamt, komt van eene kleine verhevenheid,
op de onderfte 2yde van het wiggebeen, en loopt
jecht, om in het achterfte van de Lel ingeplant te worden,
V- Welk is het tweede paar Spieren van de Lel?
A. Het tweede paar Pterygojlaphilinus Internus, binnenfte
Wiggebeens Vleugel genaamt, komt van de zelve verhe-'
venheid van het wiggebeen; met deszelfs peesachtig gedeelte
gaat dit paar over een klein haaksgewyze uitftek van het vleugelswyze
uitfteekzel, en wordt van daar wederkeerende in
liet voorfte van de Uvula, Lel, ingeplant.
V. Hebben de Spieren van de Lel een wezentlyk gebruik ?
A. Ja, want als het eerfte paar Spieren werkt, wordt de
Lel rug waards, en als het tweede werkt, wordt de Lel voorwaards
getrokken: daarenboven wordt de beweging van het
tweede paar gemakkelyker gemaakt, van wegen het katrols
letje, waardoor deszelfs pees gaat.
V. Waartoe dient bet* dat de Lel na voor, en na acty
tier wordt bewogen?
A. Beide deze bewegingen zynnoodzaakelyk, omdeftem
recht te formeeren, en op dat niets, van het geen wy in de&
mond nemen, door den neus uitgaa»
XXIL HOOFDDEEL,
T 'iT * T fï Ct fT *if *
Fan de Spieren van de Tong*
At
V. \\T
v o o r
Spieren werden aan de Tong toege\
V V eigent ?
A. De Spieren, die de Tong worden toegeëigent, zya
#5 paar. ^

Fm de Spieren van de Tong: |$g
V. Welk is het eerfle paar ?
Baamt, dit paar komt van- het priemswyze uitftek/en van
^nederdalende wordt het in den wortel van d e ^ g in"
V. Wüh is het tweede paar Tongsfpieren ?
dit paar komt van binnen van het voorfte deel van de onder*
fraak, en wordt in den wortel van de tong ingepLt *
V. Welk is het derde paar?
Z y n e r d i e a a n d i t
a a r S
•Jt ^ ' '' P P ier
en van de Ton? •
«wee namen geven , en dan noemen ze de vezelen weTkf
rvezden dS
7 ^ ^ *
oe vezelen y dewelke maft aan het breede gedeelte van het
maar alzoo «V vermeenigvuldiging van namen v a n S
dmfterheid 318 in het kena
Spier zferi *
y 2 e t
2 C e n w
de Ton5 1 8'
T ^ y> d« het derde paar van
dLlk^r^ ' d
C e r f ^ïïus, HoornstongbeensfiJer]
deze komt breed en vleezig van de zyden van het Tone-heen
en wordt in den wortel val, de Tong^Pte ^
Tongf
\j£^ H
i et£erfte P
W h
/ a r t r e k
n d i t
\ d e T
** ï aar
v*» de
°ngopwaards, hit tweede
trekt de 1 ong uit den mond, en door het derde paar wordt
de Tong recht in den mond getrokken
P
K. Wordt de Tong alleen door deze Spieren hewogen *
sxu*.

Fan-de 'Spieren van het Tongbeen.
XXIII. H O O F D D E E L .
Van de Spieren van het Tongbeen.
V. A Lzoo de Tong niet alken door de Spieren van de
j\. Tong , maar ook door die van het Tongbeen
wordt bewogen; welk zyn de Spieren,, welke het Tongbeen,
en te gelyk de Tong bewegen)
A. Het Tongbeen, Os Hyoides genaamt, wordtbewogeu
door vyf paar Spieren.
. V. Welk is het eerfte paar)
A. Het eerfte paar, Geniohyoideus, Kinstongfpier ge^
naamt, komt van het voorfte binnenfte gedeelte van de onderkaak,
en wordt in de Bafis van het Tongbeen ingeplant.
V. Welk is het tweede paar)
A. Het tweede paar is de tegenftander van het eerfte paar^
en wordt Sternohyoides, Borfttongsbeens paar genaamt : dit
paar Spieren komt van de binnen zyde van het fleutelbeen,
en opgaande over de borltfchildwyze fpier, wordt dezelve in
de Bafis van het Tongbeen ingeplant..
V. Welk is het derde paar van de Tongbeens fpieren \
A. Het derde paar, Mylohyoides, Kaaktongsbeens paar
genaamt, komt van de binnen zyde van de onderkaak, ondier
de Dentes Molares, Maaltanden, en wordt aan de zyden
van de Bafis van het Tongbeen ingeplant.
A. Welk is het vierde paar)
A Het vierde paar is de tegenftander van het derde paar
eo wordt Coracohyoides genaamt, dog ten onrechten, want
dit paar komt niet van het Ravenbeks uitfteekzel, maar van
den opperrand van het fchouwderblad by deszelfs hals, en
fdiuins onder de Mufculus Maftoidaus } Mamwyzebeensfpier,

Van de Spieren van den Slokdarm. i df
opgaande worden de Ipieren van dit paar in het tongbeen ingeplant
: de buik van de Spieren van dit paar is in het midden
een weinig peesachtig, opdat, als dezelve werkt, de vaten,
•die na het hoofd gaan, niet Zouden geperft worden.
V Welk is het vyfde paar)
A. Het vyfde paar Stylohyoides, Priemstongsbeen paar genaamt
, komt van het prlemswyze uitfteekzel , en wordt
fchuins nedergaande in de hoornen van het tongbeen ingeplant
: het breedfte gedeelte van dit paar Spieren is doorboort
om de pees van & Mufculus Digaflricus, Tweebuikige
Spier, doorgang te geven.
V. W?lk is het werk van deze Spieren ?
A. Het eerfte paar maakt de beweging van de tong en
van het tongbeen op- en voorwaards: het tweede paar Trekt
de tong en het tongbeen na beneden: door het derde paar
wordt het tongbeen en de tong fchuins opwaards getrokken:
het vierde paar beweegt de tong en het tongbeen fchuins
na beneden ; en het vyfde paar beweegt de tong en het
ïongbeen een weinig na de eene zyde opwaards.
XXIV. H O O F D D E E L .
Van de Spieren van den Slokdarm.
¥• XjfcT^ Z
y n d e S
P* eren
® an
bet bovenfte gedeelte
W V van het Keelgat Pharynx, Slokdarms hoofd
genaamt )
A. De Slokdarm, of liever deszelfs hoofd heeft twee paar
Spieren.
V. Welk is het eerflepaar van deze 'Spieren)
BA. Het eerfte paar maakt een kleine ronde Spier, Styïofluiryngcus
genaamt;. met deszeifs vleezige .deel begint zy
O aan

joó Van de Spieren van de Lippen.
aan het priemswyze uitfteekzel , en fchuins nederdalende
wordt dezelve aan de zyden van het Slokdarmshoofd ingeplant.
V. Welk is het tweede paar ?
A. Het tweede paar formeert de Mufculus Oefopbageus'>
de vezelen van deze Spier hebben verfcheide fchikkingen; de
bovenfte komen van het vleugel wyze uitfteekzel van het wiggebeen,
en van de hoornen »an het tongbeen; zy loopen
fchuins na den rug van het Slokdarmshoofd; de onderfte komen
van de zyden van het fchildwyze kraakbeen; deze loopen
dwars na het midden van het achterfte van het Slokdarmsdarmshoofd,
alwaar de bovenfte en de onderfte vezelen van
weerzyden vereenigen, en een peesachtigen band maken.
V. Welk is het gebruik van de Spieren van het Slokdarmshoofd?
A. Als het eerfte paar werkt, dan wordt het Slokdarmshoofd
opwaards getrokken en verwydt : maar door de werking
van het tweede paar wordt het achterfte van. het Slokdarmshoofd
na voren getrokken en vcnaiuwt.
V. Heeft deze werking van de Spieren van het Slokdarmshoofd
eenige nuttigheid?
A. Ja^ want zy dient niet alleen tot neerdrukking van de
fpys, maar ook tot drukking van de Tonfilla, Amandelen,,
op dat ze haar vogt, het welk de fpys m het zwelgen glibberig*
maakt, te beter zouden ontlaften..
XXV. HOOFDDEEL,
Van de Spieren van de Lippen.
V. T TOf worden de Spieren van de Lippen verdeelt?
A.. JfjL, In spieren van dg bovenfte en van de onderftê

Van de Spieren van de Lippen.
Lip, en in Spieren, die aan beide de Lippen gemeen zyn.
V. Welke Spieren zyn aan de bovenfte en de onderfte Lip
van den mond eigen.
A. De eigen Spieren der Lippen zyn vyf paar , als een
paar, Elevatores Labii Superior is, bovenfte Lips Optrekkers;
zy komen van bet bovenfte van het tweede gedeelte van de
bovenkaak, en fchuins nedergaande wordenze in de boven
Lip boven de fnytanden ingeplant, Een paar Deprejfores
Labii Superioris, bovenfte Lips Nederdrukkers; deze komen
van den onderrand van de onderkaak tuffchen dekaauw-ende
vierkante fpier, en klimmen langs den hoek van den mond na
de bovenkaak. Twee paar Elevatores Labii Jnferioris, onderfte
Lips Optrekkers; het eerfte paar van deze Spieren komt
van het tweede been van de bovenkaak onder den bovenfte Lips
optrekker; zy gaan vervolgens onder de inplanting van de
•jukfpier, en worden in de onderfte Lip ingeplant: het tweede
paar van deze Spieren helpt de beweging van dat eerfte
paar: deze Spieren zyn klein, dog fterk, en komen van het
tandvleefch van de fnytanden, en recht nedergaande wordenze
in het onderfte van de huid van de kin ingeplant: hets
vyfde paar zyn de Mufculi Quadrati, ook Depreffbres La-
Ui Inferioris genaamt ; zy komen van den rand van het
voorfte van dc onderkaak , en worden in de bovenlip ingeplant.
V Welke Spieren zyn aan de bovenfte en onderfte Lip

ïc8. Van de Spieren van de Onderkaak.
laris,. Sluitfpier genaamt; zy omringt de Lippen met kring*
achrige vezelen..
V. Kan ook ^Buccinator, Wangefpier , onder de Spieren
van de Lippen gerekent worden ?
A. Ja, voor zoo verre dezelve met de Lippen gemeen*,
fcbap heeft.
V. Hoe is. deze Spier geplaaft ?
A. De Wangefpier leidt onder de andere Spieren , en
maakt het binnenfte van de wangen: deszelfs vezelen loopen
van het kroons uitftek van de onderkaak na den hoek van denmond,
en hangen aan het bovenfte van het tandvleefch vanbeide
tanden vaft.
V. Welk is het werk van de Spieren van de Lippen ? 6
A. Dezelve dienen niet alleen om de lpys te helpen kaau-wen,
den mond te openen en te fluiten, maar ook om de tong;
te bewaaren, en in hetfpreken dezelve behulpzaam te zyn.
V. Welk is het eigen werk van de Wang Ipieren ?
A. De holligheid van den mond toe te trekken, de fpys |
tüfichen.de tanden te duwen5 en de ipeekzelvaten door te
laten»,
XXVI. H O O F D D E E L>
Van de Spieren van de Onderkaak.
V. '1 ~\E Spieren van de Lippen afgehandelt hebbende 3.
X-J 1
zeg my eens, welke Spieren tot de. Onderkaak
hémren ?
A„ De Onderkaak, Maxillalnferior genaamt, heeft aan
ydere zyde zes Spieren.
V. Welk is de eêrfte Spiert
4A . De eerfte Mujculus Temporalis, Slaapfpier, komt door
eea.'

Van de Spieren van § Onderkaak , 0p
een halfrond begin van een gedeelte van het Os' Frontis
Voorhoofdsbeen van bet ondSfe vanhetwardbeen en
het bovenfte van bet flaapbeen, van daar gaat d e2e foiS on
mé Z^j^^ «? -
F Welk is dc tweede Spier ?
ADetweede Maffèter, Kaauwfpier, is dik en kort • de
wlnpTa'tf
Ï C Z e k n
^ W van h £ ^ :
r. JVelk h de derde Spier van de Onderkaak?
Welk ?s de vierde Spier?-
A Ue Pterygoideus Extemus, buitenfte Vlpno^r ïi
deze komt van het buitenfte van ^SO^^SL
en ioopt rugwaarts, om tulTchen het Mam- er *'
w y . e « a a n h e £ b i n n e f l f t e y a n ;
^ #^Z£ ?jr de vyfde Spier ? "
^ 4 m ^ « ^ ^ , a S

j j& Van de Spieren van loet Oor\
Clavicula, Sleutelbeenderen, en van het voortbrengsel vaa
het Schouwderblad, Acromion genaamt: deze Spier bedekt
den geheelen hals, en hegt haar >alt aan den onderrand van
de Onderkaak: na boven gaande bedtótze liet onderfte van dp
wang.
V. Welk is de zesde of de laafte Spier van de Onderkaak )
A. De zesde is de Mufculus Digaftricus, Tweebuikige
Spier: deze Spier komt vleezig van het bovenlte van het
Mamwyze uitfteekzel, en neergaande formeertze eene ronde
pees: deze pees gaat niet alleen door de Priemtongbeenslpier,
fhaar ook door een ringachtigen band, welke aan het tongbeen
gehegt is: dan wordt ze weer vleezig, en gaat op na
den rand van de Onderkaak, alwaarze wordt ingeplant.
V* Welk gebruik hebben deze Spieren )
A. De Mufculus Temporalis, en de Maffeter, Slaap- en
Kaauwfpier, trekken de kaak op: de Mufculus Pterygoideus
Inlernus, binnenfte Vleugelfpier, trekt de kaak na eene zyde
: de Mufculus Pterygoideus Externus, buitenfte Vleugelfpier,
trekt de kaak na vooren : de Mufculus Ouadralus,
Vierkante, trekt de wangen en de kaak neder waards, en de
Mufculus Digaftricus, Tweebuikige, trekt de kaak omlaag
door hulp van het ronde katrol.
XXVIL HOOFDDEEL.
Van de Spieren van het Oor.
V. T TQg worden de Spieren van het Oor verdeelt)
A. 11 in Spieren van het uiterlyke, en in Spieren van
het inwendige Oor.
V. Welk zyn de Spieren van het uitwendige Oor)
T
4k

Van de Spieren van het Oor. 1 1 z
A. In een menfch zyn deze Snieren 7 eer ïün wyls naauwiyks zigebaar- na iL 12 ?'
- v,
d i k
'
fte, opperfte, en SeS^fr^
£ ^««2 te Spieren}
i
: D e r
, z e l v e r
S ebruik
> om h» Oor te bewaren i»,eer
em.g, of mets: nochtans zouden 2y konnen dS tot nT
; £?! W
i e S
P ierm
» én hamer!
'^
e r d
" e
> * «rfte word*
^ « & buitenfte Spier)
A. De buitenfte, Mufculus Externm irnm* J .
venfte e n buitenfte zyde'van cg^Sj^^
hoor Weg, en wordt in de bovenfte en ancwZ u
^ ^i mJ e
he
fi^JÉ
S p i e r v m d e n
Warner)
A. De 0%^, Schuinfche Spier ta in
buitenfte van de goot, vveJke na her Jli V g
' ]eÉ
V e r J ] e m e k e
den loop ingaancl Wordt t 11 ^t,-ea
been aa, derfoppe^nd'van
n
,T Q
r o e f v a n
^
h e £
'

| l % Tan de Spieren van den Neus.
V. Welk is de inwendige Spier) :
• ^ De Mufculus Internus., Binnenfte Spier, komt va!
het eind van bet beenig deel van de buis, die na dekeel
raat en legt in eene groef van het fteenbeen, tot datze
laat over een kleine heuvel van het been na het eyrond venfter
? Feneflra Ovalis, om in het achterfte van den fteel ingeplant
te worden. '
k Welk is de Spier -, die den Stegelreep of Stygbeugel
wordt toegeëigent)
A Deze Spier is klein, en komt uit een kleine goot m
den bodem van den trommel, en wordt in het hoofd van den
Stegelreep ingeplant. • ....
F. Welk gebruik hebben deze inwendige Spieren van het
"dor ^
A De buitenfte Spier van den hamer trekt den hamer
Wnwaards, als de klanken te groot zyn, en het trommelvlies
zouden konnen breeken ; en tot het zelfde gebruik
is de fchuinfche Spier gefchikt; maar de binnenfte Spier trekt
den hamer in waards, waardoor het trommelvlies fterker wordt
uitgefpannen. Wat de Spier van den Stygbeugel betreft-,
dezelve dient mede om het trommelvlies te fterker te
Jpannen.
XXVIII. HOOFDDEEL.
Van de Spieren van den Neus.
r \\JElke Spieren worden aan den Neus toegetv.
VV gent)
'A De Spieren van den Neus zyn drie, namentlyk twee,
die de neusgaaten verwyden en optrekken, en een, die de
iieusgaaten te zamen trekt. ^

Van de Spieren van de Oögen. f1 f
W". Welk zyn de Spieren, die den. Neus optrekken ?
A. Deze zyn tweederiei, de eerfte Mufculus Pyramidd-

i ï4- ; te Spieren van de Oogleeden , enz*.
langs den niterllen.hoek-van 1
t Oog fchuins opgaande wïrdt?
dezs Spier, aan de bovenfte en buitenfte zyde van den bo! .
achter de pees van de afvoerende Spier ingeplant; de tweede
fchuinfche Spier ; ; Obliquus Major genaamt, komt van den
grond.van dewOogsronde holligheid, dog gaat door een eigen
kraakbeenig katrolletje, digt by den grooten hoek van
liet oog: van daar wordt deze Spier wederom geboogen, en
in het achterfte van het Oog ingeplant,
V. Welk is het werk .van de rechte Spieren van het Oog ?
A. De eerfte Spier, Attoliens, en Superbus, de Opheffende,
en de Hoovaardige„genaamt , trekt het Oog op,
als we 'omhoog zien: de tweede,Deprimens, en Humilis,
de'Neerdrukkende, en de Nederige genaamt, trekt, het Oog
om laag: de derde Addutlor, de Aanbrengende genaamt,.
Êcekt het Oog na den Neus toe: en de vierde Abdutlor, de
Afvoerende, trekt het Oog na den kleinen hoek.
V. Welk is het gebruik van de twee fchuinfche Spieren van
bet Oog ?
A.. De kleine fchuinfche Spier drukt den Oogappel fchuins .
peer, en de groote drukt den Oogappel fchuins na omhoog. ,
XXX. H O O F D D E E L.
Vffli de Spieren van de Oogleeden 9 en van de
Wenkbraanwen*,
% T JOe veel Spieren worden aan de Qogleeden toeg
XJL voegt?
A. Drie, namentlyk de Toefluiter ? de Opheffer, en de
Wederdrukker.
% Welk is de Toejluiier ?
- - • Ëk

Fan de Spierm van de Oogleeden, enz, ii§
M. De Mufculus Orbicularh, Ronde, of Conflriftor,
'Toelluiter genaamt, komt voort uit het opperfte uitftek van
het kaakbeen by den grooten hoek van het Oog: dezelve ofttringt
met ronde veezelen beide de Oogleeden»
F. Welk is de Opheffer?
A. De Mufculus Elevator'Proprms Palpebrarum, eïgé»
Opheffêr van het bovenfte Ooglidt; zy heeft haar begin i»
-den bodem van het Oogbol, en wordt in het bov-enfte Oog-
•lidt by het Tarfus, Boogwyze Kraakbeen, ingeplant,
F. Welk is dc Neder drukker ?
A. De Mufculus Depreffbr Palpebr

•816 Van de Spieren van de Huid van het Bekkeneti..
XXXI. H O O F D D E E L.
Van. dc Spieren van de Huid van het. Bekkcneeh,
V. TT Oe veel Spieren worden aan de Huid van het Bek-..
X X keneel toegei'igent)
A. De. Spieren vai? de Huid des. Bekkeneels zyn. vier; na=>
liientjyk twee voqrhoofds., en twee achterhoofds Spieren.
V. Welk zyn de Spieren van het. Voorhoofd)
A. De Mufculi Frontales. Voorhoof dsfpieren; zy komen
voort uit de huid van het Voorhoofd; zy hebben yder,een
beweeglyk einde , en worden aan beide de zyden van de, #
\^enkbraauvven fchuins buitenwaards boven het .Voorhoofdsbeen
uitgebreidt, en van daar. fpannen zy haar peezen beven,
het opperfte deel van het Bekkeneel uit, en vereenigen te zamen
met de Aponeurofis of breede vliesachtige pees van de ach*
. ferhoofdsfpieren, die onbeweeglyk zyn.
V* Welk zyn de Achterhoof dsfpieren)
A* Zy zyn twee dunne Spieren , welke uit het achter*-.
ipofdsbeen voortkomen, namentlyk, daar het achterhoofd aan
wedetzyden aan de flaapbeenderen is.-gevoegt: deze Spieren,
klimmen opwaards,. en, vereenigen zich door haare vliesachtige
pees met de Spieren van het Voorhoofd.,
V. Hebben deze Spieren eeniggebruik)
A. De Voorhoofdsfpieren.zyn beweegelyk, en dienen om.
Wenkbraauwen op te haaien 3 en het. Voorhoofd te fronfen
a en daartoe dienen ook de Spieren van het achterhoofd ^
v^por. zoo,verre zy door haare vliesachtige pees met de. Spieien
Tan het Voorhoofd zich vereenigeh.

Vm de-Spieren van het Hoofd; m m
XXXII. HOOFD D E E L
VW de Spieren van het-Hoofd,-
V
' T^\ E
^P' erenvanhet
boofdi vandeluchtpyp,vanhct
ftrotteiéoofd, van de binnen/te deelen van den
mond, van de ooren, en van de uitwendige deelen van het:
aangezigt, enz. verhandelt hebbende, zoo zullen wy nu tot
de overige Spieren van het Hoofd,, en.van alle andere deelen
I7wgenï Z
6 e m
^ ^ ' d r m I k € S p i 6 n n W
°° ° rdt bètH
°°M
A. De Spieren, welke het Hoofd opwaards bewegen, zyn
vier paar: het eerfte paar zyn de Mufculi Splenit, Spalkfpïeren:
het tweede paar de Mufculi Complexi, Zamengevlogtea
fpieren : het derde paar de Mufculi Reüi Majores, de Groote
Rechte Spieren: en het vierde paar zyn de Mufculi JLetti
Mmores, de Kleine Rechte Spieren..
V. Welk zyn de'Spalkfpieren?
A. De Spalkfpieren komen van de vier bovenfte. dooraen
van de wervelbeenderen van den mg, en van detwee onderfte
van, den nek of hak: zy gaan fchuins op,. en hechten zicf.
aan de- bovenfte dwarfche uitfteekzels van den hals voorts
• W<
S?^ y
// n h e t
, b
° V e n f t e V a n h e t ach
^hoofd ingeplant.
F. Welk zyn de zamengevlogten Spieën ?
r A De zsmengevlochten Spieren komen van de uitfteekzels
van de wervelbeenderen van den hals,..en,fchuius opgaande
hegtenze zich aan de doornen van dezelve wervelbeenderen,
voorts wordenze m het achterhoofdsbeen ingeplant
V Welk gebruik hebben deze Spieren ?
pij£ldt mk
® kQQ
' dxuswaarcls
' Üa
de ee
'
*; of
&

•XI3' Van de Spieren van het Hoofd.
V. JVelk zyn de groote rechte ronde Spieren?
A. Deze komen van den doom van het tweede wervelbeen
van den hals, en worden onder in het achterhoofdsbeen
ingeplant.
V. Welk zyn de kleine rechte Spieren?
A. De kleine rechte Spieren leggen onder de groote; zy
komen achter van het voorfte wervelbeen van den hals, ea
worden onder de voorgaande ingeplant.
V. Hebben de rechte Spieren van het Hoofd eenig ge-.
Jrruik?
A. Ja , want deze Spieren knikken het hoofd achterwaards.
V Worden 'er nog meer Spieren mn het Hoofd toege*
Bgentï .
A. Aan het Hoofd worden nog toegeëigent zes paar Spieren
: namentlyk liet paar Mufculi Obliqui Inferiores, Onderfte
Schuinfche Spieren: het paar Mufculi Obliqui Superiores^
Bovenfte Schuinfche Spieren: het paar Mufculi Mafloidai,
Hoofds Zydwaardsbuigers: het paar Mufculi Reiïi Interm
Majores, Binnenfte Groote Rechte Spieren: het paar Muf
mli Rciïi Interni Minores, Binnenfte Kleine Rechte Spiejen,
en het paar Mufculi Retti Laterales, Rechte Zydelingfche
Spieren.
V. Welk zyn de onderfte fchuinfche Spieren}
A. De onderfte fchuinfche Spieren van het Hoofd komen
van den doorn van het tweede wervelbeen van den hals: zy
worden in het dwarfche uitfteekzel van het eerfte wervelbeet*
yan den hals ingeplant.
V, Welk zyn de bovenfte fchuinfche Spieren ?
A. Deze Spieren komen van het dwarfche uitfteekzel va»
het eerfte wervelbeen van, deajials^ en worden ia de zyde*
-lingk

fSm de Spieren van het Hoofd. , r p,
lmgfc en in het onderfte deel van het achterhoofd ingeplant.
F. Van wat gebrul zyn deze Jcbuinfche Spieren?
Mft *** ^ - * * Hoofd.
F. Welk. zyn de Hoofdszydwaardfche Buigfpieren ?
ui. Deze komen vleezig van het bovenlte van het borftbeen,
en van de eindens van de fleutelbeenderen : zy c^an*
fchuins na boven en worden in het achterfte van het mamwy.
Ze uitfteekzel ingeplant. '
F. Welk is het werk. van deze Spieren*
A.. Door de werking van deze Spieren wordt het Hoofd
Ha de een of na de andere zyde getrokken.
F. Welk.zyn de binnenfte groote rechte Spieren ?
A, Zy komen voort van het voorfte van de vyf binnenfte
dwarfche uitfteekzels van de wervelbeenderen van den hals
en worden in het voorfte aanhangzel van het achterhoofdsbeen
hy het groote gat ingeplant.
geb^uikf bm
gebfgen 33
^
W a n £
'
b i n m n J l e & r m e r e c h t e S i€rm o o k
t>
^
I l 0
° f d W
° r d t d Q
° r d e 2 e I v e ?oorw
aards
F. Welk zyn de binnen/Ie kleine rechte Spieren*
A, Deze leggen aan het voorfte aanhangzel van het eerfte
wervelbeen, gelyk de kleine rechte Spiere/aan het adïïte
van het -wervel en worden in het voorfte aanhangzel van
.het achterhoofdsbeen. even onder de binnenfte groote rechte
Spieren ingeplant. .
6 w
- c l C L U C f c
F. Welk is het werk van deze Spieren ?
A. Deze Spieren zyn de tegenftanders van de kleine rechte
Spieren, en knikken het Hoofd voorwaarts.
F. Welkzyn de laafte, of zydelingfche rechte Spierenl
M
•

a i© Van de Spieren van den 'Mals.
A Deze komen van de dwarfche uitfteekzels van het eerfte
wervelbeen, en worden by hetmamwyzeuitftek ingeplant:
derzelver gebruik is.het Hoofd een weinig zydewaarts te helpen
bewegen.
XXSIH. H Ö ÖFDDEËL.
Van de Spieren van den Hals,
TT 7 Elke Spieren worden den Hals toegeëigend
A W Daar zyn 'er, die aan den Hals negen paar
'Snieren toeëigenen, waar van 'er vyf paar zyn, welke meer
SSreST^Tde ongelyk-zydige Spieren fchynen te zyn,
oT dat ze ten minften van dezelve niet veel ver c^. J*£
om is het gevoegelykft de Spieren van den Hals tot vier paar
te bepalen. „ ,
V. Welk zyn deze vier paar Spieren} A-taA
A Tweepaar van deze Spieren zyn de buigers, en twee
paar zyn de uitftrekkers van den Hals.
feÖlSS van den Halsingepiant: h^vveedepaat
%ufiuU L tn &iCoB, Lange
r S£g en " i n A b e l e n van den fla, S,
uitgenomen inliet eerfte wervel, ingeplant.
V Welk is het werk van deze Spieren.
A Zy dienen niet alleen om den Hals te buigen, maa*
•onk om de borft ruimer te maken.
K mk zjn de tme paar WJÏrekkers van den Hals) ^

Van de Spieren van de Wervelbeenderen. 121
A. Het eerfte paar , Mufculi Tramverfales , Dwarfche
Spieren, en het tweede paar Mufculi Spinales, Doornachtige
Spieren genaamt, worden gemeenelyk als spieren van den
Hals aangemerkt, omdat ze behulpzaam zyn in het uitftrekken
van den Hals: nogtans worden ze ten onrechte van
de gemeene Uitftrekkers van den rug en lendenen onderfcheiden.
XXXIV. H O O F D D E E L .
Vm de Spieren van de Wervelbeenderen.
v
E s
- \ \ P' ie
ren Van den Hals afgebandelt hebbende,
J--/ zeg eens, welk zyn de Spieren van de Wervelen
van den Rug, van de Lendenen, en van het Heiligbeen)
A. Om, na den verfcheiden loop en neiging van een Spier,
het getal der Spieren van de Wervelbeenderen niet te vermeerderen,
zullen wy zealleenlyk tot deze volgende bepalen :
namentlyk de Mufculus Sacrolwnbus, Heilige Lendenfpier:
Mufculus Longifftmus Dorft, Langde Rugfpier: Mufculus
Transverfalis Dorft, Dwarfche Rugfpier; Mufculus Inter
fpinahs, 1 uffchengraatige Spier: Mufculus Spinatis Colli,
Hals-graat Spier, en de Mufculus Quadratus Lumborumï
Vierkante Lendenfpier.
V, Welk is de Mufculus Sacrolumbus, Heilige Lendenfpier
)
A. Deze Spier komt van het bovenfte van het Heiligbeen,
van achteren van den doorn van het darmbeen, en van al de
graaten en dwarfche uitfteekzels der Wervelbeenderen van
delenden: zy geeft eene kleine pees aan het achterfte van
yder rib, en met yder opgaande pees vereenigende, wordt
0. ze

.122 Van de Spieren van de .Wervelbeenderen.
2,0 aan het derde, vierde, vyfde en zesde Wervelbeen van den
hals ingeplant.
V Is deze Spier van ecnig gebruik ?
yl. Ja, deszelfs voornaamfte gebruik is de beweging der
ribben te bevorderen.
V. Welk is de langfte Rugfpier ?
A. Deze Spier heeft zyn begin aan de heilige Lendenfpier,
daarze niet van kan gefcheiden worden; zy neemt met dezelve
haar begin van het achterfte van den graad van het
darmbeen, en van het bovenfte van het heiligbeen: als deze
Spier opklimt, geeft ze aan yder dwars uitfteekzel van de
Wervelbeenderen van de lendenen, rug, en hals, peezen.
• T. Welk is het werk van deze Spier mei de heilige Lendenfpier
?
A. Het lichaam recht over einde te houden*
V. Welk is de dwarfche Rugfpier ?
A. Deze Spier is onder de langfte Rugfpier gelegen:
zommige maken van deze Spier drie Spieren, namentlyk Sater,
Heilige, Semifpinatus, Halfgraatige , en Transverfaüs
Colli, Dwarfche Halsfpier. De dwarfche Rugfpier komt
van het heiligbeen, en van alle de dwarfche uitfteekzels van
de Wervelbeenderen van de lendenen, van den rug, en van
den hals, uitgezondert de twee voorfte, en wordt door zoo.
veel onderfcheiden peezen in al haare bovenfte graaten ingeplant,
V. Wat gebruik heeft deze Spier)
A. Deze Spier beweegt den geheelen ruggegraad feftoins
achterwaarts.
V. Welk is de tuffchengraatige Spier)
A. Deze Spier wordt in twee deelen aangemerkt : het
voorfte deel wordt Semifpinalis, Halfgraatige Spier, en het
an-

Vam de Spieren van de Wervelbeenderen. 123
ander deel Interfpinalis Colli, Hals TulTchen-graatige Spier
genaamt: dog wy merken dezelve als ééne Spier aan, welker
eene deel ten deele vleefchig, en ten deele peezig van
de graaten van de Lenden en van het onderfte van den rug
komt, en in de vyfde, zesde en zevende graaten van de borft
wordt ingeplant; het ander deel van deze Spier komt van
de bovenfte deelen van yder dubbeld graatachtig uitfteekzel
van de wervelen van den hals, uitgezondert van het tweede
wervelbeen, en wordt in de onderfte deelen van de gemelde
graaten ingeplant.
V. Van wat gebruik is deze. Spier ?
A. Deze Spier , welker eerfte deel aan de langfte Rugfpier
is gehegt, dient om de graaten der wervelbeenderen nader
aan malkander te trekken.
V. Welk is de Halsgraatfpier ?
A. De Mufculus Spinalis Colli; zy komt van de vyfbo*
venfte dwarfche uitfteekzels van de wervelbeenderen van den
rug, en de onderfte van den hals, en wordt met haar meede
fpier in het onderfte van het tweede wervelbeen van den hals
ingeplant.
V. Welk is het werk'van'deze Spier?
A. Deze Spier trekt met zyne meede fpier den hals recht na
achteren.
V. Welk is de vierkante Spier ?
A. De vierkante Lendenfpier komt van het achterfte van
den graad van het darmbeen, en wordt aan de binnenzyde
van alle de dwarfche uitfteekzels van de wervelbeenderen van
de Lenden ingeplant.
V. Van wat gebruik is deze Spier ?
A. Deze Spier alleen werkende beweegt de lendenen aan
eene zyde: maar als deze Spier met zyne meede fpier werkt,
Q.2 'als

4 ^5w» de Spieren van het Schouwderblad.
als dan helpenze de rechte Spieren van den buik,, om ons lichaam
na vooren te buigen,
V. Wat kan men nog aangaande de Spieren en de Buigers
van de Wervelbeenderen , en van de geheele Kuggeftreng
aanmerken ?
A. Dat, zoo als wy reets x
hebhen gezegt, de wervelbeenderen
van den hals door twee paar Spieren worden geboogen:
vervolgens dat de wervelen van den rug geen buigers hebben
, en dat de wervelen van de. Lenden door de Spieren
van den Onderbuik , en door twee kleine. Spieren, Ffoas
Farvi, kleine Lendenfpieren genaamt, worden bewoogen.
V. Welk zyn deze kleine Lendenfpieren ;
A. Deze Spieren komen vleezig van de binnenzyde van
de bovenfte wervelbeenderen van de Lenden, en hebben eene.
dunne breede pees, welke de Ffoas van.de Dyë omvat, en
•worden in'het ongenaamde been , daar het fchaam- en het
darmbeen te zamenkomen, ingeplant.
XXXV. H O O F D D E E L .
Van de Spieren van het Schouwderblad.
V. \ 7i7 Fik zyn de Spieren van het Schouwderblad?-
A. VV Aan yder Schouwderblad worden, vier Spie*
ren toegeëigent.
V Welk zyn die?
A. Deze Spieren zyn de Scrratus Minor Anticus, kleine
voorfte Zaagfpier ; de Mufculus Cucullaris, Monnikskapsfpier;
de derde Mufculus Rhomboides , Tarbotswyzefpier;
en de Mufculus Levator Scapula, Schouwderblads Oplichter
Spier.
V. Welk,is de eerfte > of kleine voorfte Zaagfpier?
* A.

Fan de Spieren van h et Schouwderblad. \ 2 f
A Deze Spier komt dun, dog vleezig, van de tweede,
derde, vierde en de vyfde rib , en fchuins opgaande word
e t R a v e n b e k S u i t f t e e k i e J
van het Schouwderblad
F. Welk is het werk van deze Spier ?
A. Men wil , dat deze Spier het Ravenbeks uitfteekzel na
^ooren trekt, en m de ademhaling behulpzaam is.
/. Welk is de tweede of Monnikskapsfpier J
** A
S p i e r \P*^ ,
a k t m e t , i a a r m e d e
!^
W de figuur van
eun Monnikskap: dezelve komt van het achterhoofd boven dc
bpalkfpier van de doornen van de wervelbeenderen van den
hals, en van de agt bovenfte van den rug, en wordt in den
doorn van het Schouwderblad aan het Schouwderbeenshoofd
en Jleutelbeen ingeplant.
F. Welk is het gebruik van deze Spieren?
A. Men wil, dat ze na den driederley loop. van hare vezelen
het Schouwderblad fchuins opwaarts, recht achterwaarts
en icmuns neerwaarts bewegen.
F. WelUs de derde, of de Tarbotswyzefpier ?
A. De lacbotswyzelpier, wegens deszelfs figuur dus genaamt,
is onder de Monnikskap/pier geplaaft, enkomtvande
twee onderfte doornen van de wervelbeenderen van denhals
en van de vier bovenlte van den rug, en wordt in de gehS
le Bafis van het Schouwderblad ingeplant.
F. Welk gebruik wordt aan deze Spier toegeè'i^ent ?
. A. Het Schouwderblad achterwaarts te trekken
jifor 15
V ï e r d e 9
^ ° f S é m w d e r b l a
^ Oplichter-
A De Schouwderblads Oplichter komt van het tweede
derde , vierde en vyfde dwarfche uitfteekzel van den hals
door zoo veele onderleidden beginzelen, welke zich vereeni'
0- 3
gen 5

i%b Van de Spieren van het Schouwder- of Armbeen.
gen, en in. den bovenden hoek van het Schouwderblad worden'ingeplant:
deze Spier wordt ook Mufculus Fatientia,
Gedultsfpier genoemt, omdat de geenen, die het niet na den
zin gaat, gewoon zyn door deze fpier de Schouwders, en te
gelyk de Schouwderblaaden op te trekken.
F. Welk is het voornaamfle gebruik van de Spieren van
de Schouwderblaaden ?
A. Derzelver voornaamfte gebruik is de Schouwderblaaden
achterwaarts te trekken, of tot malkander te brengen;
ook helpen zy in de ademhaling; en gelyk de Spieren van
den Arm het Schouwderblad bewegen , alzoo dienen ook de
Spieren van het Schouwderblad tot beweging van den Arm.
XXXVI. H O O F D D E E L .
Van de Spieren van het Schouwder- of Armbeen.
V. \ Lzoo het Schouwder- of Armbeen op meer als eene
J\. manier wordt bewogen; zeg my eens, door welke
Spieren deszelfs bewegingen worden verrigt ?
A. Deze Spieren zyn verlcheiden, want daar zyn Spieren,
welke den Arm na boven, na beneden, na voren, na achteren
, en in het ronde bewegen.
V- Geef eens eene befchryving van deze Spieren ?
A De Arm wordt opgeligt door de Mufcuhs Deltoides,
Driehoofdige fnier, door de SupraScapularis, Bovenfchouwderblads
Graatfpier, en door de Mufculus Coracobrachiahs,
'Ravenbeks Armipier.
V. Welk is de Driehoofdige fpier?
4 Deze Spier is driekantig, en komt van den geheelen
doom en het hoofd van het Schouderblad, en van de buiten-

Fan de Speren van het Schouwder- of Armbeen j 2 f
fte helft van het fieutelbeen: deszelfs vezelen loopen van alle
deze plaatzen te zamen, en gaan over de geleding van he
Schouwderbeen voorts wordenze door een korte pee! vier vin
geren breedte onder het Schouwderbeenshoofd / vooral aan
de bruten zyde ingeplant. Deze Spier beftaat uit twaalf byzondere
Spieren , en trekt den Arm niet alleen na boven,
maar ook een weinig na voren, en na achteren
i s d e 1
Sn Tf n }^ 1
Suprafpinatus Scapularis. bovenfte
Schouw derblads Graaifpier?
A. Deze Spier heeft haar begin in de holligheid boven den
doorn van het Schouwderblad, en vult dewimte tuffchen
het bovenfte van het Schouwderblad en den doorn of g ad
op : voorts looptze boven het hoofd over de geleding van het
Schouwderbeen, en wordt in deszelfs hals ingeplant
r-. TVelk ts de Ravenbeks Armjpier ?
A Deze Spier komt van het Ravenbeks uitfteekzel van het
Schonwderblad, en over de geleding gaande wordze m het
midden van het Armbeen ingeplant.
kei? • ^ ^ &pieren
' dïe dm A r m m b e n e d m treh
' -
A/M ? e
/
/
/ ^
T c r e s
M«jor, Groote ronde Spier, en
de Muftulus Lattffmms Borf^ Breedfte Rugfpier.
V. JVelk is de groote ronde Spier ?
• J
' P e
/ roo
V°, nde o f l a n
ë^rpige Spier heeft haar be-
g.n onder den onderften hoek van het Schouderblad, en emdigtin
het inwendige deel van het Opper-armbeen.
V. Welk is de breedfle Rugfpier ?
. A. De breedfte Rugfpier, ook Anifca/ptor, Aarskraauwer
genaamt, bekleedt met haar meede fpier byna den ge-
.heden ~ zy heeft een dun en breed peesacht/begin, het
Wk van het achterfte van den doorn van hef dafmbeen,
van,

118 Van de Spieren van het Schouwder- of Armbeen.
van de bovenfte doornen van het heiligbeen , van alle de
doornen of graaten van de wervelbeenderen, van de lendenen
en van de zeven onderfte van den rug komt: voorts
eaat'zv langs den hoek van het fchouwderblad, en wordt
met de groote ronde Spier door een fterke breede pees inge-
?l
*v' Behoort ook de Mufculus Tnfrafcapularis, Onderfchomvderblads
fpier tot de Spieren, welke den Arm na beneden
trekken ? , ,
A. Ja, want deze Spier wordt ook met recht onder de
neerdrukkende Spieren getelt.
V. Welk is deze Spier ? .
A De Onderfchouwderblads fpier heeft haar begin aan de
geheele inwendige oppervlakte van het Schouwderblad, en
eindigt in het inwendige deel van het hoofd van het Schouwderbeen.
. ,
V. Welke Spieren zyn het, die den Arm na moren be-
^ g
A Daar is maar eene Spier, namentlyk de Mufculus Feetora'lis,
welke den Arm na vooren beweegt: deze Spier
komt door een vleezig en halfrond beg.n van de binnenfte
helft vanhetfleutelbeen, en van de zes bovenfte of waare
ribben: zy bedekt een groot gedeelte van de borft, en wordt
door een korte, fterke, breede pees in het bovenfte en het
binnenfte van het Schouwderbeen tuffchen de twee en driehoofdige
Spieren ingeplant: niet tegenftaande aan deze
So

Van de Spieren van het Schouwder- of Armbeen. ^9
V. Welke Spieren zyn het , die den Arm na achteren trek.
•ken?
A. De Arm wordt achterwaarts getrokken door de Muf.
eulus Infrafpinatus , Ondergraatfpier, door de Mufculus
Transverfaiis, Dwarfche fpier, en door de Mufculus Subfcapuiaris,
Onderfchouwderblads fpier.
V. Welk is de Ondergraatfpier ?
A. De Ondergraatfpier heeft haar begin in de holligheid
onder den doorn van het Schouwderblad, en tulTchen den
doorn of den graat, en de kleine ronde fpier heen gaande
wordt ze in den hals van het Schouwderbeen ingeplant.
/ . Welke Spier is het, die de dwarfche of kleine ronde ge*
genaamt wordt ?
A. Het is die Spier , welke haar begin heeft van den onderden
rand van het Schouwderblad , en loopt langs den
rand tulTchen den ondergraat, en de groote ronde Spier, en
wordt vervolgene in den hals van liet Schouwder-, of Opperarmbeen
ingeplant.
V. Welk is de Onderfchouwderblads fpier?
A. Het is die fpier, welke de geheele binnenfte zyde vari
het Schouwderblad bekleedt: zy komt vleezig van deszelfs
bafis, en van deszelfs bovenfte en onderfte rib: voorts wordt
ze in den hals van het Schouwderbeen ingeplant.
V! Is "er ook nog iets aangaande de peezen 'van de drie
laafte Spieren in acht te nemen?
A. Ja, want zy omringen de geleding van het Schouwderbeen,
derhalven wordt de Arm door de werking van deze
Spieren in het ronde bewogen.

ijo Tm de Spieren van den Onderarm.
XXXVII. H O O F D D.E E L.
Van de Spieren van den Onderarm, of van hei
Elle- en Speekbeen.
V TPVcr welke Spieren wordt de Onderam of het Elle-
X-A en het Speekbeen gebogen en uitgejlrekt ?
A. H :t LÜebeen, het welk den voorarm, en het Speekbeen
, het welk den binnenarm, of het voorfte en het binnenfte
gedeelte van den Onderarm uitmaakt, wordt gebogen
en uitgeltrekt door tien Spieren, waarvan 'er zes tot het Ellebeen
, en vier tot het Speekbeen behooren.
V. Hoe worden de Spieren van het Ellebeen verdeelt ?
' A. Zy worden verdeelt in twee buigers, en in vier uitftrekkers.
V. Welke Spieren zyn het, die den Onderarm buigen)
* A. De Mufculus Biceps, en de Brachialis Intemus, de
Tweehoof lige, en de inwendige Armfpier.
V. Welk is de Tweehoofdige Jpier)
" A. Het is die Spier, weke met het eene hoofd voorkomt
van het Ravenbeks uiti]eekzei, en met het andere van het
hoofd des Schouwderblad. Het eerfte hoofd is breed en peesachtig,
het andere is rond en peesachtig, en in de groef
van het hoofd van het Schouwderbeen vaftgehegt: zy verecnigen
te zamen ontrent het midden en het voorfte van den
Arm, en maken eenen buik, die door een fterke ronde pees
in de uitpuylmg aan het bovenfte van het fpeekbeen ingeplant
'wordt. .Lenige vezelen van deze pees maken een dun,. breed
peesachtig uitfpanzel, het wek van buiten alle de fpieren van
toet fpeekbeen, en van de vingeren bekleedt.
V. Is de kennis van dit breed dun en peesachtig uiifpanzel
*®m eenige nuttigheid? ^
BI

Van de Spieren van den Onderarm. i% i
A. Ja, opdat men in een Vena Settio, Aderlating,.zorg
drage, dat deszelfi vezelen niet in het dwarfch, maar in het
lang gefneden worden.
V. Welk is de binnenfte Armfpier ?
A. Deze Spier is ten deele onder de tweehoofdige fpier
geplaaft: zy korrit door een vleezig begin van het middenfte
deel van het Schouwderbeen, en wordt in het bovenfte, en
het voorfte van het Ellebeen door een korte en fterke pees ingeplant.
V. Welk zyn de vier ültftrekkers van den Onderarm, die
aan het Ellebeen zyn geplaaft.
A. De vier Spieren, Ukftrekkers genaamt, zyn de MuJ*
culus Longus, de Mufculus Brevis, de Mufculus Brachiceus
Externus, en de Mufculus Anconaus, de lange-, korte-,
buitenfte arm- en de oplichtende Spier.
V. Welk is de lange Spier)
A. De lange Spier is de eerfte Spier, die den Onderarm
uitftrekt: zy komt voort van den onderften rand van het
Schouwderblad by deszelfs hals; vervolgens gaatze tuffchen
de twee ronde fpieren langs de achterzyde van het Schouwderbeen
heen, alwaar het Schouwderbeen met de korte fpier
vereenigt.
V. Welk is de korte Spier)
A. De korte Spier, welke den Onderarm uitftrekt, komt
van het bovenfte en achterfte deel van het Schouwderbeen.
V. Welk is de derde Uitftrekker van den Onderarm)
A. De buitenfte Armfpier: deze fpier komt voort ontrent
van het midden en achterfte van het Schouwderbeen naaft de
korte fpier.
V. Wat moet men aangaande deze drie Spieren aanmer*
ken)
R a 4*.

Van de Spieren van den Onderarm.
J. Datze te zamen hunne peezen vereenigen ,. en eene
driehoofdige fpier formeren ,. die van buiten peesachtig is,
en met dat peezige deel den Elleboog bekleedt, en in het
Uitfteekzel van het Ellebeen wordt ingeplant.
p. Welk is de Oplichtende Spier van het Ellebeen*.
A. De Oplichtende Spier, waardoor de Onderarm wordt
uitgeftrekt, is eene kleine fpier: zy komt van het achterfte
van het eind. van het Sciiouwderbeen, en over den Elleboog
gaande wordze in het zydeliflgfclie en binnenfte deel. van het
Ellebeen ingeplant. ;
V. Worden "er ook aan het Speekbeen. byzondere jpieren
toegeêigent^ ^ ^ vooromkeerende, welke den
palm' van'de hand om laag keeren, en twee achter omkearende,
welke den palm van de hand na om hoog keeren.
V Welk zyn de twee Pronatores, vooromkeerende*.
" A. De Mujculus Rotundus, en de Mufculus Quadratus,
de Ronde, en de Vierkante fpier.
V. Welk is deze ronde Spier *
• A. Deze ronde Spier komt voort van den inwendigen knok
van liet Schouwderbeen, en eindigt byna in het.midden van
het. kleine Ellebeen.
V. Welk is de vierkante Spier *
A De vierkante Spier heeft haar begin van het onderfte
en het binnenfte deel van het Ellebeen , en gaat over den
band, die het fpeekbeen aan het Ellebeen voegt, en wordt
In het buitenfte en onderfte van het fpeekbeen ingeplant.
V. Welk zyn de., iwee Supinatores, achter omkeerende*
A Deze z>n de Mujculus Longus, en de Mujculus Bre?
yisAladii, de Lan;;e- en de Korte- Speekbeensfpier,
'V Welk is de lange Spier van het fpeekbeen*
AU-

Van de Spieren van de Voorhand, enz.
A Die Spier, welks deszelfi :
begin heeft aan den uiterftera
kant van het Armbeen, en eindigt in het onderfte hoofdje
van het kleine ÈUebeen.
V. Welk is de korte Spier van de kleine Ellepyp ?
A. Deze Spier Komt voort van het opperfte deel van het
Ellebeen , en wordt ingeplant in het opperfte deel van het
ipeekbeen.
XXXVIII. H O O F D D E E L,
Van de Spieren van de Voorhand, en van de
Palmfpieren.
V* T "\Oe noodig en nuttig de beweging van den Opper**
JL A en Onderarm is, nochtans zou een menfeh weinig
voordeel daarvan hebben, indien de handen en de vingers
onbeweeglyk waren: laat ons dan eens befchouwen de Spieren
van deze deelen, waardoor zoo veele en onderfcheiden beweginggen
gefchieden: maar op dat wy door btt meenigvuldig getal
van deze Spieren geen verwarde denkbeelden maken, zuU
Jen wy eerfl van de Spieren van de Hand, en dan van de
Spieren van de Fingeren jpreken: zeg my eens, welk zyn de
Spieren van.de Hand?
_ A. De Spieren 5 welke aan dè Voorhand worden to^geëigent,
zyn vier, namentlyk twee buigers, en tweeuitftrekkers:
daarenboven heeft ieder hand nog twee Palmfpieren,,
200 dat yder hand zes Spieren heeft..
V. Welk zyn de twee jpieren, die de Hand buigen ?
A. Deze zyn de Mujculus Cubitaus Internus, en de Mujculus
Radiaus Internus, de Binnenfte Elle- en de.Binnenfte-
Speekbeensfpier,
R. £

ï3$ Van de Spieren Qan de Voorhand, enz.
V. TVelke fpier wordt de binnenfte Ellebeensfpier genaam
A. Die fpier, welke komt van de binnenfte uitpuilinge
van het Schouwderbeen, en van het bovenfte deel van de
groote Ellepyp , over deze loopze lang9 heen , tot datze
door den ronden band heen gaat, en in het vierde been van
de eerfte ry van de Voorhand door een korte fterke pees ingeplant
wordt.
V. Welk is de binnenfte Speekbeensfpier ?
A. Deze fpier komt ook van de binnenfte uitpuyling van
het Schouwderbeen, en van het bovenfte deel van het Ellebeen,
en wordt in het eerfte been van de'nahand, dat den
voorften vinger onderfteunt, ingeplant.
V. Onder de Spieren, die tot de Hand behooren, hebt gy
twee Uitftrekkers genoemt: welke zyn die?
A. De fpieren, welke de Hand uitftrekken, zyn de Mufculus
Cubitaus Externus, en de Mufculus Radiaus Ex ferms,
de buitenfte Ellebeensfpier en de buitenfte Speekbeensfpier.
V. Welk is de buitenfte Ellebeensfpier ?
A. De eerfte van de Uitftrekkers van de Hand, komt van
de buitenfte uitpuilinge van het Schouwderbeen; deszelfs
pees gaat onder den ronden band heen, en wordt in liet
vierde been van de nahand, dat den kleinen vinger onderfteunt,
ingeplant.
V. Welk is tweede Uitftrekker)
A. De tweede van de Uicftrekker-fpieren van de Hand,
weke ook Mufculus Bicornis, Twee Hoornige fpier wordt
genaamt, maakt twee byzondere fpieren: de eerfte komt van
boven het buitenfte uitfteekzel van het Schouwderbeen, en
de tweede van onder het zelve uitfteekzel; zy gaan beide onder
deo ronden band: de een wordt in de nahand. in het
been 3

Vm de S;,krsn van de Verhand, enz. j 3 f
ten dat den voortten vinger onderfteunt, en de andere aan
it ton, te, wek den mrddeifcn vanger ondervraagt, 2
ï t£rm> !k
^ * •*•*•** m
*» -""nyder Hand
4. De Mufculus Fahnaris Longus, en de AMadm P„i
«il °f C
f pier k
° m
ff. We In is de lange Palm fpier)
V a D d e n inwen
f ^igen knokkel of de birw
nemteuit Pu:l,ng van het Schouwderbeen, en gaat over hï
Ligamentum stnnulare, of den ronden band met een Tan 4
tccre pees na den Palm van de Hand, alwaarz a i n e?n
breed peesachtig uitf PanzcI uitbreidt: dit uitfpanzel is vaft aan
Van de
vingeren door te l*ten ' * IPf^*"
V. Welk is de iorle Palm/pier•?
^. De korte Palralpier, die ook vierkante Vleezhrefoier
tage iaimlpier: zy komt van het been van de nahand het
wek over den k ernen vinger « geplaa,i,en van da been van
de Voorhandt, het welk onder de andere legt: deze Sofa?
loopt dwarfch, en wordt in het achfe heen vat de V^ortd
m
fchoondeae^er ^ ^ t ^ w S T ? ' , a r
^«ans altyt de , ^ ESfc3&Ê
, . V. Welk is bet werk van de Palmfpieren l
A

j 36 Van de Spieren der Vingeren.
A. Het werk van de eerfte Spier is de hand toe te nypen,'
en van de laafte Spier, of van het breede peesachtige uitfpaniel
de Palm van de hand hol te maken. _
V. Zynder ook geen Spieren, waardoor de hand buiten en
binnenwaarts wordt bewogen? .
A Men moet weten, dat deze bewegingen worden verriet
door de fpieren van het Elle- en van het Speekbeen: namentlyk,
als de twee fpieren van het Speekbeen te gelyk werken
, en de fpieren van het Ellebeen ruften, als dan gefchiedt
de beweging van de hand binnenwaarts; maar zoo
de fpieren van het Ellebeen te gelyk werken, en de fpieren
van het Speekbeen ruften, als dan wordt de hand inwaarts.
bewogen.
V. Waartoe dient de Ringwyze band}
A. Den Ringwyzen band, Ligamentum Anmlare genaamt j
moet'men als een gemeen vlies aanmerken, het wek alle de
fpieren van den Onderarm bevat: deze band is gefchikt, og
dat de werking der fpieren des te beter gefchiede.
XXXIX. H O O F D D E E L .
Van de Spieren der Vingeren.
V. TJOe worden de Spieren van de Vingeren gemeenely
JL JL verdeelt?
A. In gemeene, en in eigen Spieren. •
V. Welk zyn de gemeene Spieren van de Vmgeren.
A De Flexores Phalangarum , de Buigers der ryen ot
Slagórdens, de Extenfor Omnium Trium Rhalangarum, de
Aftrekker van alle de drie ryen, en de Tres Addufiores,
•drie Nahaalders. *r.
Col

Van de Spieren Van de Vingeren. 137
V. Welk zyn de Spieren van de eerjle ry)
A Deze zyn de vier Mufculi Lumbricales, Wormswyze
Spieren, zy komen diep van de peezen voort, en worden
ingeplant in de eerfte ry , aan haar binnen zyden by den

i j8 Fan de Spieren van de Pingeren,
heen, om in alle de beenderen van den voorften, middenften ?,
en den Ringvinger ingeplant te worden.
V. Welk zyn de drie nah aaiende Spieren)
A. 1

Fan de Spieren -van de Fingeren. 139
A. De Buiger of Buigfpier heeft haar begin in het midden
van het fpeekbeen, en eindigt in het derde been van den
Duim: behalven deze fpier wordt de Duim nog door eene
andere fpier van den zeiven naam geboogen. Deze fpier
komt voort uit de beenderen van de voorhand, en wordt in
•het tweede been van den Duim ingeplant.
F Wordt de Duim door meer als eene fpier uitgejlrekt ?
A. De Duim heeft drie Extenfores Uitftrekkers, de eerfte
•komt van het bovenfte en buitenfte deel van het Ellebeen ;
zy gaat fchuins over de pees van de buiten Speek/pier, en
wordt by het tweede lid van den Duim ingeplant: de tweede
komt van het binnenfte en bovenfte deel van het fpeekbeen,
en wordt in het tweede Duimsbeen ingeplant, en de
derde komt van het Ellebeen een weinig onder den eerften
Uitftrekker, en wordt in het derde been van den Duim ia*
geplant.
F. Welk is de Thenar,, Duimspalm fpier.?
A. Deze fpier maakt de Muis van de hand, en trekt den
Duim van de Vingeren: zy komt van den ringband, en van
het eerfte been van de voorhand, en wordt van buiten in den
Duim ingeplant.
p. Welk is de Hypothenar, Onderpalmfpier?
A. De Onderduims Palmfpier kan voor een deel van de
voorgaande gerekent worden: dit is dereden, waarom zy van
veelen wordt overgeflagen. Zy begint naait de voorgaande
ipier van denzelven band, maar digter na het hol van de" hand,
en eindigt in het onderfte hoofdje van de eerfte ry van de beenderen
van de voorhand.
F. Welk is de Antithenar, Tegcnduims Palmfpier?
A. Deze fpier trekt den Duim na de Vingers: zy komt
yan het been van de nahand, dat den voorften Vingel onder-
S 2 fteuntj

143 t' an
& Spieren van de Fingeren.-
fteimt, en wordt in het eerfte been van den Duim inge^
plant.
F. Hoeveel Spieren worden den Wysvinger toegeëigent ?
A. De Wysvinger heeft twee fpieren, namentlyk , een
Mujculus Extenjor, en een Mufculus Addutlor, een Uitftrekker,
en een nahaalende fpier..
F. Welk is de Uitjirekker?
A, De Uitftrekker, die ook Indicator Aanwyzer wordt
genaamt, komt van het voorfte gedeelte van het eerfte been
van den Duim, en wordt in de beenderen van den voorften,,
of Wysvinger ingeplant: door hulp van deze fpier wordt
deze Vinger na den Duim getrokken,
F. Welk is de nahaalende Spier van den Wysvinger? < <
A Deze fpier komt voort van de eerfte ry van den Duim T.
en van het eerfte been van de nahand, en eindigt in de eerfte;
ry van den Wysvinger.
F. Welke Spieren worden den Oorvinger toegeëigent ?
A. De Oorvinger heeft twee fpieren, de eene trekt hem?
van de andere Vingeren, en de andere ftrekt hem uit.
F. Welk is de aftrekkende Oorvingers fpier ?
A Deze fpier komt van het vierde been van de tweedery
van de heenderen van de voorhand, en van den. ringband,
en wordt in het eerfte been van den kleinen vinger van,
buiten ingeplant..
F. Welk is de Uitjirekker van den Oorvinger ?
A. De Uitftrekker van den kleinen Vinger komt van den
buitenften knok van het Schouwderbeen, en van het bovenfte.
van het Ellebeen, zy gaat onder den ringband heen, en
wordt in het derde been van den Oorvinger ingeplant.
F. Wat most men omtrent dt' Spieren van de Fingeren aanmerkend
.
AL
0

Van de Spieren van de Dyë of van het Dyëbeen. i 4t
A Dat in derzelver loop en figuur eenige veranderingen
voorkomen; zoo dat men in het ontlceden van dezelvealtvdc
eenige veranderingen kan ontmoeten.
1
XL. HOOFDDEEL.
Van de Spieren van de Dy ë of van het Dyëbeen x
K T^Ê Spieren van de Armen, en van de Handen afhrfchJtf*
l^ddt hebbende, zullen wy voortgaan met de
befchouwmg van de Spieren van de onderfte Ledemaalen
namentlyk van de Dyën, van de Beenen, en van Tvoten;
den Buik, den Aars, de Blaas, en Schaamdeelen behoorenl
naauwkeurig onderzoeken: welk zyn de Spieren, waardoor
bet Dyëbeen wordt geboogen , en uitgeflrekt * *
A. Het Dyëbeen wordt geboogen en uitgeflrekt als meede
buitenwaarts, bmnewaarts, fdiuins, en In een i "kei be
woogen door dertien Spieren '
F Door welke Spieren wordt de Dyë geboogen?'
7 A P Y
f h
I ° f D b e e n w o r d t
^
gebogen door de Ffoas j
V. Welk is de Lenden fpier ?'
r y
D e L end
\ , n enii3ier komt van de binnenfte zyde van d*
dwarfche uitfteekzels van de wervelbeenderen der Lendenen
en over een gedeelte van het darmbeen rci^HS
aan den kleinen draaijer ingeplant. woratze
V. Welk is de Darmbeensfpier ?'
^ Deze fpier komt van de binnenfte holligheid van het
^ 3> Darror-

t4A Van de Spieren van de Dyë of van het Dyëbeen.
Darmbeen en nedergaande voegtze zich aan de Lendenfpier,.
met welke zy ook inden Trochanter Minor, kleinen
draaijer, ingeplant wordt.
V. Welk is de Schaambeensfpier?
A. Deze fpier komt van het buitenfle van het Schaambeen
j en wordt een weinig onder den kleinen draaijer inge-
'^F. Door welke Spieren wordt het Dyëbeen uitgeftrekt ?
• A.Doox de Glutaus Major, Medius, en Minor, de
Groote , Middenfte, en de Kleine Bilfpier.
• F. Welk is de groote Bil/pier?
A. De groote Bilfpier komt met een halven cirkel van het
ftaartbeen , van de doornen van het heiligbeen, van den
doorn van het darmbeen, en van eenen fterken band, die
in het midden van het heiligbeen, en de verhevenheid van
het heupebeen is, en nedergaande wordt ze in een ruuwen
ftreep of linie vier vingeren breed onder den grooten draaijer
ÜBge plant.
F. Welk is de middenfte Bilfpier)
A Deze fpier komt 'van den geheelen graat van het darmbeen
onder de groote Bilfpier, en wordt in het bovenfte en
buitenfte van den grooten draaijer ingeplant.
F -Welk is de kleine Bilfpier ?
A De kleine Bilfpier komt van het onderfte van de buiten
zyde van het darmbeen onder de middenfte Bilfpier, en
wordt in het bovenfte van den Trochanter Major, grooten
draaijer ingeplant.
F. Welk zyn de afhalende , of buitenwaarts bewegende
A De Spieren, waardoor de Dyë buitenwaarts wordt bewogen,
zyn dsTyriformis3 oUliacus Extemus, ? eer
|g e

Fan de Spieren van de Dyë of van het Dyëbeen. MM
fpier,; de Gemini ïweding,a fpier, endt'Quadratus, Vier.
kante fpier. '
F. Welk is de Peerwy ze, fpier ?
A. ueze ipL-r kp^ ,an de zyde van onderen van het hei-
Lgbeen en wordt iacc de tweelingen fpier aan den oorfpronk
van den grooten draauer ingeplant. ! .
F* Welk is de Tweelingen fpier ?
A D* IweeJingeo fpier' komt van de uitpuiling van het.
heupebeen, en wordt met de Peerwyze /pier inden deuk van
.den ootfpronk van den grooten draaijer ingeplant
F. Welk is dc vierkante- Spier, waardoor' het Dyëbeen buitenwaarts
wordt bewogen* "jweenput
A. De vierkante Spier heeft haar begin van de uitpuiling
van het heupebeen, en wordt in de buitfn zyde van den grooten
draaijer ingeplant.
ö
F Door welke- Spieren wordt het, tytbeen in het rond, en>
het Jchuins bewoogen? *y-**
D e
vPf'A ,°y ë
wordtin het rond, en in het fchuins bewogen
door de gemelde Peer offpitswyze, tweelingen en vierkante
fpieren , namentlyk als zy vervolgens werken: maardeze
bewegingen gefclneden voéraf: door den Öbhrator Intemus,
en Extemus, Binnenfte en.Buitenfte. Stopper of
Stopfpieren.
L
F Welk is de binnenfte Stopper*-
^
V i _
A Deze fpidf komt -van "deh • binnenftèn omtre4 ?
van hef
gat, het welk.tulTchen het heup.' en fch^0&-]%
.gens gaatze door de holligheid van het
wordt in den kuil of.deuk van den-grooten draaijer Ug£.
F. Welk is de bultenftèSiopper fpier?:' •
. A, Deze komt voort uü den ftiieofea Qmtrefcvatóhetg'aïa,
dst-

a n
344- ^
eren V a n
Spï
het Been.
dat tuffchen het heup- en fchaambeen is: zy'omvat den hals
van het Dyëbeen, en gaat onder de vierkante Spier na de
kleine holligheid van den grooten draaijer.
V. Welk zyn de Spieren, die de Dyë na binnen bewegenï
A De Dyë wordt alleenlyk door de Mufculus Triceps na
binnen bewogen: deze fpier wordt de driehoofdige fpier genaamt,
om datze drie beginzels en drie inplantingen heeft,
en in drie fpieren kan verdeelt worden: de eerfte komt van
het fchaambeen, en wordt boven de tweede in de Lima
Afpera Ruwe Linie van het Dyëbeen ingeplant: de tweede
komt van het onderfte van het fchaambeen, en wordt in het
midden van de ruwe linie ingeplant: en de derde of laalte
komt van het fchaambeen, daar liet zich aan het heupebeen
voegt, en wordt een weinig onder het tweede of onderfte lutfteekzel
van het Dyëbeen na binnen ingeplant,
V. Wordt het Dyëbeen door deze Spier alleen na binnen
hewozen) . . . •
A. Neen, maar zy draait het zelve ook een weinig buitenwaarts.
XLI. HOOFDDEEL.
Van de Spieren van het Been, of van de Scheen.
V, TTOe veel Spieren worden aan het Been toegeëi-
X JL zent.
A. Aan het Been of de Scheen worden elf Spieren toegeëigent:
namentlyk vier, die het Been buigen, vier die het
Been uitftrekken, en drie, die het Been fchuins bewegen.
V. Welk zyn de Spieren, waardoor het Been wordt gefyoogen
? 5
B i c e
'. 4, De Mufculus Seminervojus, Semimembranojus, ^

Van de Spieren van het Been. 14,^
en Gracilis, de Halfzenuwachtige, de Halfvliezige, de Twee*
hoofdige, en de fmalle of fchrale Spieren.
V. Welk is de Half zenuwachtige fpier ?
A. De Halfzenuwachtige lpier komt van het uitftek van
het heupbeen, en wordt door een ronde pees aan het binnenfte
aangroeizel van liet fcheenbeen ingeplant.
V. Welk is de Half vliezige fpier van het Been ?
A. Deze fpier komt peesachtig uit het uitftek van het
heupbeen, even onder de Halfzenuwachtige fpier, en wordt
door een breede pees in het bovenfte en achterfte van het
fcheenbeen ingeplant.
V. Welk is de Tweehoofdige fpier)
A. Deze fpier heeft twee hoofden, het eene hoofd komt
van het uitfteekzel van het heupbeen, en het andere van het
midden van de ruwe linie: deze hoofden vereenigen te zamen,
en worden door een pees in het bovenfte en buitenfte van het
kuitbeen ingeplant.
V. Welk is de fmalle of de fchrale fpier ?
A. De fchrale of fmalle fpier komt van de kraakbeenigg
vereeniging van het fchaambeen met het heupbeen, en langs
het dyëbeen neergaande wordtze in het bovenfte en binnenftevan
het fcheenbeen ingeplant.
V. Door welh fpieren wordt het heen uitgeflrekt)
A. Door de Mufculus Retlus, Rechte-, door de Mufculus
Vaflus Exïernus, Groote Buitenfte, door de Mufculus
Vaflus Internus , Groote Binnenfte , en door de Mufculus,
Cruraus, Dyëbeens Spier.
V. Welk is de rechte Spier, die het Been uitftrekt?
A. Deze fpier komt van den onderften doorn van hefdarmJ
been, en tuffchen de groote buitenfte en binnenfte fpier neergaande,
wordt ze met dezelve ingeplant,
T
s

i$ Van de Spieren van let Beem
V. Welk is de uitwendige groote Spier)
A. Het is die Spier, welke haar begin van de geheele buitenfte
zyde van het dyëbeen heeft.
'V. IPclk is de inwendige groote Spier van het Been)
A. De inwendige groote Spier is, die haar begin van de
geheele binnenfte zyde van het dyëbeen ontfangt.
V. Welke Spier is de Crurseus, of Cruralis?
A. De Mujculus Cruralis, Dyëbeensfpier, heeft haar begin
van het voorfte van het Dyëbeen tulTchen den grooten
en den kleinen draaijer; zy legt vaft aan het Been, en voegt
deszelfs pees aan de rechte-, en de groote buitenfte Spier,,
makende te zamen een breede pees uit: deze pees gaat over
de Batella, Kniefchyf, en wordt in de kleine uitpuiling aan
het opperfte en voorfte van het Scheenbeen ingeplant.
V. Boor welke Spieren wordt het Been fchuins bewogen f
A. Het Been ivordt fchuins bewoogen door de Mujculus^
Longus of Sartorius, Lange of Snydersfpier, door de Mujeulus
Foplitaus, Kniefpier, en door de Mufculus Membra-
nojus of Fafcia Lata r
Vliezige of Breede Zwagtelfpier.
V. Welk is de Lange of de Snyders fpier ?
A. De Snyders fpier komt van het onderfte gedeelte van
den doorn van het darmbeen, en fchuins aan de binnen zyde
van de Dyë loopende, wordt ze aan de binnenfte zyde van
het fcheenbeen ter breedte van vier vingeren onder deszelfs
bovenfte einde ingeplant.
V. Waarom wordt deze Spier de Snydersfpier genaamt ?
A. Omdat door de werking van deze Spier wy het eene
Been en Dyë over het ander Been en Dyë, als de Snyder,
konnen leggen. . -
" V. Welk is de Kniefpier ?
A* De Kniefpier heeft haar begin van de buitenfte en
•V on-

Van de Spieren van den Voeh ~ï+f
oifderlte uitpuiling van het Dyëbeen, en wordt in het bo-'
venfte en binnenfte van het Scheenbeen ingeplant.
V. Welk is de vliezige of breede Zwagtelfpier ?
A. Deze ipier komt van het voorfte van den graat of
doorn van het darmbeen: zy is van onder een weinig vliesen
peesachtig, en bedekt byna al de Spieren van het Been en
Dyë tot aan den voet.
V* Worden door deze drie laafte Spieren het Been alleen
fchuins bewogen?
A. Neen, maar zy maken nog andere bewegingen, want
de Snyderlpier ligt het Been en de Dyë niet alleen op, en
leidt het eene Been kruizelings over het ander, zoo als wy
reeds gezegt hebben; maar door de Kniefpier wordt het Been
ook een weinig na binnen, en door de breede Zwagtehpier
een weinig na buiten gedraait.
XLII. H O O F D D E E L .
Van de Spieren van den Voet.
V. TI7£/& Spieren zyn het, waardoor de Voet wordt
V V gebogen, uitgejirekt, en zydewaarts gedraait
?
A. De buigers van den Voet zyn twee , namentlyk de
Mufculus Tibialis Anticus, en de Peronaus Anticus, Voorfte
Scheen- en Kuitfpier: deszelfs uitftrekkers zyn vier, na-;
mentlyk de Gaftrocnemii of Gemelli, Kuitfpieren, de
Mufculus Saleus , of Solaris , Zool (pier , en de Mufculus
Plantaris , Plantfpier; en de Spieren, waardoor de Voet
zydewaarts draait, zyn twee, als de Tibialis Pojlicus, en
de Peron

*4& Van de Spieren van den Foef.
V. Welk zyn de vooifte- Scheen en Kuit/pieren , iv aardoor
de Foef wordt geboogen ?
A. De voorfte Scheenfpier komt van het voorfte en bovenfte
van het Scheenbeen, en is aan de buitenfte zyde van dit
Been vaft: nederdalende gaat zy onder den ringband heen,
en wordt in het wiggebeen tegen over den grooten teen ingeplant,
maar de voorfte Kuitfpier is aan haar begin met de
achterfte Kuitfpier vereenigt, namentlyk van de bovenfte en
buitenfte helft van het Kuitbeen: deze fpier loopt door da
goot, die in den buiten enkel is, heen, en wordt in het buitenfte
beentje van den navoet, dat tegen den grooten teen
overkomt, ingeplant.
F. Welk zyn de twee eerfte Spieren , die den Foef uittrekken
?
A. Deze zyn de Gemelli, Kuit/pieren: zy maken met de
Zoolfpier de Kuit van het Been: de eene komt van. het achterfte
van de binnenfte uitpuiling van het Dyëbeen, en de
andere komt van het achterfte deel van de buitenfte uitpuiling
van hetzelve Been.
n F. Welk zyn de twee andere Spieren, waardoor de Foet
wordt iiitgeftrektl
A. De twee andere zyn de Zool- én de Plantfpier; de
Zoolfpier ligt onder de Kuit fpieren , en komt van het bovenfte
en achterfte van het Scheen- en Kuitbeen: maar de
Plantfpier komt van het achterfte en buitenfte van de buiten,
fte uitpuiling van het Dyëbeen,. en tuffchen de Ipieren van
de Kuit en van de zool neergaande , krygtze een lange
pees. De peezen van deze vier Spieren maken eene zeer
fterke pees, welke Tendo of Chorda Achillis , de pees of
koord van A.chilles genaamt., en. in het achterfte deel van het
hielbeen ingeplant wordt.
F a.

