Untitled - Tento.be

Werk
Van koningin Henrietta Maria wordt gezegd dat zij
tussen 1632 en 1640 niet minder dan vijfentwintig maal
voor Van Dyck poseerde. In geen van die portretten is de
gecompliceerde persoonlijkheid van deze buitengewone
vrouw echter zo treffelijk weergegeven als in dit
majesteitelijke portret. De koningin staat rijk uitgedost in
een blauw jachtkostuurn, op een laag stenen bordes van
een imposante architectuur. Haar kroon ligt half
verscholen, bijna gecamoufleerd, in een goudbrokaten
draperie achter haar. Zij is vergezeld van de dwerg Sir
Jeffrey Hudson; het aapje, dat hij op zijn linkerarm houdt,
speelt met zijn haar. Terwijl de koningin ingetogen naar
de toeschouwer kijkt, rust haar hand op de rug en de riem
van het beestje, op een manier die een zekere familiariteit
suggereert met zowel Hudson als het dier.
Hoewel wij de vroege geschiedenis van het schilderij
niet kennen, kunnen wij de datum ongeveer bepalen aan
de hand van een document van oktober 1633, waarin een
betaling wordt vermeld van 40 pond, door koning Karel I
aan Van Dyck, voor een schilderij van 'onze innigst
geliefde Gemalin de Koningin' dat aan Thomas Wentworth
ten geschenke was gegeven.
Van Dycks beeltenis van de koningin in jachtkostuum
volgt een lange traditie van dit type vorstenportretten.
In 1617 schilderde Paul van Somer Anna van
Denemarken, de vrouw van Jacob I, in een dergelijke
kledij terwijl zij een paar jachthonden aan de riem
vasthoudt.
Henrietta Maria hield van alles wat exotisch was.
Zij beschouwde dergelijke zaken als een passende
entourage voor vorsten. Er bestaat een vermelding uit die
tijd waarin te lezen staat dat warmeer zij door het land
reisde, haar equipage ondermeer honden, dwergen,
moren en apen omvatte. De bekendste dwerg van haar
hofhouding was Sir Jeffrey Hudson. Hij was bij haar
geliefd om zijn blonde uiterlijk en zijn scherpzinnigheid.
Sir Jeffrey, de zoon van John Hudson, werd in 1619 in
Oakham geboren, niet ver van Burley on the Hili, de
woonplaats van de familie Villiers. Jeffrey werd, toen hij
een jaar of zeven was en slechts vijfenveertig centimeter
lang, bij de hertog van Buckingham gebracht. Het
opmerkelijke wezentje werd kort na haar huwelijk met ·
Karel aan de koningin gepresenteerd, toen het vorstelijk
paar Burley on the Hill bezocht op hun hofreis. Jeffrey
kwam tevoorschijn 'aan tafel opgediend in een koude
pastei'.
Een dubbelportret van de koningin met haar dwerg
was ongetwijfeld niet alleen bedoeld om aan te tonen dat
de vorstin genoegen schepte in zijn gezelschap.
Een mogelijk aantrekkelijke bijkomstigheid was dat de
koningin door deze juxtapositie groter van gestalte leek
dan ze was.
34 OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 1999/2
De rol van het aapje op de arm var1 Sir Jeffrey is een
var1 de meest fascinerende en uiteindelijk onverklaarbare
aspecten van dit schilderij. Volgens de overlevering was
het Pug, het aapje van Henrietta Maria dat onafscheidelijk
was van de dwerg. Het zou kurmen dat zijn aanwezigheid
alleen maar iets zegt over haar plezier in het exotische
dierlje. Maar apen hebben vele symbolische betekenissen
en het is niet waarschijnlijk dat men geen allegorische
betekenissen vastknoopte aan zijn aanwezigheid.
Apen worden var1 oudsher geassocieerd met erotische
hartstocht en een geketend aapje belichaamde een ziel die
tot slaaf wordt gemaakt door de krachten van de
seksualiteit. Henrietta Maria die haar hand zachtjes op
zijn rug legt en zijn gordel vasthoudt, geeft hier misschien
uitdrukking aan haar controle over de passie die het beest
representeert.
zie ook detail op ochtercover
Koningin HenrieHa Maria
met Sir JeHrey Hudson
1633, olieverf op doek,
219 x 135 cm
Washington, Nafianal Gallery of
Art, Samuel Kress Colleefion
Foto: }ose A Noranio