Live tagging & Weblectures - Crossmedialab

Live tagging & Weblectures
Een toegepast onderzoek nar de meerwaarde die Social Tagging biedt aan de
Ontsluiting van Weblectures
Afstudeerscriptie Jeroen van Leeuwen, Yun Chen
Research Center Communication and Journalism
Crossmedia Experience Learning Labs
Hogeschool Utrecht
Jeroen van Leeuwen
Studentnummer: 1520646
Yun Chen
Studentnummer: 1517739
Utrecht 21 mei 2010, studiejaar vier
Hogeschool Utrecht
Stagebegeleider: Arjan Kroon
Bedrijfsbegeleider: Pim Schonk
2

Voorwoord
Als een mediatechnoloog hoor je je vertrouwd te voelen in bekende en minder
bekende technologieën binnen de mediasector. De afgelopen vier jaren hebben
opgetreden als aanloop naar het stadium waarin we paraat staan om in het
werkveld te treden. Dit document luidt een nieuwe periode in in onze leven.
Daarom is het ook met gepaste trots dat we dit document aan u presenteren.
Deze scriptie behelst het resultaat van de laatste en interessante periode in ons
studentenleven. Het resultaat symboliseert de afsluiting van onze opleiding. In
deze scriptie laten we zien dat we vooruitgang hebben geboekt in de afgelopen
vier jaren. Vier jaar geleden stonden we nog als buitenstaander naar de wereld
van de mediatechnologie te kijken. Op dit moment staan we nog steeds te kijken
naar de mediatechnologie, maar niet meer met de ogen van een buitenstaander.
Het schrijven van deze scriptie hebben we ervaren als de afsluiting van de
bachelorperiode. Tot onze genoegen mochten we deze laatste periode
doorbrengen in het Crossmedialab waar we de onderzoekswereld hebben mogen
ervaren. Het is meer dan alleen een afstudeerbedrijf voor ons geweest. In de
afgelopen vijf maanden hebben we veel geleerd en ook veel meegemaakt. Iedere
week vindt een Labtalk plaats, waar de experts uit de zowel het bedrijfsleven als
de onderzoekswereld hun verhalen komen vertellen en hun kennis delen met het
lectoraat.
Natuurlijk staan we er niet alleen voor tijdens het hele proces. Zonder de hulp van
alle betrokken personen zouden we nooit op de plek staan waar we nu zijn.
Daarom willen we deze gelegenheid benutten iedereen te bedanken die ons heeft
geholpen de afgelopen vijf maanden.
Onze dank gaat uit naar Arjan Kroon, onze begeleider bij Mediatechnologie en
Pim Schonk, onze begeleider bij het lectoraat voor hun onvermoeide
betrokkenheid en begeleiding. Harry van Vliet, de lector van de Hogeschool
Utrecht faculteit Communicatie en Journalistiek, voor zijn wetenschappelijke
inbreng tijdens de afstudeerperiode. Ook de leden van het lectoraat zijn wij zeer
dankbaar voor hun advies, gezelschap, hoede enz.
Tenslotte danken wij vrienden, collega’s en familie voor hun ondersteuning.
Utrecht, mei 2010
Jeroen van Leeuwen, Yun Chen
3

Samenvatting 8
1. Inleiding 9
1.1 Afstudeerbedrijf! ................................................................................................................... 9
1.2 Afstudeeropdracht! ............................................................................................................ 10
1.3 Opbouw scriptie! ................................................................................................................. 11
2. Probleemstelling 12
2.1 Aanleiding! ........................................................................................................................... 12
2.2 Probleemstelling! ................................................................................................................ 14
2.2.1 Hoofdvragen! ............................................................................................................................. 14
2.2.2 Deelvragen! ................................................................................................................................ 14
2.3 Doelstelling! ......................................................................................................................... 15
2.4 Randvoorwaarden! .............................................................................................................. 15
2.5 Plan van aanpak! ................................................................................................................. 15
3. Literatuurstudie 16
3.1 Aanpak! ................................................................................................................................ 16
3.2 Weblectures! ........................................................................................................................ 17
3.2.1 Wat is een weblecture?! ........................................................................................................... 17
3.2.2 Het doel van de weblecture! ..................................................................................................... 18
3.2.3 Advies voor de inzet van weblectures! ................................................................................... 22
3.2.4 Huidige functionaliteit! ............................................................................................................. 22
3.2.5 Conclusie! .................................................................................................................................. 25
3.3 Information Foraging Theory! ........................................................................................... 27
3.4 Social Tagging! .................................................................................................................... 29
3.4.1 Wat is social tagging?! ............................................................................................................. 29
3.4.2 Waarom wordt (social) tagging toegepast?! .......................................................................... 29
3.4.3 Wat zijn de gevaren van social tagging?! ............................................................................... 32
3.4.4 Waar word social tagging succesvol toegepast?! ................................................................. 33
3.4.5 Wat kan social tagging betekenen voor de ontsluiting van weblectures?! ......................... 36
4