Van de Spieren van dé Teenen* 149
V. Welk zyn de twee Spieren,, waardoor de Voet zydwaarts
wordt bèwoogen?
A. Deze Spieren zyn de achterfte Scheen- en Kuitfpier;
de eerfte komt van het bovenfte en achterfte van het Scheenen
Kuitbeen, en van het vlies dat haar te zamen hegt: zy
gaat na beneden langs het achterfte van het Scheenbeen in
den binnen enkel of' enklaauw, en wordt onder het Schip?
wyze been ingeplant: maar de achterfte Kuitbeenfpier komt
van het bovenfte en buitenfte van het Kuitbeen , en gaat
na beneden door de kloof van den buiten enkel onder de
zool van den Voet, om in het beentje van den navoet, dat
den grooten teen onderfteunt ,. ingeplant te worden; door
de werking van de eerfte fpier wordt de Voet na binnen,
en door de werking van de andere fpier wordt de Voet na
buiten gekeert..
XLILÏ. H O O F D D E E L
Van de Spieren van de Teenen. ~, f .J
V. \ an de Teenen o/ Toonen der Voeten wor den gemene'
i l en eigen Spieren toegeëigent: zeg eens, welk^zyn
ie gemeene Spieren van de Teenen ?
A. De gemeene Spieren der Teenen zyn zeftien: namentlyk,
twee buigers,, twee uitftrekkers^ vier wormswyze, en
agt tufTchenbeenige.
V. Welk zyn de Buigers ï
A. De Buigers zyn de Mufculus Perforans, en de Muf
eulus Perforatus, dé Doorboorende- en de Doorgeboorde
Spier. De laafte komt van het onderfte en voorfte deel van
het hielbeen: zy wordt in vier doorgeboorde peezen verdeelt,
en eindigt met deze peezen in het tweede been van yder
T 3. klei--

j^o Van de Spieren van de Teeneti.
kleinen Teen : de andere fpier of de doorboorende komt
voort van het achterfte, opperfte en middenfte deel van het
Scheenbeen: zy is ook in vier peezen verdeelt, doorborende
de eerfte, deze péezen worden in de derde ry beenderen
van de 1 eenen ingeplant.
V. Welk zyn de Spieren , waardoor de Teenen worden
uitgcfrcki ?
A, De Teenen worden uitgeftrekt door de Mufcuhis Longlis,
enBrevis, Lange-en Korte Spier: de lange komt van
het bovenfte en buitenfte van het Scheenbeen , en van het
bovenfte van liet Kuitbeen: zy wordt in vyf peezen verdeelt,
en} gaat onder den ringband heen , en wordt in de derde
beenderen van de kleinder Teenen, en in het navoets been,
dat den kleinen Teen onderfteunt, ingeplant.
V. Welk zyn de vier wcrrmswyze Spieren ?
A. De wormswyze Spieren komen van de peezen van de
doorborende fpier, en worden aan de binnen zyde van de
-kleine Teenen ingeplant.
V. Welk zyn de agt tuffchenbeenige Spieren?
A. Deze fpieren zyn byna dezelve als die van de hand.
V. Welk is het werk van de Mufculi Vermiculares, en
InterolTei, Wormswyze- en Tuffchenbeenige Spieren ?
A. Zy doen het zelve werk , als de Wormswyze en
Tuffchenbeenige fpieren van de hand.
V. Dewylaan dc Teenen eigen Spieren worden toegeëigent,
zoo zullen wy die van den grooten en van den kleinen Teen
onderzoeken, en daar mede zullen wy een einde maken van dé
Spieren der Teenen: zeg my eens, welk zyn de eigen Spieren
van den grooten Teen l t
A, De eigen Spieren van den grooten Teen zyn de Muf
mlus Flexor Longus Tollicis Pedis, de Lange GrooteTccnsbuiger:

Van de Spieren van de Teenen. if t
Buiger: de Flexor Polücis Brevis, de Korte Groote Teensbuiger:
de Extenjor Follicis, Groote Teens uitftrekker ;
de Tenar, Groote Teens afvoerder, de Antitenar Groote
Teens aanvoerder,, en de MufculusTransverjalis, Dwarlche
Spier.
V. Welk zyn de lange- en korts-groote Teensbuigers?
A. De lange groote Teensbuiger komt van liet bovenfte
achterdeel van het Kuitbeen, en acuter den binnen enkel gaande,
wordt hy in het laafte been van den grooten Teen ingeplant
: maar de korte groote Teensbuiger komt van h"*
midden van het wiggebeen, en wordt op de zaadbeendereu
van het tweede lid gemeenlyk ingeplant.
V, Welk is de Spier, die den grooten Teen uitftrekt?
A. De groote Teens uitftrekker komt van de boven helft
van het kuitbeen, en wordt in het laafte been van den grco-
.] ten Teen ingeplant. .
V. Welk is de groote Teem afvoerder?
A. De Tcnar komt van het hielbeen, en van het groote
wiggebeen, en wordt in de buiten zyde van de zaadbeenderen
ingeplant.
V. Welk is de groote Teens aanvoerder?
A. De Antitenar , groote Teens aanvoerder , of tegen*
voetzools fpier, komt van het onderfte van liet derd^ wiggebeen,
en wordt aan de binnen zyde van de zaadbeentjes
ingeplant.
;
V. Welk is dc dwarfche Spier?
A. De dwarfche Spier, die alle de Teenen by malkander
trekt, komt van liet navoets been, dat den Teen naait den
kiemen Teen onderfteunt: zy gaat over de andere beenderen
heen, en wordt in het zaadbeen van den grootenT^en
ingeplante
n

i s% Van de Spieren die tot de Ademhaling dienen:
V. Welke Spieren worden als eigen Spieren aan den kle
Teen toegeëigent? . "
A De kleine Teen heeft eene eigen Spier, AbduttorMinimi'Digiti
Pedis genaamt. Deze fpier doet meer het werk
van een buiger, als van een afhaalder: zy komt voort van
het buitenfte van het hielbeen, en legt buiten op het navouts
been, het welk den kleinen Teen onderftYunt, en wordt in
het bovenfte van het eerfte been van den zeiven Teen inge,
plant.
XLIV. H O O F D D E E L . *
Vm de Spieren welke voornamentlyk tot de
Ademhaling behooren.
V OChoon het waar is, dat de Spieren van het Strot-
* O tenhoofd, en eenige van den Rug en de Lenden
waar van wy reets hebben gefproken, in de Ademhaling
mt en dienjl zyn, nogtans heb ik, om alles met onder m
kander te verwarren, het beft geoordeelt, eerft deze en a
de Spieren van den Hals, bet Aangezigt, Hoofd , Nek,
Rug, Lendenen, Heilig- en Staartbeen , als mede van d
Schouwderblaaden, Schouw der bcenen , Armen, Handen
Byën, Beenen, en Voeten aftehandelen; om des te be
d n leerwerken , in het verhandelen van de tuffchenribb
Spieren, en van de Spieren van de Sleutelbeenderen, en
dere Spieren van de Borft, een klaarder denkbeeld van d
zelver figuur, plaatzing, en werking te geven: daarenboven
komt het my voor, dat op de Spieren, dewelke voor
mentlyk tot de Ademhaling behooren, zeer gepaft de Sp
van den Buik, enz, zullen volgen: zeg my eens, door w

I
Van de Spieren die tot de Ademhaling dienen. r y j
Spieren wordt de holligheid van de Bcrjl verwydt, en toegetrokken
?
A. Tot de Spieren, welke voornamentlyk tot de Ademhaling
behooren, zyn die van het Diaphragma, Middenrift,
geen van de minde.
V Welk zyn de Spieren van het Middenrift ?
A. De Spieren van het Miidenrift zyn twee» de eerfte en.
bovenfte komt van het borftbeen, en van weerzyden van
de laafte rib: zy eindigt in een breed peesachtig uitfpanzel,
Aponeurofis: de tweede of onderfte fpier komt van de wervelbeenderen
van delendenen door twee voortbrengzels; het
voorbrengzel, dat aan de rechter zyde komt, heeft zyn begin
aan de drie eerfte wervelen van de lendenen, en dat aan
de linkerzyde komt, is iets korter. Deze twee voortbrengzels
vereenigen, en maken het onderfte deel van het Middenrift
uit; dit onderfte deel hegt de eene pees van het een
voorbrengzel aan de andere , zoo datze maar een vlies of
middenfchot uitmaken.
V Welk is het werk van deze Spieren ?
A. Als de vezelen van de Spieren van het Middenrift zwellen
en toetrekken, wordt de holligheid van de borft verwydt,
en de buik wordt naauwer; maar als deze Spieren contrarie
werken, wordt de borft enger, en de buik wordt ruimer,
en deze werkingen van deze Spieren geHchieden zoo meenigmaal
wy in en uit ademen.
V, Welk zyn de andere Spieren , welke gefchikt zyn onï
de horjl in de inademing wyder te maken ?
A. Tot deze Spieren behooren niet alleen de buitenfte en
de binnenfte tulTchenribbige Ipieren; maar ook de onderfteutelbeensfpier
, als meede de voorfte bovenfte groote en de
bovenfte achterfte zaagfpier.
y v.

% £4< Fan de Spieren die tot de Ademhaling dienen.
F. Welk zyn de buiten- enb'mnenftetufchenribblge Spieren?
A. De Mufculi Intercoflales Externi en ïnterni, Buitenfte
en Binnenfte TulTchenribbigen Spieren zyn vier-en-veertig,
in yder tuflchenruimte der ribben twee; namentlyk van
yder zoort één; zy komen van de onderranden van yder bovenfte
rib, en worden in de bovenranden van yder onderfte
rib ingeplant: haare vezelen overdwarfchen malkander, want
de veezelen van de uitwendige loopen voorwaarts, en van
de inwendige loopen fchuins achterwaarts.
F Welk is de Onderjleutelbeens/pier ?
A. De Mufculus Subclavlus, Onderileutelbeensipier heeft
haar begin van het onderfte van de helft van het üeutelbeen ,
die naaft aan het bovenfte punt van het fchouwderblad is:
Zy gaat fchuins neer, om in het bovenfte van de eerfte rib,
digt by het borftbeen, ingeplant te worden»
F. Welk is de voorfte groote Zaagfpier?
A. De Serratus Anticus Major, Voorfte Groote Zaagfpier
komt van het geheele breede gedeelte van het fchouwderblad
, en wordt in de zeven waare, en in de eerfte valfche
ribben ingeplant door zoo veel onderfcheiden deelen , welke
haar als tanden vertoonen; de Mufculus Obliquus Dejcendens y
Schuinfche Neergaande Spier van den buik legt tulTchen de
plaatzen van haar onderlle intanding.
F. Welk is de bovenfte achterfte Zaagfpier ?
A. De Mufculus Serratus Pojlicus Superior, Bovenfte
Achterfte Zaagfpier komt voort mee eene breede dunne
pees van de twee onderfte wervelbeenderen van den hals,
en van de . drie bovenfte van den rug, en wordt door verfcheide
intandingen in de tweede, derde en vierde rib ingeplant.
F. Welk is het werk ,van alle deze Spieren ?
A,

i r
an de Spieren die tot de Ademhaling dienen, 4
A. Het werk van deze Spieren is de ribben na boven te
trekken, en dus makenze de ribben met de wervelbeenderen
tot rechte hoeken, waardoor de holte van de borft wyder en
korter moet worden , maar alzoo het Middenrift terzelver
tydt zich toetrekt, zoo wordt de holte van de borft ook
langer.
V. Zyn \r ook nog andere Spieren beha/ven die van het
Middenrift, welke de holte van de borjl enger maken ?
A. Ja, namentlyk, de driehoekige on de achterfte onder-
(te Zaagfpieren.
V. Welk is de driehoekige Spier ?
A. De- Mufculus Triangularis, Driehoekige fpier van de
borft, komt van het onderfte en binnenfte van het borftbeen,
en wordt wederzyds in de kraakbeenderen van de vierde, vyfde,
zesde en zevende rib ingeplant.
V. Welk is de achterfte onderfte Zaagfpier ?
A. De Mufculus Serratus Pojlicus Inferior, komt met
eene dunne breede pees van de drie onderfte wervelbeenderen
van den rug, en van de twee opperfte van de lendenen
: zy eindigt in de vier onderfte baftaard ribben, en omvangt
de uitftrekkers van den rug , gelyk een fcheedc, op
dat derzelver veezelen in groote beweginge niet van malkander
zouden fcheiden; de vezelen van deze fpier zyn fchuins
opgaande, en worden door vier intandingen in de gemelde
baftaard ribben ingeplant.
V- Behoort de Mufculus Sacrolumbus, waarvan wy}
dis we over de Spieren van de Wervelbeenderen van den Rug,
de Lendenen , enz. fpraken, hebben gehandelt, ook tot de
Spieren van de Ademhaling ?
A. Dewyl deze Spier aan het achterfte van de ribben
^ordt ingeplant, en tot de zamentrekking kan dienen, zoo
V a kan

Van de Spieren van den Buik.
kan zy 'er toegebragt worden: nogtans is de werking; vaas
deze Spier zeer gering.
XLV. HOOFDDEEL.
Van de Spieren van den Buik.
V. Y ~\E Spieren van den Buik dienen niet alleen om de
JL-/ ingewanden van den onderbuik te bewaren, en
door haare beweging den voortgang van de Chyl te helpen,
en de ontlajling der ingewanden te bevorderen.- maar behaTven
deze en meer andere dienjlen, welke deze Spieren verrigten
, dienen zy ook tot de Ademhaling: zeg eens , welk zyn
de Spieren van den Buik ?
A. De Spieren van den Buik zyn vyf paar: namentlyk,
de buitenfte fchuinfche neerdalende, de binnenfte fchuiniche
opgaande, de dwarfche, de rechte en Pyrarniedswyze fpieren.
V. Welk is de Mufculus Obliquus Defcendens, Buitenfïê
'Sehuins Neergaande Spier ?
A. Deze Spier komt van de twee laafte waare, en de vyf
valfche ribben door Vyf of zes vingerswyze inplantingen, waar
van de vier bovenfte tuffchen de tanden van de voorfte groote
Zaagfpier leggen: derzelver vezelen dalen fchuins neer, en
'worden alle langs de Linea alba , Witte ftreep, onder de
rechte Spieren aan het bovenfte en voorfte deel van den graat
*van het darmbeen, en aan het voorfte deel van het fchaambeen
ingeplant: deze fpier heeft een breed peesachtig uitfpar>
^tl, het welk haar, en de rechte fpieren deict.
V- Welk is de Mufculus Obliquus Adscendens, de Binnen*
Jle Si'huinjche Opgaande fpier van den Buik:
A. Deze fpier komt voort van de ongenaamde beenderen
en.

Fan de Spieren van den Buik, \fh
en van-de wervelbeenderen van de lendenen, en worde ten
deele ingeplant in den onderften rand van de baftaard of valfche
ribben, en ten deele in de Lhiea alb-a, Witte linie: de
vezelen van deze fpier loopen recht, de vorige fchuins overdvvarfchende.
, F, Welk is de Mufculus Transverfalis, Dwarfche Spier )
A. Deze Spier legt onder de vorige, en komt van het
zwaardwyze kraakbeen van de einden van de valfche ribben
«n van de dwarfche uitfteekzels van de wervelbeenderen van
de lendenen: zy wordt gehegt aan de binnen zyde van den
graat van het darmbeen, en ingeplant in liet fchaambeen, en
ui de witte Linie»
s F Wat moet men omtrent deze drie Spieren in azt nemen)
*
A. Men moet in agt nemen, dat derzelver peezen by de
Linea pJba,, witte Linie, vereenigen: dat ze voor den weg
van de navelvaaten in het midden van de witte Linie vvordên
doorboort : dat ze daarenboven boven het fchaambeen
worden doorboort voor den weg. der zaad vaten in de Mannen
, en voor den weg van de ronde banden van de Lyf-
•moeder in de Vrouwen: dat deze gaaten niet recht over malkander
komen , want het gat in de dwarfche fpier is het
.hoogft, dat in de fchuiniche opgaande fpier is iets fagep
:en dat in de fchuins neergaande fpier is het laag/te. *
, F In. welke van deze Spieren gefchiedt. de operatie van de
Jó u bonocele, Liejchbreuk ?
>\, A. In de fchuins nedergaande fpier; deze fpier heeft een
.dun vhes, het welk zeer net deszelfs kring of gat bedekt, door
w e ] k d
4 e vaaten uitgaan..
5
M CU!US RedUS 5
Wdk i$ d€
Rechte
mk) fP« r
van den

1^8 Van de Spieren van de Blaas, enz.
J. Deze fpier wordt bedekt door het peesachtig uitfpari.
zei van de fchuinfche fpieren: zy komt van het borftbeen,
en van het einde van de twee laafte waare ribben, en gaat
recht neer over het voorfte deel van den onderbuik, om in
het fchaambeen ingeplant te worden : zy heeft drie of vier
peesachtige toetrekkingen door derzelver vleezige vezelen,
dewelke, den buik van deze fpier als in zoo veele onderfcheiden
fpieren verdeelen.
V. Welk is de Mufculus Pyramidalis, Byramiedswyze
iSpier)
A. Deze Spier is klein, en komt van het fchaambeen: zy
loopt fpits, en wordt in de witte Linie, en zomtyts digt by
den navel ingeplant. Zomtyts ontbreekt dit paar fpieren,
en zomtyts wordt 'er alleenlyke ééne fpier gevonden.
XLVI. H O O F D D E E L .
Van de Spieren van de Waterblaas en van den
Pisweg*
y, (~\ Malle de Spieren van het lichaam achter volgen
KJ te verhandelen, en geene van dezelve, welke
van eenig aanbelang zyn, maangeroert voorby te gaan, zul
len wy nog /preken van de Spieren van de Waterblaas, en
van den Endeldarm, of Aars: en dan zullen wy "er nog by
doen de Spiereu van de Mannelyke roedei en van den Kittelaar,
als mede van de Scheede van de Ly/moeder, waar
mede wy zullen van de be/chryving der Spieren een einde m
ken. Zeg my eens, of aan de Waterblaas ook Spieren wof%
den toegeëigent)
A, Aan de Waterblaas wordt eeQ Slyitfpier toegeëigent^

Van de Spieren van de Blaas, enz. Jsp
V Welk is de Mufculus Spinfter , Sluit/pier van da
Blaas ?
A. Dc Sluitfpier van de Waterblaas beftaat uit eene Vergadering
van dwarfche en omloopende vezelen. In de Man*
nen is ze met de vezelen van den Endeldarm , en in do
Vrouwen met die van de Scheede vaftgehegt: deze Spier
maakt het einde, of den hals van de Waterblaas.
V PVelk is het werk van deze Sluitfpier?
A. Het werk van deze Sluitfpier is van de grootfte nuttigheid,
want daardoor is het, dat men de pis voor een tydc
kan ophouden , en wanneer de Waterblaas met dezelve is
opgevult, kan ontlaften.
V Wordt de Pis door de werking van deze Sluitfpier alleen
opgehouden, en ontlafl, of zyn 'er nog andere Spieren,
waardoor zulks wordt te weeg gebracht ?
A. Daar zyn nog andere Spieren, welke meede werken y
om de pis optehouden, en te ontlaften: namentlyk, de Spieren
van den Pisweg.
V. Welk zyn deze Spieren ? 1
A. Deze Spieren worden genaamt Dilatatores, Verwydo?
raars, en Conflrittores Zamentrekkers.
F. Welk zyn de Dilatatores, Ver w yder aars?
A. De spieren, die de Urethra, Pisweg verwyden, komen
aan weerzyden uit het uitfteekzel van de heupbeenderen
voort, en worden in het achterfte deel van den Pisweg
ingeplant.
&
V. Behoort ook tot de Spieren, welke den Piswe^ verwyden,
de Mufculus Dilatator Pofticus?
A. Deze Spier kan gevoeglyk tot de Verwyderaars van den
lisweg gebragt worden: maar vooral dient ze ais een tegenwerker
van de oprechtere der Roede: want zy de Roede na
feejt!

j 60 Van de Spieren van den Aars.
het uitfchieten van het zaadt van het Schaambeen te rag
trekt. Deze Spier komt voort van het voorfte deel van de
Sluitfpier van den Aars, en wordt in het achterfte deel van
den Pisweg ingeplant
V. Welk zyn de Conftriclores Urethrse, Zamentrekkers
van den Pisweg ?
A. Deze Spieren worden ook Voorzetters en helpers van
de pis genaamt: zy komen voort van de Verwyderaars en
van het opperfte deel van den bol van den Pisweg: vervolgens
loopenze rontom den bol en het onderfte deel van den
Pisweg: in het voorfte deel zynze van malkander gefcheiden,
en worden in het vlies , dat de holle lichaamen bekleedt 5 ingeplant.
V. Welk is het werk van deze zamentrekkende Spieren ?
A. Door de werking van deze Spieren, wordt het achterfte
deel van den Pisweg toegetrokken, waardoor zy de pis
uit den Pisweg doen ontlaften, en het zaad indebyllaaping
met groote kragt uitdryven.
V. Is "er eenig onderfcheid tuffchen den Pisweg der Mannen
en die van de Vrouwen ?
A. Het grootfte onderfcheid is, dat die van de Vrouwen
korter en wyders is, en dat hy zich aan de vleesachtige vezelen
van de Scheede van de Lyfmoeder hegt.
XLVII. H O O F D D E E L .
Van de Spieren van den Aars.
V. f\Pdat de vuiligheden, welke zich in de Darmen
V-/ onthouden, niet buiten ons weeten na buiten wor
den uitgeworpen, heeft het den alleenwjzenSchepper behaagt
den

Fw de Spieren 'van den Aars. \ 6 *j
den Endeldarm met een Sluitfpier te voorzien: opdat wy mt
een recht denkbeeld mogen hebben van de werking van de
Sphincler Ani, Sluitfpier van den Aars; zeg my eens , welke
fpieren den endeldarm aan deszelfs uit-einde worden*toegeëigent
?
&
A. Aan de Sphincler Am worden drie fpieren toegeëigent:
namentlyk , de Sphincler Sluitfpier zelfs, en twee
Mufculi Elevatores, A arfoplichters.
F Welk is de Sphincler Ani, Sluitfpier van den Aars?
A. Zy is eene vleefige fpier, ontrent drie of vier vingeren
breed, beftaande uit kringachtige Vezelen, dewelke het
eind van den rechten of Endeldarm drie vingers hoogte omvangen,
en de breedte van een vinger over malkander leggen
: zy wordt van voren gehegt aan de Pis voortdry vers in
de Mans, en aan den hals van de Lyfiuoeder inde Vrouwen,
en van achteren is zy in de Mannen aan het Staartbeen
gehegt.
F. Welk is het werk van deze Spier ?
A. Deszelfs werk is den aars te fluiten,en de vuylighederi
voor een zekeren tydt op te houden.
F. Welk zyn de Elevatores Ani Aarsoplichters?
A. De Oplichters van den Aars komen van de binnenfte
en zydehngfche zyde van het Heupbeen, en worden in
dc Sluitfpier van den Aars ingeplant.
F. Welk is het gebruik van deze Spier?
A. Deze Spieren trekken den Aars na boven, en dienen
om den zeiven tot ontlafting van de vuyligheden te openen
XLVIIL

ï6*2 Van de Spieren van de Mannelyke Roede, enz.
XL VIII. HOOFDDEEL.
Van de Spieren van de Mannelyke Roede, van den
Kittelaar en van de Scheede der Lyfmoedet\
V. "JT\E Mannelyke Roede worden drie pacr Spieren
JLJ toegeëigent, namentlyk, de Mufculi Elevatores,
Acceleratores, en Transverfales. Zeg my eens, welk zyn
de Elevatores ?
A. De Mufculi Elevatores, Opheffers,komen voort van
de Heupbeenderen , een weinig onder de fpongieufe Beha
men, en eindigen in de zeiven. Deze Spieren worden ook
Eretlores genaamt.
V. Welk zyn de Acceleratores, Voortftuwers)
A. De Voortftuwers of helpende Spieren komen van het
begin van de Pisfchaft, en eindigen wederzyds in de fpongieufe
lichamen.
V. Welk zyn de Transverfales, de dwarfche Spieren)
A. De dwarfche Spieren hebben haar begin van de Heupbeenderen
, en eindigen in den bol van de Pisfchaft, of waterweg.
V. Welk is het gebruik van deze Spieren)
A. De Opheffers'en Voortftuwers fluiten den Waterweg
toe, en de dwarfche Spieren openen den zei ven.
V. Welk zyn de Spieren van den Kittelaar?
A. De Spieren van den Kittelaar zyn twee: zy komen
van de uitpuilingen van het Heupebeen, en worden in de
bolachtige lichamen ingeplant.
V, Welk is het gebruik van den Kittelaar ?
A. Hy dient niet alken tot luft, maar ook om de pis in
de uitloozing te beflieren.
V. Worden aan de Scheede van de Lyfmoeder cok eenige
Spieren toegeëigent ?

Van de Klieren van het Hooft en£ iS%
A, Aan de Scheede der Lyfmoeder wordt een Zamen.
trekkende Spier toegeëigent; dezelve is zamengeftelt uit zeer.
veel Vezelen , derzelver gedaente is breed, en omvat het
onderfte gedeelte van den mond der Scheede, en wordt on r
der den Kittelaar ingeplant?
V. Welk is het werk van deze Spier ?
A. Het werk van deze Spier is de Luft in de byilaping
door deszelfs drukking te vermeerderen,
XLIX. H O O F D D E E L .
Van de Klieren, welke in en aan het Hooft
worden gevonden.
K A L eer wy van de Zenuwen, Slagaderen en Aderen)
XX fpreken, zullen wy de voornaamjle Klieren en de
de.Watervaten, welke in yder deel van het lichaam worden
gevonden, na/peuren. Zeg my eens, welke Klieren worden
van huiten in het hooft gevonden,
A. Van buiten in het hooft worden Oorklieren, Kauwklieren,
Ondertongsklieren, Tongklieren, Lipklieren , Verhemekenskiieren
, Mondklieren, Neusklieren, en Oogklieren
gevonden.
V. Welk zyn de Oorklieren ?
A. De Parotides, Oorklieren, zyn twee aanmerkelyke Klieren
aan wederzyden tulTchen het Oor , en den hoek van de
Onderkaak geplaatft: yder heeft een buis, drie vingeren lang,
waar uit veel takjes fpruiten: deze buis is een ftroohalm dik,
en loopt over de Kaauwfpier, door het midden van de wang,
welke zy doorboort by den tweeden of derden Maaltand,en
ontlaft aldaar kwyl in den mond: deze buis wordt genaamt
X z Buc*

?tÖ$ Fan de Klieren van het Hooft enz.
,Du[fas Sa/ivalis Stenonianus, Qiiylbuis van Steno: daarenboven
worden aan de achterzyde van het Vlies,het welk het
oorgat, van binnen bekleedt, veele kleine kliemes gevonden,
^velker uit-eindens in den gehoorweg een bitter geel uitwerpsel
voortbrengen, door welkers lymigheid de infecten belet
worden aan het Trommelvlies, Membrana Tympani, te komen
: behalven dat door dit oorfmeer het "1 rommelvlies
tegen de ongemakken van de lucht wordt bewaart.
V. Welke Klieren zyn het, die ontrent de Kaak worden
gevonden ?
A. De Klieren, welke by de Kaak worden gevonden,
Glandul

Van de Klieren van hel Hooft enz. j &
opperfte en achterfte deel zeer veel kleine Klieren gevonden
, / \ s
Mond)
Z y n d e K l k r e n v a n h e t
Verhemelte, en van den
A. De Klieren van het verhemelte, en van den mond
zyn onder het geheele vlies van den 'mond verfpeeidt• d -zeizelve
zyn klein, en worden , om de verfcheidencheid van
plaats, tong, kaak, lip, lel , e a Verhemeltensküeren -énaamt.
ö
V. Worden onder het vaatachtig vlies, het welk dc neus*
gaaten van binnen bekleedt, ook Klieren gevonden)
A. Ja, maar dezelve zyn zeer klein.
V. Welk zyn de Klieren van het Oog)
A De Klieren, die tot yder oog behooren, zyn niet alleen
de kleine, welke in de oogleeden worden gevondenen
een vette gumacht.ge vocht afTcheiSën , en Ghindula Sebacece
, Smeerkheren van Meyboora worden genaamt; maar
ook de Klier, die boven in den kleinen hoek'van het oog
wordt gevonden, mmentlyk óe Glandula Lartvymali* • deze
Klier is redelyk groot, en is in verfcheide quabbetjes verw
c k
M ) ^ereen buis uitzenden, welke in het bindvlfes,
.Memhrana Conjimaiva, daar het zelve het bovenfte ooglid bekleed,
eindigen. Deze Klier bevochtigt niet alleen ha hoornvlies
, Lomea, maar zy fcheidt ook de traanen af
V. Welk zyn de Klieren, die binnen in het Hooft aatiÜn
gevonden)
J
7
A Men vindt niet alleen in de groeven van het harde
herffensvlies en naaft aan dezelve kleine Klieren: maar in d >
herflenen zelfs-worden twee aanmerkelyke Klieren gevonden'
namentlyk, deGlandula Pituitaria, en de Glandltla Pinealis,
Slym- en Pynkher.
V. Welk is de GMflddla Pituitaria, SMk&r'

i66 Van de Klieren van den Hals.
A. Deze Klier is van eene harder zelfftandigheid, als de
andere Klieren: zy is in de Sel/a Tnrcica, Turkze Zadel
geplaatft, en wordt door het dikke en dunne herffenvlies bedekt
: zy ontfangt het eind van den. Jnfundibulum, I rechter
, welke een vocht uit de holligheden na deze Klier
brengt.
V. Welk is de Glandula Pinealis?
A. De Pynklier, die de gedaante van een Pynnoot heeft,
is van een week zamenftel: zy is in een klein gat by de Anus,
Aars, het welk in het achterfte deel van de derde holligheid
der heriTenen is, en na de vierde holligheid wyft, geplaatft
: zy wordt door eenige veezelen aan de Nates, Billen
vaft gehegt: welke vochten deze Klier aflcheidt, en waar toe
dezelve dient, is onzeker.
L. H O O F D D E E L .
Van de Klieren van den Hals.
V. \\JEtte Klieren worden in den Hals , en in de
V V deelen, welke in den Hals zyn opgejiooten, gevonden
?
A. Behalven verfcheide Klieren, die hier en daar in den
I;'als, in de tuüchen-ruimtens der fpieren , en in het vet
v irdeh gevonden , en die in het achterfte van den Hals,
Nek- en in het voorfte van den Hals Kropklieren worden
genaamt, en welker gebruik niet heel zeker is, worden 'er
ook Klieren in het ftrotklapje, en by de fpleet en kraakbeenen
y; den ftrot en luchtpyp, als mede in den flokdarm, en voornamentlyk
in deszelfs opperfte deel gevonden: maar de voornaamfte
Klieren van den Hals zyn de Amandelen en de fchildwyze
Kraakbeenskiieren.

. Vm de Klieren van den Hals. j
V. Welk zyn de Amandelen?
A. Dé Amandelen, ÏÏnfïtla genaamt\ zyn twee ronde
Klieren aan de zyden van den grond van de tong onder het
gemeene vlies van de Fauces Rachen of Kou wen, met het
welk zy bekleedt worden, boven aan den Hals of Keel geplaatft:
yder heeft een breede groef, die in de Keel pntfeftin
deze breede groef ontlaften zich wederom zeer veel andere
Smus y Groefjes , welke te zamen door de groote of
breede groef aan de Fauces Rachen of Kouwen, Larynx
Strottenbooft, en den Oefopbagus, Slokdarm, tot b-vocL
S n
6 n g m a k l n g
' e e n ll
J mi Q e n
S
glibberige ftof mede
V. Welk zyn de Scbildwyze Kraakbeensklieren?
, A
K l i e r e n 2
' Pff y° f
ood en worden Glandula Thymi,
^ Schildspeerwyze Klieren genaamt :zy zyn onder aan het
Strottenbooft,aan de zyde van het ringachtig Kraakbeen, en
aan den eerften ring van de Luchtpyp geplaatft.
V Wat moet men aangaande deze Klieren aanmerken?
0 1
nt' f* » 0
^ aanmerken, dat 'er meeft altydt maar eene
fchj tgelykende Strotsklier in de menfehen wordt gevonden,
hebhende de gedaante van een gehoornde Maan, welke hoornen
na omhoog zyn uitgelekt, en aan het fchildgelykendenngswyze
Kraakbeen, als mede aan den Slokdarm aan
wederzyden zyn gevoegt, dog dat het middenite deel van
deze Klier aan het onderfte van den ftrot en hét opperfte deel
van de Luchtpyp JS vereenigt.
V. Welk is bet gebruik van deze Klier)
A. Ofuit de alderfynfte buisjes van deze Klier een vort
na dc maag en in den flokdarm wordt gezonden, om de &n
te beter m Chyl te doen veranderen, % twyfelaktig,;S
deze b«| zyn zoo klein,dat derzelver hollighede-not nog
*ae .met zyn ontdekt geworden. " fff

168 Van de Klieren van den Rug, enz.
LIL HOOFDDEEL.'
Van Klieren van clen Rug, de Lendenen
en van het Heiligbeen.
VX7L 7 Elk zyn de voornaamfle Klieren, welke in den
V V Rug, dc Lendenen, en het Heiligbeen worden
gevonden) '
A. Ontrent het vyfde wervelbeen van den Rug wordt
een, en zomtyts twee aanmerkelyke Klieren gevonden: deze
Klier, of Klieren hangen aan het achterfte deel van den Slokdarm;
de grootte van deze Klieren is, als die van een Amandel,,
en zomtyds. zyn ze grooter; ook wordenze wel kléinder
gevonden.
V. Wat moet men aangaande deze Klier, of Klieren aan­
merken? . , - .
A. Dat ze zomtyts zoo klein zyn, dat men dezelve niet
kan vinden: en zomtyts worden deze Klieren zoo groot,
dat ze den Slokdarm te zamen drukken, zoo dat hy niets
meer kan laaten door palieren, waardoor de Lyders van honger
komen te fterven.
V Welk gebruik heeft, of hebben deze Klieren ?
A Men wil, dat deze Klier, of Klieren in den Slokdarm
door'zekere buisjes een vogt ontlaften, om de fpys te doen
verteeren: maar alzoo deze buisjes tot heden niet heel duidelyk
zyn ontdekt geworden, zoo is ook derzelver gebruik
twyfelachtig. , j 7 r.
V. Welk zyn de Klieren van de Lendenen,en van het Hei*
]}
S, he
J n
^ K I i e r e n > w e l k e o n t r e n t de Lendenen, en het Hei­
ligbeen, als mede ontrent het Darmbeen, worden gevon-

Fan de Klieren van de Borft. \6f
den, zyn verfcheiden in getal en in gedaante: Zy werden
ontrent de wervelbeenderen van de Lendenen, alwaar de
Chylzak geplaatft is, en ontrent het Heiligbeen en de verdeeling
van de Darmbeenvaten ontdekt: men noemt deze Klieren
gemeenlyk Lenden-, Heiligbeen-en Darmbeen skiieren.
F. Welk is het werk van deze Klieren)
A. Alen wil, dat in deze Klieren veel watervaten worden
ingeplant, welke een dun waterachtig vogt in den Chylzak
ontlaften.
LUI. HOOFDDEEL.
Van dc Klieren van de Borft.
F. \ *AJE& e
voornaame Klieren {worden in de Borft
V V gevonden ?
A. Behalven de Borftklier worden'er nog andere voornaame
Klieren in gevonden.
F. Welk is de Borftklier ?
A. De Borftklier is een opeengehoopte Klier: in Kinderen
*s zy van een aanmerkelyke grootte, en bleekrood: zy neemt
allenskens af, en in bejaarde en oude Menfchen verdwynt
Ze by na geheel, en heeft als dan een donkerder koleur: zy
is in het opperfte van de Borft even onder het Borftbeen
geplaatft, en ruft op den tronk van de Aorta, groote Slagader,
en van de bovenfte Fena Cava, Holle Ader. Deze
Klier ftrekt zich in kinderen uit van den tronk van de groote
flagader tot aan het begin van de groote kropilagaderen, waarmede
zy is te zamengevoegt: deszelfs figuur is onzeker, om
datze in alle lichaamen niet even eens is: in jonggebooren kinderen
heeft ze zomtyts de lengte van drie vingeren, en de
breedte van twee vingeren: zy wordt als de andere opeen-
X ge^

Van de Klieren van den Buik $f|
LUI. HOOFDDEEL.
Van de Klieren van den Buik.
V. T17£/fe zyn de voornaamfte Klieren, welke in den
V V Buik worden gevonden ?
A. In den Buik worden zeer veele Klieren ontdekt, zoo
in de bekleedzelen, als tuffchen de Ipieren: maar de voornaamfte
Klieren zyn, die in het Darmfcheil, de darmen,
by de milt, nieren, en voornamentlyk onder de maag worden
gevonden.
V. Welk is die voornaame Klier, die onder de Maag is gelegen
?
A. Het Pancreas, Klierbedde, of de Alvleefchklier: hefc
is eene opeengehoopte Klier, beftaande uit verfcheide Klieren
, met een eigen vlies bekleedt: door dezelve loopen vaten
en vezelen, waardoor ze aan malkanderen zyn gehegt,
welke alle door een gemeen vlies, van hetPeritonaum,Buikvlies
afkomftig, worden bekleedt : deze Kliertjes, op zich
zelve genomen , hebben wel eenige hardigheid , maar by
malkander gevoegt, zyn ze wegens derzelver wyde en lolfe
aaneenhegting zacht. Het Pancreas dan of de Alvleefchklier
is geplaatft onder de maag tuffchen den twaalfvingerigen
darm en de milt , waar aan zy , als mede aan het
Net en Darmfcheyl, is vaftgehegt: de gedaante van deze
Klier gelykt na een hondstong: zy is gemeenlyk agt of negen
dwarfche vingers lang, twee breed , en een dik: het
breedfte deel van deze Klier is het naait aan de Lever gelegen,
en van achteren is zy ontrent den eerften wervel yan Je
lendenen geplaatft: zy heeft een gemeene buis, die gemeenlyk
by den twaalfvingerigen darm met de Galbuis vereenigt;
Y 2 hier

lfz Van de 'Klieren van den Buik.
hier ter plaatze is de buis het ruimft, en fpreidt zich hiervan
daan na de milt, wordende allenkskens enger, maar wordt
met de milt niet vereenigt. Het Klierbedde is bleekrood, en
weegt in menichen, die hun groei] hebben, en waar in men
dezelve wel geftelt heeft gevonden, gemeenlyk vier a vyf oneen:
deze Klier heeft zenuwen, die zeer klein zyn, van het
zesde paar,flagaderen van den linkertak van deArteria Car*
tijaca, en ook wel van de Arteria Splenica: aan deze Klier
worden veel watervaten toegeëigent: in het midden volgens
haare lengte heeft ze een middelmatig ruim vat, Dutlus
Wirtzungii genaamt, dit vat beftaat uit een dun en fterk.
vlies, en uit dit vat fpruiten zeer veele kleine korte vaten,
welke alle in dit vat of deze buis ontlaften: en wordt het
vocht, dat in deze buis komt, in dén twaalfvïngerigcn darm
ontlaft.
V. Hoe wordt het-Vochtdat in deze Klier wordt afgefcheiden,
genaamt, en waar toe dient het?
• A. Dit Sap wordt Succus Panoreaticm genaamt: en»
dient voornamentlyk om de gal te temperen, en om de bereiding
van fpys tot verder volmaking van de Chyl te bevorderen,
V Wat moet men aangaande de wonden van deze Klier
aanmerken ?
A. Dat de wonden van haare groote vaten alleenlyk doodelyk
zyn,om dat dezelve eene doodelyke bloedftorting konne
veroorzaken, die door geen konft kan worden tegengegaan.
Maar indien de zelfstandigheid van. het Klierbedde
alleenlyk is-gekwetft, als dan mag men deszelfs wende niet
onder de volkomen doodelyke ftellen.
V. Welk zyn de Klieren van. het Mefenterium, Darmfibeifl;
AL

Van de Klieren van den Buik. -m*
'A. De Klieren van het Darmfeheil zyn zeer veele en
worden door het geheele Darmfeheil verfpreidt.
V Welk is bet gebruik van deze Klieren ?
A. Derzelver gebruik is een voeht aftefcheiden, en daar*
ftiede de Chyl, die door de Vafa Ladea, welke door het
icheil loopen, te verdunnen.
V, Worden "er ook Klieren by de Milt gevonden ?
A. Buiten de Milt wordt dik wils, ontrent den ingang der
vaten , een Klier gevonden, hebbende de grootte van een
hazenoot of boon.
V. Hoe wordt deze Klier genaamt, en welk is deszelfs get)i
nik» ?
A. Zy wordt GlandulaLympbatica, Waterklier genaamten
dient om het bloedt van de Lever , waar uit de Gal worde
algeicheiden, te verdunnen.
V. Zyn'er ook Klieren by de Merengeplaaffiï
A. Boven de Nieren aan wederzyden worden twee geelachtige
ingedrukte Klieren gevonden: derzelver gedaante ia
of driehoekig , of vierkant, of eyrond, in een ongebooren
vrugt zyn zy zomtytsgrooter, als de Nieren zelfs .maar in
Menfchen van jaren hebben zy de grootte van een-Kraenoog,
zomtyts zyn zy grooter, en zomtyts zynze kleinder
: zy worden met een dun vlies bekleedt a en zyn aan
de Nieren va%ei,echtr deze Klieren Ijebben bloedvaten of
van de groote fiagader, of van de holle ader,, en dikwite
van de Vafa Emulgenïia:, Niervaten: de zenuwen komen
van de Niervlechting, en derzelver Watervaten zyn-zeer
ze genaamt} ** *** U
^ >
***
K V m
> e n h o e
A. Deze Klieren worden Renes Siiccenturiati, Nierdoos-

Van de Klieren der Teeldeelen.
jes, Capjula Atrabiliaritf, zwarte Galdoosjes, en Glandu-
Ja jRfwrf/WjNierklieien genaamt: wat derzelver gebruik aangaat
, dat is onzeker: nogtans fchynen zy van grooter gebruik
te zyn in de vrucht, als in oude menfehen.
LIV. H O O F D D E E L .
Van de Klieren, die in de Teel deelen der Mannen
en van de Vrouwen 9 worden gevonden.
V. \ 7iJ'Orden''er ook Klieren in de Penis, Roede ge-
V V vonden ?
A. Ja, men vindt zomtyts tulTchen de helpende fpieren
en den bol van den waterweg, aan wederzyden van den pisweg
, een klier, hebbende de grootte van een kleine witte
boon: beide deze Klieren hebben yder een eigen uitlozende
buis, ontrent twee vingeren lang, welke de rokken van den
waterweg doorbooren.
V. Welk is het gebruik van deze Klieren ?
A. Derzelver gebruik is een flymig wit doorfchynend
vocht te ontlaften, om den waterweg tegen de fcherpheid
der pis te befchermen.
V. Zyn "er behalven deze Klieren nog meer ?
A. Ja, behalven deze twee is'er nog één: dezelve is geplaatft
in den hoek van de kromte der waterweg, onder de
Schaambeenderen, en het fpongieuze en holachtige lichaam
van den waterweg, hebbende de gedaante van een Lintz.
V. 'Worden 'er nog meer-Klieren aan de Roede toegeëigent ?
A. Men fchryft dezelve nog een klier, gelegen tuffchen
beide de vliezen van den waterweg, en het naafte onder de
voorflanders, Parajïatx toe; deze klier is rood van koleur,
heeft

Vm de Klieren der Leedematen. j f »
heeft de dikte van tweeLinien, en is een duim breed- inwendig
omvat zy als een kring het vlies van den Waterweg,
en doorboort denzelven met veele kleine buisjes, waardoor in
den waterweg tot deszelfs fmeering een lymig vocht wordt
ingeftort. .
V Heeft de Kroon of dc omtrek van den Aker van de
Roede ook Klieren ?
A. Daar zyn'er, die aan dé Kroon eenige kleine Klieren
toeëigenen.
V. Worden ook in de Zaadblaasjes, en in de Voorbuit
Klieren gevonden.
A De Klieren, welke in deze deelen worden gevonden,
zyn klein, ook is derzelver gebruik geheel niet zeker, nog.
tans zullen wy dezelve en haar gebruik in de befchryving der
teeldeelen nader onderzoeken.
V. Welke Klieren worden in de Teeldeelen der Vrouwen m
vonden ?
f\ /
n d
e e l d e e l e n
tl
der Vrouwen worden hier en daar
ook kleine Klieren gevonden: zy hebben in den waterweg
het zeifde gebruik, dat de Klieren,die in den waterweg vat
de Mannen worden gevonden, hebben.
V
LV. H O O F D D E E L.
Van cle Klieren, zvclke in cle Leedematen
zvorden gevonden.
' \AJ El
Z J n t
^
• " den gevonden?
K l i e r m
> d k
m de Leedematen %uor-
A. In de bovenfte Leedematen worden ontrent het Schouw •
derjk.d, deoxel, de buiging van den elleboog, en hand,

170* Van de Watervaten.
en hier en daar in de tuffchenruimtens van de fpieren, klieren
gevonden.
V. Welk is het gebruik van deze Klieren?
A. Derzelver voornaamfte gebruik is de gewrigten te bevochtigen
, en door een lymig vocht glad te maken.
V. Worden "er ook Klieren in de onderfte Leedematen ge
vonden ?
A. Ja, namentlyk in de Lieflen, Dyën,Kniën, Voeten,
en ook in andere plaatzen tuffchen de Spieren.
V. Welk is het gebruik van deze Klieren ?
A. Zy hebben het zelfde gebruik als de Klieren van de
bovenfte Leedematen.
V. Wat moet men nog aangaande deze Klieren aanmerken?
A. Dat de Oxelklieren onder de armen gelegen met vee
-zyn omwondeu: en dat de Liesklieren, aan beide zyden in
de Lieffen geplaatft, in verfcheide ziektens zwellen, ontlteken,
en in ettergezwellen veranderen.
LVL HOOFDDEEL.
Van cle Watervaten.
V. 'XTTTat zyn Watervaten?
A. VV Wy hebben de Watervaten in den beginne al
befchrevcn, namentlyk, dat het zyn fyne, dunne en doorfchynende
vaten, welke een dun byna waterachtig vocht met
het bloed uit de deelen na het hart voeren.
V. Is het altyt een waterachtig vocht, dat deze vaten in
%ich beftuiten?
A. De Watervaten, voornamentlyk in de dunne darmen,
yoeren ten tyde van de ontbinding der ipys, ook Chyl, en
dan

Van de Watervaten. x^f
dani wordenze in plaats van Vafa Lympfratica, Watervaten>'
VaJaLdctea> Melkvaten, genaamt.
V Waar zyn de Watervaten voornamentlyk geplaatft ?
A Zy zyn meelt ïn de oppervlakte der deelen geplaatft.
V Geef eens een nader befebry ving van bet maakzel der
Watervaten ?
A. Der zeiver maakzel is een zeer dun vlies, hebbende
Zeer veele klapvliezen, waarvan zommige dubbeld, en andere
halfmaanswyze zyn, der zeiver begin is in de meefte deelen
van het lichaam, en der zeiver einde of inplanting in
verfcheide groote Vaten.
ingcplantï eIke
'^l W
w o r d e n d e
*****
tatervaten voornamentlyZ
A
voorö!
d e n
A ° j u»entlyk ingeplant in de Vena Ca*
va, HoIeAder, m in de Vena Port*, Poortader; alsmede
f l en
a L of
ZnepteMfom Cbyli, Chyl üntfanger, en in
de Dutlus Thoracicus, Borflbuis zelve.
V. Welk is bet gebruik van de Watervaten)
A. Derzelver gebruik is het water van de voeding de*
deelen overgebleven naar de Chylwegen, of na het bloed
te voeren, om het bloed en de Chyl te verdunnen
V Op wat manier worden de Watervaten beft vertoont i
A. Met de borflbuis of de groote aderen in een levendig
of verfchgeilagen dier te binden, en met wind in de aderen,
flagaderen of uitloozende buizen der ingewanden fterk in tê
2
J^YUi

Hl Fan de Zenuwen-, ^
LVIL II O O F D D E E L.
Van de Zenuwen, welke van de Her ff enen
voortkomen.
V. "fo\Ademaal de beweging en het gevoel van de Zenu*
}S^* wen, en. de groey, en het leven van de bloedvaten
, en die alle van de herjfenen en hel hart door zekere
invloed en beweging gefchieden, en "er geen deel in hel geheele
lichaam bekent is, of daar worden zenuwen en bloedvaten
in gevonden, zoo zullen wy, alvoorens we van de Herjfenen,,
derzelver verlengde merg,en van het hart, {welke als gronden
konnen worden aangemerkt, waar in de Zenuwen, Slagaderen
en Aderen zyn geplant en uit voortkomen) van de Zenuwen
en van de Blocd.vaicn handelen, met de. Zenuwen een
begin maken.. Komen al de Zenuwen uit de herjfenen voort ?
A> Daar zyn Zenuwenwelke onmiddelyk uit de heriTenen
voortkomen, en daar zyn Zenuwen, die uit het MedultytSpinafiSy
Ruggemerg haar begin nemen: maar alzoo het
ruggemerg een verlenging van de heriTenen is, zoo is het
zekerdat al de Zenuwen haar begin aan de heriTenen verf^huldigt
zyn.
. V. Hoe worden de Zenuwen gemeenelyk verdeelt ?
r
A> De Zenuwen worden verdeelt na de plaats, waar van
daan, zy voortkomen, en na haar getal: en dus. wordenze genaamt
Zenuwen, welke uit het bekkeneel komen, en deZe
zyn tien paar;en Zenuwen,, welke tulTchen de wervelbeenderen
uitkomen, en deze zyn dertig paar.
V. Welk. is het eerfle. paar Zenuwen,. die uit het kekke*
ffëel/ komen l :
Ai. Het eerfte paar zyn de Kërvi Olfaclorii, Reukze-
• nu-

J r
an de Zenuwen. 179
rrawen. Deze komen voort van de Bafis van de Geftreepte
lichamen, en door de gaten van het Zeefbeen gaande , wordenze
door het vlies, dat het Os Spongiofum of Sponsbeen bekleedt,
verfpreidt.
V. Welk is het tweede paar ?
A. Het tweede paar Zenuwen, welke uit het bekkeneel
komen, zyn de Nervi Optici, Gezigt Zenuwen: zy komen
van de einden van de geftreepte lichamen, en van de Thalami
Nervorum Opticorum , Gezigts Zenuw-kameren, welke
laatfte zy meeft al omringen; vervolgens komen zy nader aan
malkander, en vereenigen zich boven den Turkfchen Zadel. 1
,
dan wordenze weer van malkander gefcheiden, en wanneer
zy door de voorfte gaaten van het Wiggebeen in den bol van
het oog ingaan, en den bol doorboren, als dan verfpreiden
zy over het glasachtig vocht haare mergachtige vezels.
V- Welk h het derde paar ?
A. Het derde paar van de Zenuwen wordt Oculorum motores,
Oogbewegers genaamt. Zy komen van yder zyde van
den trechter uit het verlengde merg , en de kropflagaders
leggen tulTchen beide: zy gaan van daar door de ruwe gaa«
ten van het Wiggebeen, en geven een tak uit, die met den
tak van het vyfde paar eene aanzienelyke vlegting maakt, en
verfcheide takken uitzendt, welke de Gezicht-zenuw omringen
, en zich door de rokken van het oog veripreiden; ook geven
zy een'tak aan de opheffende, neerdrukkende, en kleine
fchuinfche fpieren van het Oog.
V. Welk is het vierde paar ?
A. Het vierde paar Zenuwen, die uit het bekkeneel voortfpruiten,
zyn de Nervi Pathetici, Lydende Zenuwen: zy
komen van achter de ballen uit de kleine mergachtige koord,
en gaan langs de zyden van het Medulla Öblongata, Ver-
Z z lengde

1
&o Fan de Zenuwen,
lengde Merg heen, en onder het harde herJTenvlies heen loo
pende, gaanze door de ruwe gaten van het wiggebeen uit
f reidt
0 V C r a I d
°° r
^
S r t e f c h u i n f d i e
°°
°°S f
pier ver!
V. Welk is het vyfde paar?
A. Het vyfde paar van deze Zenuwen komt van het voorfte
van het nngachtig uitfteekzel : dit paar, het welk het
grootlte is van de Zenuwen, die onmiddelyk uit de herlTe
nenvoortkomen, geeft aan het harde herffenvlies groote takken
of zenuwen, en yder van deze zenuwen wordt in drie
takken verdeelt.
V Welk zyn deze drie takken ?
A De eerfte tak is klein, en gaat nade klieren der oogen*
pok loopt hy door de wenkbraauwen, en door de fpieren van
den neus, en van het voorhoofd. De tweede tak zend zyne
fpranken uit na het aangezigt, het gehemelte, tandvleefch
en tanden, en met dezen tak wordt een fprank van
een tak van het zesde paar voor dq tuffchenribbige zenuwen,
en nog een ander tak van het zevende paar voor dkoord
van het trommelvlies uitgezonden: de derde tak loopt
door het wiggebeen na de onderfte kaak, en de naby gele
gen fpieren, als daar zyn de kaauw- de üaap- en de gemee
ne fpieren van de wangen en van de lippen: daarenboven
worden van het vyfde paar eenige takken of fpranken lan-s
de zyden van de tong verfpreidt, en aan de ipieren van de
tong en van het tongbeen mede gedeelr.
V. Wètk is het zesde paar ?
; A. Het zesde paar Zenuwen komt van de zyden van het
nngachtig uitfteekzel: deze Zenuw is niet groot, en gaat
recht door het ongelyke gat heen, en wordt door de aftrek
.kende fpier van het oog verfpreidt: alvorens zy in de oogs-
hoïïigheid

Van de Zenuwen. 181
holligheid komt, laatze een tak achter, die alleen den oorfpronk
van de tuflchenribbige zenuw maakt: zoo dra zy builen
het bekkeneel komt, maaktze met een tak van het laafte
paar, en met de eerfte en tweede van de wervelbeenderen van
den hals, de Plexus Cervicalis, Neksvlechting: wat lager
vereenigtze met een fprankje van een tak van het laafte paar,
en van het eerfte paar van den hals: neerdalende over de
Scalenus, ongelyke halsbuigende fpier, en onder het achtfte
paar ontfangtze een tak van yder wervelbeens zenuw : by
het fleutelbeen wordtze in twee takken verdeelt, waarvan de
een boven, en de ander onder de oxelader heen gaat; dan
worden deze takken terftont wederom by malkander gevoegt,
en maken met het eerfte paar van den rug een Plexus, Vlechting:
vervolgens gaatze langs de holligheid van de borft neer
onder het ribbenvlies langs de wervelbeenderen, en dus voortgaande
ontfangtze een tak van yder paar van de Zenuwen
van den rug, en wordt dus hoe langer hoe verder uitgefpreidt.
Als deze Zenuw uit de borft gaat, wordt ze in*
verfcheide takken verdeelt; waarvan de drie bovenfte in de
rechterzyde de Levervlechting maken : deze vlechting geeft
zenuwen aan het darmnet, het klierbedde, de milt, lever,
darmen, het darmfeheil, het onderfte van de maag, en aan
de nieren: daarenboven maken haare takken de Plexus Mejentericus,
Darmfcheils vlechting: de onderfte takken, als ze
over de wervelen der lendenen gaan, ontfangen een tak van
het eerfte paar zenuwen van de lendenen; derzelver fpranken
vereenigen met de bovenfte, die na de darmen gaan: v§rvolgens
dalenze in het bekken, en maken boven den rechten
darm eene vlechting, aan welke zy, als mede aan de blaas,
zenuwen geven ; welke zenuwen in de mans aan de zaadgaxen
en yoorftanders, en in de Vrcuwen aan de Lyf-
Z, i moeder

JÖ2 Van de Zenuwen.
moeder en derzelver fcheede worden mede gedeelt:
V. Welk is het zevende paar van deze Zenuwen)
A. Het zevende paar zyn de Gehoor Zenuwen: zy
men van het achterfte van het ringachtig uitfteekzel, en gaan
in het binnenfte uitftek van het fteenbeen: zy verdeden zich
in twee takken , waarvan de een zacht is, en door den
doolhof, het flakkenhuisje, en de vliezen, die de holligheden
van de ooren bekleeden, wordt verfpreidt. De andere
tak, die zoo zagt niet is, gaat uit het oor door het gat van
het mam- en het priemswyze uitfteekzel, en verdeelt zich in
twee fpranken: een van deze fpranken wordt door den neus,
ooren, lippen, wangen, en het uitterlyke oor verfpreidt; en
de andere gaat na de fpieren van de tong en van het tongbeen
, en geeft aan het achtfte paar Zenuwen een kleinen
tak.
V. Welk is het achtjle paar ?
A. Het achtfte paar van deze Zenuwen wordt Par Ta*
gum , Dwalend paar genaamt: dit paar komt achter het
nngswyze uitfteekzel van de zyden van het verlengde merg:
de Zenuwen van dit paar gaan door het gat, daar de zydehngfche
boezems zich in de kropaderen ontlaften : als dit
paar uit het bekkeneel komt, zendt het terftondt een tak na
het ftrottenhoofd : van daar loopt deze tak langs den hals
over de tuflchenribbige Zenuwen, en daalt aan de zyden van
de binnenfte kropflagader neder : by de oxelader geeft hy
fpranken, Nervi Recurrentes genaamt, waarvan de rechter
de oxelader, en de linker de groote flagader omvat: deze
fpranken loopen aan beide zyden langs de luchtpyp na het
ftrottenhoofd na boven , alwaar zy in de vliezen van de
luchtpyp, en in de fpieren van het ftrottenhoofd verfpreidt
worden. Als dit paar Zenuwen in de holligheid van de borft

Van de Zenuw en* rSj
gekomen is , geeft het twee takken uit, welke met de
takken van de twee tuffchenribbige Zenuwen , even boven
het hart, tuffchen de luchtpyp en de groote flagader
de Plexus Cardiacus, Hartsvlecht, maken ,. welke zeer
veel kleine fpranken .aan het Pcricardium, Hartszakie en
bet Cor , Hart, geeft , waarvan 'er ook zeer veel langs
de Aorta. of. Groote Slagader na de linker holligheid gaan:
nog geeft die paar Zenuwen- verfcheide takken aan de long;,
zy worden langs den flókdarm gaande boven de maag heen
verfpreidt „ en zenden, eenige fpranken na de holle zyde van
de lever.
V. Wanneer dit achtfte paar Zenuwen wordt gequeft, is
zulk eene quetzing van eenige aangelegentheid)
A. De wonden van dit achtfte paar Zenuwen zyn niet
alleen gevaarlyk., maar moeten volkomen doodelyk wórdenaangemerkt.
V. Waarom zyn de wonden van dit achtfte paar Zenuwen
volkomen doodelyk ?
A. Omdat de Zenuwen van dit achtfte paar de Nervi
Gardiaci, Zenuwen van het hart, maken: deze Zenuwen nu
gewondt of afgefrieden zynde, moet de functie van het hart
geheel ophouden,. en- de Lyder fterven.
V. Maar zoo deze Zenuwen niet afgefneden y maaralleen*
lykgequejl zyn: hoe moeten dan de wonden van^dit paar Zenuwen
worden, aangemerkt ?
A. Zy moeten, volkomen doodelyk worden geoordeeld,
zoo om de toevallen,. als om de onmogelykheid. om geneesmiddelen
ter genezing aantewenden.
. V. Hoe. 077i de toevallen ?
A. Omdat, ais deze. Zenuwen, gequeft zyn, ai is derzelver
quetzing niet. heel zwaar ,."'er. niet< alleen oaftAffSli
zwéaÊ

ï 84. Pan de Zsnuweal
zwaare ftuiptrekkingen in het hart, maar ook in alle deelerT
met welke deze Zenuwen gemeenfohap hebben, waardoor
het leven haaft wordt uitgebluft.
K Hoe wegens de onmogelykheid om dezelve te genezen i
daar immers zeer dikwils Zenuwen gequeft zynde worde
herjtelt ?
A. Omdat, al wierden zy gequeft ter plaatze, daarïyaleruitterlykft
gelegen zyn, namentlyk in de zyden van den
hals, want daar loopen haare ftammen door, men echter geene
hulpmiddelen met voordeel zou konnen aanwenden, want
de hevigheid en de uitgebreidheid van de ftuiptrekkingen zul.
len den Lyder van het leven bcrooven, eer dat de gewoone
plaatsmiddelen van eenig nut zouden konnen zyn: en wat
de aifnyding en het branden aangaat, om het gebruik van
deze Zenuwen te vernietigen en de ftuiptrekkingen te doen
ophouden, die konnen hier geen plaats hebben: want met
het wegnemen van de beweging en het gevoel van die deelen
, moet buiten alle tegenipraak te gelyk het leven van den
.Lyder worden weggenomen.
V Welk is het negende paar Zenuwen, het welk uit het
Bekkeneel komt •
A. Dit negende paar Zenuwen komt zydewaarts van het
olyfachtig uitfteekzel van het Medulla Ohlongata, Verlangde
Merg, en verdeelt zich in de zelfstandigheid en bovenfte
tepeltjes van de tong.
V. Welk is het tiende, of laafte paar van deze Zei
duwen?
A. Het laafte paar van deze Zenuwen loopt door' het
groote gat van het achterhoofdsbeen na de fpieren van den
hals, des achterhoofds, en derzelver bekleedzelen, enwordfi
door de Puiniche fpieren van het hoofd verlpreidu
Pm

•Fan de Zenuwen'. ,'185»
LVIIÏ. H O O F D D E E L .
P'att de Zenuwen, welke tuffchen de Wervelbeen*
dóren uitkomen.
F. \%,JElk zyn de Zenuwen , die uit bet ruggemerg
V V voortkomen ?
A. Al de Zenuwen, die uit het ruggemerg voortkomen,
Worden door liet dunne herficnvTies in twee lagen verdeelt,
welke boven malkander zyn geplaaft, en zoo dra de Zenuwen
tulTchen de wervelbeenderen uitkomen , zendenze aart
malkander een tak, en maken een Ganglion, Knoop. Deze
Zenuwen nu zyn dertig paar, namentlyk zeven van den
hals, twaalf van den rug, vyf van de lendenen, en zes van
het heiligbeen; al deze Zenuwen komen door de gaten varï
de lichamen der wervelen.
F. Welk is bet eerjle paar Zenuwen van den bals?
A. Het eerfte paar Zenuwen van den hals voegt zich by
een tak van het tiende paar Zenuwen, die uit het bekkeneel
voortkomen, en na de Plexus Cervicalis, Halsvlechting
gaat: deze tak geeft een anderen tak onder deze vlechting
aan het tuflehenribbige paar; eer dit eerfte paar Zenuwen
zich by den gemelden tak van het tiende paar voegt,
wordt het door de Ipieren van het hoofd en van den hals
verfpreidt.
F. Welk is het tweede paar Zenuwen van den bals)
A. Het tweede paar van deze Zenuwen is, het welk niet
alleen Zenuwen aan het hoofd en aan den hals, maar ook
aan het uitterlyke oor, en aan de huit van het aangezigt mededeelt.
F. Welk is het derde paar?
Aa A.

lSf5 Van de Zenuwen.
A. Het zyn die Zenuwen, welke eenige takken aan den
hals en aan het hoofd mededeeien: voorts gaat dit paar, met
een tak van het vierde paar vereenigt zynde, recht door de
holte van de borft, en wordt door het middenrift verfpreidt,
en krygt aldaar den naam van Nervus Diaphragmaticus,
Middenrifs Zenuw;
V. W'elk is betvierde, vyfde, zesde en zevende paar van
deze Zetmwen ?
A. Zy zyn die Zenuwen , welke eenige takken aan de
Ipieren van den hals en van het hoofd geven , en welker
grootfte takken met een tak van het eerfte paar van den rug
na den arm gaan: als dan worden zy alle vereenigt, en verdeden
zich terftont in vyf takken : de eerfte en binnenfte
gaat na de huit van het binnenfte en voorfte van den arm:
de tweede gaat neer langs het binnenfte uitfteekzel van het
fchouwderbeen door de buigers van de vingeren, en verdeelt
zich in den palm van de hand' in vyf fpranken, waarvan na
yder zyde van den kleinften of ringvinger één gaat, en de
vyfde fprank loopt na de buitenzyde van den middenften vinger
: de derde tak loopt langs de flagader tulTchen de doorborende
en doorgeboorde fpier, en verdeelt zich mede in vyf
fpranken, van welke na yder zyde van den duim en voorften
vinger één gaat, en de vyfde loopt na de binnen zyde
van den middenften vinger : de vierde tak gaat onder de
tweehoofdige fpier na de buitenzyde van den arm en na den
rug van de hand, om door de vingers, als de voorgaande,
verfpreidt te worden: en de vyfde of de laafte tak gaat na
dï fpieren van den binnen arm , en wordt door den zeiven
verfpreidt.
F. Welk zyn de twaalf paar Zenuwen van den rug ?
A, Zy zyn die Zenuwen, welke zich tot het voorfte van
den

Van dc Zenuwen.
387
de borft uitftrekken, en aan de naby gelegen fpieren takken
geven: alle lopenze langs de groef aan de onderzyde van
yder rib, en geven ook Zenuwen aan de fpieren, die op de
ribben en op de wervelen leggen: het eerfte paar van deze
Zenuwen geeft daarenboven een tak aan den arm, en liet
laafte paar wordt door de fpieren van den onderbuik verfpreidt.
V. Welk zyn de vyf paar Zenuwen van de lendenen?
A. Het zyn die Zenuwen, welke door de fpieren van den
onderbuik, de liezen, de roede, en de deelen, die in het
bekken zyn beflooten, worden verfpreidt.
V. Wat moet men nog aangaande dit vyf paar Zenuwen
van de lendenen aanmerken?
A. Dat het derde en vierde paar te zamen den Nervus
Anterlor Femoris, Voorfte Dyë Zenuw maakt, welke door
het voorfte van de Dyë wordt verfpreidt, en een rak
door het gat van het heupebeen zendt, welke aan de driehoofdige
fpier wordt medegedeelt: en eindelyk , dat het
laafte paar der lendenen met een tak van het vierde paar na
de dyë gaat.
V. Welk zyn de zes paar Zenuwen van het heiligbeen)
A. Zy zyn die Zenuwen, welke uit de achterfte gaten
van het heiligbeen voortkomen: uitgenomen het laafte paar,
het welk tulTchen het einde van het heilig- en van het ftaartbeen
komt. Het eerfte paar van deze Zennwen geeft eenige
takken aan de deelen in het bekken: derzelver grootfte
takken en een tak van het vierde paar der lendenen maken de
Nervus Sciaticus, Heupzenuw ; deze is de grootfte van
het geheele lichaam : als de heupzenuw tulTchen de fmalle,
achterfte, en de halfvliezige fpier gaat, geeftze een tak aan de
huit j en alze onder de kniefchyf komt, wordtze in twee
Aa 2 tak:

ISS Van de Zenuwen..
takken verdeelt , waarvan een langs het kuitbeen na bet
bovenfte van den voet gaat, en aan beide zyden van yder
teen een fprank geeft: de andere gaat onder de tweelingen,
langs den binnen enkel, en wordt op dezelve wys door de
teenen verfpreidt.
• V. Wat moet men, aangaande de Zenuwen , zoo die uit
het bekkencel, als die tuffchen de wervelbeenderen komen,
aanmerken ?
' A. Dat zy gemeenelyk door het geheele lichaam van ëen
flagader zyn verzelt : dat door haar'vliezen en merchachtige
vezelen bloedvaatjes loopen, zoo als men duidelyk in de Zenuwvezelen
van het oogs netvlies kan zien; en dat, als een
Zenuw een tak uitzendt, of een tak van een andere Zenuw
ontfangt, of als twee Zenuwen zich samenvoegen, 'er
dan gemeenlyk een Plexus, Vlechting is, g-jyk op veele
plaatzen van het lichaam, en ook aan het begin van alle Zenuwen
van liet ruggemerg klaar te zien is.
V. Welk is het werk der Zenuwen ?
A. Het werk van de Zenuwen is het gevoel en alle bewegingen
, die ooit van het lichaam voortkomen, te veroorzaken:
en het is niet onwaarfchynelyk, dat yder Zenuwvezel
met een byzonder deel der heriTenen aan het een eind,
en aan het ander eind met een byzonder deel van het lichaamovereenkomt
, opdat de Zenuwen dus werktuigen mogteo
zyn, waardoor de Z'el zou konnen weeten, wanneer, en op
wat wyze eenig deel van het lichaam aangedaan is.
JL I JSLS*

Van de Slagaderen. 180-
LIX. H O O F D D E E L ,
Van de Slagaderen en wel voomamelyk van de
groote Slagader.
V. \KT^t zyn Slagaders?
A. V V Slagaders zyn kegelswyze kanalen , welke
het bloed van het hart na alle deelen van het lichaam brengen
: zy beftaan uit vier rokken, de eerfte en tweede zyn
een zamenweefzel van vezelen, fyne bloedvaatjes en zenuwen
: de derde is gemaakt uit fterke bochtige vezelen, van
welke min of meer lagen zyn, na dat de Slagader groot of
klein is, én de vierde is een fyn, vaft, doorfchynend en zenuwachtig
vlies.
V. ÏVaar toe dienen deze vier rokken ?
A. De eerfte en de tweede rok dienen om- de andere rokken
te voeden: de derde rok, wiens vezels een zeer fterke
veerkragt hebben , dient om de Slagaders met zekere kragt
toetetrekken , als de kragt, waarmede zy opgefpannen worden
, ophoudt: indien dit vlies of deze rok niet vaft en fterk
was, als dan zouden rn de uitzetting van de Slagader de buitenfte
rokken als mede de binnenfte rok lichtelyk van een
fcheiden: de vierde rok is heel dun, en dient tot onderfteuning
van de drie andere rokken en om. het bloedt te behouden.
V. Waaruit ontjlaat de Pols of 'klopping der Slagaderen)
A. Als de linker holligheid van het hart zich toetrekt,
en het bloedt in de groote Slagader uitperft, dan wordfi
het bloedt niet alleenlyk na de eindens voortgedreven y maa?
de holligheid van de Slagader wordt ook wyder, omdat de
zyden van de Slagader overal worden geperft,. en door
Aa i d>

ipo
Van de Slagaderen,
deze perzing eenigzints konnen uitzetten: als nu de linker
holligheid van het hart ophoudt toetetrekken , dan houdt
de perzing op, en de bochtige vezelen van de Slagader keeren
weer door haare natuurlyke toetrekkende kragt tot haar
vorigen ftaat, en trekken de Slagader toe, tot datze door de
toetrekking van de linker holligheid van het hart, en de uitperzing
van liet bloedt in de groote Slagader wederom
wordt opgefpannen : door deze opfpanning en toetrekking
wordt de Pols of klopping der Slagaderen te weeg gebragt :
en dus zyn'er twee oorzaken, welke by beurten werkende
het bloedt in een gedurigen loop houden, namentlyk het hart,
en de vezels der Slagaderen.
V. Welk is de Aorta, Groote opgaande Slagader:
A. De groote Slagader is dat groote Bloedvat, het welk
uit de linker holligheid van het hart komt, zy is de Bafis van
alle Slagaderen, en brengt als een ftam door haare groote
en kleine takken het bloed tot alle deelen van het lichaam.
V. Hoe wordt de groote Slagader verdeelt ?
A. Zy wordt verdeelt in een opgaande, en in een nedergaande
Slagader.
V. Geef eens een nader befehry ving van de opgaande groote
Slagader ?
A. De groote Slagader'uit de linker holligheid van het
hart opgeklommen zynde maakt eene kromte, en ontrent het
vierde wervelbeen van den rug een boog na de linker zyde,
waaruit drie groote takken voortkomen, namentlyk twee aan
de linker, en één aan de rechter zyde: behalven deze drie
takken zendt de Aorta, Groote Slagader , in zyn begin by
de halvemaanswyze klapvliezen twee takken, Kroon Slagaders
genaamt, en deze Arteria Coronaria, Kroon Slagaders
, ftrekken haare fpranken over het geheele hart uit.
s

