Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Christus aan het kruis met<br />
de H. Catharina van Siena<br />
en de H. Dominicus<br />
1629, olieverf op doek,<br />
314 x 245 cm<br />
Antwerpen, Koninklijk Museum<br />
voor Schone Kunsten<br />
Van Dyck schilderde dit werk naar aanleiding van zijn<br />
vaders dood. Het kleurgebruik, waarbij vooral het zwartwitspel<br />
van de habijten opvalt, is uitgesproken som<strong>be</strong>r en<br />
dramatisch, de houdingen van de personages al evenzeer.<br />
Een opvallend detail is wel de aanwezigheid van de<br />
twee kleine engeltjes. Het is een duidelijke referentie naar<br />
de manier waarop Titiaan zijn vlak placht op te vullen,<br />
en zo uiteraard ook onrechtstreeks naar Ru<strong>be</strong>ns.<br />
Maar dit werk is vooral qua iconografie uitermate<br />
interessant.<br />
Een probleem bij de studie naar Van Dycks iconografie<br />
is de onderschatting van de schilder. In de 17de eeuw<br />
heerste de idee dat Van Dyck qua vorming duidelijk de<br />
mindere was van Ru<strong>be</strong>ns. Zo werd zijn gebruik van<br />
symboliek en allusie vaak genegeerd. Ook een niet<br />
onaanzienlijk gevoel voor humor in de werken werd over<br />
het hoofd gezien.<br />
Uit verschillende schilderijen blijkt echter dat Van<br />
Dyck vaak verder ging dan de gekende en vaak<br />
<strong>be</strong>sproken verwijzingen die algemeen aanvaard waren.<br />
Zijn <strong>be</strong>langstelling voor het antieke ideeëngoed is duidelijk<br />
niet alleen <strong>be</strong>roepsmatig. Zo blijkt hij opvallend aangetrokken<br />
tot het neostoïcisme.<br />
Aan de voet ligt een rots met inscriptie, waarop een<br />
jongetje zit dat naar Christus verwijst. Het knaapje houdt<br />
een omgekeerde fakkel vast, een antiek teken van rouw.<br />
De brandende olielamp wijst op het feit dat de aardse<br />
dood overwonnen kan worden.<br />
De inscriptie luidt : 'ne patris manibus I terra gravis esset<br />
hoc I saxurn crvci advolvebat I et hvic loco donabit I anthoivs<br />
van dyck' (Antoon van Dyck heeft deze steen naar het<br />
kruis gerold en hem aan deze plaats geschonken opdat de<br />
aarde voor zijn vaders ziel niet zwaar zou zijn).<br />
Het woord 'manibus' verwijst naar het woord 'manes'<br />
waarmee de Romeinen de ziel van de overledenen<br />
aanduidden.<br />
Uit een brief van 1634 blijkt dat de schilder de Iatijnse<br />
taal perfect <strong>be</strong>heerste, dus het opschrift is waarschijnlijk<br />
wel degelijk van zijn hand.<br />
OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VLAANDEREN 1999/2 31
Change language