3.5 De acceptatie van een nieuw systeem! ............................................................................. 40
3.5.1 Het UTAUT model! .................................................................................................................... 40
3.5.2 Conclusie! .................................................................................................................................. 42
3.6 Hypothesen! ......................................................................................................................... 43
4. Concept 44
4.1 Aanpak! ................................................................................................................................ 44
4.2 Gebruikersscenarioʼs! ........................................................................................................ 44
4.2.1 Anne! .......................................................................................................................................... 45
4.2.2 David! ......................................................................................................................................... 47
4.2.3 Uitkomsten! ................................................................................................................................ 49
4.3 Functioneel ontwerp! .......................................................................................................... 50
4.3.1 UML! ........................................................................................................................................... 51
4.3.1.1 Use case! ................................................................................................................................ 52
4.3.1.2 Flowchart! ............................................................................................................................... 52
4.3.1.3 Sequence diagram! ................................................................................................................ 52
4.3.2 MOSCOW! .................................................................................................................................. 52
4.3.2.1 Must have:! ............................................................................................................................. 52
4.3.2.2 Could have this if does not affect anything else:! .............................................................. 53
4.3.2.3 would have! ............................................................................................................................ 54
4.4 Technisch ontwerp! ............................................................................................................ 55
4.4.1 Klassendiagram! ....................................................................................................................... 56
4.4.2 Technieken! ................................................................................................................................ 57
4.5 Grafisch ontwerp! ............................................................................................................... 59
4.5.1 User Interface! ........................................................................................................................... 59
4.5.1.1 Schetsen! ................................................................................................................................ 59
4.5.1.2 Klik model! .............................................................................................................................. 60
4.5.2 Vormgeving! ............................................................................................................................... 60
5. Ontwikkeling 63
5.1 Storage! ............................................................................................................................... 63
5.2 Application! .......................................................................................................................... 65
5

5.3 Presentation! ........................................................................................................................ 65
5.4 Videoplayer! ......................................................................................................................... 66
6. Gebruikersonderzoek 67
6.1 Testdoelgroepen! ................................................................................................................. 67
6.2 Testdoelen! ........................................................................................................................... 67
6.4 Huidige features! ................................................................................................................. 69
6.5 Usertest! .............................................................................................................................. 70
6.5.1 Aantal testpersonen! ................................................................................................................. 70
6.6 Evaluatie! ............................................................................................................................. 73
6.7 conclusies! ........................................................................................................................... 74
Live situatie (mobiel)! ........................................................................................................................ 74
Live situatie (website)! ....................................................................................................................... 75
Terugkijken! ........................................................................................................................................ 75
7. Hypothesen en uitkomsten 76
Hypothese één:! ................................................................................................................................. 76
Hypothese twee:! ................................................................................................................................ 76
8. Conclusie 77
8.1 Conclusie! ............................................................................................................................ 77
8.2 Aanbevelingen! .................................................................................................................... 78
9. Evaluatie 80
10. Appendix 82
10.1 lijst van figuren! ................................................................................................................. 82
10.2 lijst van tabellen! ............................................................................................................... 82
10.3 lijst van afkorting! ............................................................................................................. 82
11. Referentie 83
12. Bijlage 86
6

“I not only use all the brains that I have, but all that I can
borrow. “ - Woodrow Wilson (1856 - 1924)
7