Van de Slagaderen. ip l
• V. Wat doen de drie takken, welke uit den gemelden boog
van de groote opgaande Slagader fpruiten?
A. Deze drie Lakken maken de Arteria Subclavia, Onderfleutelbeens
Slagaders, en de Arteria Carotides, Krop
Slagaders: namentlyk de eerfte tak verdeelt zich een vinger
breed van zyn 1
oorfpronk in de rechter krop- en in de onderfleutelbeenigeSlagaderen,
de tweede is de linker Krop Slagader,
en de derde maakt de linker onderfleutelbeens Slagader,
V. Wat moet men aangaande de Carotides, Krop Slagaderen
aanmerken ?
A. Dat ze in haar begin recht op aan de zyden van den
flokdarm en van de luchtpyp tot aan het ftrottenhoofd, zonder
takken van zich te geven, opklimmen: en dat ze als dan
eerft in Carotides Intcrnce en Exterme, Binnenfte en Buitenfte
Krop Slagaders worden verdeelt.
V, Hoe worden de takken en fpranken van -de Carotides
Internse, inwendige Krop Slagaderen, verfpreidt ?
A. Zy gaan van beide zyden met een bogt nevens den
turkfehen zadel in de herflenen, en buigen zich om de achterfte
vlakke uitfteekzels van vooren na achteren toe, en vervolgens
van achteren wederom na vooren: dan dalenze nederwaarts
, en keeren weder na boven, makende een bogt
van een S, hier van daan gaan aan beide zyden eenige
fpranken in het harde hertenvlies, en door het ongelyke gat
gaande worden "derzelver fpranken in de Ipieren, het vet
en de bekleedzelen der oogen ingeplant.
V. Hebben de inwendige Krop Slagaders nog andere
takken ?
A. Behalven de opgetelde nog vier, op yder zyde twee:
de eerfte loopen te zamen in het midden van de voorfte vlakke

jpr» Tan de Slagaderen.
ke uitfteekzels, en langs de hanekam opwaarts overliet weerachtig
lichaam na het voorfte gedeelte der heriTenen : de
laafte fpreiden zich uit over het middenfte en achterfte gedeelte
van de heriTenen, en helpen met de inwendige Krop
Slagader de Plexus Choroides, Netwyze Vlechting zamenfteüen.
V. Is 'er iets aangaande de inwendige Krop Slagaderen,
alsze in de herjfenen komen, aantemerken >
J. Ja, namentlyk, dat zoo ras zy in de heriTenen komen,
zy haar buitenftcn rok afleggen.
V. Hoe worden de takken van de Carotides Externe,
Uitwendige Krop Slagaderen aan verfcheide deelen medegedeeld.
J. De buitenfte Krop Slagaders hebben vyf takken: de
eerfte gaat in de fpieren van het ftrottenhoofd, en loopt vervolgens
in den flokdarm en in de borftklier: de tweede gaat
over het tongbeen onder de tongbeens fpieren, en geeft aldaar
twee fpranken; de kleinfte gaat na de fpieren van het
ftrottenhoofd, en eenige fpieren van het tongebeen , als
mede na de klieren onder de tong; de groote gaat in de tong
zelfs, en- in deszelfs riemtje: de derde gaat door de tweebuikige
fpier, en loopt na de oorklieren en na de fpieren van
de Lel: dan verdeelt hy zich aan de onderkaak, en loopt aan
de binnenfte zyde na de fpieren van de tong en het tongebeen,
en aan de buitenfte zyde verfpreidt hy zich tulTchen de kaakfpier
tot aan den hoek der lippen, en geeft eenige fpranken
aan de naby gelegen fpieren , en de uiterlyke bekleedzelen:
aan den hoek der lippen wordt hy wederom in twee fpranken
verdeelt, waar van de onderfte langs de onderfte lip en deszelfs
huit gaat, en de bovenfte loopt op dezelve wys na de
bovenfte lm , beide loopen ze langs de vleugels van den neus
na

Yan de Slagaderen. ipj
fia boven: de vierde tak zendt een fprank in de oorklieren,
in den buitenften kraakbeenigen gehoorgang, en in de tweebuikige
fpier; eenige andere fpranken worden in het flok*
darmshoofd en de hoofdbuigers fpieren ingeplant, vervolgens
voortgaande geeft hy nog meer fpranken ; een van dezelve
loopt na de fpieren van het wiggebeen, en door het wiggebeen
gaande loopt hy na het harde herffenvlies; een ander fprank
loopt na de tanden en de kinfpier; nog een fprank loopt langs
4 de kaauwfpieren onder de oorklieren na de flaapfpier, en verdeelt
zich boven het jukwyze uitfteekzel in twee takken, waar
van de voorfte na den top des hoofds gaat, en met een fprank
,van den vyfden tak vereenigende zendt hy eenige kleinder
vaten naar de fpieren van het voorhoofd, en na de ronde
fpieren , welke de oogleden fluiten: de achterfte tak verfpreidt
zich door de lellen van de ooren, en loopt vervolgens
tot boven aan den top des hoofds, en vereenigt zich mede
met den vyfden of den laaften tak: de vyfde tak is in het achterhoofd
geplaaft, en klimt fchuins over de inwendige hals
flagader, voorts verfpreidt hy zyne fpranken in het achterfte
deel van de tweebuikige fpieren, en inde fpieren, weike het
hoofd buigen, en loopt in den kraakbeenigen gehoorgang onder
het trommelvlies weg, terwyl één zyner fpranken zich in
den binnenften gehoorgang verfpreidt: het overige gedeelte van
dezen tak loopt met eenige fpranken van den vierden tak naden
top des hoofds, en verfpreidt zich met dezelven, zoo als wy
hebben gezegt.
V. Welk zyn de Arterise Subclavia?, Onderjleuteïbeens
Slagaders ?
A. zy zyn die flagaders, welke aan yder zyde de middenfchots-
de mam- en de wervelbeens Slagaders uitzenden:
pj gaan onder het fleutelbeen heen, en geven aan de borft,
B b klier,

jpj Van de Slagaderen.
klier, aan het ftrottenhoofd , en het hertenzakje eenige
fpranken. De takken, welke van de onderfleutelbeens Slagaderen
in het middenfchot en in het middennft zich verfpreiden,
worden Arteria Mediaflina, en Biaphragmatica Superiores,
Opperfte Middenfchots, en Middennfts Slagaders
genaamt.
V. Dewyl de eene Slagader van de andere zyn oorfpronk
heeft, en de eene maar een vervolg is van de andere, zeg
my eens welke Slagaders komen uit de onderfleutelbeens Slagaderen
voort ?
A. De Arterite Cervicales, de Intercoflales Superiores,
de Mammaria, en de Axillares de Neks Boven TulTchenribbige-,
Mams, en de Oxels Slagaders.
V. Welk zyn de Arteriae Cervicales, of Vertebrales, Neks
Slagaders?
A. Zy zyn twee Slagaders, welke aan wederzyden door
de openingen van de zydfche uitfteekzels der hals wervelbeenderen
opwaarts gaan: zy buigen zich over den Atlas van
achteren na vooren door het groote gat van het achterhoofdsbeen
, en door het harde herffenvlies onder het Medulla
Oblongata, Verlengde Merg, alwaar zy zich vereenigen,
en een tak uitmaken, die terftont eenige fpranken in het ruggemerg,
en in de herlfens zendt. Deze tak gaat vervolgens
by de ringwyze uitpuyling opwaarts na den turkfchen
zadel, aldaar worden twee fpruiten van den zeiven met de
takjes van de inwendige Krop Slagader in de gedaante van
een vierhoek door Anaflomofis, Inmonding, vereenigt: de
overige fpranken loopen na het achterfte deel der heriTenen:
dezelve tak heeft nog twee fpranken, die gaan na de hersfenkameren,
en maken met de achterfte takken van de inwendige
Krop Slagaderen de Netwyze vlechting.

fyin de Slagaderen. i^f
V. Welk zyn de Arteriae Intereoftales Superiores, Boven
^ujjchenribbige Slagaders ?
A. Het zyn die takken van de onderfleutelbeens Slagaderen,
die in hun begin eenige takken aan de lange en ongelyke
halsfpier geven, en zich vervolgens verfpreiden door de
tttlTchenribbige fpieren, het borllvltes, en bet ruggemerg.
V. Welk zyn de Arteriac Mammarise Interna, Inwendige
Mams Slagaders ?
A. Het zyn zulke takken van de onderfleutelbeens Slagaderen,
welke onder het borftbeen langs het kraakbeen der
ribben op beidezyden nederwaarts loopen, en aan de tufTchenribbige
fpieren, en het borftbeen fpranken mededeelen; een
tak van deze Slagaderen loopt tuffchen de derde en de vierde
rib door de tufTchenribbige fpieren na de borften, en een an~
dere tak loopt door het middenrif by de rechte fpier van den
buik na de bovenbuiks Slagader.
I. Welk zyn de Arteriae Axillares, Oxels Slagaders)
A. Zy zyn takken van de onderfleutelbeens Slagader, die
alsze de Scalenus, Ongelyke Halfbuygende fpier, doorboort
hebben , eenige fpranken aan de naaft bygelegen fpieren geven
: zy zenden uit zich de bovenfte en onderfte borft Slagader,
de fchouwderblads Slagader, als mede een tak, welke onder
het hoofd van het fchouwderbeen heen gaat, in de Muf-
€ulus Longus en Brevls, Lang- en Korte Spier van den Arm;
de tronk van de Oxels Slagader gaat binnen langs den arm
heen, en geeft aan de fpieren van het fchouwderbeen takken:
boven den elleboog zendtze een tak uit, welke over
het binnenfte uitfteekzel van het fchouwderbeen wordt verfpreidt.
Aan den bogt van den elleboog verdeelt zich de
tronk in een buitenften en een binnenften tak : de, buitenfte
Bb 2 loopt

j ^5 Van de Slagaderen.
loopt langs het fpeekbeen, en zendt een tak uit na de achteromkeerende
fpier, en gaat voorts op na de binnenfte armfpier:
in zyn verderen loop beneden aan de voorhand geeft
hy takken aan de lange en ronde fpier, als mede aan de buigeren
van de hand, en aan die van den duim, en van de vingers:
aan de hand gekomen zynde, gaat hy onder de pees
van den duimsbuiger, en geeft fpranken aan het buitenfte
van de hand; en onder de peezen der fpieren heen gaande
loopen deszelfs fpranken aan weerzyden langs den duim en de
voorfte vingers. De binnenfte tak gaat langs het ellebeen,
en wordt op dezelve wyze aan weerszyden van de vingeren
medegedeelt. , 7 ^ 7
V. Wat moet men aangaande de wonden van deze Slagaderen
aanmerken)
A. Dat de wonden der Slagaderen van de uitwendige deelen,
welke met de naaide konnen worden onderichept, geneeslyk
zyn, en derhalven konnen zulke wonden alleenlyk
door zich zei ven, of door toeval doodlyk worden aangemerkt:
maar indien groote Slagaders in de holligheden des lichaams
gelegen, als mede Slagaders, die onmiddelyk uit de groote
ftammen Voortkomen, of in dezelve zich planten, zoo als
daar zyn de Carotides, Subelavia, Vertebrale*, en Mammar'ne,
gewondt worden, als dan zyn zulke wonden volkomen
doodelyk, want het zy derzelver buiten gevaat bloed
in de holligheid nederftort, of dat het buiten het lichaam ontlai't
, zoo zullen of de werktuigen van de borft door de ophooping
van het bloed doodelyke belemmeringen in haare levendige
bewegingen krygen, of het geheele lichaam zal van
den toevloed van bloed berooft worden, waardoor de omloop
van het bloed en dus het leven zal ophouden.
LX

Van de Slagaderen. i $f
LX. H O O F D D E E L .
Van de neergaande groote Slagader.
T- "XX? Elk is de groote neergaande Slagader, Aorta
V V Defcendens genaamt ?
A. Zy is de neergaande ftam van de groote Slagader,
waar uit zeer veele Slagaders fpruiten.
V. Welk zyn de voornaamfle Slagaders, welke uit dezen
neergaandenJlam voortkomen)
, 4. De neergaande groote Slagader zendt eerft de Arteria
Bronchialis, Longepyps Slagader uit, welke alle de takken
van de longepyp verzeld; en als ze langs de wervelbeenderen
van de borft neergaat, zendze aan yder zyde de ArterLe
Jntercojlales Inferiores, Onder Tuffchenribbige Slagaders
, vervolgens geeftze aan liet middenrift de ^Arteria
Vhrenica, Middenrifts Slagader, dewelke ook wel van de
Maags-Slagader afftamt, en Arteria Diaphragmatica Infermr,
Onderfte Middenrifcs Slagader genaamt wordt: beneden
de Middenrifcs Slagaders volgen de ArterU Cceliaca,
Maags Slagaders, welke ook Vafa Coronaria Ventriculi,
Xroonvaten der Maag worden genaamt: deze Slagaders zyn
de eerlte, welke de groote neerdalende Slagader uitzendt,
zoo dra zy in den buik komt : uit den rechter ftam van de
Maags Slagaderen zyn afkomstig de Gajlriea Dextra, Rechter
Maags Slagader , gaande" na de reebterzyde van de
Maag; de Epiploïca Dextra, Rechter Darmsnets Slagader •
óeranereatiea, Klierbeddes Slagader, gaande na hetKlierbedde;
de Duodèna, Twaalfvingeren Dafms Slagader- de
Cyflic* Gemelhe, Galblaas Slagaders , en de He Pafic

ipS Van de Slagaderen.
waarplaats ingaan om de takken van de Vena Portee, Poortader
te verzeilen,
V. Welke Slagaders nemen haaren oorfprong van de Cceliaca
Siniftra, Linkerjlam der Maags Slagader:
A. Deze vier 3 namentlyk de Gajlrica Siniftra, Linkerïnaags
Slagader, gaande na de linkerzyde van de maag; de
Epiploïca Siniftra, Linker Darmnets Slagader; de Gaftro
Epiploïca, Maag Darmnets Slagader, deze geelt aan de maag
en het darmnet yeler een tak; en de Splenica, Milts Slagader,
deze gaat zoo wel na het Klierbedde, als na de milt.
V. Welke Slagaders zendt de Aorta Defcendens, Groote
Nederdalende Slagader na de /lammen van de Maags Slagadsren
int?
A. De Arteria Meferaica Superior, Bovenfte Darmfcheels
Slagader; de Arterice Emulgentes, twee Uitmelkende Slag'
aders; de Spermatica , Zaads Slagaders ; jde Lumbares,
Lenden Slagaders; de Arteria Meferaica Inferior , Onderfte
Darmfcheels Slagader, en de Arteria lliaca, Darmbeens
Slagaders; tulTchen beide derzelver verdeeling in het
midden komen voort de Arteria Sacra, Iliaca Interna, en
Ext erna, Heiligbeens-, Binnenfte-en Buitenfte-Darmbeens
Slagaders.
V. Welk is de bovenfte Darmfcheels Slagader?
A. Zy legt tulTchen beide vliezen van het Darmfcheel,
haare takken loopen niet alleen na het fcheel en deszelfs klieren,
maar zy gaan ook na den twaalf vingerigen-, nuchteren,
kronkel, blinden en karteldarm.
V. Welk zyn de Uitmelkende Slagaders r"
A. Zy zyn die Slagaders, welke na de Nieren gaan,
^cn geven gemeenlyk aan de zwarte galkasjes eenige takken,
V. Welk zyn de Zaads Slagaders?
A t

Fan de Slagaderen. i op
A. Het zyn die Slagaders, welke in dé Mannen na de
ballen , en in de Vrouwen na de Eyerneften verzonden
worden.
F. Welk zyn de Lenden Slagaders ?
A. Zy zyn die Slagaders, welke aan de zyden der lendenwervelen
geplaaft zyn, zy zyn gemeenlyk tien, waartoe dan
ook behooren de takken, welke zich in de fpieren van den
buik, en in het ruggemerg verdeelen.
F. Welk is de onderfte Darmfcheels Slagader ?
A. Zy is even als de bovenfte Darmfcheels Slagader geplaaft,
maar heeft drie takken, de eerfte loopt met een tak
van de bovenfte Darmfcheels Slagader in het midden van den
karteldarm , de tweede loopt na het einde van den karteldarm
, de derde gaat langs den rechten darm in het bekken
nederwaarts, en worden deszelfs takjes Arteria Hccmorrhoiz
dales Inlenue, Inwendige Speen Slagaders genaamt.
F. Welk zyn de Darmsheen Slagaders)
A. Op het laafte wervel van de lendenen verdeelt zich de
nederdalende groote Slagader in twee groote takken, en deze
takken zyn de Darmbeens Slagaders, en ftrekken zich uit tot
aan de voeten.
F. Welk is de Heiligsbeen Slagader)
A. Deze Slagader is klein, zy loopt over het heiligbeen in het
bekken, en gaat door de gaaten van dit been in het rugr
gemerg.
F. JFelk is de binnenfte darmbeens Slagader ?
A. Zy is die Slagader , waarvan in haar begin eenige
takjes in de lenden-, piramiedswyze, darmbeens-, en aarsoptrekkende
fpieren gaan , en in de Mannen na de Zaadblaasjes
en de voorftanders,. maar in de Vrouwen na de zyden
van de Lyfmocder en haare fcheede loopen. Voorts
fprui-

200 Van de 'Slagaderen.
ipruiten uit de binnenfte Darmbeens Slagader drie takken,
de eerfte is de Arteria UmMicalis, Navels Slagader; deze
Slagader wordt in bejaarden een band: de tweede is de Arteria
Pudenda Interna, Inwendige Slagader der Schaamdeelen:
de derde is de Arteria Glutaa, Bils Slagader, deze
heeft twee fpranken, de eerfte wordt Arteria Hypogaftrica,
Onderbuiks Slagader genaamt, hy loopt door de holte van
het darmbeen en over de piramiedswyze bilfpier: de tweede
loopt na al de fpieren, die het Dyé'been buigen, dalende
van het verheven deel van het heupebeen, nevens de heupzenuw
, na de vierkante-, binnenlle Hopper-, en de drie
dubbelde fpieren; de overige fpranken, die achterwaarts na
de fiuitfpier van den aars gaan, zyn de Arteria Hamorrhoïdales
Externa, Buitenfte Speen Slagaders.
• V. Welk is de buitenfte Darmbeens Slagader.
A. Zy is die Slagader, welke zich uit den buik na het
Dyëbeen begeeft; uit de zelve fpruit de Arteria Epigajlrica,
Bovenbuiks Slagader; de Arteria Mufculoja , Spiers Slagader
; de Arteria Pudenda Externa , Buitenfte Schaamdeels
Slagader; de Arteria Inguinalis, Lies Slagader; de
Arteria Cruralis, Dyëbeens Slagader; de Arteria Poplitaa
, Knie Slagaders; de Arteria Fibuïaris of Suralis,
Kuitbeens Slagader; en de Arteria Tibialis, Scheenbeens
Slagader.
V. Welk is de Bovenbuiks Slagader ?
A. Zy is die Slagader, waar van een tak na de buitenfte-
en binnenfte ftopper fpieren gaat: de andere tak buigt
zich by de rechte buikslpier te rug opwaarts tot in haar
midden, alwaar hy met de-Mams Slagader door inmonding
vereenigt.
V. Welk is de Spiers Slagader)

Van de Stagaderen. SOI
A. Zy is die Slagader, welke gaat in de onderfte deelen
van de buikfpieren, en vervolgens in de darmbeensfpier.
V. Welk is de buitenfte Schaamdeels Slagader ï
A. Zy is die Slagader, welke zich by de Mannen in het
Scrotum, Balzakje; en by de Vrouwen inde LabiaVulv*,
Lippen der Scheede, verdeelt.
V Welk is de Lief eb Slagader?
A. Zy is die Slagader, welke in de Liefchklieren en in het
vet verfpreidt wordt.
V. Welk is de Arteria Cruralis, Dyëbeens Slagader)
A. Deze Slagader is een gevolg van de buitenfte darmsbeens
Slagader , maar verandert van naam, als zy in het
Dyëbeen komt. Zy loopt van tulTchen de Snyders-, binnenfte
groote darmbeens- en de driehoofdige fpieren tot aan
het onderfte en achterfte deel van het Dyëbeen, en zendt
eenige takken in de naby gelegen Ipieren.
V. Welk zyn de Arteriae Poplitaeae, Knie Slagaders?
A. Zy zyn dat gedeelte van de Dyëbeens Slagader, het
welk onder de knie omtrent de zoolfpier drie takken maakt.
V, Worden die takken ook byzondere namen toegeëigent >
A. Ja, de eerfte tak wordt de Arteria Suralis genaamt;
deze loopt langs het kuitbeen door de doorborende fpier en'
de gemeene groote teensbuiger fpier, als mede door den tusfchen
band tuuchen het fcheen- en kuitbeen , vervolgens gaat
hy naar den voorvoet, en geeft aan de naby leggende fpieren
takjes. De tweede tak hiet Arteria Tibialis, Scheenbeens
Slagader ; hy loopt langs het fcheenbeen tulTchen de
doorboorende- en de achterfte fcheenfpier tot in de voetzool 1
deze tak en de derde, die meeft van de fcheenbeens Slagader
voortkomt, verfpreiden zich verder door de overige deelen
C c van

202 Fan de Slagaderen.
van de fcheen en van den voet tot aan de uiteindens der
teenen.
F. Wat moet men ontrent de Slagaders nog in aanmerking
nemen ?
A. Dat alle de Slagaders, welke uit de groote Slagader
na boven en na beneden gaan, en aan de ingewanden en
deelen worden mede gedeelt,. in yder ingewand en deel,
eerze het ingewand of deel ingaan, hetwydfte zyn, en in
dat ingewand of deel, daarze toe behooren, alle in hair fyne
takjes eindigen, en als overdekt en omringt worden: waar
ontrent verder is aantemerken, dat de takjes, die op een
kleinen afftant van den tronk van de Slagader afgaan, haare
fpranken weer in een tronk vereenigen, welkers takken met
malkander en met andere, als te voren, gemeenfchap hebben
; hier door wordt het bloed , als 'er een kleine Slagader
verftoptis, door de takken, welke met dezelve gemeenfchap
hebben, na de deelen onder de plaats, daar de verflopping
is, gebragt: ten anderen moet men in aanmerking nemen,
dat het getal van de monden van de takken van eenige Slagaderen
grooter is, als de tronk, daarze van daan komen.
V. Hoe moet men aangaande de wonden van de Slagaderen^
welke uit de groote nederdalende Slagader voortkomen, oordeelen
?. .
A. Dat al de wonden van de Slagaderen, welke digtby de
ingewanden ingaan, als daar zyn de Arteria Hepatica, Qk
flica, en meer andere, als mede van de Slagaderen, die in
de deelen zelfs gaan , en dtgt aan de groote nedergaande
Slagader zyn geplaaft, of zoo d;ep leggen , dat men de.
zelve niet kan bereiken; en dus nog dooronderfcheppingmet
de naaide , nog door andere hulpmiddelen konnen herfielt
worden, volkomen en alleen doodelyk zyn.

Van de Aderen. 203
LXI. H O O F D D E E L .
' Van de Aderen, en wel voornamentlyk van de
opgaande Holle Ader.
V. zyn de Aders?
A. V V Zy zyn een vervolg van de uiterfte hairfyne
flagaderen na het hart te rug geboogen, die haar vaten te
zamen vereenigen en als ze het hart naderen, eindelyk drie
groote Aders maken , namentlyk de Vena Cava Adfcew
dens , Opgaande Holle Ader, de Vena Cava Defcendens,
Neergaande Holle Ader, en de Vena Portee, Poort-Ader. De
rokken der Aderen zyn dezelve als die van de flagaderen,
alleenlyk zyn ze dunder: zy hebben geen klopping, om dat
het bloed in dezelve van een naauwer na een wyder ruimte
gevoert wordt ; derzelver hair fyne uiteindens vereenigen met
malkander gelyk die van de flagaderen, men vindt in de zelve
op veele plaatzen enkelde en dubbelde klapvliezen, die den
doorgang van het bloed gemakkelyk maken, en verhinderen,
dat hetzelve niet weder te rug kan vloeijen.
V. Welk is de groote Jlam, waar aan'de Aders gehegt
zyn ?
A. De Vena Cava, Holle Ader; zy is een zeer wyd bloedvat,
het welk van al de Aderen bloed ontfangt; deze Ader
verdeelt zich in twee ftammen en eindigt in de rechter holligheid
van het hart : aan het begin van de rechter holligheid
van het hart ontrent het achtfte wervelbeen van den rug maakt
ze een verwyderde holligheid, waarin een halfmaansgewys
klapvlies is geplaaft, het welk belet, dat de toevloed van bloed
uit beide de ftammen malkander niet hinderlyk zouden zyn :'
de holle ader legt niet gelyk de groote üagader op de werve-
Cc 2 kn

a n
204- ^
de Aderen.
len van den ruggegraat, maar wordt tuffchen de Longen door
hulp van het Mèdiaft'mum, Middenfchot, in 1
t midden van
de borft eenigzints opgehouden: vervolgens klimt de bovenfte
tak tuffchen de longen over de borftklier tot in den hals,
blyvende aan het middenfchot vaftgehegt.
V. Welke Aders worden by die verdeeling van die twee
Jlammen na bet hart gezonden ?
A De Vena Coronaria Cordisr de Kroonaders van het
hart: deze konnen niet worden gezien, ten zy dat het Pericardium,
Hartzakje , geopent is: deze Aders omringen
rontom de bafis van het hart even als een kroon, en verfpreiden
haare fpranken tot aan de punt van het hart.
V. Welke Aders ontlaften zich in de Vena Cava Defcendens,
Bovenfte ftam van.de Holle Ader, y of bovenfte nedergaande
Holle Ader ?
A. De Vena, Azygos , Ongepaarde. Ader , en de Vena:
Bronchialis, Longepyps Ader.
V. Welk is de ongepaarde Ader ?
A, Zy is die Ader,, welke komt achter uit den bovenften.
ftam van de holader: zy loopt met een geboogen bogt van,
tuffchen den vierden en vyfden wervel van. den rug. eenigzints
na de reehterzyde , en klimt aldaar over den rechter tak van
de luchtpyp: vervolgens daalt zy aan de reehterzyde van de
Aorta,. Groote Slagader, langs den ruggegraat ^ en gaat midden
door de peezen van het middenrift in den buik, .alwaar zy.
gemeenlyk fpranken uitzendt, dewelke omtrent de uitmelkende
Aders geheel verdwynen. Deze Ader ontfangt.
het bloed,, dat tuffchen de tien onderfte ribben aan beide
zyden door, de, onderfte tuffchenribbige Aders te] rug.,
vloeit.
K* Welk is de Longepyps Ader?
A*

Vin de Aderen. 2p c
A.. Zy is die Ader, welke het bloed van de Longepyps
Slagader weder te rug voert.
V. Welke Aders zyn bet, die boven de Azygos, Ongepaarde
Ader, de Holle Ader in tween ver deelen?
A. Zyzyn de Vena. Subclavia, Onderfleutelbeens Aders:
zy zyn twee aanzienlyke takken van de holle ader na beide de
zyden ontrent de fleutelbeenderen verdeelt.
V. Worden "er tuffchen de ongepaarde Ader en de Sleutel*
èeensaders geen andere aders gevonden?
A. Ja, de middenfchots en de bovenfte middenrifts Ader,
dewelke tuffchen de long en over het hart na* het middenrift'
voortgaat..
V. Welke Aders zyn het, welke zich in de Onderjleuteikeensaders
ontlajlen?
A. De binnenfte en buitenfte Kropader , de Nekadérs,
de bovenfte Tuffchenribbige aders, de Mamaders, deSpieraders,
de Schouwder bladsaders en de Oxeladers.
a

206 Fan de Aderen.
F. Welk is de Vena Jugularis Externa, Buitenfte Kropader?
, . -
' A. De buitenfte Kropader komt van de buitenfte bekleedzelen
van het hoofd: zy klimt uit de Sleutelbeensader aanwederzyde
fchuins onder het fieutelbeen door den hals zydewaarts,
dog onder de huit enigzmts voorwaarts; en geeft
aan al de uiterlyke deelen van den hals en van het hoofd
fpranken.
F. Welk zyn de Vense Vertebrales, of Cervicales, Nekadérs
?
• A. Deze Aders zyn klein, en klimmen achterwaarts door
de openingen van de zyduitfteekzels van de wervelen van den
hals na boven in het hoofd: zy geven in het opklimmen aan
de fpieren van den hals eenige fpranken.
F. Welk zyn de Venae Intercoftales Superiores, bovenfte
Tuflcljenribbige Aders ?
A. Zy zyn die Aders, welke haaren oorfpronk uit de
Onderfleutelbeensaderen van onder de Kropaderen nemen:
zy buigen zich met twee of drie takken onder de fleutelbeens 1
Slagader, en tulTchen de bovenfte ribben gekomen zynde wor-
denze met de Mamaderen vereenigt.
4
F. Wélk zyn de Mam Aders i
A. De Fenee Mammarice, Mamaders zyn die Aders,
welke gemeenlyk van de ftammen van de Onderfleutelbeensaderen
haar begin nemen, (of liever waarin zy eindigen), zy
daalen onder het borftbeen neer na beide zyden van den buik:
derzelver takken gaan tulTchen de kraakbeenderen der ribben,
en vfereenigen zich met hunne eindens met de uiteindens van
de TulTchennbbige aderen: verfcheide takken van de Mamaderen
loopen voorwaarts, en verfcheide loopen neerwaarts :
die voorwaarts gaan deelen aan de borften, en aan de naby

Van de Aderen. 4 om­
gelegen fpieren, en die nederwaarts gaan aan de rechte
biukfpier verfcheide lpranken mede.
V Welk zyn de Vense Mufcute, Spieraders van den
Hals en van den Nek ?
A. Daar zyn twee van deze Aderen, een bovenfte en een
onderfte: de bovenfte is nevens de buitenfte Kropader geplaaft,
dezelve verdeelt haare fpranken na de huit en de fpieren
van den hals achterwaarts: de onderfte verfpreidt zich
tot in de bovenfte borft en de onderfte halsfpieren
V. Welk zyn de Vense Scapulares, Schouwderbladsaders
?
A Daar is een uitwendige en een inwendige Schouwderb
adsader de uitwendige gaat na de verhevenheid van het
ichouwderblad, en de inwendige na de fpieren by en onder
de ichouwderbladen gelegen.
V. Welk zyn de. Venae Axillares, Oxeladers?
A. Zy zyn een vervolg van de Onderfleutelbeensaderen;
deze Aders uit de borft komende, en tot aan de armen
genadert zynde veranderen van naam , en worden Oxeladers
genaamt.
V Welke Aders zyn van de Oxelader en afkmnflig>
0 0 0
deMiltSjef ^ 1
d e L e v e r a d e r
"' > d e
Middenfteader en
V. Welk is de Vena Cephalica, Hoofd Ader)
A. De Hoofdader is de buitenfte tak van de oxelader zv
loopt van de fchouwder van buiten tuffchen de bekleedz'elen
en de fpieren over den arm, den elleboog en de hand tot in
de vingers: boven aan den arm verdeelt zy een of meer
fpranken in de huit, en in de driehoofdige fpier: by den el
kbooggeeftze ook veele fpranken aan de huit, en de nabv
gelegen fpieren: eindelyk fplitft zich de Hoofd Ader aan .den
bui-

2 03 Van de Aderen.
buitenften knok van hec opperarmbeen in twee takken: de
binnenfte tak gaat fchuins onder de huit, en vereenigt zich
by den bogt van den elleboog met een tak van de Leverader,
en uit deze vereeniging heeft de Vena Mediana, Middenfteader,
haar begin: de buitenfte tak loopt fchuins buitenwaarts
langs het ellebeen na beneden, en geeft over al aan de huit
en de fpieren fprankjes: deze tak wordt in de voorhand ontrent
het fpeekbeen met een tak van de Leverader vereenigt,
en deze vereenigde takken worden genaamt de Salvatella,
Mikader: deze Ader loopt van tuffchen den oor-en den ringvinger
buitenwaarts na boven over de hand.
V. Welk is de Vena Bafilica, Leverader*
A. De Leverader is de binnenfte tak van de Oxelader: zy
verdeelt zich in twee takken en veele fpranken, welke boven
onder den arm na de fpieren van den arm en van de borft
gaan: de grootfte tak is de onderfte Borftader, deze zendt
zyne fpranken tuffchen de ribben, die zich met de 1 uffchenribbige
aders vereenigen : één van deze takken gaat na de
fpieren, en de andere is onder de huit geplaaft, waar van
daan de eerfte de diepe en de andere de buitenfte Leverader
wordt genaamt: de diepe loopt langs het opperarmbeen nevens
de Oxelflagader, en deszelfs zenuw loopt neerwaarts
en verdeelt zich by de geleding van den elleboog in twee takken,
deze takken loopen over malkander, en itrekken zicli
uit door den voorhands ringband na den palm van de hand en
de binnenfte deelen van de vingeren -, deelende in hunnen
loop verfcheide fprankjes aan de byleggende fpieren meede:
de buitenfte.loopt langs het fpeekbeen, en geeft aan den duim
en aan den wysvinger twee takjes , maar aan den middeniten
vinger één. ', ,
V Spruiten uit de gemelde twee takken, waarvan de ee

Van de Aderen. 203
de Vena Bafilica Profunda, en de andere de Vena Bafilica
Subcutanea, Diepe- en Buiten/Ie- of Onderhuits Leverader,
is genaamt, nog andere takken.
A. Ja, want de diepe Leverader maakt, na datze met een
tak van de hoofd ader is vereenigt, een tak, de Vena Communis
Profunda genaamt; deze diepe gemeene Ader zendt
wederom drie takken uit; de eerite is zomtyts dubbeld, en
loopt nevens het ellebeen en omvat de flagader, voorts geeft
hy aan de naaft gelegen fpieren en van binnen aan de vingeren
(pranken: de tweede is langs het fpeekbeen geplaaft,
en loopt onder de fpier, welke den duim buigt, binnewaarts
na den duim, den wysvinger en de naaft bygelege fpieren:
de derde legt by den tuffchenband onder de fpieren , welke
de vingers buigen, alwaar hy zich verdeelt, en te gelyk de
byleggende flagader omvat. De Vena Subcutanea, Onderhuits
Leverader is onder de huit van den arm geplaaft: zy
verdeelt zich in een voorften en in een aehterften tak by de
binnenfte knok van het opperarmbeen : de voorfte loopt
fchuins over den bogt van den elleboog in den tak van de
hoofd ader, en maken te zamen de Vena Mediana, Middenfte
Ader: wat den achterfte tak aangaat, hy wordt mede in
zyn begin dubbeld gevonden, en heeft dus twee fpranken;
de grootfte gaat buitenwaarts langs het elkbeen na de voorhand,
en geeft een fprank tot het maken van de Salvatella,
Milt-Ader: na dat de overige fpranken zich over al in de huit
hebben verfpreidt, wordenze op verfcheide plaatzen weder
met malkander vereenigt : van den tak van de middenfte
ader komt ook een aanzienelyke tak of fprank voort; deze
gaat meeft regt na de voorhand, en wordt op veele plaatzen
met de naby gelegen aderen vereenigt.
V. Welk is de Vena Mediana, Middenfte Ader?
Dd &

Ui® Fan de Aderen.
A. Deze Ader is geplaaft tuffchen de fena Cephalica^
en Hepatica, Hoofd en Leverader: zy loopt fchuins in het
midden van den arm nederwaarts, en verdeelt zich in twee
aanzienelyke takken over het ellebeen, welke veel fpranken
aldaar uitzenden: de binnenfte tak gaat tulTchen denwys-en
den middenften vinger, en ftrekt zich ook wel na den ringr
vinger uit, hy maakt gemeenlyk de Salvatella, Milt Ader:
de buitenfte zend een fprank na de binnenfte deelen van de
voorhand by den duim, er? gaat verder buitenwaarts tuffchen
den duim en den wysvinger: deze tak wordt ook van zommige
de Milt Ader genaamt.
LXIL HOOFD DEE L*
Van de Neergaande Holle Ader.,
V. T 7Ï 7Elk *s de Vena Cava Defèendens, Neergaan-
VV de Holle Ader?
A. Zy is de onderfte ftam van de Vena Cava r Holle
Ader, die van het hart na beneden, of liever van beneden
na het hart gaat.
V. Welke Aders zyn het, die zich in. de neergaande holle
ader ontlaften ?
A. De Middenrifts- Lever- Galdoosjes- Uitmelkende*
Zaad- Heiligbeens- Onderbuiks- en Darmbeens Aders, en
wanneer de neergaande holle ader den naam van Cruralis,
Dyëbeens Ader, aanneemt, als dan wordt het bloed van de
Spier- Knie- Heup- Kuit en Moeder-ader na de Dyëbeens
Ader gevoert, en vervolgens in de neergaande holle ader
ontlaft.
V. Welk zyn de Vense Diaphragmaticss, of Phrenicae ?.
Middenrifti Aders?
\ • A

Van de Aderen. Hi1
A. Zy zyn die Aders, welke aan het begin of bafis van,
de neergaande ader zich ontlaften; en welker fpranken zich
in het Middenrift, Middenfchot en Hartszakje verfpreidcn.
V. Welk zyn de Vena; Hepaticse, Lever aders?
A. Wanneer de neergaande holle ader het middenrift
doorboort, wordt ze wyder en maakt als een boezem aan
de reehterzyde van den ruggraad, alwaar zy aan de Lever
vaft is; aan deze verwydering zyn de Leveraders, beftaan»
de gemeenelyk in drie groote, en veel kleine takjes, die zich
met een oneindig getal fprankjes door de geheele Lever uitbreiden
, en over al door inmonding met de uiteindens van
de poort-ader vereenigen.
V. Welk zynde Vena; Atrabilariae, o/Adipofa, Zwarte,
Galdoosjes, of Pet-aders?
A. Deze Aders zyn niet anders als de vaten, welke van
de zoogenaamde zwarte galdoosjes met de Vena Emulgentes,
Uitmelkende Aderen, gemeenfchap hebben : nochtans
gebeurt het zomtyts, dat eenige van haare fpranken met de
Aderen van het Middenrift vereenigen.
V Welk zyn de Vense Emulgentes, Uitmelkende Aders ?
A. Deze Aders zyn zomtyts in haar begin of oorfprong
dubbeld, en zyn by het eerfte wervel van de lendenen op
beide zyden van de holle ader geplaaft: digt by de nieren
verdeelen ze zich in twee, drie, vier of vyf takken; derzelver
fpranken, die zeer veel zyn, worden door de geheele
fcelfsftandigheid van de nieren verfpreidt.
V. Welk zyn de Venae Spermaticse, Zaad Aders) „•
A. Daar zyn twee Zaad Aders een rechter- en een linker;
de rechter Zaad Ader ontlaft zich in den tronk der holle
ader, en de linker in de uitmelkende ader : zy loopen
fchuins neerwaarts, in de Mannen over het fchaambeen door
Dd %

5.1$ Van de Aderen.
de fcheueen van het Buik vlies in het Scrotum , of den . Balzak
na de Tejliculi, Ballen: in de Vrouwen gaan zy niet door
de fcheuten van het Buikvlies, maar loopen gedeeltelyk na
de Ovaria, Eyernesjes, en gedeeltelyk na den bodem van dc
Lyfmoeder.
V Welk zyn dc Vena? Lumbares, Lenden-Aden)
A. De Lenden-aders zyn die bloed aanvoerende vaten,
welke uit de lendenen voortkomen en zich in de holle ader
ontlaften : dezelve zyn achter op de lenden wervelen geplaaft:,
en gaan tulTchen derzelver openingen, nevens de zenuwen
, na het rugmerg , alwaar aan beide zyden van het
rugmerg twee takken van de inwendige krop aderen na beneden
loopen, met wien zy zich door Anajlomofis, Inmonding
yereenigen.
V. Welk zyn de Venae Sacrse, Heiligbeens Aders?
A. De Aders van het heiligbeen komen voort van de holle
ader, alwaar zy zich in twee takken verdeelt onder de
groote flagader by het laafte wervel van delendenen,, van
daar gaan zy na de darmbeenderen , waarop zy gelegen
zyn, en worden genaamt Vena Iliaca, Darmbeens Aders:
tuffchen de gemelde twee takken van de holle ader loopt gemeenlyk
de Vena Sacra, Heiligbeens Ader, welke meeft al
dubbeld is: zy loopt door de voorfte gaten van het heiligbeen
na het rugmerg, van deze ader ftamt aan weerszyde de
darmbeens ader af.
V Welk is de Vena Iliaca Interna, Inwendige Darm*
teens Ader ?
A. Deze Ader geeft aan den onderbuik een aanzienelyken
tak', Vena Hypogajlrica, Onderbuiks Ader genaamt:
een gedeelte daarvan gaat na de fpieren van den rechten darm,
en deze tak met deszelfs fpranken zyn de Vena Hamorrhoidales

Van ie Aderen. ,
Mes Extern*, Buitenfte Speen-aders; het ander gedeelte
gaat na de fchaambeenderen, de Blaa en deMannetl'
roede: maar m de Vrouwen gaan deSZelf5 meefte fpnnken
Zy I TT' L
y f
T eder
' » morden verder in de ?
welyke deelen mtgelpreidt, en met de Schaam-ader vereënigc,
aaC? mik
" ^
V C n a IIiacaExteraa
> ^enfle Darmbeens-
A Dezelve is een tak van de Darmbeens ader: zy klimt
van den buik na den navel, voorder verdeelt zv zich in da
fpieren^ den buik, in het buikvlies, en in de"huk.
&
^. w

5^ Van de Aderen.
van de Dyëbeens ader: zy loopt onder de huit in de knie,
cn ftrekt tot aan den hiel uit: zy fprcidt niet alleen haare
fpranken aan de omleggende fpieren, maar ook aan de MaU
leoli of knokken van beide de voeten utt.
V. Welk is de vierde tak van de Dyëbeens ader?
A De Vena Suralis, Kuit Ader: zy is in de fpieren van
de kuit verfpreidt, en zendt haare fpranken uit tot over den
rug van den voet, alwaar men ze duidelyk onder de huit ziet
lQg
f n
'welk is de vyfde of laafte tak, namentlyk de Vena
Saphsena, Moeder Ader?
A Deze Ader loopt aan de binnenfte zyde van den voet,
nevens de groote zenuw tuffchen de fpieren en de bekleedzelen
na de buitenfte knok nedewaarts; zy is een aanzienlyk
vat en geeft meenigvuldige fpranken van zich aan de naait
by gelegen deelen: zy gaat over den rug van denvoetnaalle
de teenen»
V Alvorens -wy tot deVena Port*, P oort-ader, overgaan,
moetik noz vragen, of 'er niet een ader is, welke zich on
middelyk in de linker holligheid van het hart ontlqft > word
Vr zoo een ader gevonden)
A Ta, namentlyk, de Vena Pulmonahs, Long Ader.
Geef eens eene korte befchryving van deze Ader .
A Deze Ader wierdt eertyts Arteria Venofa, Aderachtiee
'Slagader genaamt: zy is aan de linker Ventriculus oi
olligheid van het hart vaft, en heeft aldaar een boezem als
de groote Slagader ; aan deszelfs uiteindens zyn twee driepuntige
klapvliezen: by het hart wordt ze intweetakken
verdeelt- deze takken verfpreiden zich even als de takken van
de Longflagader door de geheele long, en loopen over-de
takken van de Luchtpyp, en blyven dezelve by tot aan

Van de Aderen, %f J
deszelfs blaasjes: aan de andere zyde loopen de takjes van
de Longsflagader op zoodanig een wyze , dat de Longpypjes
tulfchen de Aders en Slagaders in het midden zyn
geplaaft: eindelyk maken de uiteindens van de Aderen en
Slagaderen , ter plaatze daar de Luchtpypjes in zuivere blaasjes
eindigen, een zeer dun net, waarmede deze kleine blaasjes
overtrokken worden.
LXIIL H O O F D D E E L .
v
' \A7 EIke
Van de Poort-Ader.
^
h het 3 die Vena Portó
> F
° ort
~
V V ader, wordt genaamt ?
A. De Poort-ader is een byzondere ader: zy is in den
buik geplaaft, en heeft geen f'alvula, Klapvliezen: in dezelve
wordt het bloed van alle ingewanden, welke in den
buik worden gevonden, toegevoert: zy heeft de gedaante
van een omgekeerden boom, wiens wortels in de Lever zyn
verfpreidt, en deszelfs ftam uit de Lever nederwaarts zendt
waar aan eenige zytakken worden gevonden , maar wiens*
mterfte ftam in een meenigte van takken en fpranken door het
geheele Me/ent erium r Darmfeheil, en de darmen wordt uitgezonden.
V Gy hebt de wortels en de Bafis van de Poort-ader in
en by de Lever en uit dezelve nederdalende met de zy takken
en andere takken, die uit het uiterjle van den Jlam voortkomen,
befchreven, wordt dan van de Bafis van de Poortader
het bloed na het uiterjle van den Jlam en na de takken
gevoert?
A. Neen,, maar de takken in den darmfeheil, Vena Mei
Jeraicd^

2u$ Van de Aderen.
Ceraica, Darmfcheels aders genaamt, en in de darmenbreriS
.gen het bloed uit deze ingewanden in den ftam, en zoo
doen ook de zytakken : want de onderfte zytak , Tem
Epiploica Dextra, Rechter Darmnets A der genaamt, brengt
het bloed uit het net in den ftam; de rechter zytak,, welke
iets hoger is, brengt het bloed van de rechter zyde van het
net by de maag na den ftam, en wordt Vena Gaflro-Epiploica
Dextra Rechter maags en Darmnets Ader genaamt:
aan dezelve zyde boven de Rechtermaags ader, wordt de
twaalf vingeren darms ader ingeplant, nemende haar oorfpronk
van den gemelden darm , en wordt genaamt Vma
Duodena; nog hoger is een tak, welke zich mede in den
ftam digte by de Bafis van den ftam ontlaft, komende voort
van de rechter zyde van de maag., en deze biet de Vena
Gajlrica Dextra, Rechter Maags Ader: aan de linker zyde
gaat een tak na de milt, Ramus Splenicus, of Lienaris,
Milttak genaamt: tuffchen de maag en de milt zyn de Vafa
Brevia, Korte Vaten, deze ontlaften door den milttak het
bloed in de Poort-ader: aan.de onderfte zyden van den tak
het naaft na de milt toe is een tak , die uit den miltstak fpruit,
deze verfpreidt zich in de maag en in het net, en wordt
Vena Epiploica Siniflra , Linker Darmnets Ader genaamt:
uit den miltstak fpruiten twee takken , een na boven na de
maag, en een na het net en de maag, de eerfte is de Vena
Gafir'm Simjlra, Linker Maag Ader., en de andere is de
Vena Gaftro-Epiploica Siniflra., Linker Maag en Darmnets
Ader; deze twee Aders zyn het naaft aan de korte
vaten en de linker Darmnets Ader geplaaft: in den Milttak
digte by den ftam van de Poort-ader ontlaft zich de
Vena Pancreatica, Klierbeddens Ader, nemende haar oorfpronk
van de gemelde klier: tegen aan den ftam ; daar
de

Van de Aderen. 21T
de Milttak zich ontlaft, is de Vena Hcemorrhoidalis Interna,
inwendige Speenader, geplaaft ; zy komt van den rechten
darm: het bovenfte, dat de Bafis van de Poort-ader uitmaakt,
ismeteen boezem voorzien, waaraan twee Galblaasaders
zyn te zien, die van de Galblaas voortkomen.
; V. Op-wat manier maken al dc genoemde vaten een vat',
namentlyk de Poort-ader , en op wat wyze gaatze in de Lever
?
A. Al deze vaten maken een vat, namentlyk de Poortader,
door de vereeniging van de vaten met malkander: by
voorbeeld, de Darmfeheil aders, de inwendige Speenader,de
rechter Darmnets ader vereenigen te zamen, en worden
een tak, Ramus Meferaicus, Darmfeheil - tak genaamt: de
Maagaders, de korte vaten, de linker Darmnets ader, de
linker Maag ader, de linker Maag- en Darm en Nets ader,
en de Klkrbeddens ader maken ook een tak, namentlyk den
Ramus Splenicus, Milttak: deze tot een vat vereenigt zynde'
makeneen kort dik vat, het welk de VenaPorta, Poort-ader is;
in de Poort-ader nu ontlaften zich onmiddelyk de Galblaasaders,
de n.chter Maag ader, en de twaalf vingeren Darmsader,
na datze al tot een vat geworden is: dit vat nu, of de
Poort-ader gaat in de Lever, ontrent in het midden van deszelfs
oppervlakte tuffchen de verhevenheden, welke de ouden
Pulai, Poorten hebben genaamt: als de Poort-ader in de
Lever is ingegaan , wordt dezelve met een fterk vlies bekleedt;
ontrent een hal ven duim in de Lever gekomn zynde,
wordt ze tot een grooten boezem uitgebreidt, waaruit
vyf groote en wyde takken fpruiten, welke zich in een onnoemlyk
getal kleine takjes verdeden, en door het geheele
lichaam van de Lever worden verfpreidt.
r* Wordt het bloed uit den boezem na de vyf takken,
E e vei*

-21 5
Van de Aderem
welke uit dezelve fpruiten, gezonden, of ontfangt de boeze
bet bloed uit üeze takken van de Lever ?
A. Het bloed wordt uit den boezem na de takken, en
200 door het geheele lichaam van de Lever gezonden; zoo
dat de Poort-ader, die het bloed uit zoo veele ingewanden
door kleine takjes had verzamelt, hier ter plaatze het werk
van een flagader verrigt, namentlyk het bloed uit den boezem
door de vyf gemelde takken na de Lever te zenden.
V. Zyn de wonden van de op- en nedergaande bolle ader
van de bolle- en van de ongepaarde ader 7 als mede van de
Poort ader doodelyk ?
A. Ja, al deze wonden, als mede van alle de aderen,
die onmiddelyk de groote ftammen maken, zyn zoo wel volkomentlyk
doodelyk, als de wonden van de flagaderen; aamentlyk
indien de aders zoo diep zyn geplaaft, dat het on*
mogelyk is dezelve te drukken, te binden, te onderfcheppen
of door eenige plaatsmiddelen te bereiken.
V. Alvorens wy een einde van de Aderen maken: zeg my
eens, welk is bet werk van de Poort-ader)
A. De Poort-ader doet het werk zoo als wy gezegt hebben
van een Ader en van een Slagader: als een Ader wordt
het bloed van de deelen, welke in den buik leggen, door deszelfs
ftam na den boezem gevoert, en als een flagader brengt
Zy het bloed in de Lever: maar alzoo de poort-ader geen
klapvliezen en geen klopping heeft, en dezelve opwaarts
klimt, zoo is het, dat de omloop van het bloed in de Lever
langzaam gefchiedt, waar uit het niet moeijelyk is te begrypen,
dat het bloed door deze trager beweging aan verdikkinge
onderhevig is , waar uit zwaare ziektens konnen ontftaan 9
zoo als verfcheide geleerde Mannen zeer wel hebben aangemerkt,
LX1V.

Van de bovenfte holligheid of van het Hoofd. 219
LXIV. HOOFDDEEL.
Van de bovenfte holligheid of van het Hoofd.
V. T 7t JT hebben reets gefproken aangaande de ge-
V V daante van het Hoofd, namentlyk dat het
rond en aan de zyden een weinig plat is: ook hebben wy de
beenderen van het Bekkeneel en al de beenderen, welke het
geheele Hoofd uitmaken , en derzelver geleding befchouwt:
daarenboven hebben wy de huit, de fpieren, de zenuwen, de
Jlagaders , de aders en de klieren , welke aan en in het
hoofd worden gevonden, vertoont: welke deelen moet men nog
aangaande het hoofd aanmerken ?
A. De buitenfte en binnenfte vliezen van het Bekkeneel,
de groote en de kleine heriTenen, en alzoo het rugmerg van
de heriTenen voortkomt, zou men gevoegelyk ook liet rugmerg
als een aanhangzel van de heriTenen konnen nabeuren»
V. Zyn ''er geen andere deelen buiten het Bekkeneel in het
Hoofd geplaaft, dewelke ook onze aandagt verdienen ?
A. Ja, want al de zintuigen hebben in het hoofd haren
voornamen zetel; als namentlyk het gevoel, het gezigt, de
reuk, de fmaak, het gehoor: wy meinen derhal ven, dat niet
alleen de heriTenen, als zintuigen van het gevoel, maar ook
de oogen, de neus, de mond, en de ooren, als werktuigen
van het gezigt, van den reuk, van den fmaak, en van het gehoor,
waardig zyn naauwkeurig befchouwt te worden.
Ee % LXV:

Van de vliezen van hef Bekkeneel
LXV. HOOFDDEEL.
Van de vliezen, welke het Bekkeneel van buiten
en van binnen bekleeden.
y T TJElk is het vlies, het welk het Bekkeneel van
V V huiten bekleedt ?
A. Het Fericranium, Pan vlies.
V. Is''er eenig onderfcheid tuffchen ^ Perieranium, Fan
vlies , en het Periolleum, Beenvlies ?
A. Daar zyn 'er die zeggen, dat het Bekkeneel met een
Pan-'en met een beenvlies wordt bekleedt; en dan hebben
zy het peesachtig uitfpanzer van de voor- en achterhoofd
fpieren voor het Panvlies genomen; of het breede peesachtig
uitfoanzel, Aponeurofis, met het Panvlies vermengt: en deze
deelen moet men wel van den anderen onderlcheiden, ze»
dat het Fericranium niets anders is als het gemeene Feriofleum,
wordende alleenlyk Panvlies genaamt, om dat het
van buiten de beenderen van de herflenpan of van het Bekkeneel
bekleedt. . .
V. Wat moet men aangaande bet Pericranium, Fanvlies
aanmerken? .
• A. Dat het even als het gemeene Ferwfleum, Beenvlieseen
zeer duo zenuwachtig en' zeer gevoelig vlies is: dat hec
door eenige vezelen, welke door de naden van de pan heen*
gaan aan het harde heriTenvlies Dura Mater, wordt gehegt,
en dat-het aders, flagaders, en zenuwen ontfangt;- nament-:
lyk aders van de Jugulares Extern* , buitenfte Krópaders,
Slagaders van de Carotides , Kropflagaders, en zenuwen
van het vyfde paar der heriTenen* en van het tweede
paar van den Neck,

ym de Hersenvliezen. £ % f
• Vi Welk zyn de vliezen, welke het Bekkeneel van binnen
bekkeden ?
A. De vliezen, welke het Cranium van binnen bekleeden»
worden Meninges genaamt: zy zyn twee; namentlyk, een
dik, en een dun herllenvlies.
V. Welk is het dikke Herjfenvlies, Dura Mater
naamt)
H e t 19 e e n rterk
f\ dik vlies, bekleedende de geheele holligheid
van het bekkeneel, en omvat te gelyk al de bedienen:
het kleeft zeer vaft aan de Bafis van het bekkeneel, en aan de
naden door de vezelen en vaten, welke het na het Panvlies
zendt: ook is het aan het dunne herlTenvlies en aan de herstenen
door wederzydfche vaten vaft: daarenboven geeft het
een rok aan alle zenuwen, welke van de heriTenen haar begin
hebben, en zulks doet het ook aan het Medulla Spinalis,
Rugmerg, en deszelfs zenuwen: het is rouw na het bek-
rU f J
m a a r
l a d n a d e h e r f f e n e n ;
^
eindelyk moet men het
dubbeld aanmerken, want zulks is gemakkelyk aan deszelfs
binnen zyde te zien , maar zeer bezwaarlykaan de buiten zyde
naait het bekkeneel.
V. Heeft het dikke Herjfenvlies, Dura Mater,, ook Sinus,
Boezems ojgroeven?
A. Ja, want aan het dikke HerlTenvlies ontdekt men de'
Sinus Longitudinalis T Langwerpige boezem : deze begint
aan het looze gat in het bovenfte deel van den Hanekam, en
toopt langs het bovenfte deel van de zeyffen ; en eindigt
daar de zeyffen eindigt: hy legt recht onder den pylnaad,en
wordt daarom ook Sinus Sagittalis, Pylwyze Boezem
genaamt Daarenboven zyn 'er nog twee zydelingfche Boezems,
Laterales genaamt: deze gaan door een krommen
veg over de zyden van het achterhoofd* heen, en gaan met
Ee i heK

Fan de HerJJenvliezèn,
het achterfte paar zenuwen door een en hetzelve gat uit, en
ontlaften zich in de binnenfte Kropaders : eindelyk is 'er
nog een boezem; deze loopt door het breede eind van de
zeyffen, en eindigt, daar de zydelingfche boezems met de
langwerpige vereenigen.
. F. Zyn dit al dc Boezems \
A. De vier gemelde Boezems zyn de voornaamfte: maar
behalven deze zyn 'er nog zes andere.
F. Welk zyn die ?
A. (0 De Sinus Superiores, Bovenfte Boezems genaamt,
zyn twee, zy komen van de achterfte uitftekken van den
turkfchen zadel, en loopen langs de bovenzyde van het binnenfte
uitfteekzel van het fteenbeen, en nedergaande eindigen
zy in de zydelingfche groeven. (2) De Sinus Inferiores,
Onderfte Boezems, deze zyn ook twee, zy komen van dezelve
plaats als de bovenfte, en loopen over de vereeniging
van liet fteenbeen met het achterhoofds been, en eindigen in
de zydelingfche groeven, daarze uit het bekkeneel gaan. (3)
De vyfde groef is, die over het derde voortbrengzel, of
voortgang van het dikke herlTenvlies loopt: dezelve verdeelt
zich in twee takken, waarvan de.eene in de zydelingfche
boezems, en de andere in de wervelbeens boezems eindige.
(4) De laafte of de zesde is de kringachtige boezem; hy
wordt dus genaamt, om dat hy de ilymklier omringt: deze
boezem heeft gemeenfchap met de bovenfte en met de onderfte
boezemen. Behalven deze opgemelde boezems van het
dikke herlTenvlies worden 'er nog andere opgetelt, maar
alzoo dezelve niet altydt worden gevonden, zoo zyn ze ook
van weinig aangelegenheid.
V. Zyn deze boezems van eenig vcezentlyk nut ?
A. Ja, want zy het bloed van de aderen ontfangen, arn
wel^

Van de Hefjfenvliezen, i2£
welke zy als zoo veel tronken verftrekken, waar door het
bloed in de Vena Jugulares Interna, Binnenfte Kropaders,
wordt ondalLj
V. Heeft het dikke Herjfenvlies ook eenige voortgangen
of voortbrenzels ?
A. Ja, het heeft drie voortgangen, welke door de verdubbeling
van hun binnenfte vlies worden gemaakt: de eerfte
komt door een naauw beginzel van den hanekam, waaraan
hy ook vaft is; als hy het achterhoofd nadert, wordt hy
breedcr, en daar hy eindigt is hy alderbreedft, namentlyk,
daar de langwerpige boezem een einde neemt: door dezen
voortgang worden de heriTenen in twee halfrontens verdeelt :
naby het Corpus Callojüm, Weerachtig Lichaam, maakt hy
de figuur van een zeilfen, en wordt daarom Falx, Zeiflen genaamt.
Dc tweede voortgang of voortbrengzel fcheidt de
groote van de kleine heriTenen onder by het verlangde hersienmerg:'dit
voortbrengzel is zeer dik en fterk, en dient op
dat het gewigt van de groote heriTenen de kleine heriTenen,
die 'er onderleggen , niet beiedige Het derde voortbrengzel
is liet kleinfte, en fcheidt de uiterlyke ftoffe van de kleine
heriTenen in twee uitpuylingen.
V. Welke is het dunne Hersenvlies, Pia Mater genaamt ?
A. Het is een dun dubbeld vlies, onder de Dura Mater
geplaaft, het bedekt de heriTenen onmiddelyk: deszelfs binnenfte
vlies is wyder als het buitenfte, om dat het tufkhen
de kringen en plooyen van de herffenen om dezelve van een
te Icheiden loopt: dit vlies is meeft uit een zamenwcefzel van
bloedvaten te zamengeftelt.
V. Is 'er nog een vlies tuffchen de Dura Mater, en de Pi»
Mater gelegen ?
A. Ja, maar het zelve is by uitftek dun* en wordt 71*nim

* Tan de Herffenvliezen.
nica Arachnoldea, Spinnewebbe Vlies genaamt: dit Vlies
is op het duidelyklt by de kleine heriTenen en aan het rugmerg
te zien.
• V. Welke vaten worden aan de Herffenvliezen toegeëigent
?
• A. In het Spinnewebbevlies worden geen zekere vaten
ontdekt, hoewelze van zommigen worden afgetekent: maar
door het dikke herlTenvlies worden de flagaders zierlyk verbreidt,
even als of het takken van boomen waren. Een van
deze takken komt van de Carotides , Kropllagaderen, en
wordt door het voorfte en benedenfte deel van de Dura Mater
verfpreidt. Een tweede tak komt door het gat van het
'bekkeneel Foramen Arteria Dura Matris, Dikke HelTenvlies
Slagaders gat genaamt, en loopt tot aan den langwerpigen
boezem, verfpreidende zich door de zyden van het harde
herlTenvlies. Een derde en de laafte tak is eén fprank van
de wervelbeens llagader en ader, welke laafte door het gat
achter het uitfteekzel van het achterhoofd uitgaat: deze worden
door het achterfte deel van de Dura Mater, of het dikke
herlTenvlies verfpreidt ?
V. Welke aders worden aan de Hersenvliezen toegeëigent*
A. De aders, dewelke aan het harde Herlfenvlies worden
toegeëigent, zyn van een dubbeld zoort: eenige zyn
gemeene aders, en eenige zyn van een driehoekige figuur,
en worden boezem hollen genaamt.
V. Hebben de vliezen van de Herffenen ook zenuwen ?
. A. Ja, namentlyk het harde HerlTenvlies heeft zenuwen
van het vyfde paar; maar in de zelfsftandigheid van het dun-,
ne HerlTenvlies zyn ze niet ligtelyk te ontdekken.
V. Welke takken van flagaderen worden in het dunne
Herjfenvlies eigentijk verfpriedtï

Van de Herjjenen.
A Het zyn fpranken van de inwendige flaap- -en wervelfceens-flagaderen.
V. Welk is bet.gebruik van de Herjjenvliezen)
A. Zy dienen om de heriTenen te bekleeden en 'te befchermen,
en om de bloedvaten te onderfleunen: -eneindelyk
dient het harde herlTenvlies aan het bekkeneel van binnen in
plaats van het beenvlies.
LX VI. H O O F D D E E L .
Van de Groote en Kleine Herjfenen, m van hét
Ruggemerg.
V. ~\f\Oe voorden de Herjjenen verdeelt ?
A. l i De heriTenen worden in tween gedeelt : dat
gedeelte, het welk meeft na voren van het bekkencel legt»'
is het Cerebrunit en het gedeelte, dat na achteren onder het
achterfte deel van het bekkeneel legt, en door den tweeden
voortgang van het harde herlTenvlies onderfteunt wordt, is het
Cerebellum: beide de heriTenen, en derzelver vliezen worden
door het bekkeneel als in een becne doos omvat, op dat niets
derzelver zachte ftofte mogt beledigen.
V. Wat figuur hebben de Herjfenen, Cerebrum, groote
Herjfenen genaamt>.
A. Derzelver gedaante is eyrond, en wordt door het eerfte
voortbrengzel van het harde herlTenvlies in een rechter
en in een linkerzyde verdeelt: van buiten vertoonen de hers«
fenen een gedaante van te zamen gekronkelde darmen.
V. Welk is de zelfsfiandigheidvanhetQzebmm, of grofc
te Herjjenen ? '.
A- Deszelfs zelfstandigheid is van buiten fchorsachtig*
Ff et*

£g$ Fan de Ber-ffenem
en wordt Subjlantia Cortkalis, Schorsachtige' Stoffe genaamt^
zy ziet graauwachtig, en wordt daarom ook wel:
Subjlantia Cinericea,. Afchgraauwe genaamt: van binnen is
deszelfs zelfsftandighied. mergachtigen wordt daarom Sub-
Jldntia Meduliaris genaamt: dit deel van de heriTenen ie wit,,
en vader als hetrgraauwe gedeelte: van deze Subjlantia Medullar
is zyn de zenuwen af kom (lig; zy reikt tot aan het einde
van liet ruggemerg „ en verdeelt zich eindelyk in verfcheide
vezelen.
F. Is deSubftantia Córticalis , Schor s acht ïge Zelfsflandigbeid
van de tïerffehen Klier- of Faatachtig ?
A. Zy is alleen uit een oneindig getal bloedvaatjes te zamengeftelt,
en uit dien hoofde vaatachtig.
F. Wat moet men aangaande de buitenfte gedaante de
groot e herjfenen aanmerken P
A. Dat fchoon de buitenfte gedaante van het Cerebruni
door deszelfs kronkelingen kleine darmen vertoont, en van
buiten graauw is,. dat nochtans in het midden van yder omkrinkeling
het begin van de mergachtige ftoffe is; zoo dat
de afchgraauwe zelfsftandigheid altydt buiten is.
F.. Geef eens eene- korte befchryving van bet maakzel v
de groote MérffenenCe'rebr urn ?•'
At Dé binnenfte zelfsftandigheid van. de rechter en linkerzyde
van de groote herffenen met malkander vereenigende
laat een kléine ruimte tulTchen beide r welke het Centrum.
Ovale' y Ëyronde Middelpunt maakt: het bovenfte van
deze plaats is het Corpus Cdllofum r Weerachtig Lichaam,
het onderfte van déze plaats ï$ de binnenfte fubftantie van de
twee zyden dér heriTenen r welke als in twee böndels zyn te
zamen; vergadert,, en de; Crura? Medulla Oblongata\ VerlingdtMérgsd^é'n
worden-genaamt; boven dezelve zyn de
C

.¥m de Herjene^
^Corpora ^t^tdta, Geftreepte Lichaamen zynde twee tiit-
^fteekzels ^ en de Thalami Nervorum Optkorum, Gezigts
Zenuw Kamers: de Dyën vereenigende maken het Medulkt
Oblongata, Verlengde Merg, waar aan vier uitftekken zyn,»
•billen en .ballen genaamt: ntqhter deze uitftekken maakt de
mergachtige zelfsftandigheid van de kleine heriTenen, ook in
twee bondels gefcheiden, .aan yder zyde van het verlengde
merg noch drie uitftekken, en dan,gaat het Medulla Oblongata
uit het bekkeneel in de wervelbeenderen, alwaar het
verlengde merg den naam van Medulla Üpinalis,, Rugge-
•merg, verkrygt.
F. Om een klaarder denkbeeld van de Herjjenen te hebben,
zullen wy het Corpus Cailofum, Weerachtig Lichaam,
de Corpora Striata, Geftreepte Lichaamen, en al de andere
deelen, welke de Herfjenen te zamen /lellen, yder op Jjaar
zeiven onderzoeken, Welk is het Corpus CaHofum, •Weerachtig
Lichaam)
A. Het is dat gedeelte van het Cereh%m^ dat zich terftont
onder het eerfte voorbrengzel van het harden HerlTenvlies
onder het einde van al de bogten van de heriTenen vertoont,
zoo dat het niet anders is, als een bekleedzel van de
tweezyds holligheden door de vereeniging van de mergachtige
vezelen van yder zyde-gemaakt.
,F. Welk zyn die tweezyd Holligheden)
A. Zoo haaft als men het weerachtig lichaam heeft weggenomen,
ziet'men de zeiven: zy ftreüken van het. voorfte
-deel van de heriTenen na achteren toe: zy zyn van.achteren
breeder als van voren, en worden door een dun doorfchynend
vlies verdeelt.
F. Waar van is 4it vlies afkomjlig^

s 20 de Herjfenen..
A' Het is van onderen van het weerachtig lichaam a£komftig,
en is uitgeftrekt tot aan deszelfs bovenfte gedeelte
Fornix -> Verwelfzel r en wordt Septum LucJdum, Doorfchynend
Middenfchot genaamt.
^. jfóA ajw ft uitftekken r welke inde tweezydbolhghe^
den worden gevonden ?
A. Deze uitftekken- zyn vier', namentlyk de twee geftreepte
lichaamen , en de twee gezigt zenuw kamers..
V. Welk zyn de geftreepte Lkhaamen ?
A De Corpora Striata, Geftreepte Lichaamen, zynde
punten van de verlengde mergsdyën : zy zyn lang, en komen
van de zyden van de twee andere uitfteekzels nederwaarts;
van buiten zyn. zy afchverwig, maar van binnen
hebbenze veele witte ftreepen, zynde een mengzel van de
merg- met de fchorsachtige zelfsftandigheidfc, voorts worden
zy door een mergachtig voortbrengzel te zamen gevoegt.
V. Welk zyn de twee andere uitjleekzels y Gezigt zenu
hamers genaamt ? ,
A: Deze uitftekken; worden Thalami Nervorum Optiec*
mm genaamt, om dat de gezigtzenuwen uit dezelve haar
©orfprong hebben: zy zyn. van buiten witachtig, maar van
binnen een weinig graauw: men vindt dezelve aan het bovenfte
van de Crura Medulla Ohlongat

yair de Herjjenen\
F. Welk is het verwelf zei 3 Fornix genaamt *
. A. Het verwelfzei is een dun en- breed voortbrengzel ba*ven
de geftreepte lichaamen en de gezigtzenuvv kamers geplaaft:
het heeft zyn oorfprong van de mergachtige zelfftaiv
digheid-: het komt door twee beginzelen van het- voorfte deel
van de holligheden,, en ftrekt zich tot het achterfte deel,
alwaar het by de uitpuylingen, Crura r
Dyën genaamt,
eindigt: dit voortbrengzel hiet het gewelfzel,, om dat het
een bekleedzel voor de derde holligheid is.
F. Welk is die derde holligheid, die door het gewelfzei bekleedt
wordt?
A Deze derde holligheid is een fpleet, tulTchen de verlengde
mergsdyën gelegen, wanneer men deze fpleet van
voren-een-weinig verwydt, dan vindt men een gat, dat rade
Giandula Pituitaria, Slymklier- neergaat: en dit gat is>
de ingang van den Infundibulum,, Trechter.
F. Welk is de Trechter)
A. De Infundibulum, Trechter ,, is een kleine goot door de
mergachtige ftoffe gemaakt, met het dnnne herlTenvlies bedekt;
ony deszelfs figuur trechter genaamt: deze goot doorboort
het dikke herffenvlies op dc Bafis van het bekkeneel,,
en daalt tot in de zelflkndighcid- van de Giandula Pituitaria,
Slymklier.
* F. Welk is de Slymklier?-
A. De Giandula Pituitaria, Slymklier is van een'vafte
zelfftandigheid r zy is geplaaft in de Sella Turciea-,- Turk~fche
Zadel, en is bedekt door het dikke en dunne herïïeavlies:
deze klier- ontfangt het eind van den trechter, en*
wordt omringt doorliet Rete Mirabile,-. Wonderbare Net*"
F. Wat is het wonderbare Net ?
A. Uzt.P

f30 &an de 'Herjjenen.
.als een vlechting van de Krop- en Nek flagaderen te zamengeftelt,
dienende om den fnellen loop van het bloed, als-het
'door de teere zelfftandigheid van de heriTenen loopt, te vertragen.
W 1
. Hoe wordt bet kleine gat , het welk -men in de derde'
bolligheid van achteren vindt, genaamt?
A. Dit kleine gat wordt Anus, Aars genaamt: boven dit
gat is de Giandula Pinealts, Pynklier geplaaft.
V. Welk is de Giandula Pinealis, Pynklier)
A. Zy is een Klier zoo groot als een Pynnoot, en is te
&amengeftelt uit dezelve ftoffe als de heriTenen, en wordt door
«enige vezelen aan de billen vaftgehegt,
V. Welk zyn de Nates, Billen?
A. Zy zyn twee uitftekken boven het voorfte deel van de
'goot geplaaft, welke leidt van den Aars na dc vierde holligheid:
zy hebben haren > oorfpronk van het verlengde merg,
zyn redelyk groot, en hebben een eyronde figuur: -evenachter
dezelve zyn twee andere uitftekken Te/les, Ballen genaamt.
V. Welk ^zyn de Teftes, Ballen • der Herjfenen ?
A. Zy zyn de twee gemelde uitftekken even 'achter de
"billen van de HeriTenen geplaaft , beide met een vlies vol
bloedvaten bekleedt: achter de ballen is eene kleine dwarfche
mergachtige uitpuyling., waarvan de Nervi Pat-hetici, Ly*
iende Zenuwen, haar begin nemen.
V. Hoe wordt de Buis, welke'van den Aars na de vierde
Mligheid in dat deel van het verlengde merg, het welke tusfihen
de voor en achter Herjfenen is, loopt, genaamt)
A. Deze Buis wordt .genaamt JJibmus, Inham: het bovenfte
van dezen Buis, dat tuffchen de ballen en het voorfte
wormswyze uitfteekzel van de ^leine heriTenen, Cerebellum,
is,

Fm dc Herjfenen.. % ^
k, wordt genoemt Falvula Major, Groot* Vaivlies: dit
Vaivjiesis van eenmergachtigezeifèlkndigheid: men meentL
dat dit vlies dient om te beletten, dat de wey, die van dé
M e m en zenuwen mogt nederdalen, niet op den grond?
van het bekkeneel valie...
m mik zyn de kleine Herjjéne^ CzrMnm genaamt ?
A. De kleine heriTenen ,. welke ook uit een fchors- en,
mergachtige zelfsftandigheid als de herffenen beftaan , zyn
kieinder al* de heriTenen r ook. maakt derzelver oppervlakte
geen darmwyze kronkels; maar rechte plooyen,. gelyk ftroo.
ken van cirkel* in malkander gefchikt;. zy zyn van voren envan
achteren het fmalft, en maken de figuur van twee wormen.'
waarom zy ook Proceffm Fermrformes, Wormswvze*
witlteekzels worden genaamt. *
, F' *2f ^et men aangaande deMergachtigezeïfsjlandigbad
der kleine Herjfenen aanmerken)
A Dat wanneer de Mergachtige zelfstandigheid der kleine
heriTenen het verlengde merg nadert, dat ze dan in twee
bondek wordt verdeelt, die aan de twee zyden van het verlengde
merg worden vaftgehegt : ter plaatze daar deze bondels
van een fcheiden, jatenze een kleine plaats aan de boven
zyde van het merg open: deze opening nu wordt de vierde
holhgheid genaamt , en het verfte eind van deze holligheid-
h et om deszelfs figuur Calamus Scriptorius r
&
Sd 3ryffehaftv
Wat het bovenue van deze holheid aangaat,- het zdve is,
als met een net van verfcheide bloedvaten door malkander geweven,,
bekleedt: voorts moet men aanmerken, dat de klei-
LVlnff^ 5 Crirenc
"- te w e t e
" derzelver Mergachtigezelfsftandigheid.
drie voortgangen,, of uitfteekzels. aan. wier
zyde van het verlengde merg maakt,, waar van de twee vW-
m
&
n m d e
Nlift* zoo dat het groote klapvlies is tuflehen
bei*-

^ f m de Herjfenen.
K.i^n- de andere twee gaan .recht neer aan yder
fteekwl- de derde gaat achterwaarts over de bovenden van,
h. r mpri e-elvk twee koorden aan haare zyden.
^ V » « andere.uitfleekzeh, mlke t*. betverleng
*7it1:TyLidifche, en de Olyfwyze uitfcekzela;
de Pyram difche, Corpora Pjrmidalia genaamt zyn twee
Kchalmen ontrent een duim lang: aan yder zyde van deze
" e n na beneden toe ^
ombaar gedaante Corpora Olivarta, O.yfwyze licnaame ,
W
tXT»U « bet Medulla Oblongata,
^ ^ f e ^ m ^ d * uitpuilingen, welke aan de,-
Sggfi ï£Ü2S& ï Ikke of harde hersfenvlies
is bekleedt. .
V. Medulla Spinahs, Rugmerg
A Het Rugmerg is een verlenging van het Medulla
0 * " U Merg, en is J » * ^
brein in de beenachtige pyp van de n eengevoegde^werbeend
?en opgeflooten: het ftrekt zich n.t van het hoofd tot
aan het einde van het heUigbeen, en » overal met even
?% Welk zyn ie helletalen, war wede bet Mmt
^ÏË^SL^W**, n-entlyk, de beenachtig.

Van de Herjfenen en het Ruggemerg. 233
pyp* van de vier-en-twintig wervelbeenderen en-het heiligbeen
gemaakt: de fterke bandachtige rok, die de wervelbeenderen
tezamen bind, en Tunica Ligamentofa wordt genaamt; de
holle-of de fmeerachtige rok Tunica Cellulofa, of Adipofa;
het harde Herflenvlies Dura Mater, zynde van boven dik,
ker als beneden: (het rugmerg wordt door die vlies los bekleedt,
maar is met het achterfte deel van de wervelen zeer
vaft vereenigt): het fpinneweb vlies Membrana Arachnoidea, dit
vlies is van achteren als los, maar van voren is 'taan het dunne
herlTenvlies vaft.: en eindelyk het dunne herlTenvlies Pia Mater
, het welk over al het Medulla Spinalis, Lendenmerg,
zeer vaft bekleedt, en in deszelfs langachtige verdeeling
V. Wat moet men aangaande het Rugmerg aanmerken'*.
A. Dat het even als in twee pylaren wordt verdeelt, die
tot haar midden niet doorgaan : dat het van het opperfte:
deel tot aan de laafte wervelen van de borft de zelfde zelfftandigheid
heeft als het verlengde merg, maar een weinig
vafter en van buiten wit of mergachtig, en van binnen
graauw of fchorsachtig is, op dat de zenuwen te lichter zou-4
den konnen uitkomen, dog dat de onderfte zelfltandigheid
van het rugmerg namentlyk van de laafte wervelbeenderen
van de borft tot aan het einde van het heiligbeen vezelachtig
en zeer vaft is, waarom het Cauda Equina, Paarde Staart
wordt genaamt.
V. Alzoo wy van het tien paar Zenuwen, welke tilt de
Herjfenen voortkomen, in het zeven-en-vyftigde Hoofddeel,
•en van het dertig paar Zenuwen, welke uit hetruggemere
voortkomen, in het acht-en-vyftigffe Hoofddeel hebben gefprooken,
zullen wy nog kort elyk den loop van de Slagaderen en van
de Aderen 3 zoo als ze door de groote Herjjenen, de kleine
G
g Hers*

Wan de Herjfenen en het Rugmerg.
Herjfenen, het verlengde Merg, en het Ruggemerg worde;:
verfpreidt, nafpeuren: zeg eens, door wat wegen de Slag:
aders aan de Herjfenen in het gemeen worden mede gedeelt)
- A. Aan de HeriTenen worden de twee binnenfte Carotides,
Kropflagaders, welke door de twee fchuinfche groeven
ki de. fteenbeenderen gaan, medegedeelt; want zy komen
niet in het bekkeneel,, of zy geven yder een tak, welke gaat
in de oogsronde holligheden: daarenboven geven zy verfcheide
takken aan het Rete Mirabile, Wonderbaar Net: vervolgens
doorbooren zy aan yder zyde van den trechter het
dikke herlTenvlies: zy hebben gemeenfchap met de Neksflagaderen,
en geven fpranken aan de Plexus Choroides, Vaatachtige
Vlechting, en worden dus door de geheele heriTenen
verfpreidt: derzelver takken of klemder fpranken maken verfcheide
draayingen. en kronkels door het dunne herlTenvlies„
en zyn zoo meenigvuldig in de fchorsachtige zelfftandigheid:
der heriTenen r dat het. niet anders is als een zamenweefzeï
van bloedvaatjes.
K Worden ook. de Arterise Vertebrales, aan de Herjfenenmedegedeelt
?
A. Ja, en wel'op de volgende wyze: als-de twee wervelbeens
ilagaders uit de gaten in de dwarfche uitftekken
-tfan de wervelbeenderen komen, gaan zy door het groote
gat van het. achterhoofdsbeen in het bekkeneel, en doorboren,
liet dikke herlTenvlies,.' dan. loopen zy langs de beneden zyde
van het verlengde merg, en geven als dan twee takken
te rug voor de flagaderen van hetf Rugmerg: by het ringswyze
uitfteekzel vereenigen deze takken, en worden als dan
Nekflagader genaamt: deze flagader heeft gemeenfchap met
de twee Kropflagaderen door de twee gemeenfchap hebbende
tak-

Van de •Herjfenen en het Rugmerg. a»*
takken, en verdeelt zich weder in twee takken, die aan het,
wonderbare net en aan de vatachtige vlechting fpranken mede
deelen, en worden eindelyk door de geheele herffenen,
en met derzelver eindens in de fchorsachtige zelfftandigheid 4
even als de Kropflagaders, verfpreidt.
V. Hoe worden de Aders in de Herjfenen gezonden ?
A. De aders dringen naauwlyks in de inwendige zelfftandigheid
der herffenen: zy komen ook niet door dezelve
gaten als de flagaders; nog zy loopen niet langs de flagaders
door de herffenen, gelyk ze door het geheele lichaam
doen, maar zy komen van de uiteindens der flagaderen in de'
fchorsachtige zelfftandigheid., en foopen recht heen , om
zich in de groeven van het dikke herffenvlies te ontlaften.
V. Welke Bloedvaten worden voornamentlyk aan het Rugmerg
toegeëigent) .
A. De bloedvaten zyn de aders en flagaders van de wervelbeenderen
, en die tuffchen de ribben en de lendenen
voortkomen: zy komen de gaten in, waar door de zenuwen
uitgaan.
V. Welk is het gebruik van de Herjfenen in het gemeen ï
A. De Herffenen zyn werktuigen, dewelke dienen om de
ziel wel te doen werken in het lichaam: zy fcheiden zekere
geeften of vochten af, die door de zenuwen het gevoel en
de beweging aan alle deelen van het lichaam mede deelen:
nochtans maakt men dit onderfcheid, dat de Voorherffenen,
Cerebrum, zyn gefchikt tot affcheiding van zulke vochten,
welke dienen tot de dierelyke werkzaamheden , en dat de
achter- of kleine Herffenen, Cerebellum, dienen tot affcheiding
van zulke vochten of geeften, waar door de levendige
en de natuurlyke werkzaamheden worden verrigt*
V. Welk is het gebruik van het Medulla Spinalis, Rugmerg)
Gg 2 %

zl& Van de Herjfenen en het Rugmerg.
A. Het Rugmerg dient, om het dertig paar Zenuwen r
welke uit het zelve voortkomen,, en door de Leedematen en
de uiterlyke deelen worden verfpreidt, haar begin te geven,
en om de geeften of vochten tot het gebruik der zenuwen,
en dus tot dienft van het gevoel en de beweging te bereiden.
V. Bewyl de voor en achter Herjfenen , ah mede het
Ruggemerg, de voornaamjle werktuigen zyn van alle onze
bewegingen, welke bewegingen moeten ophouden, of gehe
$f ten deele, indien dezelve worden gequejl: laten wy derhalven
eens de wonden van deze edele deelen onderzoeke
*uoor hoe ver dezelve doodelyk zyn, of niet: zyn de wonden
*van het Cerubrum, de Voorherjfenen, doodelyk?
A- Wanneer de Herffenen door een fèherpfh^dend werktuig
zyn gequeft, en de wonde niet diep door de baftachtige
zelfsftandigheid doorgaat, en de toevallen zeer gering
zyn, zoo dat maar alleen de dierelyke en niet de levendige
en natuurlyke werkingen zyn beledigt, als dan moet men
deze wonden niet volkomen doodelyk ftellen, want de konft
an zulke wonden het beledigde deel kan her ftellen» Maar,
indien de Herffenen met een kneuzend werktuig geweldig
zyn gequeft, met een groote fchudding van de herffenen, en
eene verbreking van derzelver vaten , en eene geweldige
blcedftorting: of dat door een fcherp werktuig het eeltachtige
lichaam, het yerwelfzel en de geftreepte lichaamen, alsmede
het verlengde merg met deszelfs dyën, ftaart en uitpuylingen
zyn gequeft y als dan moet men al zulke wonden van
de herffenen onder de volkomen doodelyke wonden ftellen:
•want niet alleen zuilen de dierelyke werkingen daardoor worden
verhindert, maar door de drukking van het uitgevaten
fcloed zullen de levendige en natuurlyke werkingen worden
ge-

Vm de Herffenen en bet Rugmerg: a 3 £
SSH' ^ !
; et
* kleine Herinnen,- te
fa S^,M^ ^ i " ^ hevige toevallen van ftuiptrekkingen, wcf.
ke er zullen ontftaan, waar door de Lyder nootzakelyl van
«t leven moet worden berooft.
é y l
r^,J^ * V m deHer
JJen, iniienze diep en
ZJ
J aan
& ekora
> zoo gevaarlyk zyn; hoe is het
met de wonden van het Cerebellum derhahen gelegen 5
a l d e d e e l e n 2 0 n d e r w e ] k e w n i e c k
„*n 1 ' y onnen leven
, baar vermogen en werking van de kleine Herffenen ont-
m feSTln T ° e t d e m i n f t e
L
fenen S^ng van de kleine Hers-
z o o d m m b m ] k ^ s
dj het leven daar door moet worden weggenomen; en ui
gevaa%lt ^ ?f?*
2 y n n i G t a l £ e n
r i
S p i n a l i s
> ^BS***
d«frff?h S evaarl
'y k
> ar de wonden van
molt men°? ^ ^ d
° 0 ( f e l k :
a Z e l f t
y l
rna^ 1 W
° n
? e n V a n h G t ^S^erg, waar door de
maag, darmen, milt, enz m hare werkingen worden-bete-
TvnlL e
J 1St
J e
, V
f met
de volkomen doodelyke wonden ftellen
^ kan ftaande b]
Y^> onde.'
^
0n m e t m l ! e
l ^heid van de doodelykheid van
een wo,nde n ? oordeelen is voor al nodig, dat 'men
welk de dierelyke, de levendige en de natuurlyke bewetrirgen
zyn: zeg my eens, welke zyn ze, en hoe wordenze ïe
meenlykgenaamt? "uraenze gc-
Q d i e r c J
, P ^ ? y k
f ^wegingen worden vrywillige, de le.
vendige en natuurlyke bewegingen wordea niet vrvwilfe
bewegingen genaamt. vryviaige
V. Welk zyn de vrywillige bewegingen^
G
& 3. &

a5$ V-m de Herffenen en het Rugmerg.
A. De vrywillige bewegingen zyn, welke door de ziel
beftiert worden.
r Welk zyn de niet vrywillige bewegingen?
A. De niet vry willige bewegingen zyn, welke bultende
fcewuftheid van de ziele gefchieden. ;
V Roe gefchieden beide deze bewegingen?
A Deze bewegingen, of zy vry willig zyn of niet,, dat
i s
of ze met of zonder bewultheid van de ziek gefchieden
wórd en alle door de fpieren uitgevoert, dewelke het vermo*
Ten tot de beweging krygen door-de zenuwen , namen lyk
foor d rzelver geeften of vochten. Maar alzoo deze gee en
i^e^endeJlTC bron hebben, daar dezelve » ^ f * f
men maar'er twee verfcheide bronnen zyn, namentlyk de
voor- en d achter HeriTenen; alzoo zyn 'er ook tweederley
Ceeingen. Wy merken dan de VoorherlTenen aan, als
h
i : Z n ^ va/de ziele, waar in de geeften voor de werk,
?ni Jen van de vrywillige bewegingen worden bereidt, en de
g S f a a l s i winket waar in de geeften voor de
ÏK£ , welke de niet vrywillige bewegingen moeten
verrig ^ worden bewerkt. Want het Cerebrum gedrukt,
bedden of op eenigerhande wyze ten onbruik gebragt
houden alle vrywillige bewegingen op, maar zoo lang het
ev^n dimt, gaan de niet vrywillige bewegingen haaren gang
£ tonden nief op zoo lang het C^/^onb^^bly^
maar dat befchadigt zynde, '» het ook aanftonts met haar ge-
' d
T.' Worden de niet vrywillige bewegingen ook onderfchei-
Ja-, men onderfcheidze in levendige en natuurlyke be-
we ei neen. * < i
fa Welk zyn de levendige niet Vrywillige bedingen?

Van de Herffenen en het Rugmerg.
A; Het zyn die bewegingen, in welke het leven eigen tlyk
beftaat, en zonder weifes men niet een oogenblik kan
leven: deze bewegingen zyn; de beweging van het hart,,
van de long, van het bloed, en van de geeften van de kleine
herffenen door de zenuwen; om dat deze bewegingen
het leven doen beftaan, ja met malkander het leven zelfs
zyn, wordenze ten rechte genoemt Funcïiones Vitales, Levendige
Werkingen.
F. Wtik zyn de natuurlyke niet vrywillige bewegingen*
A. Het zyn die bewegingen,, welke het-leven onderhouden
en duurzaam doen zyn, door geftadig te herftellen heigeen
door de onafgebroken levendige bewegingen wordt ververloreni
: want deze bewegingen Kranen niet gefchieden,
zonder dat de deelen afllyten en verminderen: deze natuurlyke
bewegingen nu zyn de verandering van fpys en drank
m Chyl; de overbrenging van de Chyl in het bloed, de verdere
bewerking van het bloed in het hart, de long,- en vaten:
en eindelyk de toeëigening van liet zelve in de plaats
van het verboren: om dat deze bewegingen het leven ondemouden
, wordenze met recht genozmt.Fm ffioms Natura/es,
Natuurlyke .Werkingen.
F. Alzoo wy in het vervolg mg in het byzonder over de
deelen, waar door de levendige bewegingen, als namentlyk
het Hart, dc Long enz: .als mede vm die, waar door de'
natuurlyke bewegingen, als daar zyn de darmen, de maas;
enz. moeten verrigt worden, zullenfpreken, en wy 'er mogelyk
ook al eenige aanmerkingen wegens derzelver wonden
zullen byvoegen. Laat ons derhalven eens wat nader befchouwen,
hoe de Funcïiones Vitales, en de Funcïione*Naturales
gejcbieden: op wat manier gefchieden de Funcïiones Naturales,
Natuurlyke Werkingen tot• onderhouding van het leve>n?
AL»

%0 fan de Herffenen en het Rugmerg.
A. Dezelve worden in den mond door het kaauwen van
de fpys, dewelke met fpeekzel, dat aan alle kanten toevloeit,
vermengt wordt, begonnen: de fpys inden mond
door de tanden klein gemalen , en met verfcheide vochten
tot een pap bereidt, en door behulp van de tong en de
fpieren, dewelke de doorflikking bevorderen, na den flokdarm
gevoert, waar in al wederom vochten met de fpys vereenigen,
wordt de tot hier toe bereide fpys door hulp van
den flokdarm na de maag voortgeftuwt: de fpys in de maag
«zynde wordt deszelfs bereiding door het Suecus Ga/trfcus,
maagzap, de warmte van de plaats, de meenigvuldige Hagen
en kloppingen enz. verder bereidt, en tot eene papachtige
ftoffe van een gryze koleur gebragt: deze ftoffe wordt door
de beweging van de maag voortgeftuwt, en door den Vylorus
of bovenften mond van de maag van tydt tot tydt na den
twaalfvingeren darm gezonden: in dezen darm wordt aan
de Chyl medegedeelt het Suecus Pancreaticus, Klierbedde
Zap, endeü7/«, Gal; welke twee vochten in dezen darm
doordealvleesbuis en door de galbuizen gevoert den Chyl dusdanig
bereiden, en verdunnen, dat ze in de voordere darmen
door de warmte, de beweging der ingewanden, en door de
vochten, die uit de kliertjes van de darmen gedurig worden
afgefcheiden, en met den Chyl worden vermengt, haare volkomenheid
krygt: in zoo verre, dat het dunfte en het wezentlykfte
zoo in de dunne darmen als in het darmfcheil verforeidt,
wordt voortgeftuwt, en in de melkvaten wordt opgenomen,
terwyl het grovere van de Chyl, als onnut, na de
dikke darmen wordt voortgeperft, en verder buiten het lichaam
geworpen: de Chyl dus van alle vuyligheden gezuiveFt,
wordt door hulp van de wormswyze beweging der in?
zewanden, de klopping .der fcheyl flagaderen, endetoetrekö
kende

Van de Herjjenen en het Rugmerg: z^ t
kende kragt der melk vaatjes na de klieren van het Darmfeheil, en
eindelyk na het Receptaculum Cbyli, Ontfangbakje van de Chyl
voortgeperft: in dit ontfangbakje van de Chyl word niet alleen
de Chyl uit de melkvaten gebragt, maar in het zelve wordt ook
zeel veelLympha van de onderfte deelen, welke onder de Chyl
vermengt zyn, ontlaft: dat nu de Chyl uit haarenaau we buisjes
in het Receptaculum na boven wordt gevoert, komt voornamentlyk
door de beweging van het middenrift, en door de
klopping van de groote ilagader, als mede door de groote
wederftandt van de wervelbeenderen, waarop het Receptaculum
onmiddelyk js geplaaft.: daarenboven wordt de Chyl
genootzaakt op te klimmen door den gedurigen aandrang van
nieuwe Chyl, en door de klapvliesjes, waar door de Chyl
belet wordt neder te ftorten, dus dat de Chyl nootwendig na
de bprftbuis moet worden gedreven: deze buis loopt dus na
boven , en gaat al voort fteunende op de wervelen onder
den flokdarm, en onder de bocht van de ongepaarde ader:
dan wykt zy op de wervelen wat na de linker zyde s en gaat
voort onder de linker krop Ilagader tot aan het midden van
liet laafte wervel van den hals, en eindelvk ftort zy haar
vocht by druppen over in de linker onderfleutelbeens ader
van achteren onder de klapvliezen van de linker ftrot-ader
Dit is eene korte befchryving, waar uit men kan zien, dat
de Chyl in den mond bereidt, in de maag gekneedt en 'tondergebragt
, in de darmen voorder volmaakt, in de melkvaatjes
afgefcheiden, in het Receptaculum geftort, en inde
bprftbuis voort geftuwt, en aldaar met Lympha verdunt, en
eindelyk, om het verlies te vergoeden, met druppen in het
bloed wordt geftort.
.; V Dewyl voor de geboorte geen Chylificatie gejehiedt, en
:90k met noodig fa want de vrucht in de Lyfmoeder opgejlo-
1 1 h
ten.

£|$ Van de Herjfenen en het Rugmerg.
ten wordt door het moederlyk bloed gevoedt: derhalven
zyn voor de geboorte de werking en. beweging der deele
als mede de affcheiding der vochten, welke nootwendig tot
ChyMcatie behooren,, niet of zeer gering. Zeg my eens r
wanneer beginnen de wezentlyke werkingen der deelen en
gewanden, welke tot onderhouding van het tevennoodigzyn
en Funcïiones Naturales worden genaamt ?
A. De Funttiones. Naturales beginnen te gelyk met de
Funltiones Vitales. ;
V Wanneer beginnen de Funcïiones Vitales?
• A. Zy beginnen terftont als de Vrucht geboren is. Want
de Vrucht tot zyn volkomenheid komende en al deszelis
deelen in ftaat zynde om de natuurlyke en de levendige werkingen
te konnen verrichten, wordtgeboren,. dat is, zy verlaat
de Lyfmoeder, en komt in deweereld: zoo ras komt de
Vrucht niet in deweereld, of dezelve ontfangt de lucht, en
te gelyk haar eigen leven, en kan door het moederlyke bloed
niet meer worden gevoedt: op het oogenbhk nu dat de geboren
Vrucht de lucht in en uit ademt, gefchiedt er op het
zelve moment en tydtftip een affcheiding der geeften van de
herffenen na de long, het hart, en alle andere deelen van
het lichaam „ geene. uitgezondert, en yder deel krygt zyn
eigenwerkzaamheid; en dat welzoo, dat zoo langde menlch
leeft, de werkzaamheden, waar van het leven nootzakelyk
afhangt, en zonder welke men niet een oogenbhk kan leven,
als namentlyk de affcheiding van de geeften in de kleine hersfenen,
de klopping van het hart, en van de flagaderen; de
omloop van het bloed, de.in en uit ademing, de beweging
van het middenrift enz. onafgebroken blyven. Al dezewerkzaamheden
gefchieden in de Vrucht terftont als dezelve is geboren.
Dewyl nu door deze levendige werkzaamheden eenige

Van de Herjfenen en het Rugmerg, 2,4.3
deeltjes worden geileten en te niet gemaakt, en dezelve in
weinig tydt zouden ophouden, is het dat de natuurlyke werkingen
in het oogenbhk van de geboorte met de levendige
werkingen te gelyk worden in ftaat geftelt, om het verloren
wederom te herftellen: want deze nu ook door den invloed der
geeften bequaam zynde om te werken , zoo is het dat de
Vrucht voedzel na zich neemt, en wel zulk een voedzel,
(namentlyk melk) gefchikt na de teere en fyne vaten; en de
werktuigen, waar door de Chylificatie wordt te weeggebragt,
zoo dat daar door niet alleen het verloren wordt herftelt,
maar de levendige werkzaamheden blyven volharden, dus p
zoo lang de menfch leeft, de natuurlyke werkingen de levendige,
en de levendige werkingen de natuurlyke niet konnen
ontbeeren, want indien de levendige ophouden, alsdanftaan
de natuurlyke ook ftil, en zoo de natuurlyke geheel buiten
gebruik raken, moeten de levendige ophouden, zoo dat van
het Wèi of qualyk werken van de levendige en natuurlyke werr
kingen, het wel of qualyk leven, en van de. berooving van
een van beiden, waardoor zy beiden moeten ophouden, het
leven afhangt.
V. Gezien hebbende de nootzakelykheid van de Funcïiones
Naturales, en van de Funcïiones Vitales, en terwyl wy
van eenige werktuigen, waar door deze werkingen worden
verrigt, in het vervolg nog zullen /preken', zoo willen wy we*
derkeeren tot de andere zinwerktuigen, hebbende die van het
gevoel afgehandelt. Welk zyn de andere zinwerktuigen? ' t
A. De Oogen, de Neus, de Ooren, en de Mond.
Hh Ê ï-xyii

^ Van de Oogen en het GezichtH
LXVIL H O O F D D E E L.
Van de Oogen en het Gezigt.
TJtOe worden de werktuigen van het Gezicht ver-
' f l deelt) •
'J.. In twee deelen, namentlyk, in uitwendige en in inwendige
deelen. . ^ _
' V Welk zyn de uitwendige deelen van de Oogen f
• A. De Wenkbraauwen, de Oogleden, en derzelver
Spieren.
V. Wat zyn de Wenkbraauwen)
i A. De Supercilia, Wenkbraauwen, zyn eene vergadering
>van korte hairen in de manier van een boog boven de Oogronde
holligheid van yder oog ; zy dienen niet alleen, om
te beletten , dat het zweet in de Oogen nederdaalt, maar
ook om de lichtftraalen te breeken, op datze niet recht inhet
Oog fchieten. Het gedeelte van de Wenkbraauwen na de
Neus wordt Caput y Hoofd., en het gedeelte na de flapen
Cauda, Staart genaamt.
V. Welk zyn de Oogleden ?
A De Falpebra, Oogleden, zyn aan yder Oog twee, namentlyk
, een boven en een onder lid. Zy hebben twee randen,
beftaande uit kleine zachte kraakbeenen, ftrooken van cirkels
eelvk, deze worden Cilia genaamt: zy houden de Oogleden
uitgefpannen , op dat yder deel gelykelyk bewogen
worde- zy zyn meteen lïreek kleine kliertjes bezet y welkers
buisjes in de randen na buiten eindigen en een Gomachtige
ftoffe ontlaften: op de randen zyn eenige hairen, als paliszaden
om de Oogen te befchermen geplaaft, om de te iterke
lichtWen aftekeeren, en opdat 'er geen vuyhgheden ofm-

Van de Oogenen het Gezicht.- x ^
fe&en in de Oogen vallen of vliegen: van buiten Zyn Zy door
de huidt, en van binnen door den zamen voegenden rok,
Conjunftiva genaamt, bekleedt. Den Oogleden worden dris
fpieren toegeëigent, waar door zy openen en fluiten.
V. Welk zyn die Spieren? .
A. Het boven lid, het welk zeer gezwind beweegt, wordt
opgeligt door de Mufculus Reüus, Rechte Spier. Het onderfte
hd heeft eene zeer geringe beweging, en wordt neer
gedrukt, door de Mufculus Deprejfor Palpehra Inferioris,
Nederdrukker , en beiden wordenze te zamengebragt, om
het oog te fluiten door de Mufculus Orhicularisy Oogfluitipier.
V. Welk-zyn de inwendige deelen van de Oogen)
A. De deelen, welke in de Oogsronde holligheden zyn
geplaaft, en door de Oogleden worden bedekt en gefloten,
zyn de Oogen zelfs, de Traanklier en eenige vaten: waarby
men zou konnen voegen de Puntta Lacbrymalia, en de zes
fpieren, waar door de Oogen worden bewogen.
, ƒ/ van de Spieren, Klieren, en eenige vaten'
hebben gefproken, wanneer wy over de Oog fpieren en Klieren
hebben gehandelt, zoo zullen wy de Oogen zelfs wat nader
gaan bejehouwen , maar alvorens wy daar toe over vaanzeg
my eens, wat zyn-de Puncla Lachrymalia , Traan/lil
pen?'
A. Zy zyn • twee kleine gaatjes, in yder grooten hoek
van het Oog één , zy gaan na den Saccus Lachrymalis,
Traanzak , welke in dezen hoek op het Os lachrymaïe,
Traanbeen, leidt: van deszelfs grond gaat een kleine pyp,
die dit been in den Neus doorboort, en eindigt in de bovenfte
plaat van het Os Spongiofum, Sponsbeem
V. . Wat zyn de Oogen ?. :
H-» 3 ''A-

flfg Van de Oogen en het Gezicht.
A. De Oogen zyn twee bollen in de oogsronde hollen
aan de Gezicht-zenuwen vaftgehegt: yder oog wordt door
zes fpieren bewogen, en heeft aes vliezen, tweekamers, en
drie vochten.
V. Welk zyn de vliezen, die tot yder Bulbus Oculi, Ooghol
behooren ?
A. Deze: het bindvlies, het harde vlies, het hoornvliesp
het aderachtig v

Van de Oogen en het Gezicht. H f
vues komen , ook worden aan het zelve verfcheide kliert
toegeëigent, die een- zwart vocht ^t^Tj^
kolT o?7 n
w a n t b u i t e n d a t i s
r vto
« open, 0f heeft een gat, om de lichtftraalen door te laten
2 vi-ef int Pupm
> een
van dit vlies , het welk den omtrek van den Oogappel maakt
en op de zyden van het Cryftallyne vocht de vyf-
^ ^ ft fe/ Druyfswyze vlies-, Membrana TJvea?
S
m m i d d n d
de e t
f ° 0 r b 0 0 r t e n b e
' ^ uit ronde
en rechte vezelen, en trekt zich toe, en verwydt zich na
de verfcheide indrukken van het licht, en Tvoorwe?
pen: aan het buitenfte van dit vlies is de TrT 2 J ?
a l w ^
van het Druyfwyze vlies opdoen: van den omtrek weke
ach aan het aderachtig vlies hegt,-komt det ige band
Ligamentum Cillare, hy beftaat Sit korte veze enTdie ove?
de voorzyde van het glasachtige vocht na de kamen van he
Cryftallyne vocht Joopen, even relvk ftreenen V
omtrek na hun-middenpunt g nf%s ïtl^J T ^
ianderen de Regenboog wordt verwydt.
m m a l
'
is

Ê 48 Van de Oogen en het Gezicht.
is van de eindens van de Gezigtzenuw te zamen geftelt : is
dit vlies worden alle voorwerpen, . Welk zyn de kamers van yder Oog ?
A. De Camera Oculi zyn tweederley, een voor en een
achterkamer: de voorfte, diedegroofte is,, wordt tuffchenhet
hoorn-en het Druyfbeziën vlies, maar de achterfte tuffchen
het Druyf beziën vlies en het Cryftallyne lichaam gevonden:
beide deze kamers worden met het waterachtige vocht opge-
VUl
r. Be drie vochten der Oogen, welke derzelver binrwnfle
holte vervullen, en.deinkomende lichtflraaien in het door
schieten zoodanig huigen, dat de af beeldingen der voorwerpe
op het netvlies in een zeer klein begrip vertoont warden, h
worden die genaamt ? .
A. Deze vochten worden genaamt het waterachtige, het
glasachtige., en het Cryftallyne vocht.
V Wat Is het Humor Aqueus, Waterachtig Vocht ?
A Hetiseendunengeeftrykvocht, hec welk in de ftrengfte
vorft nooit bevneft. Het is even onder het hoornvlies geplaaft
: indien het hoornvlies wordt doorgeftoken , en dit
vocht uitgeperft wordt, groeit het binnen den tydt vantwaalf
uuren wederom aan.
V. Welk is het Humor Vitreus, Glasacfjtig Vocht?
A Dit Vocht heeft eene groote overeenkomft met Albumen,
Eyw'it, het is klaar en doorfchynend, en vervult de achterfte
en groofte holligheid van het Oog; het wordt in een zeer dun
vhes van den zeiven naam omvat, en geeft de ronde gedaante
aan het Oog; over deszelfs achterzyde is het netvlies verfpreidt,
die het van liet Cryftallyne vocht op zekere diltantie
afhoudt, om deindrukzelen van de voorwerpen te klaarder
te ontfangen, , A . &

Yam de 'Oogen en het 'Gezicht. $gj
V. Wat is het Humor Cryftallinus, Cryjlallyne 'Vocht )
A. Dit vocht is tulTchen het waterachtige en het glasachti-
•gegeplaalt: het leidt achter het druifwyze vlies tegen den
Oogappel over , meer na vooren als na achteren van denhof;
t is het mmfte der vochten, en gelykt zeer wel na een ge-
Hepen brandglas, -het is doorfchynende, en hard in het aanraken
: aan weerkanten is het verheven, gelyk twee ongelyke
ftrooken van bollen, van welke de meeft verhevenfte achter
is, welke eene kleine holligheid in het glasachtige vocht,
waarop het leidt, maakt: het wordt door de Procejfus Ciliaris
, RegenboogsHairige Kring, aan het druyfwyze vlies vaftgehegt,
en door het zeer dunne Membrana AracbnoideaV
bpinnewebbe Vlies,, met het glasachtige vocht te zamen gebonden.
ö
V. Welk zyn de werktuigen , door welken de voorwerpen
aan de Herjjenen, en vervolgens aan de ziel worden meedegedeelt
?
A. De Gezigtszenuwen; want deze doorboren den bol
van het oog aan de binnenzyde van de middenpunten van
liet Gezigt; derzelver buitenfte rok, zynde een verlenging
van het dikke herlTenvlies, loopt na het harde vlies van het Oog^.
haar binnenfte rok komt van het dunne herlTenvlies, en gaat
na het aderachtig Oogvlies: maar derzelver mergachtige vezelen
loopen door al cle vliezen van het Oog heen, en worden
door het netvlies verspreidt, waarin de figuren der voorwerpen
worden ingeprent: al de ftralen, die op het middenpunt
van dit uitfpanzel van het voorwerp, waar van -deze
ftralen komen, vallen, gaan verlooren: zoo nu de Gezigtzenuwen
den bol van het oog in het middenpunt van de andere
vliezen van het gezigt hadden doorboort, zou het middenpunt
van alle voorwerpen, en yder van dien in het by-
1 1
zonder

2$® Van de Oogen en het Gezicht.
zonder onzigtbaar zyn geweeft; en zoo de Gezigtzenuwen aan
de buitenzyde van het middenpunt van het Gezigt geplaaft
waren, dan zouden wy een deel van het voorwerp gemift
hebben, omdat een voorwerp kan geplaaft worden , dat alle
ftralen, die van een punt komen, op de buitenzyde van
beide oogen konnen vallen: maar dit kin niet gefchieden op.
de binnenzyde van beide oogen,, en dus wordt dat punt,
het welk in het een oog verloren wordt, in het ander oog
zichtbaar.
F. Geef eens, cem befchryving van het Gezicht in het ge
meen?:
A. Al de ftralen,. die van een punt van het voorwerp komen
, worden door het hoornvlies en de vochten van het
oog in een punt van het netvlies verzamelt; dit punt van het
netvlies is in eene rechte linie van het zelve punt van het
voorwerp door het middenpunt van het oog heen getrokken,
en dus worden alle ftraalen,. die van alle punten van het
voorwerp komen, in dezelve fdiikkihg,. als de punten van
het voorwerp zyn, daarze van daan komen, in het netvlies
vereenigt, en dus is de indruk, die de ftraalen op het netvlies
maken, de beeltenis van het voorwerp.
V. Fan wat gebruik, zyn de verfcheiden deelen, welke den
oogbol uitmaken ?
A. Het hoornvli.s , dat meer verheven is, als eenig ander
deel van den oogbol, verzamelt al de ftraalen te zamen,
om door den oogappel te gaan: het waterachtige vocht verandert
ligtelyk van gedaante, namentlyk als de hairwyze
band toetrekt, of dat het midden van den oogbol door de
fchuinfche fpieren wordt gedrukt. Als 'er weinig licbtftraa-len
zyn, wordt de oogappel door de rechte vezelen van het
druyfwyze vlies verwydt j en deszelfs ronde vezelen trekken
den

Van de Oogen en het Gezicht. £
•den oogappel toe, als 'er te veel zyn. Het glasachtige vocht
houdt het Cryftallyne vocht, zoo ver van het netvlies, als
nootzaakiyk is om de ftralen, welke van een punt van het
voorwerp komen, in een punt van het netvlies op.hetnaauwkeurigft
te vereenigen: het indrukzel of beeltenis gefchiedt op
het netvlies; het aderachtig vlies is zwart, opdat de ftralen
van het licht, die door het netvlies gaan, niet weer te rug
Ttooten, waar door het beeltenis van het voorwerp zou verduiftert
worden. Als de oogbol plat is, en de ftraalen door
het netvlies gaan, eer datze vereenigen, als dan is het gezigt
duifter: dieditgebrek door ouderdom hebben, worden Preshyt
Blinden door ouderdom, genaamt: maar als de oogbol
te verheven is, zoodat de ftraalen vereenigen , eer datze
aan het netvlies komen, als dan kunnen de voorwerpen niet
als van naby wel befchouwt worden, en die dit gebrek hebben,
worden Myopes, Stikziende of Byzichtige genaamt. ,
V. Welk zyn de zenuwen van het Oog ?
A. De Gezigtzenuwen zyn redelyk groot en rond: zy
komen van het derde en vierde paar van de heriTenen, en van
den eeften tak van het vyfde paar: het derde paar geeft de
oogbewegers, het vierde paar de Lydendezenuwen, en de
eerfte tak van het vyfde paar is de Gezigtzenuw; wat het
zesde paar Zenuwen aangaat, het zelve wordt door de Ipieren
van de oogen verfpreidt.
V. Hebben de Oogen ook bloedvaten ?
A. De bloedvaten der Oogen zyn de fpranken van de
buitenfte krop- en ftrots-flagaderen, deze worden door de
Mterlyke deelen der Oogen verfpreidt , en een ader , die
in de bovenfte groef van het dikke herffenvlies op den
grond van liet bekkeneel eindigt, als mede een fprank van

2j2. Van den Neus en den Reuk.
den bol van het oog verfpreidty en vergezellen dc Gezigtzenuwen.
L XVIII. II O O F D D E E L,
Van den Neus, en den. Reuk*,
IS d e
V. ' Neus.?. .
A, VV De Neus is het werktuig des reuks, men kan -
denzelven in uit- en inwendige deelen verdeelen.
V. Welk. zyn de uitwendige deelen.van den Neus)
At De uitwendige deelen beftaan in de huid en eenige
fpieren: deszelfs opperfte deel is driehoekige en beftaat uit
twee beenderen, die van boven te zamen vaft zyn vereenigt:
haar onderfte deel is van. vier kraakbeenderen gemaakt, waar
van de twee eerfte aan, de onderfte zyde van de gemelde
beenderen vaft zyn;. ook zynze aan derzelver bovenfte deel
te zamen vaftgehegt : zy zyn van boven redelyk dik en
treedt, maar van onderen na den tip van den Neus wordenze
dunder: de andere twee. kraakbeenen zyn op het ond.rfte
van de, twee eerfte kraakbeenderen geplaaft, en worden aan
dezelve door een vlies gehegt.: deze zyn de AïaNarium,
Neusvleugels..
V. Welke uitwendige deelen zyn 'er nieer ontrent den Neus
aantemerken ?
A- De Dorjüm, de Spina> de Orbimlus., en.de Nares*
V. Welk zyn deze deelen ?
A- De Dor/urn, Rug , is de verheven lengte van den
Neus; deSpina is de Icherpte op. den rug van den Neus; de
Orbiculus is het ronde einde van den Neus, endeA ;
tfm zyn
de twee neusgaten, dewelke in bejaarde zomtyts met Vibris-
J*>

den Nem en den Reuk.
tsSSS^}
r B
1 oet geen de Neusgaaten
^ '
vooren van een fcheidt, wordt Columna, Zuyl genaamt-
*l mm
a a n ,
r°y enft
5 rüf m(
einfvS iTjfi
a m d e
^ & busgaten aanmerken?
b
d e N e u s rf ë^ten het hovende
S d f 1
? ^ ^ ^
d G h 0 l J i e i d
'^
a a n
zyde in
been ? h!'7 V h £ t 66136 g e d e d t e
^ § a a t n a
been en het ander na de keel en achter het verhemelte
W
ein-
k k
• tg'^* ^ f **> W
* d 0 ö r d e
N-,gaten k 0 r l
nen ademen. Onder, m deze holligheid worden twee ren
F Welk .zyn de inwendige deelen van denNeus}
i n w e n c
vveif^wv'ir^r^ % e
doelen van den Neus, dëbovenrr
y
^ WQTk
' m n va
p » dcn >reuk aanmerken, en in het
bovenfte deel van de holligheden der Neusgaten zvn rreoL ?
worden gemaakt uit liet zeefbeen en d^SÖ'
en van het fponsbeen en deszelfs Lamin

k | Fan den Neus en den Reuk.
verfpreidt: deze klieren kleinzen een vocht af, om het vlies
te bevochtigen , en om den reuk van welriekende dingen te
behouden, en des te beter indrukken in de reukzenuwen,
welke door het zelve verfpreidtzyn, te maken, en aan de hers.
fenen meede te deelen.
F. Zyn 'er ook buizen en groeven, welke eenige gemeen
fchap met de beenderen van den Neus hebben, en in den Neüs
eenige ontlajling maken, te vinden ?
A. Ja, daar zyn verfcheide groeven, die tulTchen de plaaien
van het fponsbeen eindigen, als daar zyn de Traanleiders,
de voorhoofds groeven, de holligheden van het zeefbeen, de
groef in het wiggebeen, en. meer andere.
V. Wat gebruik hebben deze holligheden en groeven ?
A. Deze groeven en buizen brengen de vochten , in hare
holligheden afgekleinft, inde Neusgaten, om derzelver vliezen
te bevochtigen.
F Welke vaten worden aan den Neus toegeëigent ?
A. Aan den Neus worden aders en flagaders toegeëigent:
de flagaders zyn takken van de kropflagaderen, deze worden
met de reukzenuw van binnen door den Neus verfpreidt^
daarenboven worden aan den Neus van buiten fpranken van
de uitwendige krop en- flaap-flagaderen, en aderen; als ook
van den tweeden tak van het vyfde paar zenuwen mede gedeelt.
F. Welk is het gebruik van den Neus.
A. De Neus dient niet alleen als een werktuig van den reuk:
maar zy is ook gefchikt voor de ipraak, en de ademhaling-;
als mede om het fnot aftefcheiden.
LX IX;

Fan de Ooren en het Gehoor,
- - • ''' *y>
LXIX. HOOFDDEEL,
Vm de Ooren en het Gehoor.
r
j \A7 E/
J; z n d e
J
^ Y ¥
werktuigen van het Gehoor}
De werktuigen van het Gehoor zyn de Ooren»
algeTe^' " ^ M
" i
mik zyn de uitwendige deelen van het Oor >
* P ? et
, U l t
? J y
*f 9"
i s a a n h e t
fteenbeen gehegt door
eenen fterken band die van de achterzyde .an de
of het pinwyze uitfteekzel komt :, deszelfs uitwendt%
Auneula, genaamt, beftaat uit kraakbeen,, en is met de ^
meene bekleedzelen overtrokken ; deszelfs' 2 o f f i
Vleugel is het opperfte halfronde deel, waar in zyn,unte"
merken de Helix, en &Antbetix. r de Trams en de ^
tragus,. de Concba, en de Lohus.
&
'
" V
: ^ e/k
J s
/ e
. ll
f*°f^o\ns, Rand Van bet Oor?
h/öo?. "
U l t e r l k e v e r l i e v
y en rand,, of omtrek van.
# Wélk is de Anthelix Tegenrand?-
A> Dc Anthelix is de binnenfte verheven rand É binnen
dezen en den bmtenften rand is een langwerpige fLf 2
6 h 6 9
pba., Bootje genaamt; ^
F. Welt is-de Hircus,, Rok van bet Oor>
A Het is die plaats van het Oor, alwaar eemeenlvk ; n
Mannen eenige hairen groejen, gemeenlyk in de,
^ Welk is de Antitragus van het Oor?
A De Antitragus oï.Antihircus, Tegenbok is het
toende deel het weljL aan het oorlapje faft i s
5
* "**
#W w

#$3 'Wan de Ooren en het 'Gehoor.
A. De Concha, Schulp, is de holligheid voor den gehoorgang.
F. Wat is de Lobus of het Oorlapje?
A. Het Oorlapje is het neerhangende weeke deel van het
Oor.
V. Alzoo wyvan J
de fpieren van het Vor heVben gefproken,
zoo zullen wy voortgaan, om de inwendige deelen van
.het Oor te onderzoeken: zeg eens, welke deelen zyn het, we
•ke het inwendige Oor uitmaken?
A. De uitwendige deelen van 'het Oor weggenomen zynde
, vertoonen zich de Meatus Auditorius , Gehoorgang ,
het Alvearium , Beenekasje , het Membrana Tympani,
Trommelvlies , de Tympanum, Trommel , het Feneflra
Ovalis 6? Rotunda, "Eyronde en ronde Verifter, de Tuba
Eujlachiana, Trompet van EuFtachius, liet Labyrintbus.,
Doolhof , het Fejlibulum, Portaal, het Cochlea, Slekkenhuis,
de tres Canales Semi Circulares, drie Halfronde Bui-
.zen, en .de Aquceduüus Fallopii, Waterbuis van Fallopius.
F. Alzoo het werk van het uiterlyke Oor is de klanken,
ah door een trechter., te'vergaderen, en door de hollen en
kels na den gehoor vf oorweg te zenden; welk is degang
weg-van bet Oor )
A. De Meatus Auditorius, Oorgang, is een kromme Buis

Van de Ooren en het Gehoor.
raaar deszelfs eind in het flaapbeen is beenig: de geheele holligheid
van den oorgang is met een vlies bekleedt; dit vlies is
achter by den trommel dunder, als voor by de fchulp: het
fchynt een vervolg te zyn van het vlies, het welk de fchulp
bekleedt: in den oorgang zyn geele klieren, die het oorfmeer
afkleinzen, ook vindt men 'er zomtyts veele kleine hairtjes in:
door dit geel, bitter, en gumachtig oorfmeer, en de hairtjes
worden niet alleen de infeófen belet aan het trommelvlies te komen
, maar de fcherpe wind , en het fchelgeluid wordt daar
door ook belet eenigquaad aan het trommelvlies toe te brengen.
V. Wat is het Alvearium, Beenigkasje?
A. Het is die plaats, waar in het oorfmeer gemeenelyk
wordt gevonden.
V. Welk is het Membrana Tympani, Trommelvlies)
A. Het binnenfte eind van den Oorgang is vaft aan een
dun doorfchynend vlies; het is van een eyronde figuur en
als het vel van een trommel uitgeftrekt; het maakt een ftompen
en een fcherpen hoek: een ftompen met het bovenfte en
achterfte deel van den oorgangen een fcherpen met het onderfte
en voorfte van den zei ven gang: dit vlies is het Trommelvlies,
en is in een beenige kring van het flaapbeen geplaaft. De fteel
van de Malleolus, Hamer, is aan dit vlies gehegt, en trekt
liet zelve iets inwaarts, dog aan de zyde van den Oorgang
maakt de zelve fteel dit vlies een weinig hol, 't welk natuurlyk
moet volgen. Een tak van een zenuw van het vyfde paar,
Chorda Tympani, Trommelkoort genaamt, loopt langs zyn
binnenfte: de bovenfte rand van dit vlies is niet geheel aan
het flaapbeen vaftgehegt, want daar ontbreekt ontrent eene
halve linie om een volkomen cirkel te maken, en deze kleine
opening geeft doortogt voor de lucht van den mond na
het uiterlvke Oor,
Kk v

Z& Fan de Ooren en het Gehoon-
F Welk is de Tympanum, Trommel?
A. Achter het 1 rommelvlies is eene redelyk breede holligheid,
Tympanum, Trommel genaamt: deze holligheid is.
omtrent drie of vier linien wyd en diep, maar eene linie minder
hoog ; zy is met een dim vlies, waarin veel aders en
flagaders zyn verfpreidt,., bekleedt , en befluit in zich de
vier gehoorbeentjes, namentlyk den hamer , het aambeeld,.
de ftegelreep, en het ronde beentje, en derzelver fpieren,
waar van wy in de verhandeling, der beenderen en van de
fpieren hebben gelproken.
F. Worden Yr in den Trommel, behalven de gemelde beentje
s, Foramina, Gaatjes of groefjes gevonden ?
A. Ja, als de mond van de groef in het Mamwyze uitftek,
zynde in deszelfs begin zeer eng en beenig ,. in het
midden kraakbeenig, en in 't eind by de Lel vliezig en breed:
daarenboven vindt men in het binnenfte uitftek van hes.
fteenbeen twee gaten, waar van het eene het eyronde venfter
en het andere het ronde venfter maakt.
F. W°Ak is het eyronde en het ronde venfter ?
A. De Feneftra Ovalis, of het eyronde venfter, is een
eyronde groef, waarin de ftegelreep ruft, deze gaat na het <
portaal des doolhofs; en de Feneftra Rotunda is een ronde
groef, met een vliesje overtogen, en komt in het Hekkenhuis
uit.
F. Welk is de Tuba Euftachiana, Trompet van Eu/la-chius
ï
A. Het is een pyp ten deele beenig, en ten deele kraakbeenig,
zy heeft een opening in den'mond achter de amandelen
by het verhemelte, en heeft gemeenfchap met het Oor,
F. Welk, zyn het Doolhof, het Fortaal, bet Slekkenhuis,
en de drie halfronde buizen.

Van de Ooren en het Gehoor. 2 co
A. Het Labyrinthus, Doolhof, is zamengeftelt uit de tres
•Canales Semicirculares, drie Halfronde buizen, zy zyn
ruim eene halve linie wyd, in het fteenbeen uitgeholt, en
eindigen in het portaal: de bovenfte pyp is meeft al vyf of.
zes linien lang, en hegt een van zyn einden aan een van de
einden van de onderfte buis, die omtrent zeven linien lang
is, en deze twee buizen eindigen met een pyp : maar de
middenfte buis, die ontrent vier of vyf linien lang is, eindigt
aan weerzyden in het Vejlibulum, Portaal: dit portaal
is eene holligheid in het fteenbeen achter het eyronde venfter,
het is anderhalve linie hoog, en twee linien breed en lang; in
het zelve eindigen de halfronde buizen van het doolhof, de
gehoorzenuw door vyf kleine gaatjes, en de bovenfte draay
van het ilekkenhuis; betreffende het Cochlea of Slekkenhuis
zelfs, het is eene holligheid, hebbende de figuur van een Ilekkenhuis
; deszelfs goot, die in eene ronde linie omdraait,
verdeelt zich door een krullyn in een bovenfte en een onderfte
deel; het deel naaft aan den^tó, Spil , is beenig,
maar zeer bros, en dat naaft aan de buitenfchelp leidt, is
vliezig , en fchynt alleen uit de gehoorzenuw gemaakt te
zyn, de buitenfte buis eindigt in den trommel, en de onderfte
in het portaal.
V. Welke vaten zyn aan het inwendige Oor eigen ?
& De vaten., aan het inwendige Oor eigen, zyn aders,
flagaders en de gehoorzenuw : de aders en flagaders komen
van de inwendige flaap en kropflagaderen, en zyn overal
door de inwendige deelen van het Oor veripreidt, en geven
eenige weinige en geringe fpranken aan de buitenfte
deelen van het Oor. De gehoorzenuw komt in door liet
gat in het binnenfte uitftek van het fteenbeen, zy is uit twee
bondels te zamengeftelt, waarvan de een hard, en de
Klc z an-

200 Van de Oeren en het Gehoor.
ander zacht is: van den zachten bondel gaan vyf takken in.
het portaal, en maken een fyn en dun vlies, het welk fcheuten'uitzendt',
die door de halfronde buizen gaan. De rell
van den zachten bondel gaat in het flekkenhuisophet middenpunt
van deszelfs Bafis, en draait met de krullyn om, waar
uit het vliesachtige deel van het flekkenbuis zeer waarfchyne-
]yk is te zamengeftelt. De harde bondel of deel van de gehoorzenuw
gaat langs zyn eigen weg, en wordt door de
uitwendige deelen van het Oor verfpreidt..
V. Welk is het gebruik der Ooren ?
A. Het uitwendig Oor ontfangt het geluit: de trommel
brengt het geluit aan de innerlyke deelen, en voor al aan de
zenuwen over, waardoor ze overeenkomftig het geluit bewogen
worden, en het Doolhof kaaft het geluit over en weder,
waardoor het geluit vermeerdert wordt, en de gehoor*
zenuw te fterker aandoet.
V. Wat is het Gehoor?
A. Het zyn klanken door eene zekere op, neer en voort>
gaande beweging van de uitterlyke lucht,, die van buiten
door het Oor verzamelt, door den oorgang gaan, en op het
trommelvlies kloppen, waar door de vier gehoorbeentjes in
den trommel worden bewogen. Deze beentjes bewegen ds
inwendige lucht, die in den trommel en het portaal is, op de.
zelve vvyze,. als de uiterlyke lucht bewogen,is; de inwendige
lucht dus even als de uitwendige bewogen zynde maakt
m het doolhof en in.het flekkenhuisjc zulke indrukken op do
gehoorzenuw, die na de verfcheide buigingen van de lucht
verfcheide klanken aan de gehoorzenuw mededeelen. De gehoorzenuw
deze indrukken ontfangen hebbende deelt dezelve
terftont; aan de ziel mede.
V. Wat is de Echo ?
A

Vau den Mond, de Tong en den Smaak. 261
A. De Echo is eene wederom kaatzing van het geluit in
de Ooren: het gefchiedt op deze wvze.^de plaftsf wel e
de klanken of het geluit te rug kaart, moet zoo ver van ons
afgelegen en zoodanig gefchikt zyn, dat als het eerfte geluit
ophoudt, een tweede geluit door de lucht van het eerfte
geluit door te rugkaatzing geformeert wordt: door dit te
rugkaatzend gehiit wordt de inwendige lucht in den trommel,
en het flekkenhuis door de vier beentjes van het gehoor
wederom bewogen, en een tweede geluit van het eerfte aan
de gehoorzenuw medegedeelt, het welk de Echo is- dus
het ook met een veelvuldige^ 0f weeromklank gelegen
wanneer verfcheide plaatzen van ongelyken ftand of afeele'
gentheid het geluit na malkander te rug kaatzen
LXX. H O O F D D E E L
Van den-Mond,, de Tong en dm-Smaak.
V. \ Lvoorens wy het werktuig van den Smaak onder-
. ~? ekm
> z u l l m
y eens zien, wat dat de Mond
%> Wa rm
f
h
f wktuig van den Smaak, namentlyk de
Tong, is opgejlooten. Wat is de Mond ?
A De Mond beftaat uit verfcheide deelen, als daar zvn
de Lippen het Tantvleefch, het Verhemelte, 'd ief, ede
omleggende Klieren.
V. Wat zyn de Lippen ?
5 3 C f l a e
A Zy zyn gemaakt uit verfcheide fpieren, waar van wv
reets hebben gefproken : derzelver werk is den Mond Ie 017
nen en te fluiten, als mede om de ftem te formeren,
?
V. Welk is het Tantv/ees >
A. Het is een hard . vleefch rontom de tanden geplaaft-,
1 U
3 om*

::6% Tan den Mond, de Tong en den Smaak.
om dezelve in hunne kasjes vaft te houden: het is door de
vereeniging van twee vliezen te zamen geftelt, welkers eene
een voortbrengzel is van het beenvlies, en. het andere van het
binnenfte vlies , dat den Mond bekleedt.
V Wat is het Verhemelte ?
A. Het is byna van het zelfde maakzel als het Tantvleefch:
het heeft veel klieren vooral na achteren by de Lel: deze klieren
ontlaften een lymachtig vocht, het welk dient tot bevochtiging
van den Mond en van de Keel, als mede tot deszelfs
gladmaking.
V. Welk is de Lel}
A. De Lel is een zagt langwerpig kegelachtig ftukje vleejch,
•meeft uit de verdubbeling van het binnenfte vlies van den
Mond, en eenige kliertjes gemaakt; zy heeft de gedaante als
het laafte lid van den kleinen vinger; aan de Lel worden verfcheide
fpieren toegeëigent; wy hebbenze alleenlyk in de befchryving
van de fpieren tot twee paar bepaalt: zy hangt aan
twéé vliezige bandjes boven het ftrottenhoofd tulTchen de
Amandelen in het midden : zy is alleen in menfehen te
vinden.
•V. Worden'er ook Klieren inden Mond gevonden ?
A. De Klieren, welke in den Mond worden gevonden.,
zyn zeer veel, als daar zyn oneler anderen de Parotides,
de Maxillares, de Sublinguales, en de TonfilU.
V. Dewyl wy van deze Klieren in de verhandeling der
Klieren hebben gejproken, zullen wy tot de Tong het werktuig
van den Smaak, en van de Spraak overgaan: wat is
xïe Tong ?
A. De Tong is een groot beweeglyk fpierachtig lichaam,
in den Mond onder het Verhemelte geplaaft: zy is langwerpig
van voren en fmal, maar van achteren is zy breeder:
r &
het

Van den Mond, de Tong en den Smaak 2

2 fa. Van den Mond, de Tong en den Smaak.
V. Wordt de Tong ook met vliezen bekleedt ?
yj. ja; de vliezen, waarmede de Tong wordt bekleedt,
zyn twee: het buitenfte vlies heeft aan zyne bovenzyde, voornamentlyk
voor aan de Tong , veele Fapilla Pyramidales,
Pyramidale Tepeltjes, welke in de beeften zeer zichtbaar zyn,
zy ftaan niet recht over eind, maar neigen zich na den wortel
van de Tong: yder tepeltje heeft een worteltje, het welk
een klein bolletje tuffchen de twee vliezen maakt: men meent,
dit deze tepeltjes de Fapilla Nervofa, Zenu wtepeltjes, bewaren,
opdat ze niet (om datze van een zachter maakzel zyn)
door de hardigheid van de fpys zouden beledigt worden: achter
na den wortel van de Tong zyn in dit vlies verfcheide
kliertjes geplaaft. Onder .dit vlies legt eene dunne lymige
ftof, als de Tong gekookt is, wordt dezelve hard, en maakt
door de menigvuldige gaatjes, door de worteltjes van de Pyramidale
kliertjes gemaakt, de figuur van een teems. Het
binnenfte vlies is zachten dun, in het zelve zyn verfcheide
Zenuwtepeltjes geplaaft.
V. Welk zyn deze Zenuwtepeltjes \
A. De Fapilla Merwfie, Zenuwtepeltjes van de Tong,
of van het binnenfte Tongvlies , zyn de uiteindens van de
Tongszenuwen. Zy gelyken kleine flakhoorntjes, want haare
einden zyn rond, en grooter als haar lichaam; zy leggen
na voren aan de zyden van de Tong, en het eind van yder
Tepeltje doorboort het buitenfte vlies van de Tong: als liet
buitenfte vlies opgeligt wordt-, verlaten zy deze gaten, en
blyven in het binnenfte vlies. Deze Zenuwtepeltjes zyn het
werktuig van den Smaak. Daar zyn 'er, die by de twee gemelde
vliezen een derde voegen, het welk tttffchen het bultende
en het binnenfte vlies is geplaaft, en dit vlies wordt
genaamt het Membrana Reticularis Malpighn, hetNetwyze
Vlies van Malpighius.

Van den Mond, de Tong en den Smaak. zdf
V. Welk zyn de Vaten van de Tong'*
A. De Vaten van de Tong zyn aders, flagaders, en
zenuwen; de aders zyn de Vena Ranulares, Idkvorfch
Aders ., en takken van de Jugulares, Kropaderen: de flagaders
komen van de Carotides, Slaapflagaderen, en de zenuwen
van het vyfde en van het negende paar.
V Waar toe dient de Tong ?
A De Tong dient tot den fmaak, tot de fpraak, tot het
mtfpuwen, en tot 'c kaauwen en zwelgen der fpyzen.
/. Op wat manier wordt de fpys doorgezwolgen?
D e
A ^' , f v s
P ^ de vochten, welke uit verfcheide klieren in
fvn^°
n d
7 0
'
d e n
^inft, vermengt en fyn gemaalen
zynde wordt door de werking van de fpieren van de lippen
en wangen na de Tong gedreven, dan wordt de Tong
door de Kintong- en de Kintongsbeenfpier eerft uitgeftoken,
en vervolgens .door de Priemstong- en de Baktandens tong-
Pier na boven en na achteren getrokken, waar toe de hoomt
tong- en de grondstong fpier het hunne ook toebrengen: door
de werking van deze fpieren wordt de fpys achter na het Verhemelte
gedreven, en daar zynde wordt zy door de verdere
beweging, en het bykomende flymige vocht na de keel eevoert,
en glydt gemakkelyk na het flokdarms hoofd: wanneer
door de.priem flokdarms hoofd/pier het flokdarms hoofd
na den wortel der Tong is opgeligt,.en door de hoofds flokdarmsfpier
is verwydert, als dan wordt de fpys in het flokdarmshoofd
ontfangen, en door de flokdarmfpier in den fïok-
r rm
' f n v e f V e l g e D S m d e m a a
D
S voortgeflooten. Als de
fyysmdzPbarynx, Slokdarmshoofd, ontfangen wordt, moet
zy in den JEJophagus, Slokdarm, gaan, alzoo voor dezelve
geen andere weg open is, en het te rug keeren na denMond
haar is belet, want de Tong is door de Kaakstongsbeenfpier
* op-

iê$ Fum-$m Mals m bet Qtoktoè én SMddrmsboofd.
opgeligt , en na achteren getrokken: ook. kan zy in de Lar^iv,^
Strottenhoofd niet ingaan, want! die is door het nederdrukken
v-ao het Mpighttis, Stroftenklapje gefloten: desgel
yks kan zy na de openingen van den Neus niet opklimmen
, want de Lei wordt van de aandringende Spys door de
inwendige vleugelwyze Lelfpier achterwaarts getrokken, waardoor
de openingen van den Neus worden toegeftopt.
LXXI. H O O F D D E E L.
i Van den Hals, en het Strottenhoofd en het
Slokdarmshoofd.
F. \]&7 T hebben reets van de fpieren der Wervelbeen-
V V deren , en de voornaamfle vaten van den
Hals gehandelt; welke deelen %yn Vr nog, die aangaand
den Hals in aanmerking komen ?
A. Dewyl niet alleen van de gemelde uitwendige deelen
van den Hals, maar ook van het tongbeen en deszelfs fpieren
, als mede van de Amandelen is gefproken , zoo komen
voornamentlyk het Strottenhoofd en de Luchtpyp, als mede
het Slokdarmshoofd en de Slokdarm, waar van de gemelde
hoofden geheel, en de Luchtpyp en de Slokdarm gedeeltelyk
in dert Hals zyn geplaaft, in aanmerking.
F. Welk is het Strottenhoofd?
A. Het Strottenhoofd is het bovenfte eind van de Trachea,
Luchtpyp, en wordt Larynx genaamt: het is onder den
wortel van de tong voor het Slokdarmshoofd geplaaft, en beftaat
uit vyf kraakbeenderen.
F. Hoe worden deze Kraakbeenderen genaamt ?
A: Zy worden fchildwyze, ringwyze, fpleetwyze, en
Strot-

Fm den Hals m ka Strotten* en Slokdarmshoofd. zó?
Strottenhoofd klapjes Kraakbeenderen genaamt.
F. Welk is het Cartilago 1 hyroides, ^Scuuformis, Schildwyze
Kraakbeen ?
A. Het is liet eerfte Kraakbeen van het Strottenhoofd,
hebbende de gedaante van een fchild: het is dun, van buiten
verheven, en van binnen hol, deszelfs vier hoeken hebben
yder een klein voortbrengzel; de twee bovenfte, die de langfte
zyn, worden aan de hoornen van het tongbeen, en de
twee onderfte aan het ringwyze Kraakbeen gehegt. Dit
Kraakbeen wordt ook Pomwn Adami, Adams Appel ge­
r 6
naamt.
F. Welk is het Cartilago Cricoides, ^Annularis, Ringwyze
Kraakbeen?
A. Het is het tweede Kraakbeen van het Strottenhoofd \
om deszelfs figuur zoo genaamt; het is achter redelyk dik en
breed, en gelyk \ zeer wel na den fteen van een ring, maar
na voren wordt het enger, het is geplaaft onder de andere
Kraakbeenen , welke op dit Kraakbeen, als op hun Bafis
fteunen , en worden door het zelve aan de Luchtpyp gehegt.
ö
F. Welk zyn de Cartilagines Arytenoides, of Guttales,
Spleetmakende Kraakbeenderen?
A. Het zyn twee Kraakbeenen, welke het derde en het
vierde Kraakbeen van het Strottenhoofd uitmaken : zy reiken
van het midden van de hollezyde van het fchildwyze Kraakbeen
tot aan het bovenfte en achterfte deel van het ringwyze,
en maken die fpleet, welke de mond van het Strottenhoofd
is, en Glottis, btrottenhoofds fpleet wordt genaamt:
tuffchen deze Kraakbeenen en het fchildwyze kraakbeen zyn
aan yder zyde twee kleine holligheden door de fpieren en
vliezen , welke haar te zamenhegten , gemaakt: als onder
LI 2 het

26$ Van den Hals en het Strotten- en Slokdarmshoofd.
heteeten, drinken, fpreken, of lacchen iets in dezelve komt,,
ontftaat' ,
er terftont eene geweldige hoeft-en eene feherpeprikkeling.
V. Welk is het laafte• KraakbcenEpïgïottis, Strottenhoofds
klapje genaamt ?
A. Het is een zachter Kraakbeen als dè andere Kraakbeenderen
, hebbende de figuur van een klein tongske, en is aan
het bovenfte middenfte deel door zyn Bafis aan het bovenfte
middenfte deel van de holle zyde van het. fchildwyze Kraakbeen
vaftgehegt.-
V. Hebben deze Kraakbeenderen eenige beweging)'
Ai Ja, zy worden bewogen door zeven paar ipieren, als de
borftfchildwyze , de tongbeenslchildwyze, de ringfchildwy>
ze-,, de ringfpleetmakende achterfte, de ringfpleetmakende
zydelingfche, de fpleetmakende, en de ichildfpleetmakende
fpieren, waar van wy in de verhandeling der Ipieren hebben
geiproken.
V. Worden''er ook aan het Strottenhoofd .vutten toegeëigent?.
A. Ja, als daar zyn aders, flagaders en zenuwen : aders
heeft het Strottenhoofd van de Jugulares , Strotaderen;
flagaders van de Carotides, Kropflagaderen en zenuwen
van-de te rugloopende zenuwen.
V. Welk-zyn de Klieren, die in het Strottenhoofd worden
gevonden \ •
A< De voornaamfte zyn , welke aan de zyden van het
ringwyze kraakbeen, en. aan den eerften ring van de Luchtpyp
worden gevonden: deze Klieren, zyn twee., hebbende de ge^
daante van een peer of ey; zy liebben aders en flagaders, en
zenuwen, als het Strottenhoofd, en worden Giandula. Thy*
roidea, Schiidpeerswyze Klieren genaamt?
K.