Samenvatting
In dit onderzoek wordt de meerwaarde bepaald die social tagging biedt aan de
ontsluiting van weblectures. De huidige ontsluiting is weinig interactief. Het
vinden van een weblecture blijkt niet eenvoudig door het gebrek aan metadata en
functies om weblectures te fragmenteren of delen zijn nog niet aanwezig. Door
die indexering en fragmentatie toe te voegen kan een effectievere inzet van de
weblecture worden bewerkstelligd. Daarvoor halen we elementen uit web 2.0
successen maar ook uit theorieën over het vinden van informatie. Uit beiden komt
social tagging voort als een interessante vorm van indexering.
Social tagging is een succesvolle vorm van indexering op commerciële (web 2.0)
platformen maar ook in fysieke omgevingen. Het belichaamt web 2.0; de content
(in de vorm van tags) die geplaatst word uit eigen belang dient het geheel. Dat
eigen belang kan de drift om te organiseren zijn maar ook het verhogen van een
sociale status, in beide gevallen dragen de tags bij aan de ontsluiting van het
videomateriaal. Om te voorkomen dat de social tagging resulteert in een chaos
van onbruikbare tags is het framework waarin de tagging plaatsvind uitgerust met
een aantal features die we terugzien op andere platformen. Voorbeelden zijn
autocompletion om spelfouten te voorkomen en tagclouds die reeds geplaatste
tags voorschotelen aan de gebruiker.
Het resultaat is dat social tagging significant bij kan dragen aan de ontsluiting van
weblectures. De extra functionaliteiten zoals het zoeken of fragmenten, delen en
gerelateerd materiaal aanbieden dragen vooral bij aan een effectievere inzet van
de weblectures.
8

1. Inleiding
1.1 Afstudeerbedrijf
Het Research Center Communication and Journalism is de Engelse naam van het
Kenniscentrum Communicatie en Journalistiek. Binnen dit kenniscentrum opereert
het Lectoraat Crossmediacontent. Het Kenniscentrum beschikt over het
Crossmedia Experience Learning Lab, kortweg CELL - Een plek waarbij innovatie,
kennis en vrije, nieuwe methodieken in onderzoek elkaar ontmoeten.
Onderzoekers, studenten van de Hogeschool Utrecht en andere hogescholen en /
of universiteiten ontmoeten elkaar en delen in kennis. Het doel van CELL is
combineren van kennis, samenbrengen van mensen en uitproberen van ideeën.
CELL tracht zichzelf in een positie te brengen waarin het middels het Lectoraat
Crossmedia en het Kenniscentrum Communicatie en Journalistiek de afstand
tussen mensen, kennis ideeën, organisaties en producten kan overbruggen. Op
die manier zullen er nieuwe kennis, nieuwe manieren van werken en innovatie
ontstaan.
CELL brengt feitelijk vier werelden bij elkaar: onderzoeksinstellingen, bedrijven,
markten en kenniscentra. Op die manier dragen alle deelnemers een eigen
steentje bij aan de innovatie welke CELL uitdraagt.
Binnen het Kenniscentrum Communicatie en Journalistiek lopen een aantal
verschillende projecten. Al deze projecten hebben met elkaar gemeen dat ze over
een bepaalde vorm van crossmedialiteit beschikken. Elk streven zij naar
innovativiteit en vernieuwing. Voor meer informatie over het Crossmedialab
verwijzen we u graag door naar de website, http://www.crossmedialab.nl .
9

1.2 Afstudeeropdracht
Onze afstudeeropdracht is gebaseerd op het OASE-project. Dit project is een
samenwerkingsverband tussen verschillende onderwijsinstellingen waarbinnen
onderzoek wordt gedaan naar de inzet van audiovisuele registraties van colleges.
Het doel van dit project is een flexibele inzet van deze registraties mogelijk te
maken in het onderwijs. Door middel van pilots worden verschillende varianten
uitgevoerd en getoetst op didactische aanpak en effectiviteit. Knelpunten die met
name docenten ondervinden in deze pilots worden in kaart gebracht en
verholpen. Uiteindelijk moet het OASE-project leiden tot een canon van
onderwijskundig gevalideerde toepassingsvarianten, die op een docentvriendelijke
wijze gekoppeld worden aan bestaande technologie. Het OASE-project is
begonnen in september 2009 en zal in eerste instantie lopen tot september 2011.
Het project Rich Media in Education, onderdeel van het OASE-project, omschrijft
de volgende opdracht:
“Per september 2009 wordt binnen de FCJ (in het kader van het OASE-project)
gestart met het gebruik van Rich Media (hierna RM genoemd). De faculteit heeft
momenteel nauwelijks ervaring met RM. De pilot voor OASE is onderverdeeld in:
RM ten behoeve voor hoorcolleges/gastsprekers en RM ten behoeve voor
studentpresentaties. Tijdens deze pilot zal worden getracht de RM-omgeving
gekoppeld aan de in gebruik zijnde ELO. Uiteindelijk moet de pilot resulteren in
goed didactisch gebruik van RM waarbij de ondersteuning, opname en
verspreiding goed is geborgd in de organisatie. Voor het verkrijgen van goede
resultaten binnen het OASE-project is er behoefte aan onderzoek naar de
mogelijkheden van RM, de beleving van de diverse betrokken stakeholders, de
invoeringswijze en inrichting van het RM-proces.”
“Onderzoek hoe de FCJ op een goede wijze RM kan toepassen in het
onderwijsproces. Het toepassen betreft zowel een didactische aanpak, de
organisatorische invulling, als de wijze van invoering.”
Uit dit verhaal kan afgeleid worden dat de inzet van de zogenaamde weblectures
op de HU nog in de kinderschoenen staat. Deze scriptie doet een voorstel voor
een aanvulling hierop, met extra functionaliteit, in de vorm van social tagging. Bij
een goed resultaat kan deze aanvulling de inzet van weblectures bespoedigen en
toegankelijker maken. Daarvoor is een goed onderbouwd onderzoek vereist.
10