Pan den Hals en het Strotten- en Slokdarmshoofd. % 6 9
P. Alzoo de Luchtpyp aan het Strottenhoofd is vaftvchevU
mtn het middenfte en voorfte deel van den Hals voor den
Slokdarm is geplaaft , maar van daar tot in de Longen nederdaalt,
zoo zullen wy van de zelve Jpreken, als Wvan de
Long zullen handelen; alleenlyk moeten wy alhier aanmerken,
dat de Luchtpyp wordt verdeelt in een uitwendig en een inwendig
deel: welk is het uitwendige deel van de Luchtpyp ?
A Het is dat gedeelte van de Luchtpyp, het weikin den
m d e b o r C t n e e r d a a k
r) 5 ?/ > wordt gevonden.
Lucht^P ?
1 5 W £ r k
^ ^ Stmtenh00
d e n
f
A. Derzelver werk is de item voort te brengen, en door
de opening van de fpleeten van het Strottenhoofd de lucht in
ae Long te perffen.
K Indien de fpieren van het Strottenhoofd door eene ont-
Jteehng worden aangedaan, is zoo eene ontjleking gevaar-
néZ&i fn indien dóór de zwelling van de fpieren de
Glottis, Spleet van het Strottenhoofd, wordt toegedrukt, is
dezelve doodelyk : in zoo een geval is de Bronchotomia,
J-ucJitpyps- opening, het eenigfte hulpmiddel.
r.nevyl de Bwnchotomh, Luchtpyps opening, niet Pan
ffifden zonder dat 'er een opening wordt gtmaakt voor
in den hals tujfchen de half kraakbeenige ringen van de
Lucotpyp , zyn dan de wonden van de Luchtpyp niet ?e~
i J r
vaarlykl &
n
A. Het is een groot onderfcheid, of men van voren taskhen
de ringen van het buitenfte deel van de Luchtpyp door
ZehJiï g
. C 7 ê
'
e e D C
° p e n i n g m a a k t
> o f
dat iemant de
geiieele Luchtpyp met geweld wordt afgefneden, of dooreen
zeer groote wonde, die na achteren tot in den flokdarm toe
LI 3: ftreki;
*

270 Van den Hals en het Strotten- en Slokdarmshoofd.
ftrekt, wordt gekweft. "Want de groote wonden van de Luchtpyp,
zelfs van dat gedeelte, het welk in den hals is geplaaft,,
en daar men by kan komen, moet men onder de volkomen
doodelyke wonden ftellen, indien niet alleen het kraakbeenige
, maar ook het achterfte na den ftokdarm grootelyks is gekweft.
V. Maar indien het Kraakbeenig gedeelte van de Luchtpyp
alleen een groote wonde wordt toegebragt, zoo dat ''er
eene aanmerkelyke Jcheiding van de Kraakbeenderen is: hoe
moet men zoo een wonde aanmerken)
A. De voorbeelden zyn te veel en te meenigvuldig, dat
zulke wonden zyn genezen, dan dat men dezelve onder de
volkomen doodelyke zou ftellen: wel is waar, dat door de
geftadige beweging der Kraakbeenderen de genezing zeer
moejelyk gefchiedt, en'er niet zelden eene heesheid na de genezing
overblyft.
V. Maar indien de wonden van de Kraakbeenen van de
Luchtpyp in deszelfs voorjle gedeelte, dat is in den hals geplaaft
, niet volkomen doodelyk zyn ; is het dus ook met de
Kraakbeenderen van het Strottenhoofd en van de Kraakbeenderen
van de Luchtpyp, welke in de Borfl zyn geplaaft, gelegen
?
A. Ganfchelyk niet; want indien de Kraakbeenderen van
het Strottenhoofd, en voor al de ipleetmakende door eene
geweldige corzaak zoodanig worden gekweft, of verzet, dat
het Glottis, Strottenhoofds klepje of fpleetje wordt gefloten,
als dan fchiet de Konft te kort, om het zelve wederom te
openen, en dus wordt de in en uitademing geheel belet, en
daarom zyn zulke wonden volkomen doodelyk; wat nu de
wonden van het Kraakbeen van de Luchtpyp, in deszelfs inwendige
of binnenfte deel, dat is in de Borft, aanbelangt,
de^

Tan den Hals en bet Strotten- en Slokdarmshoofd.
déze konnen in het geheel door geen Konft nog Middelen
geholpen worden, en daarom zyn niet alleen deszelfs groote
, maar ook zulke, welke maar eenigzints van aanzien
zyn, onder de volkomen doodelyke wonden te rekenen.
• V. Welk is bet andere deel, dat in den Hals is opge/loten,
en onze opmerking waardig is ?
• A. Het Slokdarmshoofd, en een gedeelte van den Slokdarm.
V. Wat is bet Slokdarmshoofd?
A. De Fharynx , zynde het bovenfte gedeelte van den
Slokdarm. Dit deel heeft de gedaante van een trechter, en
heeft twee paar fpieren met den Slokdarm gemeen, waarvan
reets in de befchryving der fpieren van den Slokdarm is gefproken;
aan het Slokdarmshoofd is de Slokdarm vaft, deze
is een vliesachtige pyp, die zich van de Fauces, Keel of
ftrot tot de maag uitftrekt: door het Slokdarmshoofd en den
Slokdarm wordt de fpys en drank, als-door een trechter, in
de maag gebragt. De Slokdarm met deszelfs hoofd is achter
de Luchtpyp volgens de lengte der wervelbeenderen van den
hals en van den rug geplaaft, maar in de borft is zy om de
groote flagader een weinig gebogen: zy doorboort het middenrift,
en eindigt aan den linker mond van de maag.
V. Uit hoeveel rokken beftaat de Slokdarm ?
A. De Slokdarm, maag, en darmen maken eene enkelde
lange pyp uit, dog dezelve is na haar onderfcheiden gebruik
over al met even wyd. Deze pyp, welke zich van het Keelgat
tot aan den Aars uitftrekt, beftaat uit vier rokken, namentlyk
uit een Tunica Membranofa, Mufculofa, Nervofa,.
en Villofa, Vlies-, Spier-, Zenuw- en Wolachtige Rok.
V. Worden aan den Slokdarm, en deszelfs Hoofd ook naten
en klieren toegeëigent.
A^ •

272 Van den Hals eh het Strotten- en Slokdarmshoofd.
A. Ja, want de Slokdarm heeft aan deszelfs boveneinde
een Iprank van de Aorta, groote Slagader, en zendt een
fprank aan de ongepaarde ader: aan zyn beneden eind ontfangt
hy een fprank van de Coeliaca, Maagsflagader, en
zendt van daar een ader aan de Coronaria, Kroonader vaH
de maag: de zenuwen, welke in den Slokdarm worden gevonden
, komen van het achtfte paar. Wat de klieren betreft,
de voornaamfte, welke in den Slokdarm worden gevonden
, zyn twee water- of Waasachtige klieren, hebbende
de gedaante van twee groote witte boonen, die te zamen zyn
gebonden: zy zyn aan de rug zyde van den Slokdarm ontrent
het vyfde wervelbeen van den rug geplaaft: deze klieren
ontfangen aders en flagaders van de maagskroon vaten
, zy hebben ook watervaten , welke zich in den Chylvoerder
ontlaften. Deze klieren zwellen zomtyts tot eene
ongemeene grootte, zoo datze de nederdaling van de fpys
tot in.de maag verhinderen, waar door de Lyders van honger
of gebrek van voedzel moeten fterven.
V. Dewyl het leven niet, kan volduuren, ten zy het gedurig
door fpys en drank wordt onderhouden, en geen fpys in de
maag kan komen, als door den Slokdarm, hoe moet men derhalven
de wonden van den Slokdarm aanmerken ?
A. Men moet den Slokdarm, even als de Luchtpyp, in
twee deelen verdeelen, namentlyk in een uit- en in een inwendig
deel, en dan verftaan wy door het uitwendige deel,
dat gedeelte., het welk in den hals tulfchen het keelgat en de
fleutelbeenen is geplaaft: wat de wonden van het uitwendige
deel van den Slokdarm aanbelangt, indien dezelve niet zeer
.groot zyn, konnen zy genezen worden, want fchoon deszelfs
werking eenigzints beledigt is, men kan echter zonder
gevaar van het leven , als de toevallen weinig zyn., het
eeni-

Van de Borften.
eenige dagen uitharden: maar indien de wonden van het uitwendig
deel van den Slokdarm zoo groot zyn , dat daar
door deszelfs werking geheel wordt weggenomen, het welk
gefchiedt , als hy geheel of byna geheel wordt afgeltoken,
als dan moet men deze wonden, fchoon van deszelfs uitwendige
deel, volkomen doodelyk verklaren. Wat nu de svonden
van deszelfs inwendig deel, te weten, dat zich in de
borft verbergt, aangaat, dewyl dezelve geen geneesmiddelen
nog handgreep toelaten, en niet (ofze moeten zeer gering
zyn) door de natuur zelfs konnen genezen, zoo kan
men dezelve niet anders, vooral, zooze van eenig aanzien
en dwars zyn , als onder de volkomen doodelyke wonden
ftellen.
LXXII. H O O F D D E E L .
Van de Borften.
V. \^\T^ hebben in de verhandeling der Beenderen,
V V Spieren en Vaten, aangaande de Beenderen,
Spieren, en Vaten, welke tot de uitwendige deelen van de
Borft behoren, gefproken, nu zullen wy tot de Borft zelfs
inzien, en de deelen, die in dezelve zyn opgeftoten, van naby
be/chouwen; dog alvorens wy dit edel Kabinet ontfluiten,
willen wy twee deelen voor op de Borft, aan beide zyden een, ,
geplaaft, onderzoeken: welke zyn deze deelen}
A. De Borften, zynde twee ronde verheven klierachtige
deelen op de Ipieren van de Borft, Mufculi Peclorales genaamt
, geplaaft; zy zyn met de algemeene bekleedzelen bekleedt
: in de Mannen zynze van geen belang , maar in
Vrouwen dienenze niet alleen tot cieraad, maar ook tot be-
M m reiding

274
Van de Borften.
reiding van een wit voedend zap, Lac, Melk genaamt-
V. Waar uit zyn de Borften te zamengeftelt ?
A. De zelfftandigheid van de Borften beftaat uit zeer veele
eyronde klieren, die in veel vet leggen; derzelver uitbrengende
buizen worden, als ze den tepel naderen, te zamen
vereenigt, dog zoo, datze zes of agt kleine buisjes, Tuhulv
Latliferi, Melkbuisjesgenaamt, formeren: aan de melkbuisies
zyn wederom andere diverfche buisjes gevoegt, en alle deze
buisjes te zamen hebben gemeenfchap met malkander, en
eindigen alle in den tepel.
V Wat is de Tepel*.
A. De Papilla, Tepel, is de uitterlyke middenfte uitpuiling,
waar aan de Kinderen zuigen; hy is zeer gevoelig*
en heeft tot uitvloeing van de melk verfcheide gaatjes: rondom
den Tepel is een ring. De zelfftandigheid van den Tepel
is Iponsachtig, en beftaat uit twee zoorten van vezelen: deze
vezelen maken een dun netwerk, waar door de melkbuisjes
loopen, welke na hunne einden allengskens naauwer worden.
V. Welk is de ring rontom den Tepel*
A. De ring rontom den Tepel is niet anders als een krans,
waar in de Tepel als befloten wordt, hy wordt Areola,,
Tepelri'ng genaamt: in Maagden is ze van eene zachte, dog
aangename roode koleur.
. V. Worden de Borften ook aders, flagaders en zenuwen
toegeëigent 1
A. Ja, als daar zyn de takken van de onderfleutelbeens
tn tulfchenribbige aderen en flagaderen, en zenuwen van de
wervelbeens paren , en van het zesde paar van de hersfeneiio
V. Wat heeft men aangaande de Borften aantemerkm ?
Ak

Van het Ribbenvlies, Middenfchot en Middenrift. 2 7 ?
A. Datze in alle ouderdom niet even groot zyn: in dochterjes
van 14. jaar beginnenze gemeenlyk te zwellen , en ftyf te
worden, en na het vyfrigfte jaar wordenze gemeenlyk flap;
in zwangere en zuigende Vrouwen zynze groot , en in
Meisjes voor de jaren van Vryfterfcbap zynze klein; zy vericheelen
ook in grootte na de Landfchappen: Borften van eene
middelmatige groote, en behoorelyke afgelegentheid met een
dunne witte huit en een roosrooden Tepel verziert, en welker
zelfftandigheid hard, niet flap of hangende is, zyn dc
fchoonfte.
F. Wanneer men melk in de Borjlen vindt, is zulks een
zeker teken van Bevrugt te zyn ?
A. Schoon 'er gemeenlyk tegen den tydt van de verloffing
melk in de Borften wordt gevonden, en in Vrouwen na de
Bevruchting meeft al de Borften meer en meer beginnen te
zwellen, nogtans is de melk in de Borften geen ontwyfelbaar
kenmerk van Bevruchting; want men heeft niet alleen in de
Borften van jonge Dochtertjes en van oude Vrouwen, maar
zelfs van eerftgeboren Kinderen , en Mansperfoonen melk
ontdekt.
LXXIII. H O O F D D E E L .
Van het Ribbenvlies, Middenfchot, en Middenrift.
F. | ~\E Borjlen afgehandelt hebbende, komen wy in de
JL/ Borft, waar in wy vinden het Hart, met deszelfs
zak, en de Longen. Maar alzoo deze deelen gedeeltelyk
met de inwendige bekleedzelen van de Borft worden bekleedt,
zoo zullen wy eerft van de inwendige bekleedzelen van de Borft
fpreken: zeg my eens, wat is het Ribbenvlies ?
A. Het Ribbevlies 3 Rleura genaamt, is een glad, fterfc
Mm 2 • ge-

276 Fan het Ribbenvlies, Middenfchot en Middenrift.
gefpannen vlies bekleedende de geheele Borft van binnen:
het komt van de wervelbeenderen van den Rug , en klimt
van weerszyden langs de ribben op na het midden van het
borftbeen, en wordt gehegt aan het beenvlies van de ribben,
aan de binnenfte tufïchenribbige fpieren en het middenrift: na
de zyde van de ribben is het ongelyk, maar na de zyde van de
holligheid van de Borft is het zeer glad.
F. Wat moet men ontrent het Ribben-, of Borft'vlies nog
aanmerken ?
A. Dat het met zeer veele vaten is doorweven, en dat wel
met fpranken van detuiTchenribbige, mamachtige-en middenrifts
flagaderen, en met aderen van denzelven naam, welke
Zich in de ongepaarde ader, en in den opperften tronk van
de holleader ontlaften: daarenboven heeft het zeer veel fpranken
van dewervelbeens-borft- enmiddenriftszenuwen ^eindelyk
moet men aanmerken, dat het Ribbenvlies uit twee rokken
beftaat, waar van yder een zyde van de Borft bekleedt,
en een quabbe van de Long befluit, en dat in 't midden van
de Borft, door de zamenvoeging van deze rokken, het middenfchot
wordt geformeert.
F. Geef eens eene nader befchryving van het Middenfchot?
,
A. Het Middenfchot is een dubbeld vlies, door een vervolg
van liet Ribbenvlies gemaakt: het komt van het borftbeen
, en gaat door de holligheid van de Borft neerwaarts na
de~ wervelbeenderen , en fcheidt de Borft in tween: het be­
vat l
in zyn verdubbeling het hart met deszelfs zak, den flok-
darm, de holleader, en de maagzenuwen :. de vliezen van
het Mediaflinwm, Middenfchot, zyn wel zoo dun als het Rib-
• benvlies zelfs, en hebben eenig vet en eenige watervaten, die
in den Chyl voerder eindigen: daarenboven ontfangt het Middenfchot

Van het Ribbenvlies, Middenfchot en Middenrift. 277
d'enfchot aders en flagaders van de Middenrifts en Borftvaten;
ook heeft het een eigen vat: eindelyk wordt doorliet
Middenfchot de Borft in twee deelen verdeelt, 200 dat de
quabben van de Long van malkander door het Middenfchot
zyn geilheiden, waar door dat ydere quab van de Long in
eene byzondere holligheid is geplaaft.
V. Is 'er niet eene aanmerkelyke klier in het bovenjle deel
van de Rorfl onder de fleutelbeenderen geplaafl*.
A. Ja, namentlyk de Thymus, Borftklier, waar van wy
in het verhandelen van de Klieren hebben gelproken.
V. Wat is het Middenrift?
A. Het is een uitgebreidt fpierachtig gebogen deel, onderfcheidende
de holligheid van de Borft van die van den
buik. Het is gemaakt van twee fpieren, waar van in de verhandeling
van de ipieren isgefproken, en is vaft gehegt aan
het borftbeen, aan de valfche ribben, en aan de wervelbeenderen
van de Lendenen: het heeft de figuur van een rog, en
is van boven met het ribbe- en van onderen met het buikvlies
bekleedt: in het zelve zyn drie gaaten, als een aan delinkerzyde
tot doorgang van den flokdarm, en een aan de reehterzyde
, waar door de onderfte holleader loopt, en eindelyk
een tulTchen de twee hoofden van de onderfte fpier , waar
door de groote flagader, de ongepaarde ader en de borftbuis
gaat. Deszelfs vaten worden faja Phrenica, Middenrifts
Vaten genaamt, dezelve zyn flagaders, aders, zenuwen
en watervaten ; flagaders heeft het van de groote
flagader, van de onderfleutelbeens- van de tulfchenribbige-en
van de lendensflagaderenj aders van de holle-,, ongepaardeen
onderfleutelbeens aderen: de zenuwen van het Liaphragma,
Middenrift, zyn twee groote, die van de wervelbeens
zenuwen- voortkomen , en takken van het dolende en tus-
. Mn 3 fchenr

278 Van het Ribbenvlies, Middenfchot en Middenrift.
fchenribbige paar. In zyne natuurlyke gefcalte is het na de
bovenzyde van de Borft; verheven, en aan de onder zyde
van den buik hol, en uit dien hoofde, als de vezelen van de
fpieren van het Middenrift zwellen en toetrekken, moet het
van weerzyden vlak worden, en dus wordt de holligheid van
de Borft verwydt, en geeft aan de Long vryheid, om de
lucht in de inademing te ontfangen, en de maag, darmen
en andere deelen worden geperft om deChylteverdeelen, en
de vuyligheden voort te duwen en te doen ontlaften: maar
als het zyne natuurlyke geftalte wederom aanneemt, wordt
de holligheid van de Borft kleinder, en de long geperft, om
de lucht in de uitademing uit te dryven.
V. Alzoo het Diaphragma, Middenrift in de in- en uitademing,
als mede in de voortduwing van de Chyl, en de
Voortflooting en de uitwerping der vuyligheden van den bu
van zoo ten groot en nuttig gebruik is, hoe moet men derha
Ven de wonden van het Middenrift aanmerken ?
A. Men moet de wonden van het Middenrift, het zy
dezelve het pees- of het vleesachtige gedeelte doorfnyden of
kneuzen, indien dezelve groot zyn, onder de volkomen doodelyke
wonden ftellen : want de diepe plaatzing van het
Middenrift maakt eene onmogelykheid ora by de wonden
te komen en geneesmiddelen aantewenden ; daarenboven
maakt de werking en het bewegen van dit deel, indien de
wonden van eenig aanbelang zyn, de genezing onmogelykj
ja de zwaare ftuiptrekkingen, en de ruftelooze bewegingen
maken de wonden grooter , ten minften zy worden meer
opengetrokken; eindelyk of dit deel zwaar gewond ofgekneuft
is, deszelfsonophoudelyke bewegingen maken de inflammatie
of ontftekmggrooter, en het groot getal zenuwen maakt verfchrikkelyke
zenuwtrekkingen, waardoor de ademhaling wordt
verhindert, en de doodt aangebragt, V

Van het Middenfchot, Ribbenvlies en Middenrift. 270*
V. Zyn ook de wondien van het Ligamentum Sufpenforium
Hepatis, den Opfchortenden Leversband, waar mede
bet Middenrijt aan de Lever is vaftgehegt, doodelyk ?
A. Indien nog de zelfftandigheid van het Middenrift, nog
eenige voorname vaten van de Lever te gelyk met dezen band
zyn gequeft; als dan mag men deze wonden onder de volkomen
doodelyke niet Hellen.
V. Dewyl niet al/een hetDiaphragma, Middenrift, maar
OOR de tujjchenribhge Jpieren als werktuigen van de ademhaling
moeten worden aangemerkt, hoe moet men derhalven de
wonden van deze fpieren en van de Borft aanmerken*
• f /"n- 16
! 1
v o n d e n
.yV de tuflchenribbige fpieren tot
m de holligheid doorgaan, zonder de Long en het Middenfchot
door te Heken, als dan moet men zulke wonden nooit
onder de volkomen doodelyke ftellen : want zulke wonden
konnen worden genezen: maar zoo verfcheide ribben te gelyk
worden afgefheden of afgeftooken met derzelver tuffchennbbige
fpieren en bloedvaten en zenuwen, als dan zal zoo
een wonde, fchoon dat. de ademhaling alleen voor de helft
belet wordt, wat middelen men ook mag aanwenden , de
SjfT 01
| 2aken:
d e r 0 0
g ^ ongedurigheden, en de
ichrikkelyke benaauwtheden, en het uitgeftorte bloed, benevens
de geweldige pogingen om adem te fcheppen, zullen
de zamenbrenging en verbinding der wonden ondoenelyk
maken, en dus zullen zulke wonden volkomentlyk doodelyk
K Maar indien veifcheiden ribben te gelyk door een geweldige
flag, ftoot of val zyn gebroken, zonder eene uitwendige
opening van de Borft, hoe moet men Zoo een Breuk aanmerken?
A Indien 'er vier, vyf .ofzes rihben te gelyk zyn gebro­
ken r

28o Fan het Middenfchot, Ribbenvlies en Middenrift.
ken, als dan moec de verwyding en vernaauwing van de
Borft, die tot de ademhaling volftrekt noodzaaklyk is, belet
worden, en de Lydersfchielyk doen ftikken, vooral zoo het na
binnen wykende breuken zyn: en zoo de Lyders zoo fchielyk
niet fterven, zullen 'er dog doodelyke toevallen ontftaan,
die door geen konft zyn te genezen , en daarom moeten
zulke beledigingen onder de volkomen doodelyke worden
geftelt.
V. Wat moet men van wonden, die aan de eene zyde van
de Borft ingaan, het Middenfchot doorfteken, en aan de andere
zyde van de Borft uitkomen, oor deelen t
A. Al zulke wonden met toelating van de lucht in beide
de holligheden, en ophouding van de ademhaling, die op
dezelve nootzakelyk moeten volgen, moeten volkomen doodelyk
worden geoordeelt.
. V. In de bejchryving van het Middenrift hebt gy gefproken
van den Borflbuis, en gezcgt , dat by met de groote
flagader en de ongepaarde ader door het Middenrift gaat, en
dus in de Borft is geplaaft: hoe moet men de wonden van dezen
Buis aanmerken*.
A. Indien deze Buis, welke een vervolg is van het Receptaculum
Chyli, Chylbakje, en na boven gaat tot midden op
de lichaamen van de wervelen der lendenen , recht in het
midden tuffchen de ader zonder paar en de nederdalende
groote ilagader, en voorder opklimt tot onder den ilokdarm
altydt fteunende op de wervelen, tot datze eindelyk van onder
den bogt van de ongepaarde ader linkswaarts op de zyden
van.de wervelen onder de linker kropllagader tot op het
midden van.de laafte halswervel komt, van boven, in het
midden of by het Receptaculum Chyli, Chylbakje ,. of het
Chylbakje zelfs grootelyks géwondt of afgeftoken wordt,
als

Van de Long en van de Luchtpyp. ïBv
.ais dan kan het niet anders zyn, of de Chyl zal worden uitgeftort,
en de Lyder van gebrek fterven, hoe veel voedzel
hy ook voor een korten tydt gebruiker en dus moeten de
wonden van de Chylbuis, die niet in de holligheid van de
Borft, maar eigentlyk tulTchen het ribbenvlies en de wervelen
is geplaaft, indien dezelve aanmerkelyk zyn, volkomen doodelyk
worden aangemerkt.
LXXIV. H O O F D D E E L .
Van de Long en de Luchtpyp,
V* \X7Anneer wy van de deelen, welke in den hals
V V zyn opgeftoten, fpraken, hebben wy het opper/Ie
deel van de Luchtpyp onderzocht, namentlyk het Strottenhoofd,
nu zullen wy eens nafpeuren, dewyl wy tot in de
bolligheid van de Borft zyn gekomen, welke deelen aan hel
Strottenhoofdgehegt zyn, namentlyk de Luchtpyp en de Long:
wat is de Luchtpyp ?
A. De Afpera Arteria, Luchtpyp, is een kraakbeenige
buis in het voorfte deel van den hals voor den ilokdarm geplaaft;
van boven is zy vereenigt met het ftrottenhoofd, en
daalt van daar neer tot aan het vierde wervelbeen van dea
rug: deze buis is gemaakt uit ringachtige kraakbeenderen,
welke op een gelyke wydte van malkander zyn geplaaft, en
hoe nader zy aan de Long naderen hoe kleinder zy worden:
zoo als de Luchtpyp de Long zal ingaan, verdeelt zy zich
in twee takken, Bronchia genaamt; de kraakbeenige ringen
van de Bronchia zyn zoo na aan malkander, dat in de uitademing
de tweede in den eerlten, en de derde in den tweeden %
en voorts de volgende in de voorgaande fchuiven: de ringen
van de Luchtpyp zyn tulTchen het ftrottenhoofd en de Long
N n niec

4t2 Van de Long en van de Luchtpyp.
niet volkomen kraakbeenig, want aan haar achterzyde, welke
aan den ilokdarm komt, zyn zy vliesachtig: maar de
Bronchia, Luchtpyps einden, zyn volkomen kraakbeenige
ringen: als deze Luchtpyps eindens de Long zyn ingegaan,
wordenze in plaats van kraakbeen kringachtige banden , of
sakken, die redelyk wyd van malkander zyn geplaaft, en
overal door de Long zyn verfpreidt, waar aan de blaasjes
van de Long hangen.
V. ïVaarom zyn de ringen van de Luchtpyp tuffchen het
Strottenhoofd en de Bronchia niet volkomen toaakbeenigï
A. Op datze te gemakkelyker zouden konnen uitzetten en
toetrekken : daarenboven opdat de fpys in den ilokdarm
door de hardigheid van. het kraakbeen van de ringen niet zou
worden belet neder te zakken.
V. Hoe zyn de ringen van de Luchtpyp aan malkander gehegt
?
A-_ Zy zyn aan'malkander gehegt door een buitenfte en
een binnenfte vlies: het eerfte vlies is gemaakt van ringachti
ge vezelen, en bekleedt de geheele Luchtpyp van buiten: het
andere vlies is zeer gevoelig, en bekleedt de Luchtpyp van
binnen: dit vlies is zamengeftelt uk drie onderfcheiden vliezen ;
het eerfte heeft lange en ronde vezelen; de lange maken de
Luchtpyp korter , want door derzelver werking komen de
kraakbeenderen nader aan malkander, en fchieten in een \
en door de ronde worden de kraakbeenderen toegetrokken;
het tweede vlies is geheel klierachtig, en de buisjes van de
klieren eindigen in de holligheid van de Luchtpyp: het derde
vlies is niet anders als een zamenweefzel van flagaderen, aderen
cn zenuwen, de flagaders komen van de Carotides, Kropflagaderen,
de aders zyn takken van de Vena Cava, Holleader,
en de zenuwen kotoen van de wederkeerende.
K

Tan de Long en van de Luchtpyp.
V. Welk is het gebruik van de binnenfte vliezen van dc
Luchtpyp ?
A. Als de twee zoorten van vezelen van het eerfte binnenfte
vlies werken, helpenze het buitenfte vlies tot de uitademing,
en het veranderen van de Item: wat het tweede vlies
betreft, het dient om de Luchtpyp van binnen te bevochtigen,
en om de lucht te temperen: het derde vlies dient to«de
beweging en tot voeding van de Luchtpyp en van de andere
vliezen.
V. Wat is de Pulmo, Long?
A. De Long is een groot fpongieachtig ingewandt, midden
in de Borft gelegen, zy wordt in twee quabben verdtelc
door middel van het Mediaftinum, Middenfchot; deze quabben
hebben yder de gedaante van een koevoet; de linker quab verdeelt
zich gemeenlyk in tween: na achteren, daarze op dc
wervelbeenderen leggen, als mede daarze het hart omvangen
zynze een weinig hol, maar na voren , daarze het
borftbeen en de ribben aanraken, zynze verheven.
V Welk is de zelfftandigheid van de Long ? '
A. De zelfftandigheid van de Long beftaat uit een oneindig
getal kleine quabbetjes van verfcheide gedaante en grootte •
deze quabbetjes zyn met haar oppervlakte digt aan malkander
gevoegt, en laten zeer weinig tulTchenruimte over- zy
hangen als druivetroflen over de zyden van de Bronchia
Longepyps einden: yder quabbetje bevat binnen zyn eigen
vlies een zeer groot getal van enge, kleine en roodachtige
blaasjes, deze blaasjes laten kleine plaatzen open, welke vol
kleine vljesjes zyn: de uiteindens der takken van de Luchtpyp
eindigen in de holligheden van deze blaasjes, maar de
hair fyne bloedvaten zyn als een net met veele inmondineen
over de blaasjes verfpreidt.
Nn » T.

2%% Van de Long en van de Luchtpyp:
V. Welk zyn de bekleedzelen van de Longen ?
A. De Longen zyn met een dubbeld vlies bekleedt: bet
buitenfte komt van het Ribbevlies; het binnenfte bedekt niet
alleen de zelfftandigheid van de Long, maar vervult ook de
tuiTehenruimtens, welke 'er tulTchen de troffen van de kleine
Lobi, Quabbetjes, zyn: dit vlies is niet anders als een zameweefzel
van aderen en flagaderen.
V. Welk zyn de vaten van de Long ?
A. Behalven de Bronchia, Longepyps einden, waar door
de lucht in de Long wordt gebragt, heeft de Long aanzieneiyke
vaten, als daar zyn de Arteria Pulmonalis , Longsflagader,
deze komt van de rechter holligheid van het hart:
de Vena Pulmonalis, Longsader, welkers tronk in het linker
oor van het hart eindigt: deze vaten verdeelen zich yder in
twee takken voor de groote quabben van de Long, wanneerze
in zoo veel takjes onderdeelt worden, als 'er kleine quabbetjes
of blaasjes in de Long zyn: want daar is geen tak van
de luchtpyp, of daar is ook een tak van een ader en van een
flagader, en de tak van de Luchtpyp is altydt tuffchen de ader
en de flagader geplaaft: over de Luchtpyps einden loopt een
kleine Ilagader, Arteria Bronchialis, en een kleine ader, Vena
Pneumonica genaamt; de flagader komt van de groote Ilagader,
en de ader eindigt in de onderfleutelbeens ader: .daarenboven
hebben de takken van de Luchtpyp , tot deszelfs
kleinfte fpranken toe, zenuwen van het agtftepaar: eindelyk
heeft de Long Vafa Lymphatica, Watervaten; zy zyn
klein, maken zeer veele inmondingen en ontlaften zich in den
Chylvoerder.
V. Aan welke deelen wordt de Long vaflgehegt >
A. De Long is niet alleen vaft aan de Luchtpyp, maar
zy wordt ook door het middenfchot voor aan het borftbeen
ge-

Van de Long en van de Luchtpyp. \ 8 ?
gehegt, van achteren is zy door het ribbenvlies, zoo ak wy
reets gezegt hebben, aarr de wervelen vaft, aan het hart is
ty door de Longvaten verknogt, van onder leit de Long
los; maar zomtyts zyn de quabben door zommige vliesjes in
manier als draaden aan het ribbenvlies vaftgehegt.
V Welk is het werk van de Long)
A. Als de lucht in de inademing door de Luchtpyp en
deszelfs takken in de blaasjes der Long dringt, als dan zee
zich de Long geheel uit, en beftaat de geheele ruimte van de
Borft: en als de ingedrongen lucht uit de blaasjes van de Long
door de takken van de Luchtpyp en de Luchtpyp zelfs wordt
uitgelaten, gelyk in de uitademing gefchiedt, als dan worden
de blaasjes van de Long en de" Long zelfs te zamen getrokken
: daarenboven wordt het bloedt door de longader en
flagader uit de rechter holligheid van het hart in de linker
holligheid gebragt. Eindelyk dient de Long tot de fpraak,
en door deszelfs beweging meint men, dat het bloed wordt
verkoelt, verdunt, en gezuivert.
V. Wanneer wy v a n } m Strottenhoofd hebben gefproken,
hebben wy niet alleen deszelfs wonden, maar ook die van de
Luchtpyp onderzocht: hoe moet men de wonden van de Lowr
onderfcheiden ?
A. Men kan dezelve in wonden, die doodelyk zyn, en
in wonden, die niet doodelyk zyn, onderfcheiden, alsmede
in wonden, die fchielyk, en in wonden, die langzaam dooden,
V. W?lk zyn de wonden van de Long, die volkomen doodelyk
zyn, en die fchielyk dooden?
A. Wonden van de Long, welke volkomen doodelyk zyn,
en fchielyk dooden, zyn: als niet alleen de fubftantie vs*n de
Long, en van de uiteindens van de Luchtpyp, maar ook
aanzienelyke takken van de bloedvaten zyn gequeft, want
Nn 3 de

z$6 Fan het Hart en deszelfs zakje.
de groote bloedftortingen, en de belette ademhaling zullen
terftont de dood aanbrengen.
F Welk zyn de wonden van de Long, die volkomen doedel)
'k zyn, en zoo fchielyk niet dooden?
A. De wonden van de takken van de Luchtpyp, en van
de kleine takken der bloedvaten, welke dezelve vergezellen.
Want ichoon deze wonden het leven niet terftont doen ophouden,
om dat de ademhaling in het geheel niet wordt belet
, en de bloedftorting niet groot is, nogtans zyn deze
wonden volkomen doodelyk wegens de bederving van het
bloed, en de belette uitbreiding van de lucht in de gewonde
quabbe van de Long , want de circulatie van de vochten
wordt niet alleen eenigzints belet, maar ftaat in het vervolg
ftil, de Long bederft en verrot, en alzoo de Konft niet magtig
is dit quaat te verbeteren, zoo fterven zulke Lyders langzaam,
dog zeker.
F Welke wonden van de Long zyn niet doodelyk)
A. Alle kleine wonden van de Long, en van de takken
van de Luchtpyp, waar door weinig, of geen bloedvaten
worden gequeft, en de ademhaling geen of zeer weinig nadeel
lydt.
ö
LXXV. HOOFDDEEL.
Vm het Hart en deszelfs zakje.
V. \ Lzoo het Hart als in een zak is opgejloten, zoo
i A zu
• H m
eerft Pericardium, Hartszak,
en dan van het Cor 5 Hart, zelfs fpreken: wat is het Hartszakje
?
A. Het is een dik vlies, hebbende de gedaante van het
Hart,

Fan het Hart en deszelfs zakje. xi ?
Hart m het zelve is het Hart als in een beurs opgefloten.
Om de vaten, die het Hart in en uitgaan, is het op vyfpkarze
van boven of aan zyn Bafis doorboort: het is in de ver dubbeling van het Mediaftmuw, Middenfchot geplaaft, waar
aan het zeer vaft is: deszelfs vaten zyn aders, flagaders, zenuwen,
en watervaten: de aders en flagaders ontfangt be*van
de Mam. en Middenrifts vaten , en zenuwen van de
weeromkeerende en Middenrifts zenuwen.
F. Fan wat gebruik is het Pericardium?
A. Het gebruik van het Hartszakje is het Hart te befchermen»
en te beletten, dat het door deszelfs gedurige beweging
6 6
met droog worde.
F. Wat is bet Hart ?
A. Het is een zamengeftelde fpier in het midden van de
üorit tulTchen de twee quabben van de Long in het Hartszakje
geplaaft, met een eigen vlies, gelyk alle andere fpieren bekleedt,
en in en aan deszelfs bovenfte en breedfte gedeelte akvc
met vet voorzien : deszelfs bovenfte eind, dat het breedfteï's,
is de Bafis, en deszelfs onderfte eind, dat het fmalfte is, de
slpex, Punt, die een weinig na de linkerzyde legt: de vezelen
van dit fpierachtig lichaam zyn van verfcheide zoorten,
en hebben verfcheide fchikkingen, en al derzelver peezen
zyn in de Bafis van het Hart: twee peezen komen voort bV
een van de kroons flagaderen, waar van de eerfte gaat tulTchen
ae Longs flagader en het rechter oor, en de ander tuffchen
beide de ooren, zy omringen den mond van de groote flasader,
en de imker holligheid van het Hart: waf den mond
van de rechter holligheid aangaat, deze is ook peesachtig;
maar de vezelen, die rontom de Longs flagader eindden
zyn jleezig. De vezelen, die van de "linker holligheid; en
van d£ Longs flagader komen, namentlyk de buitenfte, die
de

«83 Van bet Hart en deszelfs zakje.
de fynfte zyn, gaan in eene rechte linie na de punt van het
Hart: de andere, die naait de oppervlakte leggen , keeren
^ich linkswaarts, tot dat ze aan de punt komen , dan na
omlaag omdraaijende onder de rechter holligheid, wenden zy
zich over de linker holligheid rechtvvaarts na derzelver inplanting
in de Bafis: nog gaan 'er onder de rechte vezelen eenige
andere recht van den mond van de rechter holligheid na
de Longs flagader; van de tegen over gelegen zyde van de
flagader gaan andere vezelen na de tweede pees van de
groote flagader, door beide deze vezelen wordt de mond van
de Longs Ilagader in de toetrekking van het Hart verwydt;
©nder al deze vezelen zyn 'er eenige, welke zich van de
eerfte pees van den groote flagaders mond draaijen, en alszc
op het midden van de rechter holligheid gekomen zyn, keeren
zy weer [opwaarts na het begin van de Longs Ilagader,
of zy eindigen in de vleezige pilaren, en deze vezelen trekken
de holligheden toe, en verwyden ter zei ver-tydt de flagaders
: ook worden de monden van de holligheden met halfronde
vezelen omringt, die de FalvuU, Valvliezen, in de
toetrekking van het Hart behulpzaam zyn. Aan de zyde van
het Septum Medium, Middenfchot, dat naaft de rechter holligheid
is, loopen eenige vezelen recht van de Bafis na de
punt, daar al de andere vezelen alleenlyk rontom de linker
holligheid gaan; eenige van dezelve nogtans gaan halver weg,
andere iets verder, en dan loopenze weer langs de overzyde
na de Bafis; daar zyn 'er ook die in de vleezige pilaaren
eindigen, en andere worden om de punt van het Hart gedraait:
het getal der vezelen, welke de linker holligheid omringen,
is grooter als van de vezelen van de rechter holligheid,
waar van de rede deze is, dat door de rechter holligiieid
het bloed alleen deor de Long, maar door de linker
hol-

Van het Hart en deszelfs zakje. | % 9
holligheid door alle deelen van het lichaam , zelfs tot
^tea^Tf
p e r f t
r d t : e n
^ Ï S e £
zei van het Hart te valter en de toetrekking der holüeheden
te fterker zyn mogt, zoo loopen de vezelen niet fchuf of
Parallel, maar de binnenlte overdvvarfchen aJtyt de bdtenftf
en vermengen zich dikwils onder een.
V
üuitenitc,
V Om een beter denkbeeld van het Hart te hehh
het noodig zyn deszelfs vajlheehting, aders, !f
miwen, watervaten, ooren, holligheden e*jffi'J'
vliezen te onderzoeken: hoe wordt het H a r t v ^ e ^ '
fcd f
W
° r
p dt> f iS 3 3 0
- ° ' iet
Mediaflinum, Middenfchot,
en aan het Pericardium, Hartzakje vaftgies ert
g r t e
°°
^ ^ *
b l J
^ -^ngen!
V Welk zyn de aders en flagaders van het Ka-t ?
A Het Hart heeft twee aders; deze eindigen in de holleader
eer datze zich in het oor ontlaften, en wordenmet
twee flagaderenvandegroote flagaderen afkomlligTvergezeTd
zy loopen door de geheele zelfftandigheid van hetffi^"
en worden Kroonvaten genaamt: de takken van de aderen
van de reehterzyde hebben gemeenfchap met die van d1£
kerzyde, en zoo doen ook de flagaders
adenf Fa
'
U b b m fe
^'oonaders en flag.
A. De flagaders brengen het bloed aan tot voeding en beweging
van het Hart, en de aders brengen het overfchoc te
rug.
F Welke zenuwen worden het Hart toeeigent?
U e t H a r t w o r d e n e e n
A Pt meenigte zenuwen van het aa­
Z Y C r f p r e i d e n z i c h ifl
rt ^ o m T ^ ,T een g^t f ;
tal rontom den mond van de groote flagader, en in de linker
O o
~" hol,'

Van het Hart en deszelfs zakje.
holligheid: behalven de zenuwen worden aan het Hart ook
eenige watervaten toegeëigent.
V. Welk zyn de Auriculae Cordis, Ooren van bet Hart ?
A. Aan de Bafis van het Hart zyn twee ooren, aan de
rechter en aan de linkerzyde een. In het rechter oor eindigt
de holleader, en in het linker de longader: liet rechter oor
brengt het bloed, dat het van de holleader ontfangt, in de
rechter holligheid, en het linker oor geeft het bloed uit, dat
van de longader in de linker holligheid komt. Het linker
oor is kleinder, maar dikker als het rechter oor.
V. Van wat voor zelfftandigheid zyn de ooren van het
Hart ?
A. De ooren van het hart zyn zamengeftelt uit twee zoor»
ten van fpierachtige vezelen, die in de pees in de Bafis van
het hart eindigen: daar de holleader in het rechter oor eindigt
, is een ronde peesachtige kring : derzelver uitwendige
vlakte is glad, maar inwendig zynze ongelyk, en vol
kleine vleezige pilaartjes, welke kleine vezelen uitzenden,
die dwars en kruislings over malkander gaan : deze pilaartjes
zyn tuflchen groefjes geftelt. De ooren hebben zenuwen
van de takken van het achtfte paar, en hebben eene toetrekkende
en eene openende beweging, gelyk het Hart.
V. Welk zyn de Harts holligheden ?
A. De Ventriculi Cordis, Harts holligheden zyn twee,
en komen met de twee ooren van het Hart overeen: de zyden
van deze holligheden zyn ongelyk, en vol kleine vleezige
ronde lange voortbrengzels van eene verfcbillende gedaante,
Columns, Pilaaren genaamt; tulTchen deze vezelen zyn
verfcheide groeven; in de zyden van de holligheden, vooral
in de linker, zynze dieper en breeder. De linker holligheid
is naauwer, en langer als de rechter, ook zyn deszelfs
zy-

Van het Mart en deszelfs zakje. 2^1
zyden fterker, en dikker, maar de rechter holligheid fchynt
v.yder.
V Waar door worden de twee holligheden van het Hart
van malkander gefcheiden ?
A. Zy worden van malkander gefcheiden door het Septum
Medium, Middenfchot, het welk eigentlyk de binnenfte zyde
van de linker holligheid is, want deszelfs vezelen zyn nieC
anders als een vervolg van de vezelen van de overzyde van
deze holligheid.
V Wat moet men ontrent de rechter holligheid van het
Hart aanmerken ?
A. Men moet ontrent de rechter holligheid aanmerken,
dat het door het rechter oor het bloed van de holleader ontfangt;
en dat 'er aan den mond van deze holligheid drie driekantige
valvliezen, Tricufpidales, Driepuntigegenaamt, zyn
geplaaft , derzelver breedfte deel is vaft aan den mond van
de holligheid, en haare punten en zyden zyn door kleine vezeltjes
aan de vleezige pilaren gehegt, zoo dat als de holligheid
toe wordt getrokken, en de overzyden malkander naderen
, de punten van de klapvliezen aan een komen en fluiten:
deze drie valvliezen dus vereenigt maken een hollen
nus, Kegel, die de weerkering van het bloed na het oor belet,
en dus wordt het bloed voortgeperft na de Arteria Pulwonalis,
Longs Slagader.
V. Is 'er ook iets ontrent de Longs flagader aantemerken t
A Ja, dat de Longs flagader recht zyn begin neemt uit
de rechter holligheid van het Hart; dat deszelfs mond kleinder
is, als de mond van de holleader, datze drie valvliezen '
Semilunares, Halfmaanswyze genaamt, heeft, welker zelfftandigheid
vliesachtig is; dat als deze klapvliezen van eer*
fcheiden , Sat 'er dan aan het bloed doortogt, om uit de
O 0 % hol.-

apa Van bet Hart en deszelfs zakje.
holligheid ia de ilagader over te gaan, wordt gegeven: door
deze halfmaanswyze klapvliezen nu wordt het bloed belet na
de holligheid weder te keeren, want zoo het bloed zulks wilde
doen, zoo zou deszelfs aandrang de klapvliezen op malkan^
der drukken en fchuiven, en de toegang na de holligheid geheel
worden gefloten. Wanneer nu het bloed doordeLongsflagader
door de geheele zelfftandigheid van de Longe is
voortgeftuwt, als dan wordt het overfchot door de Longsader
in de linker harts holligheid gebragt.
V. Verdient de Long&der en de linker bolligheid van bet
Hart eenige opierkv.ig ? _ j
A. Ja , namentlyk dat het bloed uit de Long door de
Lonc-sader door middel van het linker oor in de linker hollig-
heid Ö
ontlaft : aan den mond van deze holligheid zyn twee
klapvliezen, die om derzelver figuur Mitrales, Myterswyze
genaamt worden: deze klapvliezen zyn in deze holligheid op
dezelve wyze geplaaft, en doen het zelfde werk als de Tricufpidales
in de rechter holligheid, alleenlyk zyn de Myterswyze
iets grooter: eindelyk moet men ontrent de linker holligheid
aanmerken, dat uit dezelve de groote flagader voortkomt,
en dat deze flagader, Aorta genaamt, drie halfmaanfc-he
klapvliezen heeft, welke dezelve gedaante en het zelfde
gebruik hebben, en op dezelve manier zyn geplaaft, als
de halfmaanfche val- of klapvliezen in de Longs flagader.
V. Welk zyn de voornaamjle bewegingen van het Hart ?
A Deze zyn twee, namentlyk de Syflole, en de Diaflole'
de Sy/lole, Zamentrekking of toenyping van de holligheden
van het Hart gefchiedt, als de vezelen van het Hart
zich verkorten, de zyden opzwellen, en de holligheden.aan
alle kanten fterk geperft worden: de Diaflole gefchiedt, als
de vezelen, welke in de toenyping van de holligheden verkol
t

Va:i het Hart en deszelfs zakje. 29 3
Kort waren en ophouden te werken, langer worden, de zyden
verflappen, en de holligheden wyd en ruim worden.
V. Op wat manier gefchiedt de omloop van het bloed in hei-
Hart?
A. De omloop van het bloed gefchiedt door middel van
het hart aldus: de op en neergaande holleader vereenigen in
een, en eindigen in het rechter oor: ter plaatze daarze te
zamenkomen is een uitpuiling; deze uitpuiling noemt men
Ifths?:us, Inham, welke het bloed zoo van de op als van de
neergaande holle ader na het oor voert, en belet, dat het een
niet over het ander in het oor loope: als het rechter oor in
Diajlole is, ontfangt dit oor het bloed uit de holleader, en als
liet in Sy/lole is, wordt het bloed in de rechter holligheid geftort
; wanneer deze overftorting gefchiedt, is de rechter holligheid
in Diajlole; het bloed in de rechter holligheid zynde 3
wordt het bloed uit de holligheid, om dat de holligheid in
Syflole komt, in de Longs ilagader geperft, en het kan niet
weer in het oor komen door de driehoekige valvliezen, dis
met de longader gemeenfchap hebben, en het bloed in het
linker oor te rug brengt; als nu het bloed in het linker oor
wordt uitgeftort, is het oor in Diajlole, het oor nu toeknypende
of in Syflole komende, wordt het bloed uit het oor in
de linker holligheid, die dan in Diajlole is, uitgeftort; het
bloed in de linker holligheid geftort- zynde, nypt de linker
ixolligheid fterk toe, dat is, zy komt in Syflole, en door deze
toenyping van de linker holligheid wordt het bloed uit dezelve
in de Aorta of groote ilagader geftort, want het kan
wegens de Myterswyze klapvliezen niet weer in het ooikomen
, en dus wordt het bloed door het geheele lichaam gevoert.
V; Uit het gezegde ziet men klaar, dat de twee ooren ook
O o 3 als

204 Van'het Hart en deszelfs zakje-
als twee holligheden konnen worden aangemerkt, welke konnen
toenypen en verwyden, en dat als de ooren worden toegetrokken
, dat als dan de holligheden opengaan,' en dat als de
holligheden toetrekken, dat dan de ooren geopent, of verwydt
worden; maar alzoo deze bewegingen over en weder, zoo
lang een menjch leeft, onafgebroken volduuren, welke zyn de
middelen , waar door deze bewegingen, zonder welke men
niet een oogenblik kan leven, worden te weeg gebragt ?
A. Deze middelen zyn de invloed van het bloed, en van
geeften in de holligheden der vezelen, want als die ophoudt
als dan houdt de werking van het. Hart ook op: zoo dat de
gelyke en gedurige bewegingen van het Hart alleenlyk van
een gedurigen en gelyken invloed van bloed en geeften afhangt.
V. Gefchieden de bewegingen van het Hart traag of
fneP.
A. Zy gefchieden fnel en met groote kragt, voor al de
toenyping van de linker holligheid, wanneer het bloed in de
Aorta, groote flagader, wordt overgeftort.
V. Waar uit blykt het, dat het Hart een radde beweging
heeft, en dat het bloed met groote kragt en fnelheid door de
Aorta, groote flagader, en voorts door al de bloedvaten na
alle deelen van het lichaam bewogen en wederom te rug na
het Hart gevoert wordt ?
A. Zulk blykt uit de meenigvuldige toetrekkingen van het
Hart en de hoeveelheid van bloed, die in ydere Diaflole,
Verwyding , en in ydere Syflole, Zamentrekking van de
holligheden van het Hart wordt ontfangen en uitgeftort:
want het Hart wordt gemeenlyk in een uur vierduizend maal
toegetrokken, en vierduizend maal verwydt: in ydere toenyping
van het Hart wordt ontrent een once bloed in de groote
flag-

Van het Hart en deszelfs zakje.
flagader ontlaft, en dus gaan. 'er in een uur vier-duizend oneen
bloed door het Hart, dat is dne-hondert drie-en-dertipond
en vier oneen Medicinaal, en twee hondert en vvftil
ponden ordinaifgewigt. Schoon het niet wel mogelyk is, de
hoeveelheid van het bloed in het lichaam van een gezond
menfeh net te bepalen, en de een menfeh ook veelmeer bloed
als een ander heeft, zoo wordt nochtans de geheele quantteit
van het bloed gemeenlyk op vyf-en-twintig ponden zerekent,
en dus zoude in een uur de geheele maifa van het
bloed twaalf of tien maal in een uur door het Hart gaan; dat
is alle vyf minuten eens, indien het twaalf maal in een uur
Of alle zes minuten eens, indien het tienmaal in een uurdooJ
het Hart wordt gevoert.
V. Dewyl het Hart vier-duizend maal in een uur re/loten
en geopent wordt, en het zelve als in een kruik in een uur
vierduizend oneen Moed ontfangt, en door deszelfs fprinkader
namentlyk de Aorta, groote Slagader, vier-duizend oneen
bloed als uit een bornput door het geheele lichaam ver-
Jpreidt, zoo moet men zich verwonderen over de aanbiddelyke
wysheid en goedheid van den alleen wyzen Maker van dit
aardfche vat. Wat zyn dog de heerlykfle vaten door menieben
konjl gemaakt, indien zy dagelyks worden gebruikt
met algevaren onderhevig van te zullen breken; endoor een
kleinen floot wordenze zeer ligt onbruikbaar gemaakt: daar
aanditin zich zelfs zwakke vat, uit fpieren, aderen, naraderen,
en zenuwen te zamengeflelt, de alwyze God zoodanig
een vermogen beef t gegeven, dat het zeventig, tachentt
en meer jaren kanflaande blyven, niet tegenjlaande het da-
m y a e r
^ê?I§¥^®>
W*nblik%een verbazende
wyze wordt bewogen. Indien nu het Hart van buiten e n!
ge wonden wierden toegebragt, en het dus in zyne werken
Wierdt

2pg Vin het Hart en deszelfs zakje.
wier dl gejïoort, boe zou men zulke wonden moeten aar*
marken ?
A. Uit de befchryving, die wy van het Hart en deszelfs
gebruik en werking hebben gegeven, blykt het, dat 't niet anders
zyn kan, of alle wonden van het Hart, die deszelfs bewegingen
beletten, en tot deszelfs zelfsftandigheid indringen
, en dus een fcheiding van het geheel maken, zyn volkomen
doodelyk.
V. Maar indiende Kr oom aten, als daar zyn de aders,
flagaders en zenuwen vdti dien naam alleenlyk wierden ge-
'queft, zonder dat de wonder, tot in de holligheden doorgingen,
zou men ook zidke wonden van bet Hart onder de volkome::
doodelyke wonden ftellen)
A. Dewyl door de quetzing van deze vaten, vooral zooze
geheel zyn afgefneden, de dood terftont volgt, zoo moet
men dezelve wel degelyk onder de volkomen doodelyke wonden
ftellen : en zoo de kroonaders, flagaders en zenuwen
niet geheel zyn afgefneden, zoo zal het Hart dog zyne werkzaamheid
verliezen, alzoo de fpiervezelen niet genoegzaam
zullen opzwellen door gebrek van bloed en geeften, want
de zenuwen gequeft zynde zullen niet alleen de dierlyke gees.
ten beginnen te ontbreken, maar daar zullen ook ftuiptrekkingen
in het Hart, en in alle deelen, welke met het Hart
gemeenfchap hebben, ontftaan, waar door het Hart geheel
in zyne werkingen zal worden belet, en het leven zal worden
uitgebluft, en dus zyn zelfs de wonden van de Vafa
Coronaria, Kroonvaten van het Hart, volkomen doodelyk te
achten.
V. Maar zyn de wo-iden van het Pericardium, Ilarïs*
%akje Van eenig aanbelang ?
JL Dewyl alle wonden van het Hart door geen konft oi
plaats*

Van het Hart en deszelfs zakje. ïyf
plaatsmiddelen konnen worden genezen, zoo om deszelfa
levendige werkzaamheden en bewegingen, als om de ortmogelykheid
van de plaats om de wonden te konnen behandelen;
en fchoon het wel waar is, dat het Hartzakje zich nog
eerder als het Hart voordoet, nogtans laat de Kond niet toe
om de wonden van het Hart of deszelfs zakje in levendigen
te onderzoeken, en dewyl het Hartezakje niet wel kan worden
gekweft, zonder dat liet Hart of andere deelen en vaten
te gelyk worden beledigt, zoo zyn de wonden van het Hartezakje
niet alleen van eenig aanbelang, maar men moetze
Zelfs onder de volkomen doodelyke ftellen, fchoon dat de gekwefte
eenige dagen na het ontfangen van de wonde had
geleeft: want alhoewel de dood niet terftont op alle wonden
van het Hartezakje volgt, nogtans fterven de Lyders weinig
dagen daar na, of door de belette levendige werkingen van
het Hart, of door eene ontfteeking van het zakje zelfs, of
van de nabyleggende deelen, die aan het zelve vaft zyn, als
daar is de Long, het Middenfchot, en het Middenrift.
V, Maar dewyl het Pericardium met water is opgevult, zoo
dat het Hart als in het water dry ft, zoo kan immers het
Hartezakje worden gewondt, zonder dat het Hart wordt
beledigt, en dus zou men de oorzaak van de dood eer aan het
ontloopen van dit vocht, als aan de wonden van het zakje
hebben toe te fehryven ?
A. Het is wel waar dat mogelyk door eenige klieren eenig
vocht tot bevochtiging van het Hart en van dit zakje wordt
afgefcheiden, maar dit vocht is weinig, en indien iemant
fchielyk, zonder dat hy van te voren is ziek geweeft, fterft,
en men onderzoekt als dan het Hartezakje , als dan zal men
in het zelve weinig en zomtyts geen vocht, zoo als ik meer
als eens heb gezien, vinden: en dus kan men niet de oorzaak
Pp van

pS F m bet Hart en deszelfs zakje.
van de dood op d© ontlaftiog van dit water leggen \ maar
men moet dezelve in het gekwefte deel, en in de deelen, die
'er om en by gelegen zyn, zoeken.
V. Hoe kan men weten,, als iemant aan een wonde in de
Borft is geftorven, of het Hart, bet Hartszakje of eenig ander
deel is gekweft ?
üfi Mén moet om des aangaande wel kundig te zyn de
Borft openen.
• V. Op wat voor een manier wordt de Borft in zoo een geval
geopent?
A. Men legt het Lyk op den rug, en zoo de wonde niet
jn den weg is, begint men van het bovenfte van het borftbeen
de inlnyding, en men vervolgt dezelve tot een weinig
beneden het zwaardwyze kraakbeen , fnydende de gemeene
bedekzelen en de fpieren tot op het borftbeen door, dan fnydt
men van de eerfte inlnyding van boven over het (leutelbeen
tot op het gewrigt van de fchouder; deze fhee gedaan hebbende,
maakt men een en dezelve inlnyding'over het fleutelbeen
tot op het gewrigt van de andere fchouder, zoo dat deie
drie infnydingen een T vertoonen, even zoo doet men aan
het onderfte einde van de eerfte infnyding makende van het
Zwaardwyze kraakbeen aan yder zyde een fnede, welke over
dwars tot aan de beenige gedeeltens van de ribben ftrekt,
Deze infnydingen gemaakt hebbende, fcheidt men de dekzelen
en fpieren van de beenderen aan beide de zyden af, opdat
het borftbeen en de kraakbeenige deelen van de ribben volkomen
bloot leggen, wanneer men voorzichtig de zamen voeging
van de kraakbeenderen van de ribben aan de ribben met een
mesje los fnydt, wel zorgdragende, dat men niet dieperfnyde
als de kraakbeenderen dik zyn: vooral moet men alle voorzigtigheid
ontrent de bovenfte ribben, en het fleutelbeen gebruiken
,

Van het Hart en deszelfs zakje. £9£
bmiken, opdat men de onderfleutelbeens vaten niet kwe'.ze:
de zamenvoegingen dus losgemaakt hebbende, fnydt mende
tulTchenribbige fpieren en het ribbenvlies door, ook fcheidt
men voorzichtig het middenrift van het uiterfte van het borftbeen
, en van de baftaard ribben, men ligt het borftbeen op,
en terwyl men het opligt, maakt men met een voorzichtige
fnede het middenfchot van het zelve los, en men buigt het geheele
borftbeen met de daaraan hangende kraakbeenige deelen
der ribben na het hoofd: zoo men geen ruimte genoeg
heeft, fcheidt men nog een gedeelte van de gemeene bekleedzelen
en de fpieren aan wederzyden van de ribben, en men
fnydt met een ribbefchaar aan wederzyden nog een ftuk van
de beenige gedeeltens der ribben weg: dus de holligheid, in
welke de wonde is, geopent hebbende, neemt men al het
buiten gevaat bloed met een fpons voorzichtig op, latende
de ingewanden in haaren natuurlyken ftand leggen. Als alles
gereinigt is, fpeurt men met alle omzichtigheid de wonde na,
want zommige wonden zyn door de punt van een fcherp
werktuig gemaakt, en zommige wonden fluiten zoodanig,
datze zomtyts zeer moeyelyk zyn te ontdekken: ook zyn de
gefchoten wonden dikwils zeer moeyelyk na te gaan, vooral
als de binnenfte met de buitenfte geen overeenkomft hebben:
nogtans wordt veelal ter plaatze daar de wonde is een zwarte
plek ontdekr, die door geftremt bloed en verbreking der vaten
is ontftaan; deze plaats moet men ten einde toe met een
blaaspypje, wafchligt, buigzame fonde , of ook wel met
een mes nafpeuren, wel zorg dragende, dat men met het
inftrument, dat men gebruikt, geen nieuwe wonde make,
of iets kwetze: zoo de wonde hoog is, en men zeer veel buiten
gevaat bloed vindt, zynde het Hart en de Long niet gekweft,
dan moet men denken, dat 'er groote vaten zullen
Pp z ge-

Van den Buik en bet Bmkvlies.
gekweft zyn, waarom men alle zorgvuldigheid moet gebrutke,
om dezelve, zonder eenige vaten te kwetzen, veel minder
aftefnyden, te ontdekken; daarom zal men het Hartszakje
met alle voorzichtigheid van onderen na boven Icheiden,,
en vervolgens de vaten ontblooten : ook moet men verdagt
zyn, dat onder de borftklier de boog van de groote flagader
is geplaaft; opdat men dit aanzienlyk vat niet kwetze, moet
men alle voorzichtigheid gebruiken, en de borftklier aficheiden,
het welk in vette lichaamen zeer moeielyk gefchiedt
LXXVI, H O O F D D E E L .
Van den Buik en het Buikvlies.
V. T TEt Hoofd, de Hals en de Borfl afgebandelt heb-
JL X bende, zullen wy tot in den Buik nederdalen,
en daar in het Net, de Maag, de Darmen, het Darm-'
fcheil, de Melkvaten, den Chylbak, de Chylbuis, de Lever,
de Galblaas, de Milt, het Klierbedde, de Nieren, de Pisleiders,
de Waterblaas, en de Teeldeelen befebouwen. PP a
is de Buik ?
A. De Buik maakt de derde grpöte holligheid van het lichaam
uit: hy ftrekt zich van het zwaardwyze kraakbeen tot
het fchaambeen uit: deszelfe voorfte deel wordt de onderbuik
en het achterfte de rug genaamt.
V. Wat de gemeene bekleedzelen, de fpieren, de vaten
en de heenderen, welke tot den onderbuik en den rug bc~
boor en, aangaat , van dezelve hebben wy in het verhandelen
van die deelen gefprooken. Welke deelen zyn het
van de Partes Continentes, Begrypende of Bevattende deelen
van den Buik, welke nog eenige aanmerking verdienen?
A.

[Van den Buik en het Buikvlies. 3 o i
'A De Navel en deszelfs vaten, de witte ftreep, en het
buikvlies of de Penszak.
V. Wat is de Umbilicus, Navel)
A, De Navel, in het midden van den buik geplaaft, is
niet anders als een gering overblyfzel met het lidteeken van
de afgefneden navelftreng.
V. Welk zyn de Vafa Umbiliealia, Navelvaten?
A. Het zyn die vaten, waar door de vrucht in's Moeders
lichaam met het moederlyke bloed wordt gevoedt, en na de
geboorte door de afbinding van de ftreng geheel buiten gebruik
raaken, en door den tydt in banden veranderen, in zoo
verre dat het iets zeldzaams is, wanneer deze vaten in bejaarden
hol worden gevonden.
V. Welk is de Linea Alba, Witte Linie?
A. De witte Linie of ftreep beftaat uit te zamenkomende
peezen van de fpieren van den buik; zy fcheidt den buik naar
de lengte in twee gelyke deelen, en is onder de bekleedzelen.
van den buik te zien.
V. Wat is het Peritonseum, Buikvlies)
A. Het is een dun en zacht vlies, even onder de fpieren
van den Abdomen, Buik, geplaaft, en omvangt alle de ingewanden
van den buik, de geheele binnenzyde van de buiks
holligheid bekleedende: deszelfs vlakte, die aan de fpieren
vaft is, is ongelyk, maar de inwendige vlakte is glad. Men
vindt in het zelve zeer veel kleine klieren, welke dit vlies glad
maken en bevochtigen : het kleeft aan de dwarfche fpieren
van den buik, als mede aan de Linea Alba, Witte Streep,
en bekleedt met deszelfs bovenfte deel het middenrift, waar
aan het ook gehegt is: deszelfs onderfte deel is aan liet fchaambeen,
en het achterfte van dit vlies is aan het heiligbeen en
aau de wervelbeenderen van de lendenen vaft. Het beftaat
Pp 3 uit

3oa
Van den Buik en het Buikvlief,
uit twee vliezen, waar tuffchen de ftammen der bloedvaten
met eenige hunner takken, de Chyl ontfanger, de Nieren,
Pisleiders en de Blaas gelegen zyn; en daarom zegt men,
dat deze deelen in de Buplicatura Peritonai, Verdubbeling
van het Buikvlies leggen: maar alzoo het onderfte gedeelte
van dit vlies zeer dun is, voornamentlyk tuffchen de Blaas
en de fchaambeenderen, zoo is het, dat zommigen willen,
dat de Blaas niet in de verdubbeling van het Buikvlies is geplaaft.
V. Heeft het Buikvlies ook Proceffus, Voortbrengzels?
A. Ja, namentlyk deszelfs buitenfte vlies heeft tweevoortbrengzels,
gelyk twee fcheeden ; zy gaan door de ringen
van de dwarfche fpieren in de liezen , om de ronde
banden der Lyfmoeder in de Vrouwen , en de Zaïd-
Vaten in de Mans door te laten : als deze voortbrengzels
tot de ballen in de Mans gekomen zyn, wordenze wyder:
zy maken de Tunica Vaginalis, Scheede Rok, en het binnenfte
vlies, dat by uitftek dun is.
V. Welke vaten worden het Buikvlies toegeëigent)
A. Het Buikvlies worden aders, flagaders, zenuwen,
en watervaten toegeëigent. Aders en flagaders van de
Middenrift, van de Mam-, van de Onderbuiksfpier, en van
deZaadvaten: deszelfs zenuwen komen van de takken, weidoor
de fpieren van den buik zyn verfpreidt; de watervaten
zyn weinig en ontlaften zich in de Kronkeldarms klieren,
Giandula Iliaca genaamt.
V. Wat moet men aangaande het Buikvlies aanmerken ?
Dat het door de Elafticiteit of veerkragt van zyne vezelen
zich lichtelyk in en uitrekt, gelyk in de ademhaling en in het
zwanger gaan der Vrouwen is te zien: en dat zoo het komt te breken
, 'er een breuk ontftaat, of in de lies, of in den navel, of in
het balzakje. V.

Fan bet Darmnet. 303,
LXXVII. HOOFDDEEL.
Vm het Darmnet.
(i F. Wf^t k het Omentum, Darmnet ?
• A. V V Het is een dubbeld met veel vet begroeidt vlies,
hebbende de gedaante van een beurs, of zak: het bedekt het
jjroofte gedeelte der darmen: aan de reehterzyde wordt het
aan de holligheid van de Lever gehegt, in de linkerzyde aan
de Milt', rugwaarts aan dat gedeelte van den Karteldarm,,
het welk onder de Maag leidt, en voorwaarts van boven aan
het voorfte gedeelte van de Maag en den twaalfvingeren
darm: deszelfs onderfte deel leidt boven op de darmen
los,
F. Welk zyn de vaten van het Darmnet*
A, De vaten van het Darmnet zyn zeer meenigvuldig:
deszelfs aders komen, van de poort-, maagdarmsnets rechter
en linker aderen; takken heeft het van de maags flagader
, en zenuwen van de tulfchenribbige en het verfpreidende
paar: al deze vaten met verfcheide kleine klieren vergezeldt
loopen tulTchen twee linien vet, en verlpreiden zich niet
onaardig over het geheele net uit: ter plaatze daar men weinig
of geen vaten ziet, is het Darmnet zeer dun en doorfchynend.
. F. Welk is het gebruik van het Darmnet ?
A. Het befchermt de ingewanden, bevordert de beweging
der darmen, en deszelfs vet ftrekt in tydt van nood het lichaam
tot voeding.
• F. Dewyl het net een zamenweefzel van aderen, Jlagaderen
en zenuwen is, hoe moet men de wonden van bet Darmnet
aanmerken ?
A.

jo* Fan het Damnet*
A. Alzoo deze vaten alleenlyk maar dunne fprankeii zyn;
en geene groote bloedftorting veroorzaken , behalven dat
men by de wonden kan komen, en hulpmiddelen door de
konft ter genezing aanwenden, en men, een gedeelte van het
net, het welk buiten de wonden hangt, en reets blaauw ziet,
afgefneden, en het gezonde deel wederom binnen gebragt
zynde, kan leven, zoo konnen de wonden van het net niet
anders, zoo 'er de dood opvolgt, als wonden, die by toeval
doodelyk zyn , worden aangemerkt; maar zoo met het
net te gelyk de aders en ilagadere van de Lever en van de
Milt, die 'er zeer digt voorby en heen loopen, of groote
takken, die aan deze vaten eigen zyn, zyn gekweft, als dan
moet men deze wonden onder de volkomen doodelyke wonden
ftellen.
F> Maar hoe kan men weeten of zulke vaten zyn gekwe
of niet ?
A. Om niet alleen van de wonden van het net, maar
van alle wonden der ingewanden in den buik opgefloten,
wel te konnen oordeelen, moet de buik na de dood, en dat
niet lang na dezelve, beft is het twintig uuren na het overlyden,
op dat men volkomen van de dood van den Lyder mag
verzekert zyn, geopent worden; ten ware dat de wonden zoo
groot en geweldig waren aangekomen, dat 'er aan de dood
van den Lyder geen twyfel is, wanneer men, om alle bederf
der ingewanden voor te komen, hoe eer hoe liever den buik
moet openen.
F. Op wat wyze wordt de Buikgevoegelykft geopent)
A. Om den Buik te openen is het genoeg , indien het
de wonde toelaat, van het zwaardwyze kraakbeen bezyden
den navel heen tot op het fchaambeen de bekleedzelen, Ipieren
en het buikvlies te doorfnyden, en dan van de eene zyde tot
aan

Van de Maag en Darmen. 3 o y
-aan "de andere een gelyke fneede, welke over de eerfte
kruift, te doen: want dan heeft men vier Jappen, en deze
buitenwaarts gehaalt zynde, is 'er overvloedig ruimte • de
Buik dus geopent zynde, moet men bet uitgevaate bloed met
fpongien weg doen, en alle voorzichtigheid in het onderzoeken
van de wonden gebruiken, zoo als wy reets in de wonden
van de I^orft hebben aangetoont.
V
LXXVIII. HOOFDDEEL.
' XAT Ameer
Van de Maag en Darmen.
w
r y van de deelen in den Hals opgeflo-
V V ten fpraken, en het Slokdarmshoofd onderzochten,
hebben wy te gelyk van den Slokdarm gefproken en
gezien, dat dezelve door het Middenrift heen gaat relyk
ook in het verhandelen van de gaaten van het Middenrift is
gebleken, derhalven zullen wy, nu we in den Buik gekomen
zyn , het vervolg van den Slokdarm nagaan, en dus de •
Maag en de Darmen naauwkeurig onderzoeken: wat is de
Maag ?
A. De Maag, Ventriculusgenaamt, is een verwyderinz
van den Ilokdarm in de gedaante van een zakpyp- zy lest
even onder het Middenrift; aan deszelfs reehterzyde iszeeL
deeltelyk door de Lever bedekt, aan haar linkerzyde raakze
de Milt, en aan deszelfs bodem den karteldarm, waaraanhet
xJmentum ook gehegt is.
V. Hoe wordt de Maag verdeelt)
A. Men kan de Maag verdeden in deszelfs mond, trrond.
en ontlafter.
5
*
V Wat is de mond van de Maag ?
Q-q A

3p& Fan de Maag-m^amm*
A. De Bapad van, de. Maag , Cardia genaamt» k dfc.bei-r,
ventte ingang van de Maag; hy is een vervolg van den ilokdarm
, en neemt zyn begin aan het Middenrift » waaraan hy
is vaftgehegt. Dit gedeelte van de Maag/is wegens deszelfs
meenigvuidige zenuwen by uitftek gevoelig» en is linkswaartsgöplaaft.
V. Welk is de grond van de Maag ?
A. De grond van de Maag is deszelfs wydfte onderfte deel:
in het zelve vindt men veel rimpels en klieren, waar uitf het
Liquor Gqftricus vloeit. «
V. Wat is hel Liquor Gaftricus», Maagzap)
A. Behalven het zap, dat uit de klieren van de Maag
vloeit» behooren tot het zelve de vochten, welke uit de klieren,
van den Ilokdarm en van de fpeekzelvaten doorr de keel
en flokdarmv in de Maag nederdalen. Men mag deze vochten
als een feheiyogt aanmerken» het welk, benevens de bewegingen
van de Maag en van de omleggende ingewanden,. '
de fpys ontbindt, en in Chyl verandert.
V. Welk is de ontlajler van de Maag ?
A, De ontlafter van de Maag , Fyloms of Jmitor genaamt,
is dat gedeelte van de Maag, waar in de ontbonden,
fpys fchuins opklimt en waaraan de Dammen hun begin nemen;.
by. dezen mond zyn de rokken van de Maag veel dikker als ergens
: de binnenfte rok heeft alhier eene dikke en fterke verdubbeling
in de manier van een ring, zy dient als een valdeur
voor den Maags ontlafter, wanneer hy. zich toefluit.
V. Uit hoeveel vliezen is de Maag zamengeftelt ?
A De vliezen van de Maag zyn vier, namentlyk een
vlies-,, fpier-,. zenuw-, en wol- of klierachtig vlies.
V. Welk is de 1 unica Membranofa, Vliesachtige Rok of
vlies ?.
A.

Fan $e Mm% m Domen. %&f
2f. De vliesachtige rok van de Maag ie de boitenfte, en
komt van het buik vlies.
F. Welk is de Tunica Mufculófa, Spierachtige Rok)
A. De fpierachtige rok is het tweede vlies, en is uitrechte
en ronde vezelen gemaakt; de rechte loopen over het bovenfte
deel van de Maag boven deszelfs l
bovenften en onderften
mond, en de ronde loopen fchuins van boven 'van de Maag
na den bodem: van deze dalen de binnenfte aan de rechter,
en de buitenfte aan de linkerzyde: door de werking van deze
vezelen gefchiedt de wormswyze fee weging, dewelkegrootelyks
de ontbinding ,van de fpys en deszelfs voortftuwisg
bevordert.
F. Welk is de Tunica Nervofa, Zenuwachtige Rok?
A. Deze rok is het derde vlies van de Maag: 'hy is zeer
dun en geheel zenuwachtig : daarenboven is hy zeer gevoelig.
F. Welk is de Tunica Villofa tf/ -Glandülöfe -,

3ptf Van de Maag en Darmen.
-na de poortader,, de korte na den milttak, en de kroon»
aders loopen rontom de Maag: de flagaders van de Maag komen
van de büiks flagader en de zenuwen zyn van het dolende
of achtfte paar, als mede van de zenuwachtige vlechting
van de Myposhondria, Zyd boven onderbuiks zenuwen:
ook worden 'er aan den bodem van de Maag eenige fpranken
van de zenuwen van,het Darmfeheil medegedeelt: de watervaten,
hier en daar verfpreidt,, loopen na den Chylzak,.
. W. Welk gebruik.heeft de. Maag?
A. Deszelfs voornaamfte gebruik is; de fpys te ontfangen,
dezelve te ontbinden,, en door den poortier na de darmen
voort te ftuwen: daarenboven wordt in de Maag door deszelfs
zap aan de zenuwen een gevoel verwekt, het welk. wy
honger noemen.
V. Als de fpys nu genoegzaam ontbonden is.,, blykt het y
datze door de werking der fpierachtige vezelen van de Maag
in de Darmen wordt ontlafl; welk zyn de Darmen )
A. De Darmen zyn een lange pyp ontrent zesmaal langer
als het lichaam, en overal met bochten of omwindingen aan,
het Darmfeheil vaftgehegt: de vliezen.van de Darmen komen
met die van de Maag overeen,
V. Hoe wordt deze Darmpyp verdeelt ?
A. Deze pyp wordt verdeelt in een twaalfvingeren darm,
:in nuchtere darmen,, in een omgewonden of kronkeldarm in
een blinden darm, in een karteldarm en ineen rechten darm:
of men verdeelt deze pyp in drie dunne,, en in drie dikke
darmen : de dunne zyn de twaalfvingeren, de nuchtere en
kronkeldarm; de dikke zyn de blinde, de kartel en de rechte
darm.
V. Welk is de Inteftinum Duodenum, Twaalf vinger en
Darm ?
A.,

Fan de Maag, en Darmen, 3PP
A. Deze Darm is het eerfte deel van de darmpyp, hy
volgt aan den Maags ontlafter, van waar hy neerwaarts
draajende een weinig onder de Maag na de linkerzyde over
de wervelbeenderen loopt, en eindigt aan de eerfte omwinding
van den karteldarm: hy is ontrent twaalfvingeren lang,
na zyn beneden eind zyn 'er twee buizen, welke in deszelfs
holligheid eindigen; door de eerfte Dufius Communis Cholidocbus,
Gemeene Galvoerder, wordt de Gal, endoordetweede
Dudus Pancreaticus, Klierbedde Buis, wordt het Suecus
Pancreaticus,, Alvlees of Kherbedde zap ln de holligheid van
dezen darm ontlaft: de rokken van dezen darm zyn dikker
als die van de andere. Zommige merken dezen darm. aan
als een tweede maag; in dezelve zyn zeer veele klieren, welke
een overvloedig vocht tot verdere ontbinding, van de
Chyl ontlaften ; dit vocht, met dat van het klierbedde en
met de gal vereenigt , en met de Chyl vermengt , ftrekt
grootelyks om de Chyl verder te verdunnen,, en te volmaken.
F. Welk is de Inteftinum Jejunum,. Nuchtere Darm)
A. Deze Darm begint,, daar de twaalfvingeren darm eindigt,
namentlyk aan de eerfte omdraaijing der darmen onder
den karteldarm ; hy maakt verfcheide draaijingen van
de linker na de reehterzyde,, en van de rechter wederom na
de linker, en loopt tot aan den kronkeldarm,, beflaande het
geheele bovenfte gedeelte van het Regio Umb\licali$, Navel
Geweft: deszelfs lengte is ontrent twaalf of dertien fpannen;
hy heeft veele Falvula Conniventes,, Toetrekkende Val of
klapvliezen,, en verfchilt alleenlyk van den kronkeldarm, dat
hy meer melkvaten heeft, en altydt lediger wordt gevonden,
als mede» dat deszelfs binnenfte rok met meer vouwen is
voorzien.

g i o Van de Maag en Darmen.
V. Well is de Inteftinum Ileum, Kronkel- of Omgewonden
Darm ?
A. Deze Darm is de laafte en de kleinfte van de dunne
darmen, hy is omtrent twintig fpannen lang, en begint daar
de nuchtere darm eindigt, en gaat 'voort, makende verfcheide
draaijingen en ömwindingen, die het onderfte deel van het
navel gfeweft en de geheele plaats tuffchen de darmbeenderen
met rechte hoeken tot aan het begin van den karteldarm vervullen.
In dezen darm is het valvlies van Bauhinus, waar
door het te rug loopen van de ftóffe, die in den darm is , belet
wordt.
V. Welk fs 'de Inteftinum Cxcum, Blinde Darm'?
A. Deze Darm is niet meer dan de breette van vier vingeren
'lang, hy is tuffchen den kronkeldarm en den karteldarm
geplaaft: aan den'Zeiven is het Appendix Vermiformis s
'Wormswyze Aanhanzel, en om dat hy maar aan een eitlti
open is, wordt hy de 'blinde darm genaamt: hy is niet aan
het darmfeheil, maar door middel van het buikvlies aan de
rechter nier gehegt, en gedurende den tydt dat de Vrouwen
zwanger gaan, voor al op het laafte van haar dragt, wordt
dezelve gemeenelyk vol gevonden: wat deszelfs gebruik aangaat
, daar ontrent is niets zekers fe 'bepalen.
V. Welk is de Inteftinum Colon, Karteldarm ?
A. Deze Darm is zes fpannen lang, en de wydfte van
alle darmen: hy begint aan hét vervolg van den kronkel- of
omgewonden darm, 'en'eindigt aan den rechten darm: hy
loopt van zyn begin aan de'rechter zyde opwaarts, en gaat
onder de maag heen tot aan de lirtkerzyde, dan'gaat hy weder
nederwaarts, en maakt eindelyk de FleXura Sigmoidea,
Griekfche S gelykende bogt: aan 'deszelfs begin is een valvlies,
zynde een voorbrengzel van den binnertften rok,
wel-

Fan de Maag en Darmen. 3 E t
welke, belet de vuiligheden wederom te-keeren: voorts,heeft
hy, een fterken band, die langs de bovenzyde van den om.
gewonden darm na den rechten darm loopt, en hem tegen
de zwaarte der vuiligheden verfterkt, en in ploojen of cellen
te zamentrekt, deze cellen maken met de Falvul* Conniven-
^^m^l^m dat de vuiligheden niet gedurig
ontlaften : ook zyn de fpierachtige vezelen van dezen
darm grooter en fterker als van de andere darmen, om dat 'er
m d e vuüi
Smmenf ° g heder
> *> doen. op-
F. Welkis de InteCtmum Reclum., Rechte Darm?
A De rechte darm js de laafte der. darmen, hy is omtrent
d S S S ^ O T 1
^ ^ h
tZl
* ^ de kartel-
g
'i T Zd[
r t ° k k e n 2 y n d M e r a l s d i e
den kar-
Ï 2 ? et^ndf ^ T' f° WOTd
^oorhetbuikvliesac^
Tv vnn ,n ƒ !t ^ i
0
* 6 0
in de Mannen is
tm^^^t^— de
*~ -
F Worden, aan den, Rechten Damnfpimen. toegeëigend
A. Ja, namentlyk ter plaatze daarze den aanmaakt- deze
/pieren zyn drie, namentlyk twee Elevator-es Ani Aars
optrekkende of oplichtende gieren , e„ Ad
F.. Eer, wy, tot het Darmfeheil overman mv 1
wonden van de Maag g de DartTond^ke7 en
zien voor hoe verre dezelve doodelyk zyn of niet • Tl '
den van de Maag volkomen,doodelyk? 1
' W
*
A Daar ontbreken geen, voorbeelden, dat'er wonden van
fefefj zynze zeldzaam, t ^
behoeft, derzelver genezingen aan de konft niet dank te w^-
ten;:

312
Van de Maag en Darmen.
ten: derhalven durven wy geruftelyk alle wonden , welke tot
in de holligheid van de Maag doorgaan, ten zy dat de bovenfte
mond, de bodem of de ontlafter gekweftzy, onder de
volkomen doodelyke wonden ftellen; het is wel waar, dat de
wonden van den Cardia, bovenfte mond van de Maag, de Lyders
fchielyker dooden, om de meenigvuldige vaten en de gemeenfchap
met het Middenrift; maar de wonden van den bodem
en van den ontlafter-van de Maag, welke doorgaan,
zullen niet minder doodelyk zyn, als die van den bovenden
mond; want de toevallen als ftuipen, bloedftortingen, ontlading
van chyl door de wonden, belette chylmaking, moeten
den Lyder nootzakelyk het leven benemen: de wonden
dan, die ooit van de Maag zyn genezen, moeten klein en
in deszelfs buitenften rok zyn geweeft, en moeten als zeldzame
genezingen door hulp van de natuur worden aangemerkt.
V. Maar daar zyn voorbeelden van mejjen flikkers, en die,
na dat het mes is uitgehaalt, zyn genezen, derhalven mag
men de doorgaande wonden van de Maag niet onder de volkomen
doodelyke wonden fteilen?
A. Indien de exempelen van meffen flikkers waar zyn, en
dat zy, na dat het mes is uitgefneden, zyn genezen , dan
moet men zulke exempelen als ongewoone en gevallige genezingen
aanmerken, dewelke tot geen algemeenen regel konnen
ftrekken: en dus zeggen wy, dat alle wonden van de
Maag, waar ontrent de konft geen magt heeft gehad om de
doodelyke gevolgen, die 'er natuurlyk uit moeften voortkomen
, te verhinderen, indien by de opening van het lichaam
blykt, dat zulke wonden ongenezen zyn gebleven, al was
het ook dat 'er gevallen waren, waarin de natuur meer hulpe
had bewezen, volkomen doodelyk moeten worden geoordeelt.