1.3 Opbouw scriptie
Om het concept voor live tagging duidelijk te maken zullen we als eerst de
probleemstelling herhalen, in hoofdstuk 2. De verdere opbouw van de scriptie is
als volgt:
In hoofdstuk 3 wordt verslag gedaan van de literatuurstudie naar de meerwaarden
die social tagging biedt aan de ontsluiting van weblectures. Deze literatuurstudie
is opgedeeld in 5 onderdelen. In het eerste deel wordt uitgebreid gekeken naar de
inzet van weblectures. We kijken naar de huidige functionaliteiten en
toepassingsgebieden van weblectureplatformen waarin het platform wat door de
HU wordt gebruikt, Presentations2Go, een centrale rol speelt. In het tweede deel
kijken we naar het zoekgedrag van mensen met behulp van de Information
Foraging Theory (IFT), een theorie die vertelt hoe informatie vindbaar en intuïtief
aangeboden kan worden. Social tagging is een model wat gebaseerd is op onder
andere de IFT. In onderdeel 3 onderzoeken we de sterke en zwakke punten van
social tagging. We vragen ons af welke voordelen er voor de student en welke
didactische mogelijkheden er zijn wanneer we dit model toepassen op een
weblectureplatform. De onderzoeksresultaten worden puntsgewijs neergezet in
een hypothese. In het vervolg van de scriptie zal deze hypothese getest worden
door middel van een prototype.
In hoofdstuk 4, concept, wordt op basis van de hypothese een functioneel
ontwerp opgesteld. Dit functioneel ontwerp fungeert als blauwdruk voor het
prototype. In dit functioneel ontwerp worden alle functionaliteiten beschreven die
de succescriteria vormen voor een Livetags-toepassing. Op het functioneel
ontwerp volgt het technisch ontwerp welke de techniekkeuzes onderbouwt en de
blauwdrukken voor de toepassing bevat.
11

2. Probleemstelling
2.1 Aanleiding
Op universiteiten en hogescholen wereldwijd is het inzetten van weblectures een
belangrijk onderdeel geworden van de e-learning portfolio. De audiovisuele
registraties van colleges blijken een waardevolle aanvulling te zijn op het gegeven
onderwijs. Studenten die een beperking hebben, leren voor tentamens of lessen
hebben gemist gebruiken de weblectures dankbaar als naslagwerk.
In 2009 is de FCJ begonnen met het inzetten van weblectures via een pilot, waarin
onderzoek werd gedaan naar de didactische mogelijkheden, techniek en vereiste
organisatie. Op dit moment biedt de FCJ de videoregistraties aan op een
subplatform van Presentations2go, de techniek die de FCJ gebruikt voor de
opnames. De resultaten zijn goed, de vraag naar videoregistraties lijkt steeds
groter te worden.
Wanneer we kijken naar de commerciële contentplatformen zien we dat deze
constant bezig zijn nieuwe technieken te implementeren. Met die technieken
maken ze de aangeboden (user-generated) content steeds toegankelijker voor de
gebruiker. De zoekalgoritmes worden beter, we kunnen onze mening geven over
de kwaliteit en hyperlinks toevoegen naar gerelateerd materiaal. De platforms
leren van de ingevoerde zoektermen en bieden daarop lijsten aan met
gepersonaliseerde aanraders. Voordat er behoefte lijkt aan een nieuwe functie is
hij op deze platforms al aanwezig.
Het gebruik van digitale media in het onderwijs is nog niet zo ver, maar met de
invoering van weblectures is er een grote inhaalslag. De vraag is nu hoe de
weblectures interactief en toegankelijk aangeboden kunnen worden zodat ze nu
en in de toekomst eenvoudig teruggevonden en gedeeld kunnen worden. Maar er
wordt ook gedacht aan de globale verspreiding en het hergebruik van de
weblectures als volwaardige colleges.
Kan hier een beroep worden gedaan op de functies van web 2.0?
Een van de functies die ontstaan is op het web maar ook zijn toepassing vindt in
fysieke omgevingen is social tagging. Social tagging is een non-hierarchische
manier van categoriseren uitgevoerd door de gebruikers van de content. Door het
plaatsen van tags bij content maken zij deze vindbaar voor het geheel aan
gebruikers. Social tagging heeft aanzienlijke voordelen aangetoond, maar kent
ook nadelen.
12

Door middel van een toegepast onderzoek en de implementatie van een
framework waarin social tagging kan plaatsvinden tonen we aan wat de
succesfactoren van social tagging zijn, of deze een meerwaarde vormen voor
weblectures en hoe het toegepast moet worden. Dit rapport bevat onze
onderzoeksbevindingen en zal de basis zijn voor de implementatie van het
framework.
13

2.2 Probleemstelling
2.2.1 Hoofdvragen
1. Welke meerwaarde biedt live 1 social tagging aan de ontsluiting van
weblectures?
2. Hoe zien de techniek en interface eruit van een toepassing die het live social
taggen van weblectures mogelijk maakt?
Om antwoord te kunnen geven op deze hoofdvragen stellen we een aantal
deelvragen op. Deze deelvragen zijn opgedeeld in de verschillende fasen van dit
project.
2.2.2 Deelvragen
Analyse
• Wat is social tagging en waarom wordt het toegepast?
• Wat is de toegevoegde waarde van weblectures in het onderwijs?
• Hoe ziet de huidige ontsluiting van weblectures eruit en welke rol kan Social
Tagging hierin spelen?
• Welke extra functionaliteiten voegen ‘live’ social tags toe aan weblectures?
• Hoe ziet een ideaal scenario eruit waarin het live social taggen van
weblectures toegepast wordt?
Realisatie
• Welke diensten en technieken worden gebruikt op het gebied van
weblectures en welke mogelijkheden bieden deze voor extra
functionaliteiten?
• Aan welke criteria moet een Livetags-toepassing voldoen? Welke
randvoorwaarden stellen we ervoor?
• Hoe kunnen we de registratie en ontsluiting van tags realiseren?
• Hoe maken we de toepassing platformdekkend?
Evaluatie
• Hoe ervaart de gebruiker de toepassing (experience)?
• Hoe ziet de toekomst van de toepassing eruit vanuit gebruikers en
didactisch perspectief?
1 Live tagging definiëren we hier als volgt: ‘Live tagging is het plaatsen van tags terwijl het college gevolgd wordt door
de tagger. Dit kan in de collegezaal zijn maar ook bij het terugkijken op een computer’ .
14

2.3 Doelstelling
Het doel van dit onderzoek is om de additionele functionaliteit aan te tonen die
Live Social Tagging biedt aan de ontsluiting van weblectures en deze te verwerken
in een schaalbare en goed gedocumenteerde toepassing.
2.4 Randvoorwaarden
De randvoorwaarden zullen worden gevormd door de scenario’s die volgen uit het
onderzoek. Hieruit zal onder meer voortkomen welke technieken vereist zijn voor
de toepassing. In deze fase kunnen we al zeggen dat de toepassing gebaseerd
dient te worden op het weblectureplatform wat de HU hanteert: Presentations2Go
i.c.m. MediaMosa.
2.5 Plan van aanpak
Voor de aanvang van het onderzoek dient er een plan van aanpak opgesteld te
worden. Dit is nodig voor een algemene richtlijn en benadering voor het
onderzoek.
Het onderzoek zal worden uitgevoerd in drie fasen: analyse, realisatie en test/
evaluatie. De analysefase bestaat uit literatuuronderzoek naar social tagging en
weblecture. In de realisatiefase wordt een prototype ontwikkeld. Deze dient de
uitvindingen van de vorige fases te bevestigen. Door de toepassing door
gebruikers te laten testen moet er een conclusie getrokken worden over de
gebruiksvriendelijkheid van de toepassing.
De concrete aanpak van het onderzoek wordt in bijlage 10 uitgebreid beschreven.
Dit document omvat uiteraard een gedetailleerde onderzoeksaanpak, dataanalyse,
tijdsplanning, resultaten en risicoanalyse.
15