Van de Maag en Darmen. % x %
V. Hoe moeten de wonden van de Darmen worden aangemerkt)
A. Dat alle groote wonden der Darmen, indien men dezelve
niet kan bereiken, wegens derzelver gedurige Motus
Periftalticus, Wormswyze beweging, en de uitftorting van
de Chyl of vuiligheden in de holligheid van den buik, en derzelver
fchielyke ontfteking en verfterving, en de verhindering
om de konft- of plaatsmiddelen in het werk te ftellen,
volkomen doodlyk moeten geoordeelt worden.
V. Hoe komt het dan, dat zommige Darmwonden worden
genezen ?
A. Indien groote wonden der darmen, want kleine wonden
van weinig aanbelang kan men niet onder de volkomen
doodelyke wonden ftellen, worden genezen, gefchiedt zulks
meer door geluk als konfl:: en daar genezen geen groote darm
wonden, als door een gemeen lidteken met de wonden der
bekleedzelen, en zulke genezingen vallen meeft voor in den
karteldarm, omdat hy het naaft aan het buikvlies is geplaaft:
ook kan een Darmwond genezen, als de wonde van de bekleedzelen
van den buik zoo groot is, dat men de wonden
van den darm kan vinden en hechten, daarenboven gebeurt
liet, dat een Darmwonde geneeft, doordien een ftukje van het
net de wonde ftopt, en met de wonde vereenigt; of dat de
gewonde darm zich met den naaft gelegen darm ter plaatze
daar de wonde is vereenigt, zoo nogtans, dat de holligheid
in den darm blyft: nog kan de Lyder in het leven blyven
niet tegenftaande de darm zelfs is afgefneden, indien men gelegenheid
heeft om terftont het bovenfte eind van den darm
te vatten , en aan de uiterlyke bekleedzelen van de wonde
van den buik te hechten, wanneer ter plaatze van de wonde
een aars wordt geformeert, waar door de vuiligheden gedurig
Rr zon*

3r4 Fan het Dapttfcheil en de Melkvaten.
ponder datze konnen worden opgehouden, ontlaften. J) at
alle deze genezingen zeer gevallig en zeldzaam zyn , en
meer aan de natuur en de goede gelegenheid, als aan de konft
zyn dank te wyten, kan niemant tegenlpreken.
LXXIX. H O O F D D E E L ,
Van hei Darmfeheil en de Melkvaten.
V, % XJ 2" hebben de Maag en al de.Darmen onderzogt,
V V en gezien, dat de pyp , die de Darmen uitmaakt,
acht of. negen ellen lang is; welk is het deel, waa
aan de Darmen in orden zyn gefchikt en vaftgehegt ?
A. Het Mefenterium, Darmfeheil.
. V. Wat is het Darmfeheil)
A., Het Darmfeheil is een dubbelde, breede, ronde en
vliesachtige zelfftandigheid; men vindt aan het zelve veel vet:,
het is in het midden van den onderbuik geplaaft; deszelfs omtrek
is vol ploojen en vouwen, en is ontrent drie elle lang 3
aan dezen omtrek zyn de darmen gehegt: het Darmfeheil is
vaftgehegt aan de drie eerfte wervelbeenderen van de lendenen:
het beftaat uit drie vliezen, in het binnenfte vlies is het
vet geplaaft, en door het zelve loopen een groot getal aderen
en u"agaderen; wat de twee andere vliezen aangaat, deze
komen van het Peritonaum, Buikvlies.
V. Worden aan het Darmfeheil ook byzondere namen toegeëigent
?
A. Ja, want het gedeelte van het Darmfeheil, het welk
zich met de dunne darmen vereenigt, wordt Mefaraum; en
het andere deel, waar aan de dikke darmen gehegt zyn, wordt
Mefocolon genaamt..

• Fan het Darmfeheil en de Melkvaten. " 3 ï f
F. Welk. zyn de aders en de flagaders, diedoor het Darmfeheil
loopen ?
A. Tuffchen de twee buitenfte vliezen van het Darmfeheil
loopen takken van de bovenfte en onderfte Darmfcheils Ilagader,
deze takken brengen het-bloed na de darmen; en takken
van de Darmfcheils aderen , deze zyn takken van de
poortader, en brengen het bloed van de darmen na de Lever
te rug: de groote takken van de flagaderen en aderen maken
te zamen gemeenfchap, en gaan recht na de darmen,
aldaar verdeelen zy zich met de zenuwen van de Plexus Mefentericus,
Darmfcheils Vlegting, in een oneindig getal
kleinder takken, welke zich over de rokken der darmen - verfpreiden.
V. Worden ''er ook Melk- en watervaten in het Darmfeheil
gevonden ?
A. Daar worden niet alleen in het Darmfeheil Melk en watervaten
, die op dezelve manier als de aders en flagaders
door het zelve loopen, gevonden, maar men ontdekt ook in
•het zelve een groot getal Waasachtige klieren, waar van de
groofte in het midden van het Darmfeheil zyn geplaaft, en
het Pancreas Afellii, Klierbedde van Afeïhus wordt genaamt.
F. Welk zyn de Melkvaten ?
1 A. De Fafa Lattea, Melkvaten, zyn dunne witte vaatjes
als draaden, zy leggen tuffchen de vliezen van het Darmfeheil,
door deze pypjes gaat de Chyl uit de darmen na de
'klieren van het Reeeptaculum Cbyli, Chylbakje of den Chyl
ontfanger: zoo dat deze vaatjes of pypjes van de darmen hun
begin nemen, namentlyk van tuffchen derzelver rokken, en
-dus wordt uit de darmen door de Melkvaten de Chyl in den
< Ghyl'oritfanger gevoert.
Rr J F n

Van het Darmfeheil en de Melkvaten.
V. Worden de Melkvaten in zoorten verdeelt ?
A. Ja, men verdeelt de Melkvaten in Vafa Lattea Prh
mi Generis, Melkvaten van de eerfte-, en in Vafa Lakea
Secundi Generis, Melkvaten van de tweede Zoort.
V. Welk zyn de Melkvaten van de eerfle Zoort ?
A. De Melkvaten van de eerfte Zoort zyn, die van de
darmen na de klieren gaan, en gedurig afwykingen en zamenloopingen
maken.
V Welk zyn de Melkvaten van de tweede Zoort)
A. De Melkvaten van de tweede Zoort zyn, welke van
de klieren na den ontfanger van de Chyl loopen , en deze zyn
grooter als die van het eerfte Zoort.
V. Wat moet men aangaande de Melkvaten aanmerken?
A. Men moet aanmerken, dat de Melkvaten van beide
Zoorten met Valvüla, Val- of Klapvliezen, zyn voozien,
waar door de Chyl belet wordt te rug te loopen: als mede
dat ze ook even als watervaten zyn aantemerken, die te gelyk
met de Chyl het water uit de darmen, en het Darmfeheil
na het hart weder te rug voeren.
V. Welk is het Receptaculum Chyli, of Cifterna Laétea-.,
Chylbak of Chyl ontfanger ?.
A. De Chylbak of Chyl ontfanger is een zak ofverwyderde
holte van de zamenloopende Melkvaten, en ontfangt de
geheele tweede Zoort, als ook watervaten van alle deelen
van den buik: deze buis of bak kan een once vocht behouden,
hy is tuffchen den neergaanden tronk van de groote flagader
en de wervelbeenderen van de lendenen geplaaft, en
wordt door verfcheide Waasachtige Giandula Lumhares , Lendenklieren,
omcingelt, welke in dezelve haar vocht ontlaften:
de bodem van den Chyl ontfanger trekt zich tot een klein vat
te zamen ; zyn midden is zomtyts in twee of drie deelen
ver-

Van het Darmfeheil en de Melkvaten. frf
u^thhf , d
T 6lfS b 0 V C n f t e
e d e e J t e tot
S M *n een pyp P Y P
uit hebbende de ruimte van een ganzen fchagt.
tv at is dit voor een Buis ?
fim«f\ D
B U , S J S d e D u a u s
buis: zy khmt !? I
Gracieus, Chyl of Borfl­
o p b l n n e n d e B o r f t > £ otJöortt-
ontrent het hart verdeelt zy zich gemeenlyk^^c^dS;
takken, welke terftont wederom in een loopen en el d !
langs d e n ü o k d n a d e Q n d e r fleute|°^ e
* S
zich door een of twee monden ontlaft, welke met IZhzhï
hltVnS '
Cfa
yJvan beneden worde uitgeftort, en met
het bloed vermenge: daarenboven heeft de Chylbui, verfchei
ten"daÏSÏÏ^^ ^ ^ ' » £
gendeelen ïïfr ' d r d
°° ? érm
v a n d e
gen deelen, de klopping van de grooteflagader,
S
en de
gele­
oer*
fing.van het middenrift en van de fpieren van d n buik eer*
J S
In , r,
e V
i
° e r t
'
n i e t w e d e r
nederftorte- è ndelvk
loop de borftbuis door de borft achter het
zoo als wy van te voren al hebben aangemerkt *
F Alzoo wyrcets hebben gefprokenvan het zebruik ,n
merkt? ^
h e t D
«fcheil -worden aange-
A Indien de groote bloedvaten van dit deel worden ««.

•'3i8 Van het Klierbedde, de Leveren de Galblaas.
LXXX. H O O F D D E E L .
Van het Alvleefch of"Klierbedde, en van ''de Levet\
en de Galblaas.
: V. WJ^t is
het Alvleefch of Klierbedde?,
. A. 'YV Het Klierbedde, Pancreas genaamt, is een
•zeer groote Giandula Conglomerata, Opgehoopte Klier, leggende
tulfchen. de milt en den twaalfvingeren darm: het beftaat
uit veele kleine klieren, buizen en bloedvaten: in het
.zelve wordt het .Suecus Pancreaticus, Klierbedde Zap, afgefcheiden,
en wordt door deszelfs groote buis, Duitus Pancreaticus,
tot in den twaalfvingeren darm gebragt.
» , V. Wy hebben breedvoerig in de verhandeling der Klie-
•ren van deze Klier , en deszelfs gebruik enz. gehandelt:
•derhalven zullen ivy tot de Léver overgaan. Wat is de
.Lever)
A. De Lever is een groot donker rood ingewand, haar
bovenfte zyde is verheven, glad , en 1
gelyk, maar aan haar
onderfte gedeelte ongelyk en ingebogen: in deszelfs midden
en voorfte deel is zy in tween verdeelt, en maakt aldaar een
fpleet , in welke de navelvaten gaan: aan haar onderzyde is
-de galblaas vaft, en aldaar zyn drie uitpuilingen, die men eertyts
poorten noemde: wat de zelfftandigheid van de Lever
aangaat, dezelve is geheel vaatachtig,
V. Waar is de Lever geplaaft ;
?
A. Zy is in de rechter onderbuiks bovenZyde Hypochondrium
geplaaft: haare verheven en bovenfte zyde reikt tot een
weinig onder het zwaardwyze kraakbeenen raakt' aan het
.middenrift; haare holle èri onderfte zyde bedekt den maags
ontlafter, een deel van den maag,- een-deel van den kartel-
| w darm 5

Fan het Klierbedde., de-Lever en Je-Galblaas,
darm den geneden twaalfvingeren darm, een p-edeelte
ran den nuchteren darm en van het darmnet.
F. Wordt de Lever met vliezen bekleedt*
aftorn^.' ^
H e e f t
hegt?
frlf, ]
nC Z
A* T
13 V l i e S b e k l e e d c v a n
^ ^
J
i s
, a a
m d e
^ Ü S M
*y r

3-20 Van het Klierbedde, de Lever en de Galblaas.
K Welk zyn de zenuwen en de watervaten)
A. Zenuwen heeft de Lever van de tuffchenribbige, en
deze maken de Plexus Hepaticus, Levervlechting: de watervaten
zyn in de Lever zeer veele, en overal verfpreidt, en
de meefte van dezelven eindigen by de poortader aan de ingebogen
zyde.
V. Welk is het werk van de Lever ?
A. Het werk van de Lever is de Gal af te fcheiden,
V. Wat is de Galblaas ?
A. De Galblaas is een vliesachtig lichaam, beftaande uit
vier vliezen, als namentlyk een gemeen of buitenfte vlies,
dat ze met de Lever gemeen heeft, een vatachtig, een Ipierachtig
, en een zenuwachtig vlies: zy is aan de hollezyde
van de Lever vaft, en met dezelve vereenigt : haar gedaante
is gelyk een peer, en haare grootte is niet wel te bepalen,
om datze m yder voorwerp van een onderfcheiden grootte wordt
gevonden , de grootfte is als een gemeen hoender ey: het
achterfte gedeelte van de Galblaas maakt een kleinen indeuk
in de Lever: als men overeind ftaat, of dat de Lever in haar
natuurlyke plaats leidt, dan is haare bodem of breedfte
deel onder, en de hals of naauwfte deel boven: zy raakt de
maag en den karteldarm aan, en verwt deze deelen geel ter
plaatze daarze worden aangeraakt. De gal komt in de Galblaas
door kleine vaatjes, welke te zaam vereenigende een of
twee buizen maken, die in den hals van de Galblaas eindigen.
.
V. Worden aan de Vefica Fellis, Galblaas, buizen toegeëigent)
- .
A. Ja, namentlyk de Duttus Cyjlicus, Galblaas Buis, de
Duttus Hepaticus, Lever Buis, en de Duttus Cholidochus,
gemeene Galbnis.

Van het Klierbedde, de Lever en de Galblaas.
V. Welk is de Galblaasbuis ?
A. Zy is een buis, die de gal uit de Galblaas aiTcheidtv
deze buis gaat van de Lever niet met een rechte linie in de
Galblaas: in dezelve eindigen eenige kleine pypjes, zy heeft
verfcheide plooyen of fronzen»
V. Welk is de Leverbuis'?
A. De Leverbuis, die ook Torus Biliarius wordt genaamt,
is een uitbrengend vat, aan de Galblaasbuis vaft:
zy heeft zoo veel takken als de poortader, want daar een tak
is van de poortader, daar is een tak van deze buis, en deze
takken worden in een gemeen vlies befloten; alle deze takken
dus vereenigende maken eenen ftam , die zich aan het eind
van de Galblaasbuis, om de gal van de Lever door den gemeenen
Gal voerder na de darmen te brengen, voegt.
V. Welk is de gemeene Galvoerder ?
A. De gemeene'Galvoerder is uit de Galblaasbuis en de
Leverbuis te zamengeftelt : hy gaat fchuins na het onderfte
einde van den twaalfvingeren- of na het begin van den nuchteren
darm: na dat hy den eerften rok van den twaalfvingeren
darm heeft doorboort, loopt hy byna twee vingeren breedte
voort, eer hy in de holligheid van den darm eindigt : deze
gemeene buis wordt met de Klierbeddens gemeene buis, als
ze den twaalfvingeren darm ingaat, vereenigt.
V. Welke vaten worden de Galblaas toegeëigent ?
A. Zy heeft twee aders van de poortader, Cjflica Gemella,
Galblaas Tweelingen genaamt, en eenige kleine flagaders
van den rechter maagtak: daarenboven is ze van eenige
watervaten voorzien ?
V. Wat gebruik heeft de Galblaas, en de Gal)
A. De Galblaas verzamelt de Gal, en voert dezelve over
in den twaalfvingeren darm: wat de Gal aanbelangt, deze
S f met

§M Van het Kliert'

Van de Milt. 3*1
LXXXI. H O O F D D E E L ,
Van de Milt.
F. \XJAt is de Milt?
A. VV De Milt, Lien en Splen genaamt , is een
donker rood of blaauw lood verwig ovaals gewys ingewand:
zy is dik aan de kanten, en maakt de figuur van een ineengetrokken
tong, zynde ontrent zes duimen lang, drie breed,
en een dik; van boven is ze verheven, en van onderen in.
gebogen , daarenboven is zy met twee vliezen bekleedt 9
het binnenfte is zeer dun, maar het buitenfte is dikker, en
komt van het buikvlies.
V. Waar is de Milt geplaaft, en hoe wordt ze vaflgehegt
) . ... 5
A. De Milt is geplaaft in de linker bovenzyde van den on»
bierbuik, onder het middenrift tulfchen de ribben en de maag
boven de linker nier: zy is vaftgehegt aan de maag door de
Vafa Brevia, Korte Vaten, aan het klierbedde, de linker
nier, het darmnet en het middenrift door vliezen.
V Is de Milt vaat- of klieraehtig-van zelfftandigheid?
A. De zelfftandigheid van de Milt is vaatachtig, beftaan»
de uit alderhande fyne bloedvaten en vezelen.
V. Welk zyn deze vaten en vezelen ?
A. De vaten van de Milt zyn aders, flagaders zenuwen
'en een weinig watervaten.
i. V. Welk zyn de aders en de flagaders van de Milt)
A De Milt heeft flagaders van de maagflagader , der-
•zeiver hair fyne vaten maken inmondingen door de vliezen van
-de celletjes; de eindens derzelver aderen hebben gemeenfchap
"met de holligheden der celletjes,, als ze uit de Milt komeni
i« Q
S Sfa dei

Van de Milt,
deze vereenigende maken den milttak van de poortader, die
het bloed na de lever brengt.
V. Welk zyn de zenuwen en de watervaten van de Milt?
A. De zentiwen door de Milt verfpreidt komen van de
Flexus Splenicus, Miltvlechting : wat de watervaten aangaat,
deze zyn weinig en ontlaften zich in de lenden .klieren*
' !
' ;
. P
V. Wat gebruik heef t de Milt ?
A. Het gebruik van de Milt is het bloed te verdunnen 9
en te bereiden, om de gal in de lever tegemakkelyker te doen
aflcheiden.
V. Alzoo de Milt een zamenweefzel van bloedvaten, zenuwen,
en eenige watervaten is, en met twee vliezen, waar
van het eene zoo dun is, dat bet by zommigen wordt ontkent,,
is bekleedt, boe. moeten de wonden van dit ingewandt worden
aangemerkt ?
A. Dewyl de Milt nader aan het hart leidt als de lever,
en dus het bloed van het hart. eer en met grooter aandrang
door de Milt als door de lever wordt gevoert;. en daarenboven
dit ingewand niet minder als de lever geheel uit vaten
beftaat, zoo moet men deszelfs wonden en kneuzingen, zoo
Ze maar van eenige aangelegenheid zyn, en 'er een bloedftorting
of verbreeking van verfcheide vaten is te weeg ge,bragt,
en de Milt buiten gebruik is gemaakt, onder de volkomen
doodelyke ftellen.
V. Maar boe konnen de wonden van de Milt volkomen
doodelyk zyn, daar men zommige dieren van de Milt beeft
berooft, die in bet leven zyn gebleven ?
A. Alzoo het uitfnyden van de Milt niet tegenftaande met
de uiterfte omzigtigheid verrigt, en men alle bedenkelyke
^yoorzorge heeft gebruikt, om de bloedvaten te onderfchepoen*

Van de Meren, Ti skider s en de Blaas. "ij-2 ƒ
pen, meenig dier het leven heeft gekoft, en de behoudenis
van het dier meer aan het geluk als aan de konft is toe te
fchryven; derhalven kan het uitfnyden van de Mik niet te
weeg brengen, dat men de wonden en kneuzingen van dit
ingewand, zoo ze van eenige aangelegenheid zyn, niet onder
de volkomen doodelyke wonden zou ftellen.
L XXXII, H O O F D D E E L .
Van de Nieren, Pisleiders en de Waterblaas.
V. Elyk hef onnutte deel van de Chyl in de darmen
VJf afgefcheiden door den rechten darm na buiten
wordt geworpen, alzoo worden de onnutte vochten van het
bloed in de Nieren afgefcheiden door de F is leiders tot in de
Blaas gebragt, en vervolgens door den Fis weg ontlaft. 7Leg
my eens, welk, zyn de Nieren ?
A. De Nieren zyn twee roodachtige ingewanden ; zy
hebben de gedaante van witte boonen; zy zyn vier of vyf
vingeren breedte lang,, drie.vingeren breed, en anderhalven
vinger dik.
V. Waar zyn de Nieren geplaaft, en waar mede zynze
vereenigt)
A. Zy zyn geplaaft na de lendenen aan beide de zyden
van den buik, en zy ruften op de twee onderfte of valfche
ribben onder de Lever en de Milt: aan dezelve zyn vaftgehegt
de. Bynieren , de uitmelkende bloedvaten, en de Pisleiders.
V. Van wat zelfftandigheid zyn de Nieren ?
A. De zelfftandigheid der Nieren is vaft , Zynde bynat
niets anders als vaten en vezelen, derzelver buitenfte omtrek,
Sf 3 cf

$ 26 Van de Nieren, Pisleiders en de Blaas.
of baftachtige zelfftandigheid beftaat uit een oneindig getal te
zamen gevlochten bloedvaten, waar in de pis wordt afgefcheiden:
van deze baftachtige zelfftandigheid gaan verfchei*
4e lange pypjes na het binnenfte van de Nieren, en deze pypjes
maken derzelver binnenfte zelfftandigheid uit; als deze
pypjes aan het bekken naderen, makenze eenige bondeltjes 9
welker einden door het vlies van het bekken gaan, en in het
bekken gekomen zynde, makenze eenige uitpuilingen, Papilla
, Tepeltjes genaamt; deze tepeltjes zyn hol, en brengen
de pis in het bekken.
V. Worden de Nieren ook met een vlies bekleedt ?
A. ja, en wel met een dubbelt vlies, het een is gemeen,
komende van het buikvlies, en het ander is aan de Nieren
eigen: beide wordenze gemeenelyk met eenig vet bedekt.
V. Welk zyn de By nieren ?
A. De Renes Succenluriati, of Capfuhe Atrabïïiaria,
Bynieren, zyn twee geele platte klieren, op beide de zyden
boven de Nieren geplaaft, wy hebben dezelve in de befchryying
der klieren naauwkeurig befchreven.
V. Welk zyn de uitmelkende Vaten )
A. De. uitmelkende vaten, Vafa Emulgentia genaamt,
zyn aders en flagaders, de aders komen van de Vena Cava
, Holleader, en de flagaders van de Aorta , groote
Slagader, zy doorboren de Nieren in haar holle zyde: digt
by de holle ader en de groote flagader zynze in een fcheede ingefloten,
en worden in verfcheide takken verdeelt, die het
bekken omringen: deze takken verdeelen zich weer in zeer
veel kleinder takjes ? en maken de fchors- of baftachtige zelfftandigheid
der Nieren uit.
4 Z 7
. Wat is het Bekken)
A. Het-is de holligheid in het midden van de Nieren door
U t ' de

Fan ie meren, Pisleiders en de Blaas, ^
de verwyding van de Pisleiders gemaakt; in deze holligheid
i^:*z7 dert
>
en vervoJgens door
F; /F

3=9 Van de Nieren, Fisleiders en 3e Blaas'.
V. Welk is het werk van de Pisleiders)
A. De pis in de Nieren afgefcheiden en in het bekken
verzamelt tot in de Blaas over te voeren.
V. Wat is de Velica Urinaria, Waterblaas ?
A. De Blaas is een vliezig ingewand, zy is gemaakt als
de Pisleiders van drie vliezen of rokken, het eerfte komt van
het buikvlies, het tweede heeft fpierachtige vezelen, welke
ongefchikt na verfcheide wegen loopen, en het derde is klier
en zenuwachtig; zy zyn alle zoo gemaakt, datze konnen
uitzetten, en in verfcheide ploojen wederom m een trekken:
de Blaas heeft bloedvaten en zenuwen, de bloedvaten komen
van de zyd onderbuiks vaten , en de zenuwen van de tuffchenribbige:
rontom deszelfs hals is een lluitfpier, deze trekt den
mond van de Blaas toe, en maakt, dat de pis niet tegen
dank omlafte: de gedaante van de Blaas in menfchen is niet
peersgewyze, maar is gemeenlyk het grootfte en het wydfte
aan liaaren hals: zy heeft drie openingen, twee voor de Pisleiders
en een voor den Pisweg.
V. Waar is de Blaas geplaaft?
A. De Blaas is geplaaft buiten het 'buikvlies in het benedenfte
deel van den buik tulTchen het heilig- en het fchaamfeen,
en is door middel van het buikvlies van de holligheid
van den buik afgefcheiden; in de Mannen leidt zy boven den
rechten darm, en in de Vrouwen boven den hals van de Lyfmoeder:
dus is zy aan den hals van den Lyfmoeder, of boven aan
den rechten darm vaftgehegt , daarenboven wordt zy door
de Urachus * Blaasband, aan den navel gebonden.
y. Welk is de Pisweg ?
A. De Urethra, Pisweg, is een vliezige pyp van de Blaas,
in de Vrouwen is hy kort, maar in de Mannen wordt hy door
de geheele roede uitgeftrekt.

Van de Meren, Pisleiders en de Maas. 32$
F. Uit de verhandeling van de Meren, Pisleiders en de
Waterblaas is genoeg derzelver gebruik gebleken; derhalven
zullen ivf tot de Teeldelen overgaan; maar eer ivy een begin
daar van maken, laat ons de wonden van de Meren, van de
Pisleiders, en van de Blaas befchouwen- Hoe moet men de
•wonden van de Meren aanmerken)
A. Men moet al de wonden van de Nieren, indien ze
maar van eenig aanbelang zyn, volkomen doodelyk aanmerken
: want zoo derzelver zelfstandigheid, die voornamentlyk
uit bloedvaten beftaat-, een wonde van eenige aangelegenheid
wordt toegebragt, als dan zal 'er eene doodelyke bloedftorting
ontftaan, die nog door konft, nog door hulpmiddelen
kan worden genezen: dezelve doodelyke bloedftortingen moeten
'er ontdaan, wanneer de uitmelkende vaten worden afgefneden
: en indien het bekken met deszelfs buisjes verbroken
is, als dan zal de Pis in de holligheid van den buik
ftortcn, en daar door zullen toevallen ontftaan, die den Lyder
het leven zullen benemen.
V. Maar hoe moet men de wonden van eene Nier aanmerken
, als de andere ongekwefl is gebleven ?
A. Dewyl de ondervinding leert, dat wanneer een Nier
lydt, de andere t:rftont tot meedelyden betrokken wordt, en
dus de eene door het een of ander toeval, als door een ontfteking
onbruikbaar gemaakt zynde, de andere ook ontftoken
en buiten ftaat geftelt wordt: derhalven moet men de wonden
van eenig aanbelang van eene Nier onder de volkomen doodelyke
ftellen, zoo wegens de bloedftorting en ontlafting van
de pis in den buik, als doordien de Nier, die niet gekweft
is, ook onbruikbaar wordt.
V Daar zyn verfcheide voorbeelden, dat Nieren door ulceratien
geheel zyn verteert gevonden, zonder dat het leven,
Tt daar

3 jo Van de Nieren, Pisleiders en de Blaas.
daar door merkelyke fcbade heeft geleden: dit zoo zynde, ho
kan men dan de wonden der Nieren volkomen doodelyk aan
merken'
A* Het is heel wat anders, dat de Nieren doorulceratien en
fuppnratien langzaam en zonder bloedftorting buiten ftaat worden
geftelt, om haare werkingen na behooren te verrigten, als
dat door een uitwendig geweld de Nieren worden gewondt
en buiten ftaat geftelt om haar ampt uit te voeren, want
liet laafte gefchiedt nooit zonder bloedftorting, of ontlafting
van de pis in de holligheid van den buik.
F Maar zoo de Pisleiders worden gekwefl,, hoe moet
men de zeiver wonden achten)
A. Indien een of beide de Pisleiders- worden afgefneden „
zoo moet men zulke wonden volkomen doodelyk achten,
want de pis moet in de holligheid van den buik ontlaften, en
die aldaar bedervende moet ook den daarby gelegen ingewanden
een ongeneciTelyk verderving aanbrengen,, en dus de
dood veroorzaken.
V. Zyn ook de wonden van de Blaas doodelyk)
A. Alle wonden van de BLias zyn niet doodelyk, gelyk.
in het Steenfnyden blykt, en dus moet men alle wonden,,
die van onderen aan de Blaas by de fluit fpier worden toegebragt
, vooral zoo de Blaas met pis vervult is , indien de
wonden tot in den buik niet doorgaat, niet onder de volkomen
doodelyke wonden ftellen; maar zoo de wonden van
boven door den buik ingaan ,. en tot in de Blaas komen,
of dat de wonden van onderen ingaan, en door de Blaas
tot in den buik komen, als dan zal de pis uit de wonden in
den buik ontlaften, en aldaar bederven, en doodelyke toevallen
veroorzaken, die door geen konft nog geneesmiddelen
Ssyn te genezen, en zulke wonden van de Blaas moeten,
on?

Van de Mannelyke Teeldeelen. %\\
onder de volkomen doodelyke wenden worden geftelt.
LXXXIII. HOOFDDEEL.
Van de Mannelyke Teeldeelen,
V. T X JT hebben tot heden gezien, indien wy niet wil-
V V lens blind zyn, deWysheid, Almagt en Goedheid
van den Werkmeejler van het ge/lel Van ons lichaam,
en deverbazende werktuigen, waardoor bet lichaam zoo veel
jaren achter een in het leven wordt onderhouden, maar gelyk
deze deelen en derzelver maakzel op een ganfeh wonderbare
wyze zyn zamengejleld, en derzelver werkingen zoo jui/l,
evenredig en konftig gefchieden, datze den oplettenden Onderzoeker
en Befchouwer noot zaken een Almachtig, JVys en
Goedt Werkmeefler te erkennen; zoo zullen wj nu tot die
deelen overgaan, welke gefchikt zyn tot de voortecling, waar
mtrent men geen minder blyken van Gods Almacht, Wysbeid
en Goedheid, zoo in derzelver zamenftel en werkingen
zullen befpeuren; zeg eens, welk zyn de Partes Genitales Vj»
rorum, Teeldeelen der Mannen.
A. De uiterlyke plaats en de figuur van deze deelen zyn
te bekent, dan dat wy daar iets van zullen zeggen; zy zyn
te zamengefteJt uit zaadvaten, ballen, opperballen, afvoerende
vaten, zaadblaasjes, voorftanders, en de Mannelyke
roede.
V. Wy zullen van bet zakje beginnen, en dan vervolgens
fpreken van de ballen, de opperballen, van bet uitfehietende
vat, van de zaad blaasjes , van de voorftanders, van de
roede, deszelfs hoofd, en van den waterweg. Wat is het
Zakje, waar in de ballen zyn opgefloten.
A Het Zakje is een beursje onder de roede geplaaft, het
Tt s heeft

* j£ Van dc Mannelyke Teeldeelen:
heeft eenen 'naad, waar mede het in.een rechter en een Un*
ker zyde wordt verdeelt.
Uit welke deelen is het Zakje te zamengejleldt ?
A. Behalven de vaten, welke het zakje en deszelfs middenfchot
van de fchaam- en onderbuiks vaten heeft, en de zenuwen,
van het. heiligbeen afiomftig , is het zakje uit drie
rokken te zamen geftelt, namentlyk de opperhuit, de huit,
en het fpierachtig vlies, waar door het zakje wordt in een getrokken,
en gelronft.
V. Wat is eigentlyk de naad?
A. De naad is die ftreep, welke van onder dé roede tot
den bilnaad zich uitftrekt, zy fcheidt het zakje in tween, en
maakt, een middenfchot, Septum. Scroti genaamt, en is uit.
een verdubbeling van het fpierachtig vlies gemaakt.
V. Welk is het gebruik van het Scrotum, Bal-zakje)
A. De Te/les of Ballen .met derzelver rokken en vaten te
omvatten.
V. Welke rokken en vaten worden ydél Bal toegeëigent )
A. Behalven het Membrana Vaginalis, Scheede Vlies,
én het Membrana Albuginea, Witte Vlies, wordt.ook aan
den bal een Mujculus Cremajler, Opfchortende Spier, toegeëigent.
Wat het fcheede vlies aangaat, het is van het buikvlies
afkomftig, en bekleedt den bal los: maar het witte vlies
is zeer vaft met de zelfftandigheid der ballen vereenigt, en
ontfangt de zaadvaten, die na den bal gaan, als daar zyn de
zaadflagaders, welke van de. groote ilagader voortkomen,
aders, een rechter en een linker , de rechter komt voort
van de holle ader, en de linker uit de uitmelkende ader, zenuwen
van die van het bekken en van de lendenen, en eenige
watervaten.--
' V- Welk is de opfchortende Spier)
Ai

Van der Mannelyken Teeldeelen. 3 j*
A Vz Mufculus. Cremafter Joopt over de buiten zyde van
het fcheede vlies, zy komt van het fchaambeen en deszelfs
vezelen worden over het fcheede vlies yerjpreidt,
V. Van wat zelfftandigheid zyn de Ballen?
De zelfftandigheid der ballen is vaatachtig, beftaande
uit zeer teedere vaatjes, zaadvaten genaamt: in het midden,
van de ballen is een lichaam, dat van binnen hol is, het
welk niet alleen ftrekt om de zaadvaten te onderfteunen,
maar ook om de zaadftoffe te ontfangen. Indien deze teedere
vaatjes van malkander worden gefcheiden, konnenze in
een zeer groote lengte uitgeftrekt worden: natuurlyk zynze
als darmtjes in een gekrult, en maken een niet onaardige vertooning,
0
P. Welk 2jV2*fe.Epididymides, Opperklootjes?
•• J
J ^ °pperklootjes z>n twee gekronkelde lichaamen,
W yder bal een, van gedaante zyn zy halfrond, makende
de hguur van catoen zaad: zy zyn door middel van het witte
vhes met den bal en.het FasDeferens, uitfchietendevat
vereenigt; zy nemen hun begin van het midden van den bal
met vyi ot zes kleine buisjes, zaadvaatjes genaamt, en eindigen
in het uitfchietende vat; zy.worden met een fterk vlies
gemeen met het witte vlies, bekleedt.
V. Vih wat zelfftandigheid zyn de Opperklootjes?
A ^ e
f el
""tandigheid van de Opperklootjes komt met die
van de ballen overeen, maar derzelver vaatjes en holligheden
zyn grooter, en worden eindelyk een buis, het Vas Lefems,
Uitfchietend Vat, genaamt.
1
V. Wat gebruik hebben de Opperklootjes ?
f.nl H
? 23ad U i
d f
e b a l i e n t e o n t f a n
gen, en na het uitfchie- •
tenqe vat ovei te brengen.
V Welk is dit uitfchietende vat).

|3* Van de Mannelyke Teeldeelen.
A. Het is een fterke witachtige buis, hebbende de dikte
van een dunnen ftroohalm, yder Opperklootje heeft 'er een:
zy klimmen beide van yder Opperklooge na den buik door
de Proceffus Peritonai, Scheut van het Buikvlies, en Worden
van daar wederom gebogen na den hals van de blaas, en
eindigen ten deele in den waterweg, en ten deele in de Fejicula
Seminales, Zaadblaasjes.
F. Wat gebruik heeft dit uitfchietende Fat)
A. Deszelfs gebruik is de zaadftoffe uit de Opperklootjes
na de zaadvaatjes te voeren, en in den tyd van de vereeniging
dezelve tot in den waterweg over te ftorten.
F. Welk zyn de Zaadblaasjes?
A. De Zaadblaasjes zyn tWee holle vliesachtige ontfangers,
zy zyn aan het onderfte deel van den hals van de blaas,
om het zaad uit de uitfchietende vaten te ontfangen, en in
de vereeniging door den waterweg in de Lyfmoeder te fchietêfl,
geplaaft: zy zyn drie vingers lang, en een vinger
breed : zy beftaan uit een fterk vaatachtig vlies, hebbende
verfcheide kleine holligheden, welke met malkander gemeenfchap
hebben; de zaadblaasjes worden met een vlies, van het
buikvlies afkomftig, bekleedt.
F. Worden aan de Zaadblaasjes vaten toegeëigent ?
A. ja , behalven een dubbelde uitlozende buis , welke
zich in den waterweg ter tyd van de vereeniging ontlaft,
wórden haar aders en flagaders van de blaas en rechteridarfns
vaten, en zenuwen van de vlechtingen van het bekken
toegeëigent.
F. Welk zyn de Foorflanders i
Ai De Proflata, Vöorftanders, zyn eigentlyk een eenig
lichaam, makende byna de figuur van het hart, httisonmiddelyk
voor den hals van de blaas geplaaft, en omringt voor
een

Fm $ Mannelyke Teeldeelen* gg|
een grpot gedeelte den waterweg, het is omtrent een okkernoot
groot, is klierachtig, heeft verfcheide kleine holligheden,
en is met een vlies bekleedt: daarenboven heeft het twee
hoogtens en een uitfteekzel; de twee hoogtens zyn in derzelver
onderfte gedeelte bil gedaantig, en het uitfteekzel,
inippehoofd genaamt, heeft in deszelfs opperfte deel twee
gaatjes,, welke met de uitfchietende buizen, en de zaadblaasjes
gemeenfchap hebben.
F Roe veel gaatjes vindt men gemeenlyk in de voor/landers,en
welke vaten zyn den voorjlanders eigen, en wat is
derzelver gebruik.
A. De gaatjes, of uitlozende buizen van de voorftanders
Zyn twaalf of dertien: derzelver vaten zyn gemeen met de
vaten, der zaadblaasjes, en wat derzelver gebruik aangaat,
zy fcheiden een wit lymig vocht af, het welk in de vereeniging
tot gladmaking van den waterweg,, en overvoering van
de zaadftoffe wordt uitgefchoten.
F. Wat is de Roedel
A. De Penis, Roede, heeft verfcheide benamingen, welke
zoo bekent zyn, als de figuur van de roede zelfs: ontrent
de roede merken wy alleenlyk aan deszelfs opperhuit , en
huit, als a gemeene dekzelen, de voorbuit, het lichaam, de
zelfltandigheid, den pisweg, het hoofdje, de fpieren en de
vaten. *
F Welk is de Foorbuit ?
A De Voorbuit is een dubbelde huit, bedekkende het
hoofd der roede, zynde voorzien met zenuwtepeltjes, en:
klieren, aan deszelfs onderfte gedeelte is een band, Franu.
turn, 1 oom genaamt.
F. Wnar uit is deszelfs lichaam te zamengeflelt >
A Behalven een fterken rok van een peesachtigen aardt,,
die.'

33 ó Van de Mannelyke Teeldeelen.
die hec lichaam van de roede bekleedt, en zomtyts dubbeld
is, met een tulTchen gevoegt blaasachtig vlies, beftaat de
roede uit twee holle of fpongiachtige lichaamen , 'Corpora
Cavernofa genaamt: zy maken het grootfte gedeelte van de
roede , en komen van de fchaambeenderen onderfcheiden
voort, maar komen daar na te zamen en worden tot aan het
hoofd uitgeftrekt. In de vereeniging worden dezen lichaamen
opgezet, en maken de roede ITyf: tuffchen deze twee
lichaamen is een fchot, Septitm genaamt, dit fchot is van voren
dunder als na achteren , en is als een teems met kleine
gaatjes doorboordt: daarenboven heeft de roede een kleinen
band, deze komt van deszelfs rug een weinig van haar begin
af, waardoor zy aan het bovenfte deel van het fchaam-
'been is vaftgehegt, op datze niet te laag nederdaale.
V. Welk is de Tisivcg ?
A. De Pisweg is onder de twee fpongieufe lichaamen geplaaft,
hy is ontrent twaalf of dertien duim lang: hy begint
aan den hals van de blaas, en buigt zich na de onderfte zyde
van het fchaambeen, en opgaande na het begin van de
•fpongieufe lichaamen, loopt hy tot aan het einde van de roede.
De zyde van den Pisweg beftaat uit twee vliezen, en
uit een fponsachtige ftoffe, behalven aan het eind, daar hy
aan den hals van de blaas vaft is , en aldaar is de wydte
tulTchen de vliezen klein , en met eene roode klierachtige ftoffe.
vervult, welkers uitbrengende buisjes het binnenfte vlies
van den fisweg doorborende in den Pisweg een flymachtig
vocht uitftorten, om het binnenfte vlies, dat de holligheid
van den Pisweg bekleedt, en zeer zacht, dun en gevoelig
is, tegen de fcherpheid van de pis te befchermen; wat het
buitenfte vlies aangaat, het zelve is hard, vaft en wit. De
einden van deze fponsachtige ftoffe zyn dikker als haar midden.

Fan de Mannelyke Teeldeelen. 33?
'den, en het eind naaft de Voorftanders wordt om zyn grootte
de bol van den Pisweg genaamt, zynde een half duim
dik, en in 't midden met een middenfchot, het welk mede
met veel kleine gaatjes is doorboort, gefcheiden: het ander
eind maakt op de einden van de fponsachtige lichaamen de
Glans of Balanus, het Roede hoofdje.
F. Worden ''er ook klieren in den Pisweg gevonden)
A. Ja , men vindt aan yder zyde van den bol van den
Pisweg eene kleine klier, die een lymig en klaar vogt mede
tot befcherming van den Pisweg ftort; aan de over zyde van
den Pisweg in deszelfs binnenfte vlies iets meer na het hoofdje
vindt men eene andere klier van het zelfde gebruik: aan het
ander eind van den Pisweg rontom de kroon van het hoofje
zyn zeer veel kleine kliertjes, deze fcheiden een riekend vocht
af, het welk 't hoofdje glibberig maakt, opdat de voorbuit
gemakkelyk daar over ftroope.
P. Wat moet men ontrent het Roeden hoofdje aanmerken?
A. Ontrent het Roede hoofdje is aan te merken, dat deszelfs
oppervlakte effen en glad is, dat het zelve met verfcheide
zenuwtepeltjes is voorzien , waarom het zeer gevoelig
is, en eindelyk dat het meteen zeer dun vlies of opperhuit
is bekleedt, het welk met het vlies van den Pisweg gemeen
is.
V. Welke zyn de vaten van de Roede en van den Pisweg?
A. Derzelver vaten zyn aders en flagaders van de onderbuiks
vaten, en van die van de fchaamdeelen: de zenuwen
, die twee zyn, komen van het heiligbeen, en de watervaten
zyn verfcheiden, en deze ontlaften zich in de Liesklieren.
: F. Welk zyn de fpieren van de Roede ?
A. De Roede heeft drie paar fpieren, het eerfte paar zyn
Vv de

$0 Van dc Teeldeelen der Vrouwen.
de opre'chters, liet tweede zyn de voortftuwers, en het derde
paar zyn de dwarfche fpieren: maar alzoo wy in de verhandeling
van de fpieren van deze Ipieren hebben gefproken
meineik, dat het voornaamfle van de Mannelyke teeldeelen
zal zyn afgehandelt..
LXXXIV. H O O F D D E E L.
Vau de Teeldeelen der Vrouwen*
V. \ Lzoo ons voornemen niet is, om een naauwkeu-*
XX rig onderzoek aangaande de uitwendige gedaantevan
de Teeldeelen der Vrouwen te doen, zoo zullen wy terftont
tot de wezentlyke deelen overgaan, en dus den Kittelaar,
de vleugelswyze uitfteekzels, het Maagden vlies, de
Lyfmoeder met deszelfs fcheede, banden en trompetten, alsmede
de Eyerneften onderzoeken. Wat is de Kittelaar ?
A.. De Kittelaar, Clitoris, heeft de gedaante van eene
kleine roede, maar is niet doorboort; hy is in het voorfte
deel van de Vulva, groote Spleet, geplaaft binnen de huit,..
en niets doet zich van denzelven voor als deszelfs eind, het
welk door een frons van de huit, door de vereeniging van
ü&Nymphee, Vleugelwyze uitfteekzels, of watergodinnen,
gemaakt, wordt bekleedt: deze frons wordtPraputium Clitoridis,
Voorbuit van den Kittelaar genaamt.
V. Van wat zelfftandigheid is de Kittelaar ?
A Hy is, gelyk de roede, uit twee fponsachtige deelen
te zamengeftelt: van het onderfte van het fchaambeen komenze
onderfcheidentlyk, vervolgens naderen zy malkander, en
maken den Kittelaar: deszelfs eind is zeer gevoelig, en wordt
Glans, Hoofje genaamt» De twee fponsachtige lichaamen

Van de Teeldelen der Vrouweïl. 33^
£yn tweemaal langer als de Kittelaar, en worden, eerze
vereenigen en den Kittelaar maken, de Crura Clitoridis,
Kittelaars Dyën genaamt. De Kittelaar heeft twee fpieren-,
deze komen van de uitpuilingen van het heupebeen, en worden
in de fponsachtige lichaamen van den Kittelaar ingeplant:
in de vereeniging doen zy den Kittelaar opryzen, en ftyf Haan.
p. Welke vaten worden aan den Kittelaar- toegeëigent ?
A. De Kittelaar ontfangt aders, flagaders en zenuwen:
aders en flagaders van de fpeenvaten, en zenuwen van de
tuffchenribbige, en deze worden door al de deelen van de
fpleet verfpreidt.
V. Hebben de aders van de eene zyde van de fpleet ge-,.
meenfcbap met de aderen van de andere zyde)
A, Niet alleen hebben deze aders maar ook de flagaders
gemeenfchap met malkanderen.
V. Welk zyn de Nymphse, Vleugelswyze uitfteekzels?
A. De Nympha zyn twee uitfteekzels in de manier van
vleugels of quabbetjes nevens den pisweg : zy zyn grooter
in getrouwde Vrouwen als in de Maagden; derzelver zelfftandigheid
is fpongieus, en vol bloedvaten, in de vereeniging
zwellen zy op, en dienen om de inwendige deelen tegen de
uiterlyke ongemakken te befchermen.
V. Hebben de Vleugelswyze uitfteekzels ook vaten ?
A. Ja, zy hebben aders, flagaders en zenuwen, van den
Kittelaar afkomftig.
V. Wat is bet Hymen, Maagdenvlies ?
A. Het Maagdenvlies is eene kringachtige vouwing van
het binnenftè vlies van de fpleet, deszelfs gedaante maakt
zomtyts een geheele cirkel, en zomtyts maakt het de figuur
van een halve maan, en na deszelfs figuur is, is de doorgang
na de Lyfmoeder min of meer gefloten. In de eerfte
Vvi ver«

3

Van de Teeldeelen der Vrouwen. 'ggf
fchen de blaas en den rechten darm geplaaft, waar in wy negenmaanden
hebben huisgehouden, cn van kleine onzigtbaare
beginzelen onze. volkomentbeid hebben gekregen , om als
een kleine wereld in de groote voor een onzekeren tyd te ver-
Jchynen,, op dat wyuitde belchouwing van ons zelfs, en van
al wat in de wereld is , onze nietigheid en afbankelykheid, en
des Scheppers Almagt Wysbeid en Goedheid zouden leer en kennen
: hoe wordt de Lyfmoeder verdeelt ?
.A. De Lyfmoeder wordt verdeelt in een Lyfmoeders hals,
de Lyfmoeder, endeszelfs banden, eyerneften, trompetten!
en vaten.
V. Welk is. de Vagina, Scheede van de Lyfmoeder ?
A. \)e fcheede of hals van de Lyfmoeder. is een.lang rond
kanaal , het reikt van het fchaamdeel tot den invvendigen
mond van de Lyfmoeder, in Vrouwen en die zwanger zyn
kan derzelver lengte en grootte niet wel bepaalt worden,
maar in Maagden iszy gemeenlyk ontrent de breette van
vyf vingeren lang, en de breette van anderhalven vinger wyd:
zy legt tuffchen de blaas en den rechten darm , en is met deri
rechten darm door. een gemeen vlits, van het buikvlies afkomftig,
omwonden.
V Welk is de zelfftandigheid van de Scheede, of van den
bals van de Lyfmoeder}
A. De Scheede is zamengeftelt uit vliezen, klieren, aderen,
llagaderen, en zenuwen: de vliezen zyn twee een binnenfte
en een buitenfte: het binnenfte is zenuwachtig, vol
plooyen en groeven, byzonder. van vooren na de fplee't tcfc
en bekleedt de holligheid: in het- zelve vindt, men drie klièv
ren aan de zyde, die het naaft aan den rechten darm is: het
voornaamfte gebruik van de fronfels of plooyen van dit'vlies
is. in de vereeniging de roede wel te omvatten , en in de
Vv 3. v e r,.

§4* Van de Teeldeelen der Vrouwen,
verloiïing tot doorgang van de vrugt zich te verwyden. Het
buitenfte vlies is van fpierachtige vezelen gemaakt, door
de werking van deze vezelen kan de fcheede zich verlangen
, verkorten , uitzetten en toetrekken , öm dus haar
holligheid na de lengte en grootte van de roede in de vereeniging
te fchikken; aan het beneden eind van dit vlies is een
fpier uit ronde vezelen, gelyk een fiultfpier, te zamengeftelt,
en onder dezelve is aan yder zyde van de fcheede een netswyze
vlechting van aderen en flagaderen: deze vlechting en
fpier dienen om den mond van de fcheede te verengen, om
des te zekerder de roede in de vereeniging te omvatten.
V. Welk zyn 4e vaten vm de fcheede van de Lyfmoeder ?
A. De fcheede of hals van de Lyfmoeder ontfangt aders
en llagaders van de zyd onderbuiks en fpeenvaten, de
zyd onderbuiks vaten verlpreiden zich door deszelfs bovenfte
deel, en de fpeenvaten door deszelfs onderfte deel, en dat
wel zoo, datze gemeenfchap met malkander hebben: daarenboven
heeft de fcheede zenuwen van het heiligbeen.
V. Wat is de Lyfimederl
A. De Uterus, Lyfmoeder, begint met een mond, de
inwendige mond genaamt, daar de fcheede eindigt: zy heeft
de gedaante van een peer, zynde drie vingeren lang, twee
breed, en byna twee dik, in Maagden is haare holte zoo
wyd datze een amandel kan behouden: zy is in het benedenfte
van den onderbuik tuffchen den rechten darm en de blaas
geplaaft, het fchaambeen befchut haar van voren, het heiligbeen
van achteaen, en het darmbeen aan de zyden, in den
tydt van zwanger zyn is ze groote veranderingen onderhevig,
zoo datze zich tegen den tydt van de verloffing'tot den navel
toe uitftrekt, daarze op andere tyden niet boven het'heiligbeen
komt.
V,

Vm de Teeldeelen der Vrouwen, ff*
V. TV?lk is de mond van de Lyfmoeder?
A. De inwendige mond van de Lyfmoeder moet wel van
die der fcheede onderfcheiden worden, zy vertoon z ch Ln
het bovenfte eind van de fcheede , en maakt een klSVSi
p uling, op de manier van lippen, vertoonendedei 3 an
een klein hondje: de holligheid van de Lyfmoeder by den
binnenften mond is ongelyk, en meer toe^Zu t 7
y
zelfq hnrfpm . toe
g etr
Okken ais deszetfs
bodem, en wordt van zommigen de kleine hals van de
Lyfmoeder genaamt: in dezelve zyn veel plooyen en onder
de plooyen zyn verfcheide kleine pypjes
Y
'
V Van wat voor eene zelfflandigheidis de Lyfmoeder*
tomftur h^lT dCriS m e t £ e n V l , e S v a n
' ^ buikvlies af-
g e m a a k t llft
als eer^ne ! Verachtige vezelen, die
ê v e n
l n
tó ÏÏ S ?
^ verfcheide bondels verdeelt,
verfcheide fchikkingen hebben,, en dienen in ïtzvvTn
ger gaan om de Lyfmoeder uit te zetten en tó^ tyKS
u a c n c
verloffing tot u töerlling van de vrnw >atvan de
noemt- tufn-h L c• * , weik men ween
nount. tuüUien de fpierachtige vezelen zyn zeer veel txrht*
ctade kberen gevonden, dié een vocht, om fcfhofc
ie d gbbberig te maken, aflcheidea De «heek lrimi5 F
erd van de Lyfmoeder wordt gedurende 8
tf^
n.tgerekt en vertoont zich eer dikker al s dtmde lfet weft
daar van daan komt, dat al de vaten en klieren, m-c vochtïn
zyn bezet, en opgezwollen, ja in de drie laaftebaanden
van de dragt „ de bodem van de Lyfmoeder ruim ee„ d"t
V. mrdénook aan é Ly/moeJer vaten toegeëigend
tervlien' ' * ^
2yn adws
' fla
S ate
> zenuwen en wa-'

Van.de Teeldeelen der Vrouwen,
V. Welk zyn de aders en flagaders van de Lyfmoeder'?
A. De Lyfmoeder heeft aders en ilagaders van de onderbuiks-
en van de zaadvaten., al de takken van deze aderen
en flagaderen maken overal inraondingen met malkander. Ter
tydt van de maandelyke ontlaftingen, wordt het bloed , dat
tot onderhoud of groei van het lichaam gewoonlyk befteedt
wierdt, in deze vaten verzamelt, en wel zoo, dat de vaten
uitzetten, en om dat deze vaten alleen van alle andere vaten,
welke lynrecht aan den Honfont zyn, geen valvliezen
hebben , zynze des te bequamer^ om eens ter maand haar
bloed te ontlaften, en deze ontlaftingen zyn het, welke men
Menflrua, Stonden, noemt.
V Welk zyn de zenuwen en de Watervaten van de Lyfmoeder}
A. De zenuwen, welke de Lyfmoeder heeft, komen van
de tulTchenribbige zenuwen en van de zenuwen van liet heiligbeen;
wat de watervaten aanbelangt, deze worden aan
de buiten zyde van de Lyfmoeder gevonden.
V. Hoe veel banden heeft de Lyfmoeder, en welk is derze
ver gebruik ?
A De Lyfmoeder heeft vier banden , namentlyk twee
breede en twee ronde, het gebruik van deze banden is de
Lyfmoeder vaft te hechten.
V. Welk zyn de twee Ligamenta Lata, Breede Banden)
A. De breede banden zyn alleenlyk een vervolg van het
buikvlies, zy komen van de zyden van de Lyfmoeder, de
eyerneften zyn aan het een eind vaft, en langs het ander
eind loopen de trompetten van Fallopius: wegens derzelver
gedaante wordenze gemeenlyk met de vlerken van een
Vleermuis vergeleken, en Vleermuisvleugelswyze banden genaamt*

Van de Teeldeekn dér Vrouwen. 3^
• V. Welk zyn de Li&mentaRotunün, RondeBandenvan
de Lyfmoeder ?
^. Deze banden hebben haar begin van vooren en ter Zyde
van den bodem van de Lyfmoeder, en gaan in de voortbrengzels
van het buikvlies door dc ringen van de fchuinfche
en dwarfche fpieren van den buik na het fchaambeen, alwaar
zy zich in de gedaante van een ganzevoec uitfpreiden, en
gedeeltelyk aan het fchaambeen, en gedeeltelyk aan de Mufeulus
Membranofus, Vleefige Spier, die ook Fajcia Lata,
Breede Zwachtelfpier genaamt wordt, e n aan het bovenfte
van de binnen zyde van de Dyë worden ingeplant. De
zelfltandigheid van deze breede banden is hard, en met zeer
veele bloedvaten voorzien, waar van de takken aan den boöem
van de Lyfmoeder het grootfte zyn, want hoe nader zy
aan het fchaambeen naderen, hoe Jdeinder en platter zy wor~
V. Worden aan de Vrouwen ooi zaadvaten toereëkenf>
A. ja, en dat op dezelve manier als in de Mans, namentlyk
vier; derzelver onderfcheid beftaat voornamentlyk hier
in, datze korter zyn en dat -derzelver flagader, alsze na
tnt ff\ Ve
ff dQ
? a e
« e n m a a k t
> e
» & twee
takken verdeelt: de kieinfte tak.gaat na het eyerneft, e n de
grootfte verdeelt zich wederom in drie takken , waar van'er
een tot de Lyfmoeder , een tot de fcheede , en een tot
de trompet en de banden van de Lyfmoeder verzonden
zonden ^ ° P
* W y M W O r d t d e a d s r v e r d e
*> en ver-
- V Welk zyn de Ovaria, Eyerneflen*
- A. De Eyerneften zyn veel kleinder ah de ballen in de
Mans^ derze ver vlakte is rouw en gefronft in bejaarde Vronen
, maar.in-Maa,den -elfen en^glad , zy-zynTa, 1
Xx

m d e
•y^S Z
Teeideekn der Fmmm.
eyronde gedaante) en van boven daar de zaadvaten ingaan
een weinig plat: zy zyn met een eigen vlies, het welk hun
zeer vaft bekleedt, overtrokken, en met een gemeen vlies,,
vaa het. buikvlies afkomftig,, het welk al.de zaadvaten bedekt,
omgangen: derzelver zelfftandigheid is vezel- en vliesachtig,:
tulTchen de vezelen en vliezen zyn verfcheide kleine tulTchen
ruimtens,, waar in verfcheide kleine blaasjes- zyn, welke als
ze gekookt zyn, gelyk het wit van een ey hardt worden::
deze blaasjes zyn van verfcheide grootte en getal, en worder
yder met. twee zeer dunne vliezen bekleedt, waar door
verfcheide takjes van aderen, flagaderen, en zenuwen loopen
: deze blaasjes met derzelver. vliezen worden eyeren ge»
naamt
K Worden ook behalven de zaadvaten andere vaten aan
dc eyemejïen toegeëigent ?
A> Ja„ want behalven de vaten van de zaadvaten, en de
zaadvaten zelfs, vindt men in de eyerneften zenuwen van de
tulfchenribbige, en.verfcheide watervaten,.
Y~. Op mik een manier zyn de Eyemejïen vajlgehegt %
A* De Eyerneften zyn ontrent twee vingeren breed van
den bodem van de Lyfmoeder door de breede banden vaftgehegt,
en zyn aan het buikvlies by de darmbeenderen door de -
zaadvaten vaftgemaakt.
V. Welk %ynrde. Tubse Fallopianx, Trompetten van- FaU
lopius ?
A* Deze Trompetten zyn t wee buizen aan yder zyde van
de Lyfmoeder een, zy komen door een eng beginzel in den
bodem van de Lyfmoeder,. en zetten zich aan derzelver einden
als een trompet uit, alwaar zy zich dan wederom tot
een klein mondje of opening toetrekken; aan den omtrek
^an dit mondje breiden zy zich in een breed vlies uit, het
wjslls

Tm de 'Teeldeelen der Vrouwen, o 'it
we&'fchynt als of het aan den rand gefcheurt was, eh eenige
franjes vertoont, die fflorfm Diaboli, Duivels Beet, genaamt
worden. Deze trompetten zynte zamengeftelt uit twee
vliezen, zy zyn ontrent vyf vingers breedte lang, en worden
van het binnenfte vlies vaft de Lyfmoeder geformeertf
daarenboven hebbenze aders , flagaders , zenuwen, en watervaten
, genieën met de eyerneften ; da opening aan
yder zyde van de Lyfmoeder, die in de Lyfmoeder eindigt^
laat naauwlyks een Verkens borftel in, maar in haar breedfte
deel, of in haar midden hebbenze de ruimte van den kleinen
vinger.
. V. 'Dewyl de Lyfmoeder een werktuig meer tot de voortteling
, als tot het leven, is gefchikt, hoe moet men derhalven
de wonden van de Lyfmoeder aanmerken ?
A. De Lyfmoeder in Maagden en onvrugtbaren is zoo wel
door het fchaambeen van voren, het heiligbeen van achteren
en de Darmbeenderen ter zyden bewaart, en derzelver vaten
zyn zoo klein, dat men aan dezelve geen volkomen doode-
'lyke wonden kan toeè'igenen, ten ware dat dezelve zoo geweldig
was gewöndt, dat haar bloed door de wonden van
buiten wierdt uitgeftort, of in den buik tot nadeel der ingewanden
wierdt verzamelt, en den dood veroorzaakte. Maar
geheel anders is het met de wonden van de Lyfmoeder van
eene bevruchte Vrouw gelegen: want de Lyfmoeder is dan
niet meer vaft en in eengedrongen, maar haare zelfftandigheid
is fponsachtig, en overal met zeer veele en groote bloedvaten
doorweven. en daarze van te vorèn de grootte van een
peer had, zoo isze nu tot een verbazende grootte uitgezet,
en ftrekt zich tot den navel, en zomtyts verder uit: indien
nu de Lyfmoeder van een bevruchte Vrouw wordt gewond,
al is de wonde klein, en anders van weinig aangelegenheid,
Xx 2 voor*

Van de Bevruchting en Veortteeling.
vöoral op het einde van haar dragt, dat is in de drie laafte
maanden, 200 moeten al de wonden van de Lyfmoeder volkomen
doodelyk worden geoordeelt, want de geweldige
bloedftorting zal niet alleen de Lyderes het leven benemen ,
maar de vrucht het moederlyke bloed mhTende zal te gelyk
moeten ftervea,
LXXXV. HO O F D D E E L
Van de Bevruchting en Voortteeling*.
y s \lilT zouden een einde konnen maken met onze Ont-
VV ieedkundige verhandelingen, alzoo wy alle deelen
van tet menfchelyke lichaam , geene uitgezonden , ah
mede derzelver werkingen » zoo veel ons kort bejiek heeft
toegelaten, hebben onderzocht: maar is het maakzel van ons
lichaam, en deszelfs werkingen zoo wonderbaar, voor zoo
verre wy het met eenige opmerkinge hebben befchouwt, hoe
verbazende en wonderbaar zullen ons de eer/ie beginzelen van
ons lichaam, en derzelver eerfle werkingen niet voorkomen,
tn wy in de Almagt, Wysheid, en Goedheid Gods, ons zeiven
niet verliezen , wanneer wy dezelve eenigzints zullen nafpeuren!
zytgfin ftaat, om van de Bevruchting of Voortieeling
eene bejchryving te geven ?
A. Alzoo dit een ftuk is, het welk tot de Ontleedkunde
niet behoort, en op geen zekere gronden kan worden bewezen,
zoo zal het nochtans niet onaangenaam, nog onnut
zyn, de mogelykheid en de onmogelykheid daar van aan te
toonen, en te zien , ui6 welke teedere beginzelen ons lichaam
zynen eerften oorfpronk ontfangt.
V. Wanneer kan de bevruchting, of de voortteeling gc~
•fchieden. 7
Vu r> A*

Van de Bevruchting en Voariteelmg.
A De bevruchting en de voortteeling kan gefchieden als
in de vereeniging de Mannelyke en de Vrouwelyke teeldeelen
natuurlyk en wel geftelt zyn,
V. Nogtans worden 'er Genitalia Virorum & Femina.
rum, Mannelyke en Vrouwelyke teeldeelen gevonden, waav
aan men geen onnatuurlyke en quaade gejleltheid uitwendig
kan ontdekken , en evenwel gefchiedt 'er in de vereeniging
geene bevruchting. Wat mag in zoo een geval dc rede. van
de onvruchtbaarheid zyn ?
A. Al de oorzaken van de onvruchtbaarheid der Mannen
en der Vrouwen op te tellen zou van eene zeer groote uitgebreidheid
zyn : de voornaamfte rede van. onvrugtbaarheïd,
wanneer voor het uiterlyke de teeldeelen natuurlyk en weigeftelt
zyn, moet men in het zaad der Mannen, en in de eyeren
der Vrouwen zoeken.
V. Wat Mmnelykzaad is tot de bevruchting en voort teerling
bequaam ?
A. Dat zaad, het welk gezond, geeftryk , en met een
onnoemelyk getal gezonde kleine diertjes is opgevult, en
voorzien: want het zaad, dat deze hoedanigheden niet beeft,,
is onbequaam tot de bevruchting en voortteeling..
V. Hoedanig moeten de eyeren der Vrouwen zyn, zulknze.
bevrucht worden ?
A De eyeren der Vrouwen, welke bequaam. zullen zva
om bevrucht te worden^ moeten in zich befluiren al de bV
ginzelen, die tot de volmaking van eene Mannelyke of Vrouwe!
yke vrucht behooren, ja zelfs moeten de beginzelen van
net zaad, en van,de eytjes in de eyeren der Vrouwen zelfs
zyn opgefoten.
V. Indien het zaad wsl en de eyeren qualyk., of de e&
ven wel en het zaad qualyk gefield zyn, wat gefchiedt V
3, ian

3^0 Van de Bevruchting en Voort teeling.
dan in de vereeniging , de teeldeelen anders wel gefield
zynde ?
A. Eene vruchtelooze arbeid.
V. Maar zoo de Teeldeelen natuurlyk welgefielt, en het
zaad en de eyeren de gemelde goede hoedanigheden hebben ?
wat gefchied kr dan gemeenlyk bi de vereeniging ?
A. Als dan gefchied gemeenlyk de bevruchting.
V. Op wat manier gefchied de bevruchting en voort teeling
?
A. In de vereeniging worden de teeldeelen, die van te
voren ftil en zonder beweging waren, werkzaam en zwellen
, de binnenfte mond van de Lyfmoeder wordt geopent,
de voorftanders en de Vrouwelyke zaadvaten, benevens verfcheide
buisjes en klieren van de naby gelegen deelen van
beide de teeldeelen geven een vocht uit, om de roede en de
fcheede te bevochtigen e« glad te maken, op dat het Mannelyke
zaad uitfchietende de eyeren zou konnen bereiken: alle
deelen , die tot de voorteeling dienen, werkzaam zynde,
wordt het ey door het Mannelyke zaad bevrucht, dat is de
werkende deelen, die tot de beginzelen van een Mannelyke.,
of Vrouwelyke vrucht behooren., en in het ey zyn opgefloten,
worden door hulp van het gezonde, geeftryke, en met
een oneinding getal gezonde diertjes opgevulde zaad in beweging
gebragt, en blyven door den aanvoer van geeften en
vochten, welke door de meer als hair fyne aders, flagaders
en zenuwen van den bodem van de Lyfmoeder door de vliezen
van de Trompetten., Eyemefïen, en 'van het ey zelfs
tot het hart van de vrucht, nu nog ruw en in zyn eerfte beginzelen
van fatzoenering zynde, gebragt, en wederom te
rug gevoert, in beweging: het ey met de daar inopgefloten
vrucht zwellende verlaat het eyerneft, en komt vervolgens

Vm dè Bevruchting en Voormeting. 3 s t
door de vaten, die het ey gemeen met den bodem van de Lyfmoeder
heeft, in de buis van een van de trompetten, en deze
vaatjes, zich in den, bodem van de Lyfmoeder verbreidende
maken het begin, van de Placenta-, Moederkoek, en zwellen
op, en worden korter, zoo dat het ey met 'tdaar inopgefloten
vruchtje, het welk nu nog met deszelfs vliezen week, en
eer een vocht als een vruchtje fchynt, door de opening van
de naauwe buis van de trompet in de Lyfmoeder 'komt
Het ey met de ingefloten vrucht in de Lyfmoeder zynde en
de vaten, die het ey met den bodem van de Lyfmoeder heeft,
nu vry j en door geen vliezen of wegen tegen gehouden
worut geheel ingetrokken, zoo dat het ey zich aan den bodem
van de Lyfmoeder met deszelfs buitenfte vlies, Chorion
genaamt, vaft zet: het vlies, Chorion, omvangt het binnenfte
vlies, Amnion, het welk dunder is als het buitenfte vlies,
en is vervult met een klaar vocht, waar in de vrucht
zwemt.
F. Maar hoe kan het eytje, dat nu meer als een erwt
groot is, door de opening van de trompet, welke by de Lyfmoeder
zoo naauw is, datze niet meer als een varkensborstel
doorlaat, in de Lyfmoeder zelfs komen}
A. Het geheele werk van de voortteeting ijronbegrypelyk*
paar met onmogelyk. Wy zeggen derhalven, dat het ey
m de Lyfmoeder komt door de naauwe opening van de trompet,
even als de vrucht na negen maanden binnen de vliezen in
de Lyfmoeder opgeflóten, en tot zyn volkomenheid door
het moederlyke bloed, gevoedt, de vliezen gebroken zynde
door den bmnenften mond van de Lyfmoeder in de wereldt
komt, die niet wyder is, als datze een dikke ganze fchagt
doorlaat: namentlyk door eene wonderbare werking van de
natuur,, of liever 3 door eene byzondere werking, die de alleen.