3. Literatuurstudie
3.1 Aanpak
In deze onderzoeksfase worden de basiselementen onderzocht van een Livetagstoepassing
en antwoord gegeven op de eerste onderzoeksvraag. We bestuderen in
deze fase het verschijnsel Social Tagging alsmede Weblectures en het zoekgedrag
van mensen. Hieruit kunnen we de meerwaarden halen van Social Tagging en hoe
we deze kunnen toevoegen aan een Weblectureplatform. Daarvoor moeten ook de
huidige weblecture-technieken en alternatieven worden onderzocht. Door het
bestuderen van de documentatie van Presentation2go wordt een oordeel gevormd
over de geschiktheid van P2G voor dit project.
Deze literatuurstudie is opgedeeld in 5 onderdelen. In het eerste deel wordt
uitgebreid gekeken naar de inzet van weblectures. We kijken naar de huidige
functionaliteit en toepassingsgebieden van weblectureplatformen waarin het
platform wat door de HU wordt gebruikt, Presentations2Go, een centrale rol
speelt. In het tweede deel kijken we naar het zoekgedrag van mensen met behulp
van de Information Foraging Theory, een theorie die vertelt hoe informatie
vindbaar en intuïtief aangeboden kan worden. Social tagging is een model wat
gebaseerd is onder andere op de IFT. In onderdeel 3 onderzoeken we de sterke en
zwakke punten van social tagging. We vragen ons af welke voordelen er voor de
student en welke didactische mogelijkheden er zijn wanneer we dit model
toepassen op een weblectureplatform. De onderzoeksresultaten worden
puntsgewijs neergezet in een hypothese.
Door middel van het literatuuronderzoek geven we antwoord op de volgende
vragen:
• Wat is social tagging en waarom wordt het toegepast?
• Wat is de toegevoegde waarde van weblectures in het onderwijs?
• Hoe ziet de huidige ontsluiting van weblectures eruit en welke rol kan Social
Tagging hierin spelen?
• Welke extra functionaliteiten voegen ‘live’ social tags toe aan weblectures?
De antwoorden op deze deelvragen zullen leiden tot een antwoord op de eerste
hoofdvraag:
• Welke meerwaarde biedt live social tagging aan de ontsluiting van
weblectures?
16

3.2 Weblectures
3.2.1 Wat is een weblecture?
Weblecture is een vorm van rich media die door onderwijskundige instellingen
ingezet kan worden om de traditionele leervorm te ondersteunen (EDUCAUSE,
2008). Rich media is het omvattende begrip van media die op interactieve manier
toegepast wordt. Om een inzicht te krijgen in de inzet van weblectures, is het
noodzakelijk een definitie te geven aan deze term. De term weblecture ontleend
zichzelf aan twee engelse woorden, ‘Web’ en ‘Lecture’.
Web: ook wel het wereldwijde web genoemd. Het is een aantal technische
afspraken voor het wereldwijd over het internet aanbieden en verbinden van
documenten en computertoepassingen; een verzameling van documenten en
toepassingen die wereldwijd volgens dit systeem over het internet wordt
aangeboden (wikipedia, 2010).
Lecture: ook wel hoorcollege genoemd. Een hoorcollege is de vorm van
college in het hoger onderwijs waarbij mondelinge overdracht van leerstof
voor een specifiek vak verzorgd wordt door één of meerdere docenten. Dit
kan plaatsvinden in een collegezaal, of bij kleinere groepen in een leslokaal
(wikipedia, 2010).
‘Weblecture’ betekent letterlijk dus online college. De termen ‘weblectures’,
‘webcolleges’, en ‘videocolleges’ verwijzen naar hetzelfde en worden in het
onderwijs veel gehanteerd, in het bedrijfsleven wordt vaker gesproken over
‘online presentaties’ (Filius, 2008). Binnen de onderwijsinstellingen wordt
weblecture gebruikt als een verzamelnaam voor alle technieken, die hoorcolleges/
lezingen/presentaties kunnen digitaliseren en distribueren. Het komt voort uit de
toenemende belangstelling voor aanvullende digitale studiematerialen. Omdat dit
onderzoek in het verlengde ligt van het onderzoek “Weblecture” van Deuzeman
(2010), hanteren wij de definitie door hem is opgesteld:
Weblecture is de asynchrone audiovisuele registratie van hoorcolleges en
presentaties, met aanvullende lesmaterialen.
De meeste eenvoudige vorm van weblectures kennen we als slidecasting. Het
achterliggende idee is dat gebruikers hun powerpoint presentatie uploaden naar
bijvoorbeeld www.slideshare.com of SharePoint en deze zo beschikbaar stellen
voor andere gebruikers. Het is een effectieve manier om lesmateriaal snel te
verspreiden. De gebruikers kunnen eenvoudig door de slides bladeren en zoeken
naar bepaalde onderwerpen. Het nadeel van slidecasting is het gebrek aan de
aanvullende uitleg die wordt gegeven tijdens de hoorcollege/presentatie.
17