5 2 Van de BevrtÉldting en Voortieeling.
leen wyze Schepper aan die deelen heeft medegedeeld om in
tydt van ontfanging en verloffing zoo te konnen werken»
V. Doen de meenigvuldège diertjes, die in het gezonden
geeflryk Mannelyk zaad zyn, niet anders, als het ey vruchthaar
maken, gaanze niet zelfs tot in het ey in, en makenzc
•aldaar niet het wezentlyk beginzel van de vrucht ?
A. Wy ftellen vaft, dat de beginzelen van de vrucht in
het ey zyn opgeflóten , en dat deze diertjes door de vliezen
van het ey niet tot in het ey zelfs indringen , en dus dat
hun voornaamfte werk alleenlyk is, de konftige Machine van
ons lichaam in het ey opgeflóten aan beweging te helpen,
maar niet om een gedeelte veel minder het geheel van de Machine
zelfs te zyn.
V. Maar worden 'er altyd diertjes in het Mannelyke zaad
ontdekt)
A. Ja-, ten vare dat het zaad onbequaam was, want in
onvruchtbaar zaad wordenze niet gevonden.
V. Maar waar komt zoo een onnoemelyk getal diertjes in
het zaad van daan ?
A. Wy hebben gezegt, dat in het ey niet alleen al de Liniamenten
en beginzelen van de vrucht, maar ook de beginzelen
van de teeldeelen zyn opgeflóten, zoo dat men de beginzelen
van deze diertjes ook in het ey moet zoeken: de
beginzelen van deze diertjes na veertien (minder of meer jaren)
tot volmaaktheid gekomen zynde, worden werkzaam,
en beginnen te leven, en alzoo deze diertjes van tweederlei
zoort zyn, zoo wereenigen zy en teelen dus een oneindig
getal diertjes in de gedaante van flangetjes, die onbegrypelyk
vlug van beweging zyn, voort.
V. Maar hoe kan deze voort teeling gefchieden)
Ai De manier van voortteeling van deze diertjes is voor
ons

Van de Bevruchting en Voortteeling. 3 j 3
ons ZOO onbegrypelyk, als wy konnen begrypen derzelver beftaan
en leven. Wat moeten de werktuigen , waar door
deze diertjes een voedzel overeenkomende hunne vaten om
te beftaan na zich nemen, onbegrypelyk eo onbepaaldelyk
klein zyn, daar zelfs 3000000x300. diertjes niet tegen een
zand korrel, welkers diameter ,S„ van een duim is, kan ophalen.
• V. Maar opdat wy in het befchouwen van de geheimen
der natuur ons zeiven niet blind zien, zullen wy liever, in
verwondering opgetogen, wederom tot de vrucht keeren, die
nu in de Lyfmoeder wordende gevoedt eerft de beginzelen van
den ruggraat vertoont, een weinig daarna openbaren zich de
groote en de kleine herffenen in de gedaante van twee kleine
blaasjes, vervolgens vertoonen zich de oogen in het hoofd uitpuilende,
en dan is het Punctum Saliens, de klopping van het
hart, klaar te zien; wat de uiterlyke deelen aangaat, deze
vertoonen zich het laaft. Wat moet men aangaande de vrucht
aanmerken ?
A. Dat zoo lang de vrucht in de Lyfmoeder zich ophoudt,
Embryo wordt genaamt: dat een vrucht, die te vroeg, dat is
voor de zeven maanden in de werelt komt, een Abortus,
Misdragt is, en dat de vrucht, die ter beftemder tyt volkomen
geboren wordt, de naam van Foetus, Vrucht, wordt
toegeëigent.
. V Hoe wordt de Vrucht Embryo gevoedt ?
A. De Vrucht wordt gedurende deszelfs verblyf in de Lyfmoeder
gevoedt door de Navelvaten.
' V. Welk zyn de Navelvaten ?
j A. Tot de Navelvaten behooren de twee flagaders, welke
komen van het einde van de Aorta , groote Slagader, of
van het begin van de darmbeens flagaderen van de vrucht ,
Yy 2y

a n
35f 4. ^
^ e
Bevruchting en Voortteeling.
zy gaan langs de zyden van de blaasna den navel; deze dén na»
vel uitgaande geven aan de vliezen Amnion en Ghorion eenige
takken, welke zich in een meenigte van fpranken in de Placenta,
Moederkoek, verfpreiden: tot de navelvaten behoort ook een
ader, deze komt van verfcheide takken van de aderen, welke
door de moederkoek verfpreidt zyn; van de moederkoek gaan
deze takken in de vliezen Chorion en Amnion, maar de vliezen
doorgaande vereenigenze zich en maken een ader; deze
ader is zeer wydt en loopt door den navel van de vrucht, en
vereenigt zich met de Vena Porta, Poort-ader : daar van
daan wordt het bloed door een lange ronde buis, de aderlyke
buis genaamt r na. de holle ader,, en voorder na het hart
gevoert: eindelyk behoort tot de navelvaten het watervat,,
dit vat is zelden doorgaat , het komt van den bodem van de
blaas na den navel, en doorboort den zeiven, in de dieren eindigt
het in een derde vlies, waar in het jong is opgeflóten
namentlyk het Alantois, Pisvlies; dit vlies wordt zelden in
de vliezen van de vrucht gevonden.
V, Welk is den Navelftreng ?
A. De Funiculus Umbilicalis, Navelftreng, beftaat uit de:
twee gemelde flagaderen , en de groote navel ader, deze vaten
zyn als een touw gedraait, en vertoonen dus een losgedraaide
koord, hebbende de dikte van een duim; deze koord of
ftreng is met een dik,. doch zagt vlies, van het Amnion^
Lamvlies, afkomftig, bekleedt; de navelftreng is aan de navelvaten
van de vrucht en aan de vaten van de moederkoek
vaft; en in de laafte maanden van de dragt is deze ftreng byna
vier fpannen lang.
V Waarom is de Navelftreng als een touw gedraait, en
zoo lang.
td* Opdat ze te fterker zou zyn, en opdat de vrucht zon*

Van de Bevruchting ên Voortteeling. § ? f
der fèheuring van de moederkoek zich vry zou konnen bewegen,
alsmede, opdat na de geboorte, fchoon de vaten op
het oogenblik niet wierden gebonden, zoo ligt geen doodelyke
bloedftortingen zouden ontftaan, en eindelyk opdat de
Placenta, Moederkoek, te gemakkelyker zou konnen worden
afgehaalt.
V. JVelk gebruik hebben de Navelvaten en de Navelftreng
?
A. Derzelver voornaamfte gebruik is het bloed tot voeding
van de vrucht door de ader in de vrucht en het overtollige
door de flagaders van de vrucht na de moederkoek te
voeren.
?'. Op wat voor een manier wordt de vrucht in de Lyfmoeder
gevoedt ?
A. De voeding van de vrucht in de Lyfmoeder gefchiedt
door het moederlyke bloed op deze wyze: dit bloed door de
fponsachtige zelfftandigheid der Lyfmoeder in de moederkoek
-door verfcheide vaten in de belchryving van de Lyfmoeder
gemelt, gebragt zynde, wordt door de nayelader der navelftreng
na de lever van de vrucht gevoert, en daar van daar
vloeit het, zoo als wygezien hebben, na het hart, en hiervan
daan na alle deelen van het lichaam, om het zelve te voeden:
maar alzoo maar eenige deelen van het bloed tot de
voeding dienen , zoo wordt de reft van het bloed door de
llagaders van de navelftreng na de Lyfmoeder te rug gebragt.
V. Maar wordt de Vrucht alleenlyk zoo lang zy in de
Lyfmoeder is door het moederlyke bloed ^ en niet door den
•mond gevoedt ?
A. Daar zyn vericheide voorname Schryvers, die willen,"
«lat de vrucht ook door den mond met het water, dat in de
Yy a vlie-

'3) # Van de Bevruchting en Voortteeling.
vliezen van de vrucht, is opgeflóten, en waar in de vrucht
zwemt, wordt gevoedt, en brengen verfcheide redenen by
namentlyk de perszing van dat water door den mond tot in
de maag; om dat men in den ilokdarm en de maag van een
vrucht zeker vocht vindt, het welk overeenkomt met het vocht,
dat in het vlies Amnion wordt gevonden: dat door deze voeding
de melkvaten en de Chylbuis als noodige werktuigen
voor de vrucht na de geboorte reets zouden geopent en bequaam
gemaakt worden i om dat in de eerfte maanden meer
vocht in het Amnion , Lamvlies,. als in de laafte maanden
wordt ontdekt: als mede om dat dit vocht in het Lamvlies opgefloten
niet van de pis komt, om dat het dan zout zou moeten
zyn en bederven, en om dat men in de darmen een zwarten
drek, Meconium genaamt, vindt: nogtans niet tegenftaande
alle deze bygebragte redenen oordeelen wy, dat de vrucht
alleenlyk door het moederlyke bloed, en niet door den mond
gevoedt wordt, en wel om deze redenen, om dat de vrucht,
zoo lang zy in de Lyfmoeder is, niet ademhaalt, en dus
niet kan flikken; want zoo 't vocht door perszing in den Ilokdarm
en maag wordt gebragt, zoo zouden ook de darmen
eenigzints met dit vocht moeten zyn opgevult, het welk
nooit gefchiedt; daarenboven zou dit vocht zoo wel in de
luchtpyp en in de long als in de maag geperft worden, zoo
dat dit vocht alleenlyk door uitwazeming of affcheiding door
eenige buisjes, maar niet- door flikking nog perszing in den
ilokdarm en in de maag gebragt wordt: ten anderen worden
de melkvaten en de Chylbuis door een vocht, dat van de klieren
van de maag en darmen affcheidt, genoegzaam geopent
en bequaam gemaakt, om na de geboorte haar werk te konnen
verrigten: ten derden, dat het vocht in het lamvlies in
de eerfte maanden meerder als in de. laafte maanden is, is
zeer

Van de Bevruchting 'en Voortteeling, 3 &g
zeer 'twyfelachtig: het ftrekt ook tot geen bewys, dat dë
vrucht in de Lyfmoeder door dit vocht zou worden gevoedt
om dat de vrucht geen pis in het lamvlies ontlaft, want het
tegendeel is veel waarfchynelyker, namentlyk dat 'er eenig
vocht door den pisweg in dit vlies wordt ontlaft, om dat de
pisweg in een vrucht wydt is, en eindelyk wat het Mecomum,
of den zwarten drek aangaat, die in de darmen van
een voldragen vrucht wordt gevonden, is zeer gering" endeze
komt nergens anders van daan, als uit de klieren van
de maag en darmen : maar zoo de vrucht door den mond
wierdt gevoedt, wat zouden 'er niet eene meenigte van vul-'
hgheden in den tydt van negen maanden in de darmen zynvergadert,
en door den aars in het lamvlies zyn ontlaft.
V. Wel maar toe dient dan het vocht, dat in het Lam.'
vlies wordt gevonden, indien het niet is gefchikt om de vrucht
te voeden?
A, Dit vocht dient voornamentlyk in den beginne van de
bevruchting , op dat de teedere grondbeginzelen van de
vrucht meer zouden volmaakt worden, en "in het vervoldient
het, op dat de vrucht zagt zou leggen, en door de
toetrekkingenvan.de Lyfmoeder niet zou gedrukt of beledig
worden.
6
.
V. Waar uit kan-mm weeten, dat de vrucht in de Lyfmoeder
opgeflóten niet heeft ademgehaalt, en vervokenp
niet heeft konnen flikken of zwelgen, en dus door het vocht •
m het Lamvlies opgeflóten, door den mond niet is gevoedt**
A. Om dat de long in een ongeboren vrucht zwaar is,
en in het water geworpen na beneden zinkt, want deszelfs.
Diaasjes eggen op malkander ineengetrokken, en zyn met'
geen lucht vervult. *
V Dewyl de long van de vrucht inde Lyfmoeder opgeflóten
Yy 3 zwaar

35S Van de Bevruchting en Voortteeling.
zwaar is, en tn het water geworpen na den grond zinkt ï
en de Maasjes van de Jong op malkander leggen, en digt in
een zyn gefloten; kan men dan iemant van Kindermoord befchuldigen,
en veroor deelen, wanneer men de long van een
doode vrucht op het water ziet dryven ?
Jt. Het is wel een bewys, dat de vrucht in de geboorte
heeft adem gehaalt, maar niet dat de vrucht is vermoordt:
want de vrucht kan in de geboorte zomtyts ademhalen, en
eer zy geheel geboren is , natuurlyker wyze komen te ftei ven.
Daarenboven alhoewel de proefneming, om te zien of de
vrucht heeft adem gehaalt of niet, de befte is, die op het
water wordt in 't werk geftelt, zoo moet men nogtans aanmerken
, dat deze proefneming terftont na de verloffing dient
te gefchieden, vooral in den zomer, op dat ?
er geen bederf in
de long en in de naaftgelegen deelen komen, alzoo door
het minfte bederf eenige lucht in de -longblaasjes kan worden
gebragt, waar door de proefneming niet zou konnen beftaan
, want het weinigje lucht, dat in de blaasjes door dit
bederf is gekomen, is in ftaat om de long, in het water geworpen
zynde, te doen dryven.
V. Op wat een manier gefchiedt de Circulatio Sanguinis,
omloop van het bloed, zoo lang de vrucht niet is geboren ?
. A. De omloop des bloeds in de vrucht, zoo lang zy in
de Lyfmoeder is, gefchiedt niet uit de rechter holligheid van
het hart door de Long, maar door het Foramen Ovale, Eyronde
Gat, dat beide de holligheden van het hart vereenigt:
e.n door de Canalis Arteriofus, Slagaderlyke Buis, die met
de long-flagader en de groote Ilagader gemeenfchap heeftj
Zoo dat het bloed door de navelader, die van de Lyfmoeder
komt, door den navel in de poortader, en van daar na de
holle ader en het hart gebragt zynde, door het eyronde gat,
en

Van de Bevruchting en Voortteeling. B j-p
en .de Jlagaderlyke buis na de Jong, en al de deden van de
vrucht wordt gevoert, 200 dat eindelyk het overfchot van
het bloed ,n de twee navels flagaders opgenomen en S
derzelver.takken, door de vliezen, ChorlfT n2n)oTl
medeboer de moederkoek verfpreidt, wordt^voert' en
V Wat is eigentlyk de Placenta, Moederkoek ?
*Ti
7
C n V a n d e s z e L r s
5 ^ginzelen reets gefproken •
derhalven zullen wy maar iets zegg? n van de Moede S '
zoo als ze in de laafte maanden van het zwange gaan wordï
gevonden en dan zeggen wy, dat dezelve iJplafen mnd
achtig, hebbende de middenlyn ontrent van acht dSm en
t d
tr an
/ enen
, duim: d £ S Z d f s
*dighed is vaata^
fg, beftaande uit de navelader, en de navel flagaderen d e
m een oneindig getal takjes en rankjes door de koekTyn ver
fp eidt: deze vaten en takjes dienen om het voedzame zao
uit de Lyfmoeder te ontfangen, even als de melkvat
de darmen ontrent de Chyl doen, enhet zelve doorde n a
vel der na de vrucht over te voeren • en daarenboven om h t
bloed van de vrucht na de Lyfmoeder door te la'en S «
boggelde deel van de Moederkoek- is door mS'van £
zeer dun vlies, het welk met het vlies Chorll ÏlnZ
enTt tmvli leedl wÊ^^Ê^ê
ismetdenavelftrenfve^nigt is geplaafl: •
V Indien een Vrouw van tweelingen is bevrucht «w*
men dan ook twee Moederkoeken ?• Sticht, vmdt
A. Indien een-Vrouw van tweelingen is bevrucht vlnrh
S S ? " ^ e
-e Moede" oek, n g!
tans zal men, als men 'er naauwkeurig oplet, bevinden, dft

%6o Van de Bevruchting en Voortteeling..
eene koek uit twee koeken (namentlyk als 'er tweelingen zyn)
is te zamen geftelt.
V. Op wat voor een manier groeit de vrucht tot zyn volkomen
grootte, en hoe wordt deszelfs groei, geboren zynde
verder voltooit ?
A. Wy zullen alleenlyk zeggen, hoe de groei in het algemeen
gefchiedt; en hier uit zal het genoeg blyken, dat de
groei van een ongeboren vrucht byna op dezelve wyze gefchiedt
, als die van een geboren Kint.
. V. Geef dan eens een befchryving van de Groei ?
A. Zoo haaft zyn de eerfte beginzelen van ons lichaam
in het ey niet geformeert geworden, of daar is leven, dat is
eene werkende beweging. Deze werkende beweging of
werkzaamheden gaan, zoo lang wy leven, haren geftadigen
en onophoudelyken gang. Maar alzoo de werktuigen, waar
door. deze werkzaamheden onophoudelyk gefchieden, door
derzelver geftadige beweging en gebruik zouden moeten afllyten,
en eindelyk tot gebruik onbequaam worden; en het
met dit leven haaft zou zyn gedaan, indien de alleenwyze
Schepper daarin niet hadt voorzien, en gemaakt, dat het verloren
geftadig wierdt vergoedt. Dewyl ons lichaam nu uit
vafte en uit vloeibare deelen beftaat, zoo moeft 'er ook een
verlies en eene vergoeding van die beide deelen zyn : het
geen nu door de beweging der vochten wordt verloren,
wordt wederom, of door het moederlyke bloed in de vrucht,
of door de Chyl in onvolwaffen door verfcheide bewerkingen
, verdeelingen en vereifchte hoedanigheden vergoedt, en
dus gaat het ook met het verlies der vaftere of vafte deelen,
want deze worden herftelt door de herftelde vochten, narnentlyk
als die door eene herhaalde bewerking en verdeeling
tot haare vereifchte volmaaktheid toebereidt en verdeelt zyn,
want

Van de bevruchting en Voortteeling. JSJ
want de voeding der vafter en vafte deelen moet gefchie.
den a derzelver aiderkleinfte vaatjes, uit de welke d
m a a k e n d u S m o
S , T ft f ;' «

0m Fan

Van de Bevruchting en Voortteeling. 3 63
tot onderhoud van ons lichaam niet konnen ontbeeren, eene
oorzaak des doods. Dus hebben wy den menfeh van zyn eerfte
begin, voortgang en einde befchouwt, en gezien, dat eea
en dezelve werking tot verfcheide eindens kan dienen: want
door de geduurige beweging der vloeibare deelen worden de
vafte deelen gefleten, en vermindert, en door die zelve beweging
wordt dat verlies geftadig wederom veigoedt, zq|
dat door deze beurtlingfche ilyting en vergoeding het lichaam
geduurig wordt vernieuwt en in ftaat geftelt, om zeer
veele jaren zonder bederf te konnen duuren: en dat door cïe
zelve werkingen en bewegingen, waar door ons lichaam is
begonnen , ons lichaam wederom onbequaam wordt gemaakt
, om langer te konnen leven: en eindelyk dient tot
opmerking, dat gelyk in de bevruchting een oneindig getal
flangetjes en wormen , die het Mannelyk zaad vergezeldfchapten,
gereed waren om de teedere liniamenten van ons
lichaam en het rad van ons leven in beweging te brengen, op
dat de vafte deeltjes door de vloeibare bewogen zynde gevoedt
zouden worden, aangroeijen en tot haare ^volmaaktheid geraken
; dat 'er ook alzoo een oneindig getal maaden en wor«
men gereed en vaardig zullen gevonden worden, om zoo
haaft alle bewegingen van het lichaam ophouden te werken,,
de vafte en de vloeibare deelen van het heerlykfte
Ichepzel , het pronkftuk van Gods werken , den menfeh,
te flyten en tot zyn eerfte beginzel , namentlyk tot ftof Je
brengen.
Zt 2 LXXXVL

3*4
Van de natuurlyke Geboorte^
LXXXVI. H O O F D D E E L ; .
Van de natuurlyke Geboorte.
V. \ êié de vrucht zeven of negen maanden in de Lyf-
JLJL moeder beeft gehuisveft, en tot die volkomenheid,
is gegroeit, datze in ftaat is , om te konnen ademhalen,
voedzel door den mond te ontfangen, en het zelve in de inge-.
wanden tot Chyl te bearbeiden; dat is, zelfs te, konnen leven,
dan trachtze door zekere bewegingen, zoo door haar.
zelfs als door de zamentrekking van de fpieren van den buik,
van het middenrift en van de vezelen van de Lyfmoeder ver oor*
zaakt, door den mond van de Lyfmoeder in de wereld te komen,
Moe wordt deze komft van de vrucht.in de wereld genaamt}
A. De komft van de vrucht in de wereld door den mond
en fcheede van de Lyfmoeder wordt Geboorte genaamt.
V. Op wat voor een manier wordt de vrucht voor, de ge?
boorte gemeenelyk in de Lyfmoeder gevonden ?
A. In de vier of vyf eerfte maanden is , deszelfs legging en
plaatzing onzeker, want ze dan dus, en dan wederom anders
wordt gevonden y maar in de laafte.maanden vindt men
haar met den rug na de lenden wervelen van de moeder, de
beenen kruizeiings over malkander,, de handen op de kniën 5
en den neus tuffchen beide de vuiften; en in dit poftuur blyft
de vrucht gemeenelyk tot den tydt datze zich begint te keeren,
want eenige tydt voor de geboorte laat de vrucht meeft
al haar hoofd beneden na den mond van de Lyfmoeder zakken
, makende eene kleine tuimeling, ftekende de billen en
de voeten na om hoog.
V. Hoe gefchiedt de gemeene of de natuurlyke Geboorte},
of verloffmg}

Fan denatmrïyke Gekorte.
A: Om de gemeene of de natuurlyke Geboorte wel te
verftaan, dient men eene grondige kennis te hebben van alle
de deelen, welke in de geboorte in eenige aanmerking konnen
komen.
ö
F. Noemt eens de voornaamfle van deze deelen)
A. De voornaamfte deelen, omze alle niet op te tellen,
zyn de beenderen, . die het bekken uitmaken, en van deze
beenderen komt vooral het heiligbeen met deszelfs aanhangzel
het. ftaartbeen in aanmerking; de andere deelen, welke
voornamenlyk in aanmerking komen, zynde fchaambeenderen,
de Lyfmoeder en haare plaatzing in en buiten het
bekken..
F. Waartoe is de kennis Van de beenderen, die het bekken
uitmaken, , noodig)
A. Omdat, als men deze beenderen, en derzelver verband
met malkander kent, men te ligter de gedaante van de
holligheid van het bekken zich kan erinneren, en begrypen,
wat. nut de te rugwyking. van het heiligen van het ftaartbeen
in de geboorte doet.
gepüfof " ^ h
° m g h e i d v a n h e t h e k k m
natuurelyker ivyze
A De .holligheid , van het bekken is niet gefchikt volgens
de lengte van den Ruggraat, maar fchuins van onderen voorwaarts
opgaande.
F. Is de kennis, dat het bekken dus is gefchikt , in de zeboor
te van eenig nut ? f ' ** '"
A Ja, wantdaar door weet men, dat men in het onderlaan
den mond van de Lyfmoeder niet na boven na het
heiligbeen, maar van onderen fchuins na boven gaande, even •
berókaT ^ ^ ^ ^
d e
° "
z 2
w i J d e t a f l e n
'
b e f t k a n
3. F 9
'

ggg JSW

Van 4e natnurlyke Gebo&rfei
datze zacht en dun, en de mond harder en dikker ; *|iarenhoven
wordt.de mond of dc opening van de fcheede van
de Lyfmoeder in de laafte maanden plat, en ontrent den tydt
van de verloffing kan men deszelfs uitpuiling met of naauwelyks
voelen.
V Waar h de Lyfmoeder in het bekken geplaaft ?
A. Wy hebben in het verhandelen van de Teeldeelen. der
Vrouwen gezegt, dat dezelve boven in liet bekken haare plaats
heeft.
V. Heeft deze plaat zing van de Lyfmoeder eeniee mtt/zbeid)
A. Ja, om dat het bekken meeft al te klein is om de vrucht
te konnen omvatten, zoo is deze plaats het bequaamftom de
vrucht boven na den buik ruimte te geven: daarenboven is de
plaatzing van de Lyfmoeder boven in het bekken zeer wel gefchikt,
om in de vereeniging het zaad boven na de Lyfmoeder
te voeren en dezelve vruchtbaar te maken: en eindelyk is de
Lyfmoeder niet hooger geplaaft, om alle gevaren, daarze anders
aan onderhevig zou zyn geweeft, voor te komen; behalven
dat de geboorte veel moejelyker zou gefchieden; en de
verarbeid van de Lyfmoeder in de vereeniging onvruchtbaarheid
zou konnen hebben veroorzaakt.
V. Alzoo de Lyfmoeder van achteren aan den rechten
darm, van vooren aan den hals van de blaas enz. is vaft
gehegt, wordt dan de Lyfmoeder door deze vaflbechting in
het zwanger gaan niet grootelyks belet zieJj wyder uit te
zetten)
A. Dewyl de Lyfmoeder voornamentlyk met haar onderfte
deel aan de gemelde deelen is vaftgehegt, zoo kan Sêelve
vry en oöverhmdert zich na boven in de wydte-ea iutasrte
200 ver uitzetten als noodig is..

3 68 Van'de natuurlyke Geboorte.
V. Nademaal de Lyfmoeder in alle zwangere Vrouwen,
voornamentlyk in haaren bodem wordt uitgezet , en uit dien
hoofde allengsjes boven na den buik opklimt, en dus vervolgens
voor het grootfte gedeelte in den bmk wordt geplaaft-,
is de legging van de Lyfmoeder in alle Vrouwen- een en dezelve)
A. Neen, maar dezelve neemt zomtyts eeneverlchillende
legging aan.
V. Wy hebben in het verhandelen van de Teeldeelen-der
Vrouwen, aangaande de gedaante en de verandering van
de Lyfmoeder, als mede van haare vaten, banden enz. gefproken;
laat ons nu nog zien, hoe de vrucht in de. wereld
komt: welk zyn de gemeene woorteekenen van dc Geboorte
)
A. Behalven het zacht en plat worden van den mond van
de fcheede van de Lyfmoeder, zoo Begint de mond zich te
ontfluiten, het welk voornamentfyk dan gefchiedt, als de
vrucht is gekeert; de vrucht gekeert zynde, wordt gemeenelyk
de buik van de zwangere Vrouw dunder, en zomtyts begint
'er als dan een weinig flymige vochtigheid te ontlaften.
De tydt van de verloffing of geboorte naby zynde voelt de
.Vrouw pyn in de lendenen, onder in den buik en ontrent
den navel, welke pyn op de fchaamdeelen en .de Lyfmoeder
drukt en perft.
V. Hoe wordt deze pyn gemeenelyk genaamt)
A. Om dat deze pyn niet aanhoudend, maar by poozen
of vlagen de Vrouw aantaft, wordt dezelve Ween of Vlagen
•genaamt.
V. Wat moet men aangaande de Wé én aanmerken)
A. Dat 'er zyn waare en valfche wéén.
V. Wat onderfcheid is 'er-tuffchen de waare en valfch
,wéén) .A.

Van de natuurlyke Geboorte.
A. Wanneer de pynen of de wéén zich openbaren, moet
men de Vrouw onder/laan; als men voelt, dat met de wéén demond
van de Lyfmoeder wordt geopent en wyder wordt,
dan moet men op zyn hoede zyn, en geen tyd laten verloren
gaan: want indien het kint in zoo een geval zich natuurlyk
aanbied, moet men de Vrouw aanmanen om met dc
ween te gelyk mede te werken, dat is na beneden te drukken ,
zoo dik wils een rechte wéé komt, ondertulfchen zal een kundige
hand de wéén onderfcheppen, dat is, zy zal op eene behendige
en zachte wys het heilig-, en vooral het ftaartbeen
buitenwaarts drukken. Wanneer de Vrouw door deze wéén
wordt aangetaft, gefchiedt het meeft al, dat de onderfte Ieeden
fchudden en beven , het aangezigt ontfteekt, de pols
Haat rad, en zoo 'er eene roodachtige ilymige ftoffe begint te
ontlaften, is de verloffing zeer na by. Wat nu de valfche wéén
aangaat, deze doen den mond van de Lyfmoeder te vafter
fluiten,
V. Maar zyn 'er nog andere wéén )
A. Ja, en deze worden gemengde of omflaande wéén
genaamt.
V. Welk zyn deze wéén ?
A. De gemengde of de omflaande wéén zyn pynen, welke
in den eerften aanval den mond van de Lyfmoeder eenigzints
ontfluiten, maar als dezelve op het hevigftzyn, den
mond van de Lyfmoeder naauwer maken.
Vi Is het goed in de valfche of omflaande wéén de Vrouiv
te vermanen om de ween voort te zetten)
A. Neen , want hier door zou de Vrouw alleenelyk worden
afgemat en de verloffing te leur worden geftelt.
f: Maar als de wéén goed zyn, kan men dan weten of de
arbeidt zwaar of ligt zal wezen)
a A.

yfo Van de natuurlyke Gehorte,,
A. Zoo men in de waare of goede wéén den mond van
de Lyfmoeder week , dun en open vindt, en het hoofd van
het kind in het bekken is gezakt en recht in of voor de geboorte
ftaat, zonder dat 'er iets in den weg is: daarenboven
als men voelt, dat het water breedt en plat ftaat,. als dan is
de arbeid en de verloffing gemeenelyk ligt en voorfpoedig.
Maar indien men den mond van de Lyfmoeder met moeite
moet bereiken, de opening klein en hard, en het water fmal
en lang is, als dan geeft dit alles gemeenelyk eene moejelyker
verloffing of geboorte te kennen.
V. Wanneer kan men met zekerheid weten, dat het kind
met het hoofd in het bekken is gezakt, en dat het kind wel
is gekeert, dat is met de kin na de borfl gebogen en met de
kruin van het hoofd recht tegen den mond van de Lyfmoeder
?•
A. Dit kan men weeten, ais de mond van de Lyfmoeder
zoo wydt geopent is, dat men met een of twee vingeren
langs den rand van den mond van de Lyfmoeder het hoofd
van het kind kan bereiken.
f. Maar hoe is het mogelyk, dat zulks gefchiede, zoo niet
alvorens de vliezen zyn gebroken eii het water is afgeloopen,
want dit niet zynde, moet men nootzakelyk' een gedeelte van
de vliezen met het daar in opgeflóten water, het welk voor den
mond van de Ly fmoeder ftaat, bereiken, en niet de kruin van
het hoofd van het kind)
A. Als men voor dc ween gelegenheid heeft om de vliezen
met het daar in opgeflóten water door de reeds gemaakte
opening van de Lyfmoeder te bereiken, en men bevind,
dat het water plat en breed voor of tegen den mond van de
Lyfmoeder ftaat, zoo zal eene kundige hand niet veel moeite
hebben, om het hoofd van andere deelen van het lichaam te
OÜr

Van de natuurlyke Geboorte
onderfcheiden, want alzoo de vliezen als dan .flap en door
het water min gefpannen zyn, zoo Jieeft men gelegentheid >
om met alle "voorzichtigheid zonder de vliezen tebreeken, de
figuur van het deel, dat zich aanbiedt, te onderfcheiden: en
zoo men als dan de figuur van het deel, dat zich aanbiedt*
nog de legging van het kind niet duidelyk genoeg kan onderfcheiden,
als dan moet men de vingers niet weghaalen,
maar wagten, tot dat een rechte of goede wéé komt, wanneer
het water de vliezen zal opfpannen, en na het deel dat
zich aanbiedt zal fchikken, terwyl het deel zelfs, door dezamentrekkendc
beweging van de fpieren van den buik, en van
de vezelen van de Lyfmoeder en derzelver drukkingen, voor
of tegen den mond van de Lyfmoeder geperft, zeer lichtelyk
zal zyn te onderkennen.
V. Als het kind met het hoofd, de kin na de borft gekeert*
met de kruin zich aanbiedt, het water plat en brcedt formeert,
en de wéén goed zyn, wat is 'er dan te wagten)
A. Eene voorfpoedige en natuurlyke geboorte, waar in
de natuur alles zal verrigten, en waar in niet anders is té
doen, als het kind te ontfangen.
V. Als het kind geboren is, wat moet 'er dan gedaan
worden ?
A. De Navelftreng moet worden afgebonden, de Nageboorte
afgehaalt, het kind gereinigt en van het noodige bezorgt.
V. Wat de reiniging en de bezorging van het kind aangaat,
het zelve is buiten ons beftek, nogtans moet men aanmerken
, dat als het kind na de geboorte niet wel is gerei*
nigt, dat zulks zeer veel nadeel aan de gezondheid van het
kind kan doen, en verfcheide gebreken van de huit kan vervonzaken:
als mede dat zoo het nieuw geboren kind niet
Aa a 2 zorg-

32-2 Van de natuurlyke Geboorte.
zorgvuldig voor koude en togt wordt bewaart, dat het dan
.niet alleen aan gevarelyke maar zelfs doodelyke toevallen
wordt blood geftelt. Het kind nu geboren zynde, en door
bet moederlyke bloed niet meer konnende leven, wat moet 'er
dan gedaan worden ?
A. Het kind geboren zynde, en nu op zich zelfs levende,
moet van de Navelftreng worden los gemaakt.
V. Hoe moet zulks gefchieden ?
A. Ontrent het losmaken of aflhyden en het binden van
de Navelftreng is niets byzonders aantemerken, en fchoon
de eene daar ontrent anders te werk gaat, als de andere,
zoo gefchiedt het dog meeft op deze wyze; namentlyk, men
neemt een vier of zes dubbelden draad ftop gaaren, en men
bindt daar mede de Navelftreng een duim of twee vingeren
breedte van den buik van het kind, nogtans met die voorzichtigheid,
dat men de knoop van den draadt niet te digt
toehaalc, en zoo de Navelftreng kwetzc of doorfnyde: het
is genoeg dat de Navelftreng door den draadt zoo wordt
bezorgt, dat hy geen bloed doorlate. Het is niet quaat, de
Navelftreng tweemaal te binden , en dan tulTchen de twee
bindingen dc Navelftreng af te fnyden , want dan wordt 'er
weinig bloed geftort. De Navelftreng door den draadt wel
gebonden zynde , fnydt men dezelve een weinig van den
band, of tulTchen de bindzelen met een fchaar af: indien
men ziet, dat 'er eenig bloed door de afgebonden flagaderen
van de Navelftreng komt, moet men op dezelve plaats
daar de band leidt, de Navelftreng een weinig vafter toebinden,
en daarom is het beft, dat men in het affnyden van
den draad de eindens zoo lang laat, dat, zoo het noodig
is, men met dezelve eene tweede binding kan doen.
V. Js bet vm eenig nut, eer dat men de Navelftreng
hm-

Van de natuurlyke Geboorte.
hinde, het bloed uit de ftreng in den buik van het kind te
flryken, zoo als zommige de gewoonte hebben, of met het
binden te wagten, tot dat het kind heeft gefchreeuwt)
A. Wat het eerfte aanbelangt, het zelve is onnut en nadeelig,
want zoo het bloed in de vaten van de Navelftreng
is verdikt, en het wordt in den buik van het kind geperft,
zoo kan het niet anders als fchade doen. Wat het fchreeuwen
aangaat, zulks kan niet fchaden, zoo men niet te Janr
wagte, en daarom moet men, als het kind flaauw is, en onmagtig
om te fchreeuwen, de ilreng terftont binden, het
kind onder de voeten borftelen en wyn onder den neus houden,
en in het aangezigt,. oogen en ooren fprengen.
V Maar als het overgebleven deel van de Navel/lrergna
het binden met wind wordt opgevult, gelyk zomtyts gefchiedt,
wai moet men dan doen)
A. Als dan moet men den draad losmaken, de wind uitlaten
, en de ftreng wederom binden.
V De Navelftreng afgefneden zynde, moet men dan het
einde van de ftreng, dat overig is , maar blood op den buik,
van het kind leggen,, opdat het afrotte en het overige den Navel
formere.
A Neen, maar men moet het tuffchen twee of vier dubbelde
doekjes op den buik van het kind leggen.
V. De Navelftreng gebonden en afgefneden zynde, wat iser
dan te verrigten ?
A. Als dan is liet eerfte en het voornaamfte werk met alle
voorzichtigheid de Nageboorte aftehalen : ten dien einde
houdt men de afgefneden ftreng in de eene hand, en menilaat
dezelve eens of tweemaal om den voorften vinger; zomtyts
volgt de Nageboorte op de geringfte trekking, die men aan de
rtreng doet; maar zomtyts zit ze vaft, en dan moet men*
Aa a 3, voor.-

374
Van de natuurlyke Geboorte>
voorzichtig te werk gaan, en niet aan de ftreng trekkenJ
maar de andere hand en arm langs de ftreng in de Lyfmoe»
der brengen, want de opening dan ruim genoeg is, om de*
ze deelen in de Lyfmoeder in te laten: als de Nageboorte geheel
of ten deele aan de Lyfmoeder vaft is, dan reikt men
met de hand na de Nageboorte, en men onderzoekt, waar
dezelve meeft los is, dan ftrykt men met de vingeren tusfchen
deze lolTe plaats van de Nageboorte en de Lyfmoeder
zagt heen en weder; zoo de Nageboorte niet heel vaft zit,
dan kan men rontom ftrykende, en de vingers al hoger en
hoger opwaarts na het middenpunt van de Nageboorte of
moederkoek voerende, de Nageboorte gemakkelyk losmaken,
want zoo haaft men aan het middenpunt van de moederkoek
of Nageboorte komt, valtze van zelfs op of in de hand*
Maar zit de Nageboorte aan alle kanten in het ronde vaft,'
als dan moet men de twee achterfte vingers van de hand
met haar buiten zyde of rugge tegen de Lyfmoeder houden,
en met de twee voorfte vingeren de Nageboorte van de Lyfmoeder
zacht zoeken af te drukken, en zoo rontom de moederkoek
of Nageboorte gaan, totdat dezelve geheel los is,
wanneer men dezelve zal af of uithalen, de Vrouw gebiedende
in het uithalen na beneden te drukken, even als of zy
nogmaal haar kind wilde doorzetten , en te gelyk zachtjes
trekkende, wanneer zy terftont zal volgen.
V. Maar was het niet beter de Nageboorte te 'laten zitten
, als dezelve niet gemakkelyk wil volgen, op dat men
door het affcheuren van de moederkoek van den bodem van
de Lyfmoeder, de Lyfmoeder niet quetze, en gévaarlyke
bloedflortingen, ontjlekingen en verflervingen veroorzake?
A. Indien een kundige hand de Nageboorte in de Lyfmoeder

Van de natuurlyke Geboorte, ^7S
moeder bereikt en bevindt dat de Nageboorte vaft zit, als
dan ^l zyop de voorzigtigfte wys de Nageboorte, zoo als
wy hebben gezegt trachten los te maken, want indien zulks
kan gefchieden zonder nadeel van de Moeder, dan is het beter
de Nageboorte kort op de verloffing aftehalen, als dezelve
te laten zitten : maar zoo een kundige hand Bemerkt,
tlïkF^7 tQ
T kmW
°i Cn J o s e m
g ^t, zonder dat
defiLnl h yf
T der 2 0 U W
° r d e n
e k w e f t
ë
> ** welk zon­
der groote bloedftortingen niet kan gefchieden, en waarop
niet anders als ontftekmg en verfterving van de Lyfmoeder^
en de dood van de Moeder j, te wagten: en Godt weelhoe
meenig blyde Moeder van een gezonde vruchtjed
r U W e b e h a n d e I i n
len ZlT^ S ^ Nageboorte alleen,
met dezelve op eene geweide wyze, alsze vaft zit,
Itl T 611
/ m d G e e
" W 1 h e i d w
^ ordt gezonden! Ais de
Nageboorte dan zoo vaft zit, datze zonder gevaar van de
i ^ t e ^ ^ ? » * ^ '
3 , S d a n
}ZkMnL alZ0
° d€
W meders
% ü l m n
Lï ^ /' **5
Zhet g
£f %* mgeh
r U m M t e n t e
' -andJsniet
l M e t J T
«** na de geboorte van
' ***** Verband buiten (laat
hengen, endus
Jr/' geboorte zoo gevaar/yk voor
de Moeder, als het afjeheuren van dezelve zyn, is het dan
Zl dZelT *"t
k m d e
rteÏaleZ
to B l d
een vr?ent ^T'rT ** *
merk> 1 ^ m
* L m o e d
^ ^ *W rden aangemerkt,
waar van zy moet worden verloJl>
e m e c
en deïvf ^f° ^eld wordt afgefcheurt,
en de Lyfmoeder daardoor wordt gekweft, en 'er groote
bloed-

3^5 Van de natuurlyke Gehorte.
bloedftortingen met ontfteeking en verfterving ontftaan?
als dan moet de Moeder nootzakelyk fterven: maar zoo men
genootzaakt is de Nageboorte te laten zitten, als dan laat
men wel een vreemt lichaam in de Lyfmoeder: maar dewyl
de mond van de Lyfmoeder zoo fchielyk niet wordt gefloten
als men zich gemeenelyk laat wys maken, vooral wanneer
'er nog iets vreemts in dezelve is: want men ziet meenigmaal
, dat eenige dagen na de geboorte van het kind en de
uithaling van de Nageboorte 'er ftukken geronnen bloed ter
grootte van een vuift en grooter door den mond van de Lyfmoeder
worden ontlaft, en met geen minder wéén of pyn,
als wanneer de Moeder haar kind baarde, worden uitgeworpen
: derhalven kan men met minder gevaar de nageboorte
aan de natuur aanbevelen; en de voorbeelden zyn meenivuldig,
dat een te vaft gehegte moederkoek of Nageboorte aan
den bodem van de Lyfmoeder gelaten zynde, eenige uuren,
ja dagen daarna zeer gelukkig met een wéé of twee door de
natuur alleen zonder hulp van iemant is na buiten geperft en
ontlaft.
V. Maar is het wel noodig de Nageboorte aftehalen ,• devjyl
aan den bodem van de Lyfmoeder een fpier wordt toegefchreven,
die het vermogen heeft om de Nageboorte na buiten
te dry ven?
A. "Niet tegenftaande aan den bodem van de Lyfmoeder
zoo een fpier wordt toegefchreven, nogtans meinen wy, dat
men de Nageboorte, als het mogelyk is zonder gevaar van
de Moeder, kort na de geboorte moet afhalen: ook onderftellen
wy, dat als men de Nageboorte wegens de vafte vereeniging
met den bodem van de Lyfmoeder aan de Lyfmoeder
heeft laten zitten, en dat dezelve eenige uuren of dagen

Van de natuurlyke 'Geboorte. fff
gen da* na met een wéé of twee zonder hulp van iéfnant na
buiten wordt geworpen, dat zulks voornamentlyk door de
zamentrekking van de fpieren van den buik en van de vezelen
van de Lyfmoeder, even als de verloffing van de vrucht,
gefchiedt: eindelyk zyn wy van die gedachten, dat, wanneer
de moederkoek , die het grootfte gedeelte van de Nageboorte
uitmaakt, na de geboorte van het kind zeer vaft me
den bodem van de Lyfmoeder is vereenigt, zulks nergens
anders van daan komt, dan dat 'er nog een te groote gemeenfchap
is met de inmondingen van de vaatjes van de Lyfmoeder
met die van de moederkoek, even gelyk men ziet in
zommige vruchten, welke ryp zynde, als men ze affchudde,
niet ter plaatze, daar de fteel met het takje is vereenigt,
afvallen, maar een gedeelte van den fteel aan het takje laten,
welk gedeelte van den fteel zomtyts zoodanig met hét takje is
vereenigt , dat men eer het takje zou breeken, als het ftukje
van den fteel van het takje fcheiden: maar hoe vaft het ftukje
van den fteel met het takje ook fchynt vereenigt te zyn, zoo
zal men eenige dagen daarna bevinden, of dat het van zelfs
is afgevallan, of dat het zelve door de minfte aanraking van
het takje zal fcheiden. Deze vafte vereeniging van het afgebroken
Heekje met het takje komt nergens anders van daan,
als door de inmondingen van het takje met den fteel en van den
fteel met het takje, en dus begrypen wy het ook mét de Lyfmoeder
en de moederkoek. Het kind dan geboren zynde,
en de moederkoek te vaft aan de Lyfmoeder klevende wordt
zulks door de inmondingen der vaten veroorzaakt; maar het
kind geen gemeenfchap met de moederkoek nog mét de s
Lyfmoeder
meer hebbende, zoo begint de moederkoek zich allengsjes
in te trekken, en wordt, daarze voor de geboorte
Bb b plas

378 Van de natuurlyke Gehorte.
plat en breed was, langwerpig en final, even als een toegetrokken
beurs, en de vaatjes, welke van te voren inmondingen
maakten, houden op malkander dienft te doen, en dus
wordt de moederkoek ter plaatze, daar deze inmondingen waren
, loffer , en raakt eindelyk door haare inkrimping en
zwaarte aan alle kanten los, en valt dus van zelfs af, en wordt
vervolgens door de zamentrekkende bewegingen van de fpieren
van den buik, van het middenrift, en van de vezelen van
de Lyfmoeder even als de vrucht na buiten gebragt: derhalven
zeggen wy, dat het veel veiliger is, als men anders niet
kan nog mag, de Nageboorte aan de natuur aan te beveelen
, als dezelve met geweldt af te fcheuren en uit te
halen.
V Is het van eenige nootzaalykheld, na de geboorte
van het kind, de hand in de Lyfmoeder te brengen?
A. Ja , en dat niet alleen om te onderzoeken , of de
Nageboorte los, of valt is j maar ook om te weten , of
'er meer kinderen levendig, of dood, of iets anders in de
Lyfmoeder is, opdat men dezelve, benevens eenige ftukken
van de Nageboorte en klonters bloed, zoo dezelve waren
achtergebleven, zou konnen uithalen; en eindelyk is het noodig
om de Lyfmoeder in zyne natuurelyke plaats te laten,
lluiten.
V. Maar zyn het blazen in de vuifl, en het in de keel
fleken met een kaars geen goede hulpmiddelen om de Nageboorte
gemakkelyk te doen ontlaflen ?
A. Wat het blazen in de vuift aangaat, zulks doet nog
goed nog quaat: maar wat het fteken van een kaars in de
keel van de Kraamvrouw betreft } om ze tot braken te tergen,
is geheel af te keuren.
. i V.

Van de natuurlyke Geboorte.
V. Het Kind geboren, de Nageboorte af gel aalt, en de
Lyfmoeder van alle vreemde lichaamen gezuivert en behoorelyk
gefloten zynde f blyft '\r dan nog iets ter bezorging
overig) *
A. Ja , men moet niet alleen het kind , maar ook de
Moeder van dat geen, het welknoodigis, bezorgen, vooral
moet men de Teeldeelen van tydt tot tydt met zuivere warme
doeken befchermen, en meenigmaal reinigen: ook bindt
men een doek of riem boven de heupen van de Kraamvrouw,
en men maakt, dat het in de Kraamkamer donker en
ftil zy.
V. Maar zoo de Kr aamzuiveringen te veel of te weinig
ontlaften, of dat de Kraamvrouw door geweldige pynen of
naween wordt aangetaft , wat moet men dan in het werk
Jlellen ?
A. Bell: is het in zulke gevallen met een voorzichtig en
bequaam Doétor raad te plegen: voor al moet de Kraamvrouw
met gereed zyn, om op den raad van eene Vroedvrouw,
Minne, of van de eene of de andere bekende, al
meende zy de bequaamfte in het behandelen van Kraamvrouwen
te zyn, Anys, Lavas, Oranje, ofdierlyke mid.
delen te gebruiken: want deze middelen ontydig of qualyk
gebruikt konnen den weg baanen, (daar anders geen gevaar
was), dat een Kraamvrouw zeer ongelukkig kan komen aan
haare doodt.
Sbb i LXXXVU

380 Van de tegennatuurjyke of moejelyke^. Geboorte.
LXXXVII. H O O F D D E E U
Van de Tegennatuurlyke of moejelyke Geboorte
• V, ~WN het. voorgaande Hoofddeel hebben wy als in. het
JL. voorbygaan gezien, op wat wyze de natuurlyke gehorte
gefchiedt, en wat. 'er na de geboorte zoo ontrent de
Navelftreng, de Geboorte, het Kind, en de Kraamvrouw
moet worden verrigt, maar dewyl bet de .in arbeidt zynde
Vrouwen meenigmaal, zeer maat hebben, en zonder de hulp
van een kundige hand niet konnen verlojfen: hoe worden zult
ke geboortens genaamt ?
A. De Geboortens, die niet anders als door de hulp van
eene kundige hand konnen gefchieden , worden tegen natuure.lyke,
moejelyke en zwaare geboortens genaamt.
V. Welk .zyn de oorzaken van eene moejelyke of tegennatuurelyke
geboorte ?.
A. De oorzaken van eene moejelyke geboorte zyn zeer
veel: de,voornaamfte zyn te vinden (i) in het bekken, de
Lyfmoeder , en derzelver. r omleggende, deelen ; (x) in de
vrucht t)f het kind en (3) in de Vroedvrouw,.
V. Gy .zegt , dat. de oorzaken van. moejelyke geboortens
voor namentlyk zyn te.vinden in het bekken, in de Lyfmoeder,.
in de by leggende deelen, in.de. vrucht, of het kind en in de
Vroedvrouw: laat ons derhalven de opgetelde oorzaken
eens kortelyks nafpeuren: zeg eens, hoe dat het bekken een
oorzaak van een moejelyke verloffing of geboorte kan zyn ?
A. Alzoo het bekken uit verfcheide beenderen is te zamengeftelt,
en dat gedeelte van het bekken, het welk het heili;;;.
èeen met het daar aangeveegde ftaartbeen uitmaakt, zomtyts
te*.-

*5w de 'tegennatuurlyke of moejelyke' Geboorte". 3g r
teveel binnenwaarts is gebogen, of dat het door de verharding
van de kraakbeenige banden niet na achteren kan wyken,
ge yk meenigmaal in Vrouwtjes, die laat zyn «trouwt
en van haar eerfte kind in barensnood zyn, gebiedt: a
dan kan het te veel na binnen wyken van liet heiligbeen m
het daar aangevoegde ftaartbeen, of de verharding van de
kraakbeenige banden-oorzaken van eene moejelyke verloffin*
*jn: daarenboven zyn een te plat, een te groot en een te klein
ofeentenaauw bekken oorzaken van eene moejelyke geboorte
6 L
J I J " yf moedcr
' zomtydts een oorzaak van eene
moejelyke geboorte? ,
mond
e i
\ W e I
n a m € n t I
?°^
y k
deplaatzing van haaren
mond, te weeten, als dezelve of te hoog na vooren na de
fchaambeenderen, of te hoog na achteren na het heiligbeen' ,
of te hoog na de zyden van hec rechter of linker darmbeen
V l n d e
r
',
1 3 h e t e e
^eken, datdebodemvan
de Lyfmoeder ofte veel na achteren, ofte veel na vooren
ofte veel na de eene of de andere zyde van den buiH«
d a t d
1 ^ ^ " * ? ]
'^-Ik het aanbid, .
tegen een van de beenderen, waarheen de mond van de Lvf
botte zyn.
hZ» G
j
h e h
1
7
°°* k
ee
«^oejelykege-
t o o h on
' ^r demrzaken van eene moejelyke ge- -
J h
^ e ^ ^ , ^ , ° ^ ° e
oorzaak van eene moejelyke geboorte zyn >
moeder, de blaas de rechte darm en de andere deelen van
de. Vrouwelykheid konnen een oorzaak van eene moejelyke ,
B i )
b 3 , g^--
£

§|£ Van de tegennatuurlyke of moejelyke Geboy7l è
-
geboorte zyn, namentlyk als aan, of in de gemelde deelérï
eenige tegennatuurlyke gezwellen, of verzweringen worden
gevonden, of dat dezelve deelen door een ontfteking geweldig
gezwollen en pynelyk zyn, want daar door wordt de
doortogt voor bet kind zoodanig belet, dat 'er niet anders als
een moejelyke geboorte moet volgen.
V. Maar hoe kan de vrucht of het kind een oorzaak van
eene moejelyke geboorte zyn)
_ A> De verfcheide tegennatuurlyke leggingen en aanbiedingen
van het kind konnen niet alleen eene meenigte vaa
oorzaken uitleveren, waarom de geboorte van het kind modjelyk
zal zyn: maar daarenboven kan het kind te groot zyn,
of het kan wanfchapen zyn , of het kan dood zyn , éii
alle deze gefteldheden van het kind maken de geboorte
moejelyk.
V, Behahen de oorzaken van eene moejelyke geboorte, welke
gy hebt opgetelt, zou men 'er nog verfcheide konnen noêmen,
als verkeerde Wéén, het ontydig breken van de vliezen,
en de uitflorting van het water, te dikkevliezen, groote
bloedflorlingen voor de geboorte van het kind, hetaffchetiren
van de moederkoek voor de verloffing , opflopping van het
water, verharden drek in den rechten darm enz. Maar al
zoo wy niet hebben voorgenomen in dit kort Ontleedkundig
Onderwys breedvoerig te handelen over de Kraam-, Verlos-
of Vroedkunde, zoo zal het genoeg zyn, dat wy aantoonen,
zoo als wy reeds hebben gedaan, dat de Ontleedkunde
in alle Konflen en Wetenfchappen haar nut en gebruik
heeft; dit nu zoo zynde, wie kan "er dan aan twyffelen
of de Vroedvrouwen dienen aangaande de figuur, hét
maakzel, zamenjlel en de werking van de teeldeelen der
Vrou-

Van de tegennmuurlyke of moejelyke Geboorte. 3 e 3
mmm en ontrent a} het geen, het welk eene meielyke
verloffing kan veroorzaken, ervaren te zyn; ja T/teer
ÏAZ m
T m
geboorte weiig f Z
hulp van de natuur wagten, maar met alle oplettl2
voorzichtigheid zelfs werken, en maken, dat deVZdt
zynde Vrouw fpoedig van haar kind worde verlof opdat
dus Moeder en kind in het leven mogen worde behouden
2s&sr Froedvrouw
~ m n eenl
JL Meei moet de fchuld op de Vroedvrouw niet le^en
dat het kind qualyk in de Lyfmoeder is geplaaft, of dltlet
ach met natuurlyk in de geboorte aanbie'd fof dat e
g oot of wanfehapen *, want zulks is geheel buiten de fchZ
van de \roedvrouw: maar een Vroedvrouw maakt de ré
Jeven van de Moeder en vanhet kind, als zy geen genoerzamkennis
heeft van de Vrouwelyke teeldeelen ƒ en van dl d e^
n, welke m de natuurlyke geboorte het meefte werk moe
ten doen: daarenboven maakt zy de geboorte nog m o eï
fete en zomtyts doodelyk vooï de Vrouw en het tet -
MO«K*r zy by het onderftaan van de Vrouw iet Zen
natuurlyke aan de Vrouwelyke deelen gewaar wo dt zon
der z u ] k s t e k e g e v e n ? Q f ^ rd zonderfiaan
bevind, dat het kind qualyk is «keert nf
zoodanig aanbied dat het zonder ^kfnïg^U ^
kan worden verloft, wanneer dan een Vroedvrouw het re
vaar niet te. kennen geeft, daar de Vrouw en het 2£
zyn, en zich zelve onbekwaam vindt om de Vrouw tl
veüoifen en geen hulp van een Doctor, of Vcoedme fter
of kundiger Vroedvrouw om de in den arbeid zynde Vrouw
te

Fan de tegennatuurlyke of moejelyke Geboorte:
te verlolfen vraagt, alsdan zal zoo een Vroedvrouw niet alleen
moeten worden aangemerkt als eene oorzaak van een zeer
moejelyke geboorte, maar als een moordenares van de Moeder
en van 't Kind.
V Maar is het mogelykde Vrouwen in alle moejelyke ge
boortens te verlojfen ?
A. Daar zyn zeer weinig moejelyke , zwaare of tegen
natuurlyke geboortens, of de in noodt zynde Vrouwen konnen
door eene kundige hand , indien zy niet reeds door de
onkundige behandeling van een Vroedvrouw zyn mishandelt,
of afgemat, verloft wordeu.
V. Is "er eenig middel om te konnen weten, als een Vrou
mverloftis geflorven, of de oorzaak van de doodt van de
Vrouw en van het kind aan de onvoorzigtige behandeling
van de Vroedvrouw is toe te fchryven ?
A. Ja, daar zyn twee middelen, namentlyk de Anatomie
van alle de deelen , welke in het verloffen van eene
Vrouw van haar kind in aanmerking komen, en eene naauwkeurige
befchouwing van de gemelde deelen en van de vrucht
en deszelfs plaatzing en aanbieding.
f. Maar zouden deze middelen van eenig nut konne
zyn)
A. Deze middelen zouden niet minder nuttig en noodig
zyn, als defchouwing van een gewonden of gekweften, die
aan zyne toegebragte wonde of kwetZuur is overleden, om
te zien of de wonde of quetzuur volkomen doodelyk, doodelyk
door verzuim, of doodelyk by toeval is : want zoo
het blykt, dat de Vroedvrouw alles heeft gedaan, dat zy
moeft doen, en dat nog de doodt van de Vrouw, of van
het-kind op de Vroedvrouw kan geleidt worden, zoo zal de
Vroed»

Vtn de tegennatuurlyke of moejelyke Geboorte. 58 ^
Vroedvrouw daar door te grooter reputatie bekomen: maar
zoo het blykt, dat de Vrouw en het kind door verzuim,
of door eene quade behandeling van het leven zyn berooft
, en dat de Vrouw en liet kind op eene deerelyke
wyze zyn mishandelt, en dat zoo by tyds eene bequame
hand hadt gewerkt, en dat de Vrouw van haar kind
had konnen worden verloft, en dus Moeder en kind, of
de Moeder alleen in het leven zou hebben konnen bly ven,
zoo zal men zich in het vervolg voor zulke onvoorzichtige,
onkundige, onbarmhartige en wreede Vroedvrouwen,
die te hoovaardig en te eigenzinnig zyn , om het gevaar,
daar de Vrouw en het kind in zyn, te kennen te geven,
en by tyds een Doclor , Vroedmeefter of mede Vroedvrouw
tot hulp te roepen , zorgvuldig wagten. En eindelyk
zouden deze middelen de Vroedvrouwen en de geenen,
die hun werk maken om de in arbeid zynde Vrou wen
te verlolfen, konnen flrekken , om haar meer en meer optewekken
tot het naarftig onderzoek ontrent de gefteldheid
van die deelen , welke in het verlolfen of in de geboorte
in aanmerking komen, waartoe behalven de gemelde middelen
goede Boeken, en de onderrigting van Doctoren,
Lectoren, en Vroedmeefters van groot nut zouden konnen
zyn: zoo dat door deze middelen een Vroedvrouw genootzaakt
zou worden om in alle moejelyke geboortens aan haar
phgt te gedenken , en wanneer zy zich in moejelyke gevallen
onbequaam oordeelde om de Vrouw te konnen verlosten,
zou het haar tot lof en eer flrekken, als zy-het gevaar,
daar de Vrouw en het kind in zyn, te kennen gaf, en
het werk aan een kundiger om de Vrouw te verlofTen
toevertrouwde; want dus zal zy een geruft gewiffe behouden
, dat zy nog door onkunde , nog door verzuim,, nog
Cc c door

3*6 Van de tegennatuurlyke of moejelyke Geboorte
door mishandeling van de Vrouw en het kind, Vrouw e®
kind of een van beide op eene Godt vergeeten en moorddadige
wyze heeft gebracht aan haar
E I N D E .

AANHANGZEL
V A N H E T
KORT ONTLEEDKUNDIG
O N D E R W Y S,
Behelzende de voomaamfte Ontleedkundige woorden, zoo die
in dit Werk, alsby andere Ontleedkundige Schryvers
worden gevonden: benevens een korte verklaring
derzelven.
A.
AlBarticulatio. Inlichting der beenderen, zamenvosging der been-
. deren, Geleding.
Abdomen. De onderfte holligheid van bet Lichaam, waarin de Lever.
de Milt, de Maag, de Nieren,, de Darmen, de 'Blaas en de Lyfmoeder
zyn opgeJlot.cn.
Abdu&ores Mufculi. De afhalende fpieren van de Oogen, als mede van
de Armen en Beenen.
Abomafus. De vierde maag in de Dieren die herkeauwen , de achterpens
genaamt.
Abortus. Een Miskraam: een Misdracht : een Vrucht die voor de zevende
maand wordt geboren.
Acantha. De Doornachtige uitfieekzels der wervelbeenderen van den
ruggraat.
Acetabulum. De holligheid van het heupebeen. Het Azynpannetje.
Acini Glandulofi. Zeer kleine en byna het gezicht ontwykendf klieren.
Aciniformis Tunica. Bet DruifswyzeOogvlies.
Acrornium. Een groot hoofd aan een been.
Acrorqphalum , Acromphalium. Het middenpunt van den buik , d&
plaats daar de Naveljireng mede is vereenigt geweeji.
C-c c 2 Acror

388 ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN.
Acros. De uitterjie eindens der beenderen. De toppen der vingeren.
Aéïiones Animales. De dierlyke werkingen.
Acliones Naturales. De natuurlyke werkingen.
Acliones Spontaneae. Wirkingen die buiten onzen wil gefchieden.
Aciiones Vitales. Levendige werkingen.
Aétiones Vqluntariee. Werkingen die van onzen wil afhangen.
Adduclores Mufculi. De nahalende fpieren van de Oogen ; als mede
van de Armen en de Beenen.
Aden. Een Klier.
Adenologia. Een verhandeling der Klieren. Een befchryving der Klieren.
Adeps. De olieachtige deelen van het bloed: vet: fmeer.
Adipofi Duclus, Lobuli, Sacculi, en Adipofe. Veficula;. Vetbuis*
jes, zakjes en blaasjes.
Adjutorium Os. Het Schomvderbeen.
Adjuvantia, Coadjuvantia. Hulpdeelen, Medehelpendedeelen.
AduaCa Tunica. Hej aangeivajfen Oogvlies: het gemeene Oogvlies r hes
Bindvlies.
Adna'a. Aangroeizels der beenderen enz.
Agnata Tunica. Het zelfde dat Adnata Tunica.
Agonia. Onbequaamheid om te konnen voortteelen.
Agrippa. Een geboorte waar in het kind met de- voeten voorkomt.
Aiftheterium. Senforium Commune. De gemeene zin-of verhlyfplaats:.,
Ala. De binnen/Ie bolligheid onder den arm. De Oxel.
Als. Vleugels, Lippen, en Randen: als aan den Neus, de Ooren, de
Vrowwelykheid, en aan zommige beenderen, vleugelwyze uitfteekzels.
genaamt.
Alares Mufculi. Fleugelwyze fpieren.
Alaria Offa. Vleugelvoyze beenachtige uitfieekzels.
Alantoides-, Allantoides. Het Pisvlies.
Albuginea Tunica. Het witte Oogvlies.
Aliformes Mufculi. Zie Alares Mufculi.
Alvearium. Het beenig oorkasje: bet gat van het Oor waarin het oor*
fmeer wordt vergadert: het oorgat.
Alveoli Dentiuro. De kaffen der Tanden.
Alvus. Het zelfde dat Abdomen.
Ambe, Ambonse. De uitterfie uitftekken der beenderen.
Amblofis. Het zelfde dat Abortus.
Amnion. Het binnenfig vlies van de nagebofrte, het lamvlies*
Ame*

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. 389
Amoris Dulcedo. De Kittelaar; de onckorhoerde roede der Vrouwen
Ampnibleitroides. Het Netvlies.
Arnp.iibranchia. De plaatzen ontrent de Amandelen , by het bezin of
het bo mfte gedeelte van de Luchtpyp, ' 1
Amphidaeum. Het hoofd, of het begin van den binnenfien mond van de
Lyfmoeder^
Amygdalae. De Amandelen.
Anadofis^ Al dat na boven wordt bewogen en voortgeperft, ah de Chyl
Analyüs. Een Ontleedkundige aantooning van het lichaam, by deelen
Anaftomofis. Inmonding: en ontfluiting of opening der vaten
Anacotma,-Anatomia Comparativa, Prachca en Theoretica.
konft. Vergelykende, oefenende en befihuwende Ontleedkontl
Sm-
Anatonucus. Een Ontleedkundige: een Ontleeder. '
Anchyle. Het achterfte gedeelte van de Knie.
Ancon Dit woordt beteekent eigentlyk het achterfte groote uitfiek of
, hoofd van de groote ellepyp: oneigentlyk wordt 'er de Elleboog door verjtaan.
.
Anconsus Mufculus. De Elleboogfpier: de uitftrekker van het Ellebeen
Ancorahs Proceifus Het Ankergelyke uitfteekzel van het Schouwderblad'
Androgynus. Een Mmmtf: een die van zyn teeldeelen is beroofd : een
Verwyjde.
J
Angiologia. Een-verhandeling der vaten.
Animalis Facultas. De dkrlyke werking van de ziel; als de inbeelding,
het reaenkavelen en het geheugen.
Anifcalptor Mufculus. De Aar skmbber fpier y de breedfte of de driehoenige
rugfpier genaamt. f
Annularis Cartilago. Het ringswysk kraakbeen, behoêrende tot de ringen
van het Strottenhoofd.
Annularis Digitus. De vinger tuffchen den, middenften vinger en den
ping. De Ringvinger.
Annularis Protuberantia, Hep Ringswyze uhfteekzelzynde een gedeelte
van de groote Herjfenen tuffchen de kkine herffenen en. de Telles
Cerebri, Ballen geplaaft.
Anomeomeres. Jets , of deelm, die utt verfchilTende deelen beftaan-,
Meerdaantige deelen.. *
Antagoniftcfi Mufculi. Tegenwerkende fpieren. Tegenftanders r
AntheJix. De inwendige rand van het uitterlyke oor.

323 ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN
Anthropologia. Een befchryving van den menfeh en deszelfs deelen.
Arrtiades. Het zelfde dat Amygdalae.
A :i• icardium. Het Hartspuntjr.
Anticnenemium. Het voorfle deel van het fchaambeen.
Antithenar. Een van de uvflrekkende fpieren van den duim.
Antitragus. De Tegenbek, zynde een gedeelte van de uitwendige Oor-
, rand.
AntrumTSucclnoïum. Het jlekbeen: bet fiekfmisje: de inwendige holligheid
van het Oor.
Anus. De Aars.
Aorta. De groots Slagader.
Apagma. Een afwyking van eenig deel uit deszelfs natuurlyke plaats.
Apanthismus. Vergroeijing .van eenig deel zoo dat het zyn natuurlyke
gedaante verliefi.
Apex Cordis., Mucro Cordis. De punt van het hart.
Apophthora. Het zelfde dat Abortus,
Apophyfis. Een uitfieekzel.
.Apopleótica Vena. De Kropader.
Apofpasma. Een van een febeuring der deelen.
Appendices. Aangroeizels der beenderen.
Appendicula Vermiformis. Het wormwyze aanhangzel aan den blm-
•den darm.
Aqua Pericardii, Humor Pericardii. Het water of ie vocht in het
Hartzakje.
Aqualiculus. Het zelfde dat Abdomen.
Aqueus Humor. Het waterachtig OogvocH.
Aquulss. Waterblaasjes, Watervaatjes.
Arachnoides Tunica. Het Spinnewebbevlies. Dit vlies is zeer dun en
•wordt om deszelfs gedaante dus genaamt: zoodanig een vlie: -jeerdt aan
de herjfenen, het rugmerg en aan de oogen toegeëigent.
Area. De tuffchenruimtms tuffchen de dellen.
Areola Papillaris. De kring rondom den Tepel.
Armilla Membranola. De Armband.
Arteria Magna. Het zelfde dat Aorta.
Arteria Coeliaca. De Maag flagader.
Arteria Trachea,, Afpera Arteria. Dc Luchtpyp.
J\rteria Venofa. De Longader.
.Acteriologia. Verhandeling of'bejehyving der jlagadeim.
Ar-

©NTLEEDKUNDrGE 'WOORDEN. m
Arthron. jfcVa Zii; bet gewrigt
Articulatio. Het zelfde dat Abamcalatio
Artroös. Het zelfde dat Articulatie, '
Arms, De Lsedsn van de holligheden tmderfckrid
Aures. Ite Oore^
AunumSordes. Het Oorfmeer.
Automatos. De bewegingen dk van zelfs gefchieden-
Azyges. Hep wiggebeen.
Azygos*. De. ongepaarde aéer.
K
Bafilica Vena. Eeverader.
.Safiogloffi Mufculi. De twee netirdmWmSktt^r^
M

3os ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN.
voornaam ingewand of deel. Het breed/ie, de voet, de grond, hetfon*
dament.
Belemnoides Proceflus; Beloides Proceflus. Een priemwys uitfteekzel.
Bibitorius Mufculus. De Spier , die het oog binnenwaart! na den neus
beweegt: de nabalende fpier: de drinkfpier.
Biceps Mufculus. De eerfte van de fpieren, die den elleboog , en den knie
buigt. De tweehoofdige fpier.
Bicaudalis Müfculus. Een fpier van hei uitwendige oor, de tweeftaartige
genaamt. Deze fpier wordt zeer verfchillende gevonden: zomtyds
heefize een , zomtyds twee en zomtyds drie Jlaarten, waaromze van
zommigen de verwarde fpier wordt genaamt.
Bicorneos. Het Tongbeen.
Bifurcatus. Dit woordt wordt gebruikt als een vat of deel dubbelt wordt
gevonden.
Bilis. De Gal.
Biolychnion. De ingeboren warmte.
Blena, Blenna. Snot.
Blepharides. De hairen van de oogranden Cilia genaamt.
Blepharon. De Oogleden.
Bothrion. De kajfen der Tanden.
Brachia. De Armen.
Brachiale. De Voorhand. ©
Brachiaeus Mufculus. De fpier die den elleboog buigt en onder de tweê*
hoofdige fpier is geplaaft.
Brachium. Zomtyds beieekent dit woordt al de bovenfte ledematen, namentlyk
den opper- en onderarm, de voor- en de nahand met de vingeren:
maar in eenen engen zin beteekent het alleen den opperarm, die zich van
den fchouwder tot den elleboog uitftrekt.
Bregma. Het middenfte en voorfte gedeelte boven het voorhoofd , het
welk zich tot de flapen van het hoofd uitftrekt.
Breve Vas. Het korte aderlyke vat.
Brevis Cubiti Mufculus. De korte Elleboogfpier: de tweede uitftrekkende
Elleboogfpier.
Eronchia. De takken van de Luchtpyp, die zich in de longen verfpreiden,
Bronchus. Het zelfde dat Afpera Arteria..
Bucca. Het weeke deel der wangen, het welk men kan opblazen.
Buccinator Mufculus. De Kaakfpier.
Buccula. De Onderkin.
Bur-

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN, m
Burfa Teftium. De Balzak.
Bujüis Mufculus. De Beurs/pier: * innige Stopper; de Dyëbeen,
. y^Adaver. Een dood lichaam van een menfeh of dier
genaTmt! *"
C.
V m d m V 0 0 r v o s t
Calidum Innatunv Het zelfde dat Biolychnion.
Callicreas: Pancreas. Het Klierbedde.
Callofitas. Eeltachtigheid der deelen
Callus. Het zelfde dat Callofitas.
Calva, Calvaria Het Bekkeneel: de Herjfenpan.
Calx. Het zelfde dat Calcaneus. De Hiel: de verzenen
Camara: Formx; Teftudo. Het verwelf zei.
Camifia Foetus. Het buitenfte vlies van de Nageboorte
Canales; Duótus. Buizen, Riolen; Gooten g
Canahculus Arteriofus. De Jlagaderlyke buis.
r^Sr 3
-^- S e
panden, de Oogtanden.
Canna Major. Het Scheenbeen.
Canna Minor. Het Kuitbeen.
Canthus. De Ooghoek: de Oogwinkel
Capillaria Vafa. De Hair fyne vaten
> bytelbeenderen
^ ^ a J ^ ^ t \ f ;*T' üï
° d
wenmaauwen tn s Moeders lichaam groeit, en de
*
vrucht 'er
4e
eemeen
ren t t77e 2?' ^
Q
°^' *« d
<
P liPoLe^ririJ " l Verwl
S êroejen, aangaan, deze worden
mev^Sn^bT^'k fZ'- WW
M n h e t b a h
f ***** namén
foofd k^l t ach
T h
°°f d hieten d e h
' en Crines: aan het voor-
Pn ? P
, i c
^^«S Upercilia: aan de oogleden CihV aan
en ovethetlyfm ' "
M B
**»R»PP««:
Capreolaria Vafa. ^ „

3p4 ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN,
Capfula Atrabilaria. Nierkasjes i Nierdoosjes : Nierklieren : zwam
Gcldoosjes: Bynieren.
Capfula Cordis. Het Hartzakje.
Capfula Communis Gliflbnii. De gemeene doos van GliJJon, zynde niét
anders als een vlies van het buikvlies afkomjlig, het welk de Galbuis en
de Poortader in de Lever te gelyk bekleedt.
Capfula? Seminales.
doosjes.
De uiteindens der afvoerende zaadvaten : zaad-
Caput. Behahen de bovenfte holligheid, het hoofd, heeft dit woord in
de Ontleedkunde verfcheide beduidingen.
Caput Gallinaginis. Het vleesachtig uitwafch in den waterweg , om
deszelfs gedaante hennenhoofd genaamt.
Caput Offis. Een groot uitftek van een been.
Cardia. Dit woord betekent niet alleen het hart; maar dikwyls wordt
'er de Unkermond van de maag door verfiaan.
Carnofa Membrana. Het vleezig vlies.
Caro. De fpierachtige zelfftandigheid, of de buik van een fpier t. het zachte
deel der fpieren beftaande uit vezelen en vaten van allerley zoort, die
de fpier bevochtigen, de vezelen haar robur en tonus geven, eenige
vochten af fcheiden en in vette menfchen in de Membrana Adipofa,/ 7
^
vlies , een vetachtige ftoffe over ftorten.
Carotides. De twee Slagaders, die van de groote flagader uit de linker
holligheid van het hart na boven na het hoofd gaan, en aan alle deelen
boven het hart takken mededeelen: de Kropflagaders.
Carpus. Het zelfde dat Brachiale.
Cartilago. Kraakbeen: het is de hardfte zelfsftandigheid van alle deehn
van het lichaam , het been alleen uitgezonden: het verfchilt alleen van
het been, dat het zachter, witter, en taaijer is, en dit blykt, om dat.verfcheide
kraakbeenderen door den tydt in beenderen veranderen.
Carunculse Myrtiformes. Vleesachtige heuveltjes of uitwajfen.
Carunculas Oculi. De Traanklieren.
Carunculee Papillares. De kleine kliertjes die in de Tong en in de Nierenworden
gevonden , Tepelwyze kliertjes genaamt.
Caftratus. Een menfeh of een dier van zyn teeldeelen berooft.
Catacleis. Door dit woord wordt niet alleen een kraakbeenige zelfftandigheid,
die zeer hard en beenachtig is, verfiaan, maar ook dat kraakbeen
, het welk in de loffe geleding van het fchouwderhlad en het fleutelbeen
is geplaaft; daarenboven geeft dit woord zomtyds de eerfte

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. 39?
ribbe van de borft de onderfleutelbeenige genaamt, te kennen.
Cava Vena. De Holle ader.
Cavitates.^ Holligheden: behalven de holligheden, die in de beenderen, eirtn
zommige ingewanden ah in de herffenen en in het hart worden gevon- •
tlamT * ^ H
°^ d
'
dC B
° rJt m d e B l Ü k }xlli
& beden
& e
'
Caulis. Dit woord betekent onder anderen de Mannelyke roede en de*
Jcbeede der Vrouwelykheid.
C e l
]^
I n t e f t i n l C 0 H
'
ü e t U j h m m i m m m S m V e n i n d m K a r t e l
^ "
Ceneon. Dit woord betekent de holligheid van den buik van de ribben
tot de Darmbeenderen; of het geeft het weeke van den buik te kennen
ter plaatze, daar het Darmfeheil en de dunne darmen zyn geplaaft '
Centrum. Dit woord heeft verfcheide beduidingen : eigentlyk betékent
het het middenfte of het middenpunt van iets: oneigentlyk wordt 'er de
Lyfmoeder door verfiaan.
Cephale. Hei Hoofd.
^ e
P h a r y n S ! E i M u f c u l i
?!^° '
H e t ee}
ft e
Pw/P* van het flokdarms*.
Cersea. De hoornen van de Lyfmoeder der Beeften.
CeratogloiTum. Het eigen paar fpieren van het Tongbeen, het welk aan
de hoornen van dit been zyn begin heeft, en aan de zyden met de tong
is vereenigt. De Tongbeens boornfpier.
Ceratodes. Het Hoornvlies.
Cercis, De kleine Ellepyp.
Cerebellum De kleine of de achter herjfenen.
Cerebrum. De groote t of de voorherffenen: bet brein.
Cervix. Dit woord beteekent niet alleen dat gedeelte van het lichaam i
het welk tuffchen het hoofd en de borft is geplaaft, en wel deszelfs achterjte
deel: maar zomtyds wordt 'er de fcheede van de Lyfmoeder - en
eenige uitftekken der beenderen door verfiaan.
1
Cerurnen. Het oorfmeer.
Chartilago. Het zelfde dat Cartilago.
Cheilos. De lippen van den mond.
Cheir. De Hand.
Chelonion. Het bultige deel van den rag, digt by den hals.
Chiton. Een bekleedzel, een vlies.
Choana. Een Trechter.
Dd d 2 Chs-

396 ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN,
Chole. De Gal.
Choledochus. De Galleider, de Galbuis.
Chondros. Het zelfde dat Cartilago.
Cbondrofyndesmus. Een Kraakbeenige band: een geleding door middel
van kraakbeen-.
Chorda. Een pees: een zenuw: een koord.
Chorda Mernbranae Tympani. Een tak van het vyfde paar zenuwen,
het welk zich boven het trommelvlies uitftrekt, het tromtnelkoord.
Chorion. Het buitenfte vlies van de Nageboorte , zynde aan de Lyfmoeder
vaft, en met een oneindig getal bloedvaten als een net doorweven.
Choroides. Dit woord betekent al zulke vliezen, vjaarin zeer veelbloeivaten
zyn verfpreid, en een net vertoonen.
Chros. De oppervlakte van het lichaam: of de vleefch- en vliesachtige
deelen' van het lichaam, als de huidt, de /pieren, de vliezen en Ingewanden.
Chylarion Het zelfde dat Chylus.
Chylificatio. De bereiding en verandering van het voedzel door verfcheide
vochten en ingewanden in een wit melkachtig vocht.
Chylus. Een wit melkachtig vocht of zap, het welk in de melkvaten,
en in de borflbuis tot vernieuwing van het bloed, en voeding van alle
deelen van het lichaam wordt gevonden. De Chyl.
Cilia. De uitwendige harde en kraakbeenige deelen der oogleeden : als
mede de hairtjes die aan dezelve worden gevonden.
Cinetus. Het Middenrift.
Cion. De Lel.
Circulatie. Sanguinis. De omloop van het bloed.
Circumoffalis Membrana. Het Beenvlies.
Cifterna Chyli. Het ^Chylbakje: het Chylzakje.
Clavatio. De fpykerwyze geleding.
Claviculae. De twee beenderen die de borft van boven fluiten', de fleutelbeenderen.
Claves. Het zelfde dat Claviculae.
Clinoides Proceflus. Uitfteekzels der beenderen, die een bed vertoonen.
Deze gedaante wordt aan de uitfieekzels van het wiggebeen van het
hoofd toegefchreven, waarvan het achterfte het bovenfte gedeehe, ende
twee voorfte uitfteekzels, het onderfte deel van een bedfteede vertoonen;
eigentlyk makende vier kleine uitfieekzels, die deniurkzen zadel uitmaken
, eenigzints de figuur van een ruftbedde.

ONTLEEDKUNDIGE WÓÓRDEN, ipf
Clitoris. Het zelfde dat Amorfe Dulcedö.
Clunes. De Billen,
Clypealfe Cartilago. Het fchildivyze kraakbeen
Cneme. De Scheen.
Coadjuvantia. Medehelpende deelen.
C
t w m t ^ ^ ^ * r
Coarticulatio. Het zelf de dat Articulatio.
Coccyx. Hetftietbeen: het ftaartbeen: hetfiuitbeenl
Cochlea. Het flekkenbeen van bet oor.
Coecum Inteftinum. De blinde darm.
Coeha. De holligheid van den buik: de buik.
Coehaca Arteria.
e Hm
De Maag flagader.
P
, eL
, ,P U w o o r d
* * »"» ««-
°rdt aan verfcheide deelen toegeëi­
gent-ah aan de holligheid van betoog, aan het verhemelte, aanhef
bovenfie gedeelte van het bekkeneel enz. '
Coles, Colis. De Mannelyke roede.
Colliciae. De Traangooten: de Traanbuizen.
CoJhculum. De waternymphen der Vrouwelykbeid.
Co hgamen; Ligamentum. Een band.
Collum. Het zelfde dat Cervix.
'Ir- Z2^«' ^ de tweede van dedikkeda,
Slumn^^
cojumna JNafi. Het vleezig gedeelte van den Neus, dat in deszelfsmid
Columna Oris. Het zelfde dat Cion.
Colummellares Dentes. De Oog tanden: de Honds tanden
C
° T v Z f e ^
Conanum. De Pynappel klier.
Concavatio. Het zelfde dat Arcuatio.
Concha. Het zelfde dat Cochlea.
Condyh, De knokken: de kneukels.
Dd d

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN.
Conglomerata Giandula. Een klier, die uit verfcheide klieren is te zamengeflelt,
zoo als het klierbedde.
Conjuncliva Tunica. Het zelfde dat Adnata Tunica.
Confenfus: Correfpondentia. Overeenkomft van verfcheide deelen door
gemeene zamenvoegingen door middel van peezen, zenuwen enz.
Contraélio. f)e gemeene werking der fpieren: zamentnkking.
Cor. Het Hart.
Coracoerachiaeus, Coracobrachiaeus, Coracoideus Mufculus. Een
van de fpieren van den Arm, de Ravenbekswyze genaamt.
Coracoides Proceflus; Ancyroides; Roftriformis Proceflus. Het Ravenbekswyze
uitfteekzel.
Coracohyoides Mufculi. De Tongebeens Ravenbekswyze fpieren.
Gornea Oculi Tunica. Het Hoornvlies.
Cornicularis Proceflus. Het zelfde dat Ancyroides.
Cornua Uteri. Het zelfde dat Ger*;a.
Corona. Dat gedeelte der tanden bet welk buiten de kaffen uitfteekt , de
kroon genaamt.
Coronalis Sutura. De Kroönnaad van bet Bekkeneel. .
Coronaria Vafa. De bloedvaten en de zenuwen, die aan de Bafis van
het hart, als mede aan den llnkermond van de maag worden gevonden:
de Kroonvaten.
Corone. Het fcherpe uitfteekzel van het onderfte kaakbeen: om deszelfs
gedaante het Kraajebcks uitfteekzel genaamt.
Corpora NerveoTpongiofa. . De zenuwachtige deelen of lichaamen zoo
van de Mannelyke roede, als van den Kittelaar der Vrouwen.
Corpora Striata. De geftreepte Lichaamen.
Corpus Callomm. Het weerachtig Lichaam: het hardfte gedeelte der
Herffenen.
Corpus Glandulofum, Glandofum. Een klierachtig Lichaam: de Voorftanders.
Corpus Parnpiniforme. De vlechting der bloedvaten in de Ballen.
Corticalis Subftantia. De boft of de fchorsachtige zelfftandigheid der
Herffenen.
Coryphe. De top des hoofds: de uiteindens der nagelen.
Coftae. De Ribben: daar zyn Verae , Waare, en Nothse, Valfche.
Cotylae. Het zelfde dat Acetabulum.
Cotyledones : Acetabula Uterina. De Klieren hier en daar in ha
buitenfte vlies van de Nageboorte verfpreid: zy worden meeft in de vlie-
&en van de nageboorte der dieren gevonden. Cox»

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. 399
Cox as Os. Het Darmbeen: het Tsbeen: het ongenaamde been.
Coxendix. Het heupbeen.
Cranium. Het zelfde dat Calva.
Cremafteres Mufculi. De twee opfchortende fpieren der ballen in de
Mannen, en der Lyfmoeder in de Vrouwen.
Cremnos. De twee uitpuilingen, vleugels of lippen der Vrouwelykheid.
Cribnforme Os; Cribrofum Os. Het Zeef been.
Cricoarytasnoidei Mufculi. De fpieren die de fpleet van de ringen van
het Strottenhoofd openen. De ring fpleetmakende fpieren.
Cricoides. Het Ringswyze kraakbeen.
Cricothyroidei Mufculi. De Ringfchildwyze kraakbeen fpieren.
Crinis. Ziet Capillus.
Crifta Galli. Het Haanekamswyze uitfteekzel van bet zeefbeen.
Crotaphi. De twee flaapbeenderen.
Crotaphitae. De flaapfpieren.
Cruor. Bloed.
Crura Medullae Oblongatae. De verlangde Mergsdyën: de GezigtzenUwkamers.
Cruralis. Dit woord' betekent de vaten die door bet been en den wet.
loopen.
.Cruraeus Mufculus. De Schenkel]pier,
Crus. Dit woord betekent de Dyë, de Scheen en den Voet.
Cryflallina Tunica. Het Kryftallyne, of fpinnewebbe vlies,
Cryftallinus Humor. Het Kryftallyne Oogvocht.
Ccedones. Vezelen; Vezeldraden.
Cubiforme Os, Cuboides Os. Het TaarlingswyZe been.
Cubitaeus Mufculus Externus en Internus. De buitenfte en de binnenfte
Elleboogsfpier.
Cubitus. De Elleboog.
Cucullaris Mufculus. De Monnikkapswyze fpier;
Culus. Het zelfde dat Anus.
Cuneiforme Os; Multiforme Os ; Bafllare Os; Sohertoides 06.
Het Wiggebeen, *
Cuneiformia OlTa. De Wiggebeentjes van den Voet.
Cunnus. De Vrouwelykheid.
Curculio. Het zelfde dat Cion.
Cuticula; Pellicula; Epidermis. De Opperhuid
Cutis, De Huit.

4oo ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN,
Cybitos. Het zelfde dat Cubitus.
Cyboides. Het zelfde dat Cubiforme.
Cyclophoria Sanguinis. Het zelfde dat Circulatio Sauguïnis
Cyclopion. Het wit van het oog.
Cyema. Een ontydige vrucht.
Cymbalaris. Het zelfde dat Cricoides.
Cymbiforme Os: Naviculare Os. Het Scbipivyzebeen.
Cynodefmion. Het toomde waar mede het hoofd van dé Mannehke roede
aan de opperhuit vaft is.
Cynodontes. Het zelfde dat Canini Dentes.
Cynolophoi. De uitfteekzels van de wervelbeenderen.
Cypfele. Het zelfde dat Cerumen.
Cyf'os, Cyfaros. Het zelfde dat Anus.
Cyffhepaticum. De Levergalbuis in Schapen en in Offen.
Cyfhcus Duótus. De Galleider.
Cyftis. De Blaas.
* Cyflis Cholidochus. De Galblaas.
i D. . ,
T"\ Artus. Het tweede gemeene vlies, bekleedende de ballen in de Man
!LS In de Vrouwen is dit vlies van het buikvlies afkom/tig.
Dearticulario. Het zelfde dat Abarticulatio.
Defexeütia Vafa. De vaten die het bereide zaad ontfangen, en in de byflaping
uitwerpen.
öeire. Het zelfde dat Cervix.
Delta. De Vrouwelykheid.
Deltoides Mufculi. De driehoekige Spieren.
Dentes. De Tanden. Men verdeeltze in Incifores, Canini, Molares
en in Dentes Sapientiae, Sny-, honds- maal en in wysheids tanden.
Dens, Dermis. Het zelfde dat Cutis.
-Dermatodes. Het dikke Herjfenvlies.
Dertron. Zommige verfiaan door dit woordt het Net, of het Buikvlies.
Deuterion. De Nageboorte.
Diaphragma. Het Middenrift.
Diaphyfis. Een uitfteekzel. Daar zyn 'er die door dit woord een derde
band, waar mede Jet Schqambeen met het Dyëbeen in de geleding te
vaft er wordt gehouden, verfiaan.
Dia-

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. +o,
Diarthrofis. Loffe geleding.
Diafphagc: Diafhak^ De fpleet in de Lever, daar de navelader in-
Diaftole. De opening of ontjluiting van het Hart
JJiazoma. Het zelfde dat Diaphragma
Diazofter. De twaalfde -wervel van den Rug.
^ a a m l ^
g r m J t e
Dxfcoides. iftf ^ Cryftaüinus Humor.
Difcreconum, Het zelfde dat Diaphragma.
•Diijaor. Het zelfde dat Anatomicus
* ^beenderen.
^S"" ParCeS
' ^ d k
^elyk zyn: meerdaanüge
Diftributio. Uitdeeling, Verdecldng, ró M n ^ - .
de maag na de darmen, melkvaten enz
V U l C
Dodecadaftylum. De eerfte van de dunne darmen: de twaalfvingeren
Dorcas. De buitenfte oorrand.
Dorfalis. Het Rugmerg.
Dorfum. Het achterfte deel van de borÈ 7W ~ „ ' J- J ,
Duélus Adipofi. De Vetblaasies.
Duécus Aquofi. De Watervaten
Du| u s Bilarius. De Galleider; de Galbuis,

4b2 ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN.
Duólus Chyliferus. De Chylbuis.
Duólus Hygroblepharii; Duólus Hegrophtalmici. De buizen die ds
oogleden bevochtigen.
Duólus Lachrymaies. De Traanbuizen.
Duólus Pancreaticus. De Klierbedde buis.
Duólus Roriferus. Het zelfde dat Duólus Chyliferus.
Duólus Salivares: Duólus Salivarii; Duólus Salivales. DeQuylbuizen..
Duólus Thoracicus. Het zelfde dat Duólus Chyliferus.
Duólus Umbilicalis: IntefÜnum: Laqueus: Funiculus Umbiücalis.
De Navelftreng.
Duólus Urinarii: Ureteres. De Pisleiders.
Duólus Virzungianus. Het zelfde dat Duólus Pancreaticus 0
Dulcedo Amoris. Het zelfde dat Clitoris.
Duodenum Inteflinum. Het zelfde dat Dodecadaólylum.
Dura Mater. Het dikke of harde Herjfenvlies.
' ' '',- :
*:iM :
E cphyfis. Dit woord betekent in het gemeen een aanhangzel of aangroeizel
aan eenig deel of ingewand: ontrent de aangroeizels van beenderen
wordt het woord Apophyfis gebruikt.
Eileon: lleum. De derde van de dunne darmen. Deze darm begint daar
de mchtere eindigt; hy k de langfte van de darmen. De omgewonden
darm.
Elytron. Een bekleedzel-; een vlies.,
Elytroides. Het fcheedevlies.
Embryon. Een onvolwalfchen vrucht.
Embryotomia. Een ontleding van een onvoldragen vrucht.
Emunóloria. Dit woord beteekent niet alleen de plaatzen waar in zekere-
Jloffe wordt ontfangen;. als -de neus- en oorgaten;, de blaas enz. maar-
. ook zommige deelen waar door dezelve wordt ontlaft, als de Klieren, de
Neus enz.
' Encardion. Behalven andere beduidingen beteekent dit woord de plaats
daar het hart leidt.
Enarthrofis. Een geleding, waar in de holligheid, in welke het hoofd van'
een been onfangen wordt, diep is.
Encephalos. Het herjfengéfiel: al dat in het bekkeneel is opgeflóten.
' '

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. 403
Encheirefis Anatomica. Eene veerdige en nette ontleding der lichaamen*
Vlerdigheit in de Ontleedkunde.
Encranis; Encranion. Het zelfde dat Cerebellum.
Engonios. De kromte of de bocht van den Arm of van eenig ander deel.
Enfiformis Cartilago. Het zwaardwyze kraakbeen, zynde het onderfte
gedeelte van het borftbeen, van zommigen het harten dekzel genaamt.
Dit kraakbeen wordt ook Mucronata genaamt. Zomtyds vind men het
in twee gefpleien , waarom het van zommigen Furcella en Furcula
wordt genoemt.
Enteron: ïnteilina. De darmen.
Entrichomata. De uiterfte randen der oogleden waar in de hairtjesJtaanJ
Entypofis. Dit woord beteekent niet alleen de holligheid van het fchouwderbeen,
maar ook deszelfs geleding met het armbeen.
Enulon. Het inwendige Tandvleefch.
Eon. De geheele omtrek van het Oog.
Epapogion. De huidt die het hoofd van de Mannelyke roede bedekt: de
Voorbuit.
Epar. De Lever.
Epencranis. Het zelfde dat Cerebellum, de achter herffenen.
Ephebaeum. De plaats aan den onderbuik die zich tot de fchaambeenderen
uitftrekt.
Ephedrana. De Billen, of derzelver uitflekende deelen.
Ephippium; Sella Turcica; Sella Equina. Het gedeelte van het wiggebeen,
waarop de flymklier als op een bedde ruft. Het Zadelbeen.
Epicanthides. De groote en de kleine ooghoek. Beide de ooghoeken.
Epicolica Regio. Dat gedeelte van den buik, het welk den karteldarm
bedekt.
Epiótenion. De fcbaamte.
Epideris. Door dit woord worden zomtyds de waternymphen , en zont'
tyds wordt 'er de Kittelaar door verfiaan.
Epidermis. Het zelfde dat Cuticula.
Epididymis. Het Opperklootje; de Opperbal.
Epigaftrium. De midden boven buik.
Epiglottis. Het ftrotlapje.
• Epiglutis. Het binnenfte gedeelte der Dyè'n cn van de Billen.
Epigonis. De Kniefchyf.
Epipechy. Het bovenfte gedeelte van den Elleboog.
Epipephycos. Dit woord betekent het zelfde dat Adnata Tunica.
Ee e i Epï.-;

404- ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN,
Epiphyfis. Een aangroeizel der beenderen ent.'
Epiploon. Het Darmnet.
Epifchion. Het Schaambeen.
Epifcopales Valvulae; Sigmoides Valvulae; Mitrales Valvulae. Zte
Klapvliezen die in de Longader worden gevonden. De Biffcbops of Myter
gelykende Klapvliezen.
Epifion. Het zelfde dat Aqualiculus.
-Epifpheeria. De bochten en de omdraaijingen der voorherffenen.
Epiftornia. De uitterjie monden der vaten.
Epiftropheus. De tweede wervel van den hals, de omdraaijer genami$.
Epomis. Het boven/te gedeelte van het opperarmbeen , bet fchouwder-'
beenshoofd genaamt.
Erythroiues. Het binnenfte balvlies.
Efchatiae. De uitterlyke deelen: de uitterfte deelen van bef lichaam of
, van eenig deel.
Ethrnoides Os. Het hen boven den neus geplaaft, zynde vol gaatjes. Het
zeefbeen.
Etron. Het onderfte gedeelte van den buik.
Eugeos. Dit woord beteekent niet alleen de Lyfmoeder , maar ook hét
Maagdenvlies: deze deelen worden ook Euosma genaamt.
Exanaftomofis. Zie Anaftomofis.
Exca. Dit woord beteekent de Ingewanden, maar voornamentlyk de ingewanden
van den buik.
Extremitates. Het zelfde dat Artus.
F
F.
Acies. Het Aangezicht.
Falx. De verdubbeling van hei dikke herjfenvlies , ter plaatze daar dk
voorherffenen onder aan den derden boezem in twee worden verdeelt,
om deszelfs gedaante een Zikkel of Zeiffen genaamt.
Farcinalis. Het zelfde dat Allantoides.
Fafcia. Een windel; een zwagtel. Jan verfcheide vliezen en fpieren
wordt deze naam gegeven; als onder anderen aan het buitenfte vlies
der Nieren van het buikvlies afkomftig, en aan de fpier die lm fcheenbeen
buigt, wordt de naam van Fafcialis Mufculus, Windelfpier toegeëigent.
Fauces.. De Kouwen; de Racchen: het bovenfte gedeelte van den flokdarm
* * *3 " ^

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. W
Fel. Het zelfde dat Bilis.
Femen. De Bilnaad.
Femur. Het Dyëbeen: de Dyë.
Feneftra. Een Venfter. Deze naam wordt aan zommige openingen
geven; als aan de twee gaatjes in de holligheden van het flehkeMen enz.
Fibra. Een lang, dun, wit en vaft deel. Een Vezeldraad.
Fibra Auris. Het Oorlapje: de Lel van 't oor.
Fibula. Het Kuitbeen.
Fimbriae, De franjes; het loofwerk, zoo als aan de Trompetten van (h
Lyfmoeder worden gevonden.
Fiftula. Een pyp. Daar zyn verfcheide deelen die dus worden genaamt
als de Luchtpyp Fiftula Pulmonis; het doorgeboorde gat in dm ruggraat
Fiftula Sacra; en de Pisweg Fiftula Urinaria enz.
Flexura. De bogt van den Elleboog.
Fluidsc Partes. De vloeibaare deelen van bet lichaam.
Focile Majus en Focile Minus. De groote en de kleine El&pyp
Fostus Dit woord beteekent eigentlyk de eerfte Liniamenten van ch
vrucht m de Lyfmoeder, of liever in dc vliezen van bet bevruchte e>>
opgeflóten.
Foliaceum Ornamentum. Het zelfde dat Fimbrise.
Folliculus Fëilis. De Galblaas.
Fontanella; Fonriculus. De opening in het hoofd van een vrucht en van
een kind, tuffchen het voorhoofdsbeen en de twee opperhoofds beender Pn
De Fontenel.
J
Fornix. Het welfzel. Zie Camera.
FoiTa. Onder verfcheide beduidingen, die dit woord heeft, zeeft-het Je
opening der Vrouwelykheid te kennen.
Foflae; Foveae. Kuilen.
Fovea Cordis. Het zelfde dat Anticardium.
Frsenulum. De vliesachtige band onder de tong: de fpanader ie ton^
riem.-
1
' •-»
Frsennm ; Frenum. Het zelfde dat Cynodefmion,
Frons. Het Voorhoofd.
Fünftio,- Aótfo. Werking; Beweging; Bediening.
Fundamentum. Het zelfde dat Bafis.
Funiculus; Laqueus; Iateftinulum. De Navelftreng
Furculsu Het zelfde dan Clavicula.

\oS ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN
G.
G Ala. Melk.
Galactophoros: Vafa Laftea. Melkvaten.
Galafinum. Het putje, of groefje in de kin.
Galea. De Helm:' hy is niet anders als een gedeelte van het Lamvlies,
het welk in de geboorte affcheurt en aan bet hoofd van het kind blyft
hangen. De Knegtjes die zoo ter wereld komen, zegt men, dat met
den helm worden geboren. Als Meisjes op deze manier ter wereld ko*
men, als dan wordt dit vlies Vitta genaamt.
Gallinaginis Caput. Ziet Caput Gallinaginis.
Gamphele. Het zelfde dat Maxilla.
Gangamon. Het zelfde dat Epiploon. Het Darmne
Ganglion. Een Peesknoop: een Zenuwknoop.
Galler Dit woord heeft verfcheide beduidingen: onder andere betekent
het de Maag; den Buik; de Lyfmoeder enz.
•Gaflricus Suecus. Het Maagzap.
Gaftrocnemium. De Kuit.
Gaftrocnemii Mufculi. De Kuitfpieren.
Gaftroepiploica. De Maag en Netvaten.
Gelafinos De vier voorfte en middenfte tanden: de fnytanden.
•Gena. De Wang: de Koon.
Generatio. DeVoorteeling.
Genio^loffi Mufculi. De Kintongs fpieren.
Geniohyoides Mufculi. De Kintongsbeen fpieren.
Genu. De Knie.
Geftatio. De tydt waar in de vrucht gedurende het zwanger -zyn in de
Lyfmoeder wordt gedragen.
Gibber. De Knok van den Elleboog.
Gingiva. Het Tandvleefch.
Ginglymus; Cardinoformis Articulatie Onderlinge geleding.
Glacialis Humor. Het zelfde dat Gryftallinus Humor.
Giandula. Een Klier.
Giandula Conglobata-en Conglomerata. Een ronde, en een op een gehoopte
klier.
Giandula Pinealis. Het zelfde dat Conarium,
Giandula Pituitaria. De Slymklier.
GlanduJofa Corpora. De Voorftanders.
Glans.

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. 4of
Glans. Het hoofdt van de Mannelyke roede.
Glaftear. ' Het zelfde dat Mts.
Glene. Dit woord betekent eigentijk den Oogappel of de holligheid van
betoog Zomtyds geeft het de bolligheid, waar in een beenwordt ingslaten
of ontfangen', te kennen.
6
Glenoides. De twee bolligheden in het onderfte gedeelte van den eerden
wervel van den half.
J
Globulus Nafi. Het onderfte kraakbeenige enbeweeglyke deelvan den Neus
riet Jpits van den Neus.
Glofia; Glotta. De Tong:
Glottis. De fpleet van het Strottenhoofd'.
Gluttei Mufculi. De fpieren van den Aars.
Gluttos; Glueos. De Billen: de hoof den der Dyë of heupbeenderen.
Glutia De twee uitfteekzels van de herffenen, billen genaamt.
bomphios. De maal-, de baktanden: de Kiezen.
Gomphofis. De fpykerwyze geleding.
Gonu. Het zelfde dat Genu.
Gracilis Mufculus. De fmalle fcheenfpier.
Gramme. De rand om den Tepel.
Grandinofum Os. Het zelfde dat Cuboides Os.
Graphoides; Dit woord beteekent niet alleen hét uitftek oritrent 1?» u
dem van het bekkeneel, het welk zieh na achteren ut^retlnat ook
de Mufculus Digaftricus, Tweebuikige Spier.
Greffiira, De Bilnaad.
Gu!a. Het bovenfte deel van den JlokdarW; de keel.
Guftatoni Nervi. De Smaak zenuwen.
Guttur; Larynx. Deze woorden beteekenenzomtyds het ftrottenhoofd eri
Gutturmformts Cartilago. Het zelfde dat Arytaenoides
^wtss^ssst*^ * *» ***
Gyon. Dumord teleekm tagOnl, lichaam, ef dtsz.lfipn.t&tlm.
TT
Al^ma. Bloed.
Haemorrhoidis Vena. De Speenader: dé Gulde ader.
Hal.
B k

+Ö8 ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN,
Hallus: Hallux. De groote Teen.
Halo. Het zelfde dat Gramme. De Tepelkring: dering om den Tepef.
Harmonia. Een overeenkomft der deelen of der Geledingen. . •
Hederaceus. Het zelfde dat Capreolaria Vafa.
Helix. Hetzelfde dat Capreolus.
Hepar. Het zelfde dat Epar.
Hepar Ucerinum. De Moederkoek i de Nageboorte.
Hepar Vena Het zelfde dat Bafilica.
Hermaphroditus. Een Menfeh die voor het uitterlyke Mannelyke en
Vrouwelyke teeldeelen heeft. Een Manwyf.
Hieros: Sacer. Dit woord wordt aan zommigt fpieren, vaten en beenderen
toegeëigent: hier van daan Os Sacrum, Arceria Sacra, Vena
Sacra,-Mufculus Dorfi Sacer. Heilig.
Hirciis. De rand van het oor, de Bock genaamt.
Hirguus. Het zelfde dat Canchus.
Homeeomeres. Gelyke deelen: een daantige deelen; onvermengde deelen.
Homogenese. Het zelfde dat Hnmccuiueres.
Homoplata. Het Schouwderblad,
Humerus. De Schouwder.
Humidum Primogeneum. Het eerfte vocht.
Humilis Mufculus. De nederige of de neerdrukkende oogfpier.
Humor. Vocht.
Hydatides. Het zelfde dat Aquulae.
Hydragogia Vafa. De Watervaten.
Hymen. Dit woord beteekent in het gemeen een vlies; en in 't byzondc?
het Maagden vlies.
Hyoides-Os. Het Tongbeen.
I-fyothyroides Mufculi. De fchildwyze kraakbeen fpieren.
Hypercoryphofis. Een uitfteekzel: een uitpuiling.
Hyperoa. Het bovenfte van den mond. Het Verhemelte.
Hyperoon. De twee gaten in het achterfte gedeelte van het verhemelte.
Hypezocos. Vliezen dië eenige deelen bekleeden, zoo als het ribbevlies.
Hypochondrium: Subcartilagineum. De bovenbuiks zyde.
Hypogaftrion. Het zelfde dat Abdomen.
Hypoglutis. Het vleezig gedeelte dat onder de Billen na de Dyën loopt {
Hypopleurios. Het vlies dat de ribben en de zyden van de borft bekleedt.
Het ribbevlies.
Hypothenar. Dit^porJ betekent niet alten de Palmfpier: maar ook dé
tus-

PNTLEEDICUtfDIGE WOORDEN. ?b*
4uffenruimte, die 'er is van den voor (len vinger tot den kleinflen of
Hypozoma. Een vlies, dat als een middenfchot dient, als het middenfchot
in de borfl: en het middenrift tuffen den buik en de borft.
Hypfiloides. Het zelfde dat Hyoides Os.
Hyftera: Uterus. De Lyfmoeder.
Hyfterotomia. Een konftige ontleding der Lyfmoeder.
I.
JArator; Pylorus. _ De rechter mond van dc maag, waar door de on*
volmaakte Chyl uit de maag in den twaalf vinger en darm komt. De
Poort ier.
Tecur. Het zelfde dat Epar en Hepar. De Lever.
Jecur Uterinum. Het zelfde dat Hepar Uterinum.
Jejunum Inteftinum. De tweede dunne darm. Deze darm wordt meeft
leeg gevonden , waarom hy de Nuchtere darm wordt genaamt.
Ignys. Het achterfte gedeelte van de knie.
11e. De ingewanden der heeften. Ook geeft dit woord de holligheid van
de borft tot het darmbeen te kennen.
ïïia. De zyden, bet weeke van den buik.
Iliaca Vafa. De ftammen van de groote flagader en van de holle ader,
daar ze zich verdeelen en na de onderfte ledematen beginnen te loopen.
De onderbuiks vaten.
Hium. Het zelfde dat flia: daarenboven geeft dit woord den derden dunnen
darm te kennen. Deze darm begint daar de Nuchtere darm eindigt,
en tvordt de omgewonden darm genaamt.
Ilium Os. Het darmbeen.
Illos. Een Oog.
Immerfus Mufculus. De onderfchouwderblads fpier.
Impudicus Digitus. De middenfte vinger.
Imus. Het zelfde dat Abdomen.
Incifores, lnciforii en Primofes Dentes. De Snytanden.
Incus. Een van de Gehoorbeentjes Janbeeld genaamt.
Index, Indicator, Demonflrativus en Salutaris Digitus. De wys-l
of de voorfte vinger.
Indicator Mufculus. Een van de uit/trekkende fpieren van den vjys'vinger.
Fff In-

'4io ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN,
ïndignatorius Mufcalus.* Mufculus Oculum Abdücens. De fpier dis
het oog na den kleinen hoek beweegt. De verontwaardigende fpier.
Indufium. He! zelfde dat Amnios.
Infimus. Het zelfde dat Imus.
Intrafcapularis Mufculus. Het zefde dat Immerfus Mufculus.
Infrafpinatus Mufculus: Mufculus Suprafcapularis. De boven fchowm*
derblads fpier; zy wordt de onderfte genaamt, om dat een fpier boven,
dezelve wordt geplaaft, en deze is Je Mufculus Suprafcapularis Superior.
Infundibulum Cerebri. Het zelfde dat Choana.
Infundibulum Renum. Het Bekken.
Inguen: Inguina. De Lieffen.
Inium: Initiura Medulla? Oblongata?: Senforium Commune. Her
begin van het verlangde merg: daarenboven geeft Inium of Inion het
achterhoofd te kennen.
ïnnominata Olïicula. Het zelfde dat Cuneiformia OfTa.
Innominatse Giandula? Oculi. Het zelfde dat Carunculse.
ïnnominata Tunica Oculi. Het uitfpanzcl van de peezen die het oog bewegen.
Het zelfde dat Adnata Tunica.
Innominatum Os. Het zelfde dat Ilium.
Infertiones Tunica?. De oogvliezen, wegens derzelver inplantingen en
onderlinge vereeniging dus genaamt.
Integumenta. De bekleedzelen; als de opperhuid, de huid enz.
Intercoftalia. De vleezige deelen tuffen de ribben.
Intercoftalis Nervus. De hy gevoegde zenuw van het dwalende paar van
het rugmerg, die zich door al de ingewanden van den buik verfpreid.
De tuffenribbiee zenuw: ook worden de binnenfte en de buitenfte fpieren
, die tuffen de waare ribben zyn geplaaft Intercoftales Mufculi
tuffenribbige Spieren genaamt.
Interfcemineum. De Bilnaad.
Internodium. Het onderlinge verband van de beenderen der vingeren, tusfenknooping
genaamt.
InteroiTei Mufculi. De fpieren die de vingers en de teenen afwyzen. De
tuffenbeenige of de afwyzende fpieren.
Interfcapularia. De holligheden die tuffen de fchouwderbladen en de wervelen
worden gevonden.
Interfcapulium. Het bultige gedeelte of de fcherpe hoek van het fchouw*
derblad.
In-

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. 4ïï
loteitinum. tiet zelf at aat n-nteron.
Involucrum. Een vlies, het welk eenig deel bekleed, als het hartszak'
•' je, het beenvlies enz.
'Iris. De Regenboog van 't oog: de zwarte ring om den oogappel,
'Ifchion. Het zelfde dat Coxae Os.
Ifchia. De Heupen.
ïfchontologia. Een befebryving der Vaten.
Ifthmion: Ifthmos. Deze woorden beteekenen niet alleen dat deel, hit
welk tuffen den mond en de keel is geplaaft, waar door de fpys en drank,
als door een engte of inham gaat: maar ook dat geen, het ivelk de neusgaten
van malkander fcheid.
Jugale Os. Het Jukbeen.
'Jugalis Sutura. De Kroönnaad; als ook de naad die in het jukbeen wordt
gevonden, welke bet eerfte uitfteekzel van het jukbeen met het eerfte
uitfteekzel van de bovenfte kaak vereenigt of te zamen voegt.
Jugularis Vena. De Kropader.
Jugulum; Furcula. Beide deze woorden geven de keel te kennin; maait
- het laafte beteekent nu en dan bet fleutelbeen.
Junótura. Het zelfde dat Diarthrofis.
L.
LAbia. De uitwendige vleesachtige zelfftandigheid van de deelen, die
den mond openen en fluiten, Lippen genaamt.
Labia Pudendi Muliebris. De lippen der Vrouwelykheid: deze maken ei-
'
gentlyk de fchaamte: in derzelver midden is de uitwendige fpleet, ter
zyden de fpleet zyn twee uitpuilingen Monticuli Veneris Venus heuveltjes
genaamt, deze zyn gemeenlyk met hair begroeit: in de Maagden
zyn ze glad en van eene vafle zelfftandigheid, maar in die dikwyls
byflapen of meenigmaal hebben gebaart, zyn ze flap en van eene loffe zelfftandigheid.
Labra. Ziet Labia.
Labyririthus. Het doolhof van het oor.
Lac. Het zelfde dat Gala. Melk.
Lacertus. Het zelfde dat Brachium.
Lachrymale Punctum : Punóta Lachrymalia.
liciae.
Het zelfde dat Col*
Lachrym». De Traanen.
Ff f 2 L3-

lf& ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN
Lachrymalis Ductus. Zie Ductus Lachrymalis.
La£ïea Vafa. De Melkvaten.
Laéïes. Door dit woord wordt zomtyds de Borftklier; zomtyds het darm*
net en zomtyds het darmfeheil verfiaan: tegenwoordig wordt het meeft
gebruikt om 'er de melkvaten, die door het darmfeheil loopen, doorleken'
nen te geven.
Lacuna. Dit woord geeft zomtyds een trechter, maar meeft het groefje
in het midden van de bovenfte lip te kennen.
Lacunse. De kleine doorgangen of wegen in de fcheede van de Lyfmoeder
, en in het onderfte gedeelte van den pisweg. Gootjes: Buisjes.
Lambdoides. De winkelnaad. Het Tongbeen*
Laqueus. De Navelftreng.
Larynx. Dit woord beteekent de Gorgel; het ftrottenhoofd; en zomtyds
het heele voorfte gedeelte van de keel.
Latera. De Zyden.
Latiffimus Dorfi Mufculus. Het zelfde dat Ani Scalptor.
Leno; Lfnon; Torcular Herophili. De Pers van Herophïlus, zynde
de plaats alwaar het derde boezem hol met het tweede, eerfte en vierde
vereenigt.
Lepidoides: Sutura Squammofa : Sutura Mendofa. De fchubwyze
naad.
Levator Mufculus; Mufculus Patientiaa. Een van de opligtende fpieren
van de Schouwden, of van het fchouw der blad.
Lien; Splen. De Milt.
Ligamenta. Banden.
Ligamentum Ciüare. De ooghair gelykende band: hy wordt ook Interw
- ftitium Cdiare genaamt.
-Ligamenta Uteri; Alae Vefpertilionum. De banden van de Lyfmoei
der. •'-
Ligula. Het zelfde dat Clavicula.
Linea Alba; Galaxia. De witte Linie.
Lingua. Het zelfde dat GloiTa. De Tong.
Lithoides. Dit woord betekent het fteenbeen of de flaapbeenderen.
Lividus Mufculus; Peétinseus Mufculus. Een van de fpieren waar*.
door het Dyëbeen wordt bewogen, de hotverwige genaamt.
LobuM Adipofi. Het zelfde dat Adipofi Sacculi.
Lobuli Pulmonum. De uiteindens van de Luchtpyp, welke in deblaasjef
van de Long eindigen, en de Longdruiven worden genaamt*

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. 413
Lobus Auris; Auricula. Het oorlapje-, de Lel van 't oor.
Lobus Hepatis. De Lever quabbe.
Lobus Pulmonis. De Long quabbe.
Loei Muhebres. De Lyfmoeder.
Loganon. De laafte of de rechte darm.
Longilïimus üoril Mufculus. De langfte rugfpier:
Lumbalis Vena en Arteria, De Ader en ^de flagader die zich na de
lendenen uitftrekken.
Lurnbricales Mufculi: Vermicafes Mufculi. De zeer fmalle .en dunne
fpieren die aan de handen en aan de voeten ivorden gevonden,. om derzelver
gedaante wormwyze fpieren genaamt.
Lumbus. Dat deel van het lichaam, bet welk tuffen den rug, en het
heiligbeen in het midden is geplaaft, de lenden of de lendenen genaamt.
Luz. Zeker beentje onder aan het heiligbeen gevoegt. De Joodfche Meesters
beuzelen, dat dit beentje door geen gewelt nog door eenige middelen
kan bederven of verloren gaan , maar dat het is en blyft het begin,
waar uit in de op/tanding, als uit een zaad, het lichaam wederom op nieuw)
zal hervoort komen. Daar zyn 'er ook, die door Luz een van de Zaadbeentjes,
die in de banden of in de voeten tuffen de vingers of teenen
worden gevonden, verfiaan.
Lympha. Een helder waerachtig vecht.-
Lymphatica Vafa. De watervaten.
M.
lYLgna Arteria. Het zefde dat Aorta.
Ma!a. Het zelfde dat Gena. De Wang; de Koon.
Maleolus. De Enkel: de Knok.
Malleus. Een van de vier Gehoorbeentjes, de Hamet genaamt.
Malogranaturn. Schoon dit woord eigentlyk een Granaat appel beteekent
zoo geeft het nogtans by eenige Schryvers het zwaardwyze kraakbeen t$
kennen.
Mamma?; Mammilla?; Ubera. De Mammen: de Borften.
Mammiformis Proceflus. De Mamwyze uitfteekzels.
Mandibula?; Maxilla?. De Kaaken: de Kinnebakken.
Mandibulares Mufculi; Manducatorii Mufculi- De Kaamvfpieren.
Manforii Mufculi. Het zelfde dat Mandibulares Mufculi.
Marmorata Aurium. Hef zelfde dat Cerumen.
Ff f 3 Mar.-

4H ONTLEEDKUNDIGE WOORDE^
Marfupialis Mufculus. Het zelfde dat Burfalis Mufculus.
Mafleteres Mufculi. Zie Mandibulares Mufculi.
Maftoidei Proceilus. Het zelfde dat Mammiformes Proceflus.
Maftos. Het zelfde dat Mamma;.
Mater: Matrix: Uterus. De Lyfmoeder.
Mater Dura. Het zelfde dat Dura Mater.
J/Jater Tenuis. Het dunne berffenvlies, bet welk onmiddelyk de berfft»
nen bekleedt.
•Matrix. Zie Mater.
Maxillse. Het zelfde dat Mandibulae.
Meatus. Een wegh; een doorgang; een befloten holligheid.
Meatus Auditorius. De Gehoorwegh.
Meatus Urinarius. De Piswegh.
Mediana Vena. De middenfte ader, tuffen de, hoofd en de Lever aderin
de binnenfk buiging van den elleboog geplaaft.
Mediaftin um. De verdubbeling van bet ribbevlies midden in de borft,
het middenfchot.
Meditullium. Het zelfde dat Diploe.
Medius Digitus. De middenfte vinger.
Medius Venter. De Borft.
Medulla. De vette olieachtige flqffe in de bolligheden der beenderen opgei
floten: Mergh.
Medulla Cerebri. Het herffen mergh.
Medulla Oblongata. Het verlangde mergh.
Medulla Spinalis. Het zelfde dat Dorfalis.
Membrana. Een vlies.
Membrana Adipofa. \ Het vetvlies.
Membrana Carnofa. Het vleezigvlies.
Membranofus Mufculus: Fafcialis Mufculus. De vliesfpier. De breede
windelfpier.
Membrum. Dit woord beteekent niet alleen ten lit in het gemeen; maar
ook het Mannelyk lit of de 'Mannelyke roede in 't byzonder.
Mendofa Sutura. Het zalfde dat Lepidoides Sutura.
Meninx. Dit woord geeft meeft een van de hersenvliezen te kennen; en
zomtyds beteekent het 't Maagdevlies.
Mentula. Dit woord beteekent zoo welde Kittelaar der Vrouwen, alsdt
Mannelyke roede.
Mentum. De Kin.
Me-

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. 4rj
Mefenterium; Mefaraeum. Het Darmfeheil
Mefenteriaca Vafa: Mefaraica Vafa. Defcheilvaten.
Meferaeum. Het zelfde dat Mefenterium.
Mefocolon. Het gedeelte van het Darmfeheil, waar aan de dikke darmen
zyn gehegt. Het kleine fcheil.
Mefogloffi Mufculi. Het zelfde dat Geniogloffi Mufculi.
Mefopleurii Mufculi. Het zelfde dat Intercoftales Mufculi.
Metacarpion: Metacarpus. De Nahand,
Metacondyli. De voorfte leeden der vingeren.
Metaphrenum. Het zelfde dat Dorfum.
Metatarfium; Metatarfus. De Navoet.
Metopon. Het zelfde dat Frons. Het Voorhoofd.
Metra. Het zelfde dat Matrix. Zie Mater.
Microcofmus. De Menfeh; de kleine Waereld.
Mirach. Het zelfde dat Abdomen.
Mitrales Valvula;. Het zelfde dat Epifcopales Valvulae.
Mola; Patella; Rotula. De Kniefchyve.
Molares Dentes. Zie Dentes.
Monocolon. Het zelfde dat Intefünum Caecum.
Mons Veneris. De met hair begroeide verhevenheid bover de Urnen na*
de Vrouwelykheid. De Venusberg.
Mortariola. Het ze'fde dat Alveoli Dentium.
Motus Periftalticus. Wormswyze, neerdrukkende bewesins
Muccus: Mucus.. Snot.
6 6
'
Mucro Cordis. De punt van het Hart.
Mucro Offis. Een puntig uitfteekzel van een been.
Muliebria. Het zelfde dat Cunnus.
Mufculus. Een Spier.
Mufculofa Expanfio. Een breed fpierachtig uitfpanzeh
Myèteres. De fnot ontfangers; de Neusgaten.
MY
mg°graa! 1et
' " ^ *"
a l s v a n d e h
*rfP n
, en van den'
Mylogloffi Mufculi; Mylohyodei Mufculi. Dê tongfpieren.
Myodes Platysma. Het zelfde dat Mufculofa Expanlio.
Myologia. Een befebryving der fpieren.
Myrach. Het zelfde dat Epjgaftrium.-
Myftaces. De Knevels.
Myxa. Het zelfde dat Mucus. Snot.
N

4TG ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN,
^^Ares. De Neusgaten.
Nafus. De Neus.
Nates. Het zelfde dat Clunes.
Nates Cerebri. De twee ronde uitfteekzels der herffenen, Billen genaamt,
In de Beejten zynze grooter als in een menfeh.
Naviforme Os: Naviculare Os. Het zelfde dat, Gymbiforme Os.
Nephros. Een Nier.
Nervalia Oïïa: Sincipicis OlTa. De opperhoofds beenderen.
Nervus. Een Zenuw.
Neurologia. Een befchryving der Zenuwen.
Neuron. Het zelfde dat Nervus.
Nodus: Nodulus. Het zelfde dat Ganglion.
Nothse Coftce; Coflae Spünae. Baftaard- of valfche ribben.
Nothus; Tergum. Het zelfde dat Dorfum.
Nucha. De Nek; het Nekputje.
Nymphse. De watergodinnen der Vrouwelykheid*
O.
Ofieleea Sutura. Dc rechte of de Pylnaad.
Obturatores Mufculi. De flop of flopper fpier en.
Occiput. Het Achterhoofd.
Oculus. Een Oog.
Oefophagus. De Jlokdarm. Zomtyds beteekent dit woord de toefluitende
flokdarms fpier.
Oeftrum Veneris. Het zelfde dat Clitoris.
Olecranum. Het zelfde dat Ancon.
Olecranus Mufculus. Het zelfde dat Anconaeus Mufculus.
Olene. De groote Ellepyp. De Elleboog.
Olfatlus; Odoratus. De Reuk.
Omentum; Reticulum. Het zelfde dat Epiploon.
Omoplata. Het zelfde dat Homoplata.
Omphalos: Umbilicus. De Navel.
Onyx: Unguis. Een Nagel.
Opticus Nervus. De Gezigtzenuw.
Orchea. Het Balzakje.
Orchis. Een bal, een klootje. .. .
Or-

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. 4.17
Organum. Een werktuigig deel,
Ornamemum Foliaceura. Het zelfde dat Fimbriae.
Os Dit woord beteekent zomtyds een mond en zomtyds een been.
Oicula. De uitterfte openingen; de monden der va'en.
Ofculum Uteri. De binnenfte mond van de Lyfmoeder; de mond, de
kroon en de Roos genaamt.
Oïïa. De Beenderen.
Ofteologia. Een befcbryving der beenderen.
Ova. Eyeren.
Ovaria De Eyerneften.
Ovi Duétus i Tubae Fallopianas. De Trompetten der Lyfmoeder.
P.
pAlatum. Het verhemelte van den mond.
Palma. Het binnen/te gedeelte van de band. De Handpalm.
Palmaris Mufculus. De Palmfpier.
Palpebrae. De Oogleden: de Oogfcbelen.
Pampiniforme Corpus. Zie Corpus Pampiniforme.
Pancreas: Pancreon; Pancration: Callicreon. Het zelfde dat CaHicreas.
Panniculus Carnofus. De vleesachtige rok: bet vleezig vlies.
Papillae. Tepels.
Papillae. Tepelwyze kleine kliertjes.
Papillae Nervofae. Tepelwyze uitfieekzels der zenuwen.
Papillare Os; Sphenoides Os. Het Wiggebeen.
Paraftatae. Het zelfde dat Epididymus.
Parencephalos. Het zelfde dat Cerebellum.
Parenchymata. De ingewanden en voor al die uit zeer veel bloedvaten
zyn te zamengeftelt: als het Hart, de Lever, de Milt f de Long, de
Nieren enz.
Parietale Os. Het Wandbeen.
Parifthmia. Het zelfde dat Amygdalae.
Parupiae. De kleine ooghoeken: de kleine oogwinkels.
Parotides. De oorklieren.
Patella. Zie Mola.
Patheticus Nervus. De lydende zenwco.
Patjentiae Mufculus. H$t zelfde dat Levator Mufculus,
Gg g Peo

4i$ ONTLEEDKUNDIGE "WOORDEN.
Peétinis Os. Het Scbaambeen.
Peétoralis Mufculus. De Borftfpier.
Peelens Os: Os Sternum- Het Borftbeen.
Pcclus: Thorax. De Borft.
Pedium, Planta Pedis. De Voetzool: het hol van den Voet,
Pellicula; Tunica: Membrana. Een vlies.
Pellis. De huid, het vel der Dieren.
Peltalis Cartilago. Het zelfde dat Enfiformis Cartilago.
Pelvis. De onderfte holligheid van den onderbuik, waar inde blaas en
de Lyfmoeder zyn opgeflóten. Het bekken.
Pelvis Auriurh. Het zelfde dat Cochlea.
Pelvis Cerebri. Het zelfde dat Choana.
Pelvis Renum. Het Nier bekken.
Penis; Coles; Bolis; Muto; Veratrum; Faffinus Virilis; Cercolipa;
Scapus; Caulus; Nervus; Mentula ; Membrum Genitale;
Membrum Virile. De Mannelykbeid: de Mannelyke roede.
Penis Cerebri. Het zelfde dat Conarium.
Penis Muliebris. Het zelfde dat Clitoris.
Perforans Mufculus. De doorborende fpier.
Perforatus Mufculus. De doorgeboorde fpier.
Pericardium. Het zelfde dat Burfa Cordis. Het bartzakje,
Pericranium. Het Panvlies: het Bekkeneel vlies.
Perineeum. Het zelfde dat Interfcemineum. De Bilnaad.
Periodus Sanguinis. Het zelfde dat Circulatio Sanguinis.
Periofteum. Het Beenvlies.
Peripheria. De omtrek van eenig deel of ingewand.
Periftalticus Motus. Zie Motus Periltalticus.
Peritonaeum. Het Buikvlies.
Perona. 1
Het zelfde dat Fibula.
Peronseus Mufculus. De Kuitfpier.
Pes. Dit woord beteekent meeft al den Voet; maar zomtyds geeft het.ook
de Dyë met de Scheen en den Voet te gelyk te kennen.
Petrofum Os. Het Steenbeen.
Peza. De Enkel van den Voet.
Phalanx. Eenry: een order.
Pharyngetrum. Dit woord beteekent zomtyds het flntt-enhoofd; en Zomtyds
het Tongbeen.
PharyöX. Het bovenfte^ van de Luchtpyp; het ftrottenhoofd.
Phil-

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN, A\ 9
Philtrum. Het zelfde dat Lacuna.
Phlebölogia. Een befchryving der Aderm.
Phlegma; Pituita. Slym; Snot.
Phrenes. Dit woord beteekent de borfi ingewanden in bet gemeen, en hst
Middenrift in het byzonder.
Phrenitici Nervi. Zenuwen die tot het Middenrift bekoor m.
Pia Mater. Het zelfde dat Mater Tenuis.
Pili. Zie Capillus.
Pinealis Giandula. Het zelfde dat Conarium.
Pinguedo. Zie Adeps.
Pinna Auris. Het bovenfte en breedfte gedeelte van 'i oor.
Pinna Nafi. Zie Alae.
Pituita. Zie Phlegma.
Pituitaria Giandula. De Jlymklier.
Placenta Uterina. Het zelfde dat Hepar Uterinum:
Planta Pedis. De voetzool. Het hol van den voet.
Plantaris Mufculus. De Plantfpier.
Platyfma. Zie Myodes.
Plectrum. Het zelfde dat Cion.
Pleura. Het Ribbevlies.
Plexus Choroides. De Netwyze vlechting.
Plexus Ganglioformis. De zenuw vlechtknoop.
Plexus Auricularis: Plexus Retiformis. Het zelfde dat Plexus Choroides.
Pneumon. De Long.
Podex. Het zelfde dat Anus.
Pollex. De Duim.
Polymorphon Os. Het zelfde dat Cubiförme Os.
Pomum Adami. De Adams Appel.
Pons Varolii. De ronde uitfteekzels van de kleine herjfenen , by het
wormwyze uitfteekzel. De Brug van Varolius.
Popliteeus Mufculus. De Haaze fpier.
Poplitaea Vafa. De Haaze vaten.
Poros: Pori. De zweetgaatjes.
Porta. De Leverpoort.
Portas Vena- De Poortader.
Porus Biliarius: Porus Hepaticus. Het zelfde dat Choledoehus.
Poft Brachiale- Het zelfde dat Metacarpus.
Gg g 2 Prae-

M2o ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN.
Praecordia. De Borft ingewanden.
Praeparantia Vafa: Vafa 'I efticularia. De Zaadbereidende vaten.
Prseputium. De Voorhuid.
Praefepiae: Praefepiolas. De Tandberdels. De holligheden in beidt de
Kaakbeenderen.
Pregma. Het zelfde dat Bregma,
Priapus: Penis. De fchagt: de Mannelyke Roede.
Primores Dentes: Anteriores Dentes. De voorfte-, de fny-, de Beterlanden.
Probole. Het zelfde dat Apophyfis.
ProcelTus. Het zelfde dat Probole.
ProcelTus Ciliaris. De Regenboogwyze hairige oogkring, zynde een Zamenweefzel
van fpierachtige vezelen, waar door de oogappel wordt verwya*
en te zamengetrokken.
Piocondyli. Het zelfde dat Metacondyli.
Profundus Mufculus. Het zelfde dat Perforans Mufculus.
Prolabia. De buitenfte uitftekende deelen der Lippen.
Pronatores Mufculi. De vooromkeerende fpieren : daar zyn 'er twee een
ronde en een vierkante.
Proras Os. Het zelfde dat Bafilare Os.
Proftatae: Adftantes. De Voorftanders.
Proftethis. Het onderfte deel van de borft: als mede de holligheid derhanden
en voeten.
Protuberantia. Zie Apophyfis.
Pfoas. De Lende fpieren.
Pterygium. Dit woord geeft niet alleen Alae en Pinna." maar ook Unguis
een nagel te kennen.
Pterygoides Mufculi. Vleugelwyzefpieren.
Pterygoides ProcelTus. Vleugelwyze uitfteekzels.
Pieryftaphylini Mufculi. De Lel fpieren.
Pubes. Het gedeelte van den onderbuik, dat aan de fchaamte bet naaft
is gelegen en met hair bezet is.
Pubis Os. Het Schaambeen.
Pulmo. Het zelfde dat Pneujnon. De Long.
Pulfus: Pulfatio. De Pols: de klopping van de flagaderen en van bet
Hart.
Pun&a Lachrymalia. Het zelfde dat Colliciae,
Punc-

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. 4 Z I
Pun&um Saliens. Het klein wit flipje of zuolkje in bet wit van een bevrucht
ey in bet Lamvlies opgeflóten, het welk allengskens grooter wordt
en een flymachtige zelfftandigheid aanneemt: zynde het eerfte waar in
men leven en de Liniamcnten van het lichaam befpeurt.
Puppis Os. Het Voorhoofd-, het Opperhoofdbeen en deszelfs naden.
Pupulse. De toppen der vingeren.
Pylorus. Zie Janitor.
Pyramidales Mufculi. De Pyram.ieds13.yze fpieren.
Paramidalia Corpora. De Zaadbereidende vaten : de fpieren van de
Neusgaten: de fpieren van den buik de piramiedswyze genaamt: als
mede de twee mergachtige koorden of lichaamen ontrent het verlangde
mergh.
Pyrenoides Proceflus. Het uitfteekzel van bet tvjeede wervel van den
bals, het Tandwyze uitfteekzel genaamt.
Pyriformis Mufculus: Quadngeminus Mufculus. De vier dubbelde
fpier.
Pyxis. Het zelfde dat Acetabulum.
Pyxidis Os. Zie Bafilare Os.
Q-
Uadratus Mufculus. De vierkante fpier.
Ojjadrigeminus Mufculus: Mufculus Iiiacus Externus. Het zelfde
dat Pyriformis Mufculus.
Quadrilatera Ofla. Beenderen die een vierkante gedaante hebben.
Quatrio: Talus. De Enkel.
R.
RAchitae: Rachisei Mufculi. De fpieren die tot de Lendenen behooren:
zy worden ook Rugfpieren genaamt.
Radiaeus Mufculus. De fpeekbeens of de kleine ellepyps fpier.
Radius Os. Het zelfde dat Focile Minus.
Ramus. Een Tak.
Raninae Venae. De aders onder de tong: de Kikvorfch aders.
Raphe: Sutura. Een Naad.
Rafceta. Het zelfde dat Carpus.
Rationis Os. Ha voorde en bovenfte deel van het voorboofdbeen*
Gg g 3 fte-

4i2 ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN.
Receptaculum Chyli. De omfangbak van de Chyl: de Chylzak.
Recti Mufculi. De rechte /pieren -van den buik.
Reótum Inteftinum.
Rechte darm.
De laafte van de Darmen : de Aarsdarm: de
Regio Epigaftrica. Het bovenbuiks geweft.
Regio Hypochondriaca. De bovenbuiks zyde».
Regio Hypogaflrica. Het onderbuiks geweft.
Regio Umbilicalis. Het Navel geweft.
Remulus Het fmalfte deel der Ribben.
Renes. De Nieren.
Renes Succenturiati. Het zelfde dat Capfula? Atrabilariae.
Refpiratio. Ademhaling.
Rete Mirabile. Het wondernet.
Reticularis Plexus. Het zelfde dat Choroides.
Reticulum: Omentum. Het zelfde dat Epiploon.
Retiformis Plexus. Zie Plexus Retiformis.
Retina Tunica; Retiformis Tunica.
des.
Ha zelfde dat .Amprnblefixoi-
Rhabdoides Sutura: Sutura Sagittalis. De rechte naad: de Pylnaad
Rhachis: Spina Dorfi.. De Ruggraat.
Rhachitae Mufculi: Mufculi Dorfales. De fpieren van den Ruggraat
Rhachitis. Het zelfde dat Medulla Spinalis.
Rhagoides: Tunica Uvea. Het Druifwyze vlies.
Rhanteres: Fontes Lachrymarum. De binnenfte ooghoeken.
Rhaphe: Sutura. Een Naad.
Rhomboides Mufculi. De Tarbotswyze fpieren.
Rima Pudendi: FiiTura Magna. De fchamelheids fpleet; de groote
fpleet genaamt: zy ftrekt van het onderfte deel van het fchaambeen tot
by den aars, wordende alleen door de Bilnaad van den Aars afgefcheiden.
J 6
Rimula Laryngis. Het fpleetje van het ftrottehoofd; de ftrottenboofds
Jpleet.
Roriferus Duólus. Het zelfde dat Duólus Chyliferus.
Roftriformis ProcefTus. Het zelfde dat Coracoides.
Rotator Major en Minor. De groote en de kleine Draaijer.
Rotula. Het zelfde dat Mola.
Rotundus Mufculus Major en Minor De groote en kleine ronde Armfpier
•
S.

ONTLEEDKUNDIGE W OORDEN. 423
SACCUÜ Adipofl. Zie Adipofi Ducèus.
Saccus. Dit woord beteekent zomtyds den blinden darm, omdat hy ah
een zak afhangt.
s
•> 1
SaC
yliferUS: S a C C U l U S C h y l i f e r u s
liftri? - I h t zel
f de
*** Duólus Chy-
Saccus Cordis: Sacculus Cordis. Het zelfde dat Pericardium
Sacra Fiftula. Zie Medulla Spinalis. «-arawra.
Sacrum Os. Het Heiligbeen.
Sagittalis Sutura. De Pylnaad.
Saliva: Salivum: Sputum. Het fpeekzel
Salvatella. De Pingader.
Sanguis. Het Bloed. .
Saphaena. De Moeder Ader.
Sapientiae Dentes. Wysheids tanden.
S
ZlTlf^ Cü]üS: F a f C i a l i S L
° n ê U S M u f c u k l s
- Dejnyer Spier: de
Scalenos. De fchuinfche en de ongelykzydige fpieren
Scapha. De binnenfte oorrand.
Scaphoides Os. Het zelfde dat Naviculare Os
Scapula. Het zelfde dat Homoplata.
Sceletum. Een Beengeraamte.
Sclerotica. Het zelfde dat Cornea Oculi Tunica
Scoptula. Het zelfde dat Scapula.
Scortum: Scrotum. Het Balzakje.
Scrobiculus Cordis. Het zelfde dat Anticardium
Scrotum Cordis. Het zelfde dat Pericardium
Scutahs Cartilago. Het zelfde dat Enfiformis Cartilago
bcutum. Het zwaardwyze kraakbeen: de Kniefcbvf '
Secundina;. Zie Deuterion.
Sella Equina: Sella Turcica. Het zadelbeen: de Turkze zadel
Semen. Het Zaad.
RZ& Z a ü e L
Semilunares Valvulae. Halvemaanswyze Klapvliezen
7ezt>}ptr M ü f C U l U S : S e m i m e r a b r a n o
^ Mufculus. De half
Seminervofus Mufculus. De halfzenuwachtige fpier,
Semifpinatus Mufculus. De halfgraatige fpier

424 ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN
Senforium Commune. 7Ae Aiftheterium.
Septum Auris. Het Trommelvlies.
Septum Cordis. Het fpierachtige middenfchot van bet hart, dat de rechter
bolligheid van de linker fcheid.
Septum Lucidum. Het dm doorfchynendvlies, bet welk de bolligheden
der herjjenen van malkander fcheid.
Septum Narium. Het Neus fcheidzel.
Septum Transverfum. Het zelfde dat Diaphragma.
Serrati Mufculi. De Zaagfpieren.
Serum. De Wey.
Sefamoidca OfTa. De Zaadbeentjes.
Sigmoides. De Figuur van deze Griekfche letter, die een halve cirkel
vertoont, wordt aan verfcheide uitfieekzels van beenderen en aan verfcheide
klapiliezen toegeëigent, en worden uit dien hoofden öermiunares,
Halfmaanswyze genaamt.
Si nilares Partes Enkelde, eendaantige deelen.
SincipUt. Het bOVenfle voor/Ie deel van het tooofd.
Smus. Dit woord beteekent holligheden en boezems: dus zegt men Sinus
Meningis, Boezemhollen van het herjfenvlies, en binus Offiu n groeven
of holligheden der beenderen, zynde zulke dieptens, die de hoofden
van andere beenderen inlaten of ontfangen.
Soleus Mufculus. De Ziolfpier.
Solidae Partes. De vafle deelen.
Soplironeltres. Het zelfde dat Dentes Sapientiae.
Speculum Lucidum. Het zelfde dat Septum Lucidum.
Speculum Oculi: Aranea Ocuh Tunica. Het zelfde dat Arachnoides
Tunica.
Spermaticae Partes. Zaad deelen.
Sphagiudes Venae. De Kropa iers.
Sphenoidea Oflicula. Zie Cuneiformia Officula.
Sphenoides Os Het zelfde dat Cuneiforme Os.
Sphenopharyngaeus. het paar wiggebeens Jtrotjp'men.
Sphincler. De Sluit/pier.
Sphygmus. Het zelfde dat Pulfus.
Spina Het zelfde dat. Acantha. Een doorn.
Spina Dorfi. De Ruggraat.
Spinalis Medulla. Zie Medulla Spinalis.
Spinati Mufculi. De Graatjpieren.
Spi.

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN,
Spiritus. De Geeften.
Splanchnologia» Een verhandeling der Ingewanden.
Spiert. Het zelfde dat Lien.
Splenii Mufculi.; Triangulares Mufculi. De Spalk/pieren.
Spondyli: Verticilli: Vertebrae. De werverbeenderen.
Spongiofum Os. Het zelfde dat Cribriforme Os.
Sputum; Saliva. Speekzel.
Squammofa Sutura. Het zelfde dat Lepidoides.
Stapes. Een van de Gehoorbeentjes. De ftiegbeugel en de ftegelreep ge*
' naamt.
Staphyle. Het zelfde dat Cion.
Sterilitas. Zie Agonia.
Sternohyoides Mufculi De Tongbeens borft fpieren.
Sternoidei Mufculi; Triangulares Mufculi. De borft fpieren: dc driekantige
fpieren.
Sternothyroides Mufculi. De fchildwyze kraakbeens borft fpieren.
Sternum. Het Borftbeen,
Stoma: Os: De mond, zynde de bolligheid, waar in de tong, de tanden
en bet verhemelte is geplaaft.
Stomata: Ora. De open mondetjes der vaten.
Stomachus. Dit woordt beteekent zomtyds de geheele maag. Eigentlyk
wordt 'er de linker opening, de krop of de mond van de maag door verfiaan.
Striétor, Conftriclor. Het zelfde dat Sphin&er.
Styloceratohyoides Mufculi. De Priemswyze tongbeens hoorn fpieren.
Stylogloffum. Het "paar priemswyze Tongfpieren.
Stylohyoides. Het zelfde dat Styloceratohyoides.
Stylopharyngasus Mufculus. De Priemswyze ftrottenhoofds fpier.
Subcartilagineilm. Zie Hypochondrium.
Subclavia Vafa. De onderfleutelbeens vaten.
Subclavius Mufculus. De onderfleutelbeens fpier.
Sublimis Mufculus. Het zelfde dat Perforatus Mufculus. ,
Subfcapularis Mufculus. Het zelfde dat Infrafcapularis Mufculus.
Subvola. Zie Hypothenar.
Saccenturiati Renes. Het zelfde dat Capfula; Atrabilarise.
Suecus Cerebralis. Het zelfde dat Spiritus.
Suecus Nervofus. , Het zelfde dat Suecus Cerebralis.
Suecus Pancreaticus.' Het Klierbedde zap.
Hh h Suc-

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN^
Suecus Nutritius, i Ket zelfde dat Chylus.
Superbus Mufculus,\ Mufculus Atcollens. De hoovaardige of verontwaardigende.
Supercilia. De wenkbraauwen: ook worden de randen die de bolligheden
der beenderen grooter maken aldus genaamt.
Supergeminalis. Het zelfde dat Lpididymis.
Superligula. Het zelfde dat Epiglottis.
Superfcapularis Superior Mufculus.. De bovenfte boven fchouwderbladst
fpier.
Superfcapularis Inferior Mufculus. Het zelfde dat Infrafpinatus Muf*"
culus.
Supinatores Mufculi. De achteromkeerende fpieren.
Suprafcapularis Mufculus. Het zelfde dat Superfcapularis Mufculus.
Suprafpinatus Mufculus. Het zelfde dat Superfcapularis Superior
Mufculus.
Sura, De Kuit;
Suturse Offium. De naaden J»r n»»*J&*.i.
Sympijyfis. zie Harmonia: Gomphofis en Rhaphè.
Synarthrofis. Vafte geleeding.
Syncampe. Dit woord beteekent de bocht of de plaats, alwaar is boven'
arm met den onderarm wordt te zamen gevoegt.
Synchondrofis, De Kraakbeenige geleeding.
Synciput. Zie Sinciput.
Syndesmus.. Het zelfde dat Ligamentum.-;
Synneurofis. Een geleeding door banden.
Synnymenfis. Een geleeding door vliezen.
Synovia. Leedewater.
Syntenofis. Het zelfde dat Synneurofis.
Syflarcofis. Een zamenvoeging door vleesachtige deèkha. '
Syftole. Dt toenyping of de toefluiting van het hart.
T.
JL Alus. Het zelfde dat Aftragalüs.
Tarfiis. Dit woord beteekent niet alleen den Voorvoet, maar ook de uktèH'fte
toaakbeenige randen der oogfchelen.
Tempora. De Tydbeenderen: de Jlapen van het. hoofd*
Temporalis Mufculus. De Slaapfpier.
Tèrn-

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN. 427
tempus. Het Tydbeen ; het Slaapheen.
Tendo. 'Eenpees, zynde het boven/ie en het onderfte einde van een fpier
hoofd of fiaart genaamt.
Teres Radii Mufculus. Zie Pronatores Mufculi.
Tergum. Het zelfde dat Dorfum.
Teftes Cerebri. De twee achterfte ronde uitfteekzels van de kleine hm%
fenen, om derzelver figuur Ballen genaamt.
Teftes Muliebres; Ovaria. Zie Orchis.
Teftes Viriles. De Mannelyke klooten of ballen.
Tefticuli. Zie Didymi.
Teftudo Cerebri. Zie Fornix.
Thalami Nervorum. Het zelfde dat Crura Medulla; Oblongat®.
Thenar. Dit tnoord wordt aan de aftoyzende fpieren van den duim toegeëigent:
voorts geeft het de holligheden der handen en voeten te kennen.
In een bepaalder zin wordt 'er de handpalm door verfiaan: en in eenen zeer
bepaalden zin moet men 'er het vleesachtige deel tuffen den duim en den
voorften vinger alleen door verfiaan.
^Thorax, Venter Medius. De holligheid van de borft : de middenfts
holligheid.
"Thrombus. Geronnen bloed.
Thymus. De Borftklier.
Thyroidaea; Giandula;. De twee klieren van de Luchtpyp, hebbende een
ovaalronde gedaante: zy zyn boven by het ftrottenhoofd, aan wederzyden
een geplaaft.
Thyroarytsenoidei Mufculi. De fluitende fpieren van het ftrottenhoofd.
Thyroides. Het zelfde dat Scutiformis Cartilago.
Tibia. De Scheen.
Tibiaeus Mufculus: Tibialis Mufculus Anticus en Poflicus. DJ voorfte
en de achterfte Scheenfpier.
Tomici Dentes. De vier voorfte tanden: de fnytanden.
Tonfilla;. Zie Parifthmia.
Torcular: Torculum: Prelum Herophili. De kerffen persbak; de
Pers van Herophilus.
Trachea. Zie Afpera Arteria.
Tragos. Het zelfde dat Phrcus.
Transverfales Mufculi. De dwarfche fpieren.
ïiapefius Mufculus. Het aeifde dat Cucullaris Mufculus.
•Hh h -3 Trian*

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN
Triangularia Officula. De driehoekige beentjes tuffen dm winkel, en de*
pylnaad geplaaft.
Triangulares Mufculi. De driehoekige of de driekantige fpieren.
Tricufpides Valvula?. De driehoekige, driepuntige y en drietandigs
klapvliezen.
Txiquétra QiTa< Het zelfde dat Triangularia Officula...
Trochanter. Zie Rotator.
Trochlearis Mufculus; Trochlea. De Katrolfpier.
Truncus. Dit woordt beteekent niet alleen den romp 'of ftam van het lichaam
r maar ook den ftam der groote bloedvaten.
Tuboe Uteri: Tubae. Fallopianae. De holle banden of de Trompetten der
Lyfmoeder.
Tunica. Het zelfde dat Membrana.
Tunica Retiformis. Zie Retina Tunica.
Tympanum, Het Trommelvlies. De Trommel van't Oor.
v..
t_jLna. De Elleboog: de Elfepyp.
Umbilicus. De Navel.
Unguis. Een Nagel: de Nagel.
UrachuSi De Maasband: het watervat"
Ureter. De Pisbuis:, de Pisleider.
Urethra. De Piswegb: zy wordt ook Urinaria genaamt.
Uteri Ligamenta. Zie Ligamenta Uteri.
Uteri Officulum. De binnen mond van de Lyfmoeder.
Uterus. De Lyfmoeder.
Uva. Het zelfde dat Cion.
•Uvea Tunica. Het zelfde, dat Choroides Tunica.
Uvula. De Lel.
V.
r i :
\?%/LSr
U t e r i 0 n i u m :
U ^ i Cervix. De fcheede-van é
Vagina Portse. Het zelfde dat Capfula Communis.GluTonii.
Vagina Hepatica. Het zelfde dat Vagina Portse
Vaginalis Tunica. Het zelfde dat Elythroides j
Valvulae. Klapvliezen: Schotdeuren: Valvliezen.

ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN; 4^
Variciformes Paraftatae. De geboogen vaten die met de opperballen ge*
meenfchap hebben.
Varicofum Corpus. Het zelfde dat Corpus Pampiniforme.
Vafa. VMn, of bolligheden in de manier van buizen, waardoor het bloed
en de andere vochten loopen.
Vas breve. Het korte aderlyke vat.
Vafa Capillaria. De hair fyne, vaten.
Vafa Deferentia. De Zaad aanbrengende vaten.
Vafa Laétea. De Melkvaten.
Vafa Lymphatica. De Watervaten.
Vafa Prasparantia. Zie Praeparantia Vafa.
Vafti Mufculi. De groote fpieren.
Velamentum Bombycinum. De binnenfte wolachtige offtuweele rok der
darmen.
VenekArteriofa. Het zelfde dat Arteria Pulmonaüs.
Vena Cava. De Holle Ader.
Venae Laóteae. Het zelfde dat Vafa Laclea.
Venae Lymphaticas. Het zelfde daf Vafa Lymphatica.
Vena Portas. De Poortader.
Veneris Oeftrurn. Het zelfde dat Clitoris,.
Venter. De buik; een holligheid.
Venter Infimus. Zie Hypogaftrium.
Ventres. Zoo worden by uitftek de drie voorname holligheden van bet
hoofd, van de borft en van den buik genaamt. '
Ventriculus. De Maag:, daar zyn ook bolligheden, die Ventriculi worgden
genaamt: als de rechter en de.linker holligheid van het hart enz.
Veretrunvr Het zelfde dat Penis.
Vermicularis Crufla. Het zelfde dat Velamentum Bombycinum..
Verricularis Tunica. Het zelfde dat Amphjbleftroid.es.
Vertebrae. Zie Spondyli. Wervelen.
Vertex. De kruin; de top des hoofds.
Verticilli. Het zelfde dat Cotyledones.
Velica Biliaria. Het zelfde dat Folliculus Fellis. •
Vefica Urinaria. De Pisblaas.
Veficulae. Blaasjes.
Vefpertilionum Alae. Vleermuis gelykende banden.-
Vibriffae. De Neushaken.
Virga. Het zelfde dat Penis.
Hh fa 33 VIr*--

430 ONTLEEDKUNDIGE WOORDEN.
Virginale Clauftrum. Het zelfde dat Hymen.
Vifcera; Exta; Interrauea. De Ingewanden.
Vifus. Het Gezigt.
Vitrea Tabula: Cranü Tabula. De Tafelfcheidzels van het Bekkeneel
of liever de Tafelen van de beenderen van bet Bekkeneel, waar tuffen bet
Diploe is geplaaft.
M
'Vitreus Humor. Het glasachtig oogvocht.
Vitta. Zie Galea.
Vola: Palma. De Palm van de hand.
Vulva. Het zelf de dat Cunnus.
'.Vulva Cerebri.
Jenen.
De langwerpige groeven tuffen ie uitfieekzels der hert»
X,
Arphoides; Cartilago Mucronata. Het zwaardwyze kraakbeen.
Ypfiloides. Het zelfde dat Hyoides.
Ypfiloidei Mufculi. Het zelfde dat Bafioglofli Mufculi
2jlrbus. Het zelfde dat Epiploon.
Zootomia. Een konjtige Ontleeding der Dieren.
Zygoma. Het zelfde dat Jugale Os.
Y.
Z.
F I N I S,
DRUK-

D R U K F O U T E N .
Bhdz, 4, R gg. if: L e e S i dierlyke
16, —— 28. . weefzel
18. i 3 . holleader
' '
2 Ó
- die van de-Lever in
4?>. 12. opeengefchikte
04. 17- in been
' 8
7*
1
3, r 7. fchouwderbladshoofd
106. i2, hoofd
1 1
7. ~ 3- bekkeneel
l
i7n ' ' Z
'
v a n d e
wervelbeenderen van de lendenen 1
129. - 17; vervolgens
I
3 r
* f. geplaaft
lóf. f. de-
li 0
' .
I 2
« ' n
ongeborenen en in kinderen
'
I 2
' Neks, Boventulfenribbige
209. — jy, 1
' ' iich
212.
2 1
4«
1, 0f
t;
« — nederwaarts
241, S • —— zeer
2)~o. —— 24. — hoornvlies
2yi. ~ Ï8- ——