Een andere vorm van weblectures is het opnemen van het college/presentatie
gesynchroniseerd met de Powerpointpresentatie. Deze vorm van weblectures
biedt zowel voordelen bij het live bekijken als bij het uitgesteld bekijken van de
video. Het Live kijken naar een weblecture maakt het mogelijk voor de gebruikers
om op een andere plaats dan de collegezaal, het college te volgen. Het biedt veel
voordelen voor bijvoorbeeld studenten met bijvoorbeeld een lichamelijke
beperking.
Het uitgesteld kijken speelt in op de behoefte voor herhaling van het college. Het
staat de gebruikers toe om colleges op eigen tempo bekijken. Day en Foley (n.d.)
beschrijven in het artikel “Enhancing the Classroom Learning Experience with Web
Lectures” de workflow voor het bewerken en uitzenden van weblecture. Het is
volgens ons een heldere weergave van het tot stand komen van een weblecture.
Fig. 1: Schematische weergave weblecture
Het schema beschrijft de systematische vastlegging van weblecture. Het proces
start bij het vastleggen van Powerpointpresentatie en audiovisuele data. Het
materiaal wordt met behulp van streamingservers aan de gebruikers
overgedragen. De gebruikers kunnen de content bekijken door middel van hun
webbrowser.
3.2.2 Het doel van de weblecture
Het zal nu duidelijk zijn wat weblectures inhouden. Maar vanwaar de groeiende
belangstelling voor het inzetten ervan? Het antwoord op deze vraag geeft ons een
beeld van de toegevoegde waarde van weblectures.
Het feit dat weblectures al veel toegepast worden blijkt uit recent gepubliceerde
cijfers door de Northwestern University. Daaruit blijkt dat 79% van de 150
wereldwijd deelnemende instellingen (VS, Australië, Canada, Chili, Egypte,
Duitsland, Griekenland, Ierland, Israël, Nederland, Nieuw-Zeeland, Zwitserland,
Engeland) dankbaar gebruik maken van verscheidene vormen van weblectures.
De grafiek (fig. 2) laat het zien dat er verschillende soorten content worden
aangeboden.
18

Fig. 2 verdeling weblecture content
Video, audio and additional sources such as a computer or document camera
No video, only audio and additional sources such as computer or document camera
Audio and video only
Audio only
19%
22%
31%
28%
Weblecture kan de instructieve activiteiten verrijken en het studierendement
verhogen. Vooral als het gaat om de mogelijkheid leerstof en uitleg bij
onderwerpen te kunnen herhalen. De Video-on-demand eigenschappen laten het
de studenten toe om colleges te volgen op hun eigen tempo. Als het nodig is
kunnen zij de video stoppen zodat de student meer aandacht kan besteden aan
een onderwerp.
Daar komt bij dat de prikkeling van meerdere zintuigen zorgt voor een versterkt
leerproces (Laurillard, 1995, Kozma, 1991). In zijn paper “Zin en onzin van
Teleblik, een onderwijspsychlogische reflectie” geeft Erkens een aantal factoren
aan die een rol kunnen spelen bij de ondersteuning van het leerproces:
Visualisering - Uit onderzoek blijkt dat mensen meer visueel dan tekstueel
ingesteld zijn. De visuele informatie wordt beter verwerkt en in het geheugen
opgeslagen dan talige informatie, bv. tekst of gesproken woord. Daarom
onthouden studenten soms beter het plaatje bij de tekst dan de tekst zelf.
Visuele representaties van informatie worden op een andere wijze
opgeslagen en blijken vaak gemakkelijker weer terug te halen.
Multiple representatie - Tekst en visueel materiaal blijken elkaar te
versterken, mits beide congruent zijn: dat wil zeggen: elkaar niet
tegenspreken. Dit is het geval bij tekst met plaatjes, maar ook bij
audiovisuele content. Multiple representatie, dezelfde informatie op
verschillende manieren gerepresenteerd (beeld, geluid, grafisch, tekst,
animatie, concreet) wordt gezien als een krachtig ondersteuning.
Motivatie, interesse en nieuwsgierigheid - Audiovisueel materiaal kan
vaak meer dan leerteksten studenten motiveren, hun nieuwsgierigheid
opwekken of aansluiten bij interesses die zij al hebben. Audiovisueel
materiaal kan deze aandacht stimuleren.
Selectie op relevantie, analyse - Studenten kunnen zelf fragmenten
uitzoeken in het kader van een presentatie, college of project. Dit betekent
19

dat zij zelf moeten bepalen of een fragment voldoet aan criteria van de
vraagstelling van het project. Hierdoor kunnen analytische vaardigheden
worden gestimuleerd.
Kortom, wanneer weblectures aan deze eigenschappen voldoen kunnen zij de
leerefficiëntie verhogen bij studenten. Er zijn verschillende scenario’s denkbaar
voor de inzet van weblectures vanuit een didactisch oogpunt. Hieronder zetten we
de hoofdscenario’s uit een waaruit de succescriteria van weblectures blijken:
Live volgen - De brede dekking van de breedband internet stelt men in staat
om overal op hoge snelheid data heen en weer de sturen. Dit legt de basis
voor de broadcasting op het internet. De streaming-media technologie
bezorgt de content real-time bij de eindgebruikers. Het is nu mogelijk om
het college live uit te zenden zodat studenten elders het college kunnen
volgen alsof ze daadwerkelijk in de collegezaal zitten. Dit is met name een
uitkomst voor studenten met een lichamelijke handicap. Uit onderzoek uit
2005 van het Verwey-Jonker Instituut met medewerking van het ministerie
van OC&W, is gebleken dat het aantal studenten met een lichamelijke
handicap tussen de 11% en 14% ligt (TU/e, 2006). Voor de studenten met een
dergelijke handicap is het door weblectures mogelijk om een college thuis of
in vertrouwde omgeving te volgen.
In dit scenario mist dan tot op heden de mogelijkheid tot interactie met de
docent. Maar de techniek voor de online conferentie bestaat al en zal in de
nabije toekomst eenvoudig geïntegreerd kunnen worden.
Herhaling - Studenten kunnen het hoorcollege nogmaals terug bekijken. Na
afloop van het college wordt de opname online gepubliceerd en
gearchiveerd. Studenten kunnen naar eigen behoefte het hele college of juist
een deel daarvan bekijken. De gedeeltes waar de studenten meer moeite mee
hebben kunnen vaker afgepeeld worden. Door de herhalingsmogelijkheid te
creëren, krijgen de studenten de kans de leerstof op hun eigen tempo te
verwerken. Het is goed mogelijk dat weblectures om deze reden worden
ingezet in het geval van bijvoorbeeld ziekteverzuim. Mocht een student het
college missen wegens ziekte of andere omstandigheden, is het mogelijk
voor de student om het gemiste college alsnog te volgen.
Ook voor de studenten met beperkingen als dyslexie, maakt de weblecture
het mogelijk om eerst te luisteren en de tweede keer aantekeningen te
maken.
Didactisch vanuit docent - Docenten kunnen de weblectures goed
gebruiken voor didactische doeleinden. Docenten kunnen elkaars
lesmaterialen overnemen/leren. Mocht een docent aan het voorbereiden zijn
voor een nieuw college is hij in staat oude opnames te gebruiken voor zijn
presentatie. Hij kan ook aanvullend theorie/lesmateriaal instuderen als hem
dat ontbreekt.
Een andere toegepaste functie van de weblecture is dat docenten een
geselecteerde opname als een opdracht beschikbaar stellen. De studenten
dienen met deze fragmenten aan de slag te gaan. Het maken van een
20

samenvatting van de fragmenten of het toevoegen van verwijzingen zijn
maar enkele denkbare scenario’s.
Didactisch voor student - Tenslotte kan de weblecture ook ingezet worden
om de workshop, presentatie van de studenten vast te leggen. Tijdens de
studieperiode geeft een student regelmatig presentaties. Vaak is het niet
geregistreerd waardoor een waardevol leermoment verloren gaat. Studenten
kunnen de opnamen goed gebruiken om van hun fouten te leren. Het is ook
mogelijk om het commentaar van de docent/publiek nogmaals terug te
kijken. Hierdoor vergroot de kans dat de studenten de op- en aanmerkingen
onthouden.
Dit zijn maar een aantal scenario’s waarin de inzet van weblectures waarde
toevoegt aan het onderwijs. Niet geheel ondenkbaar is dat weblectures ook
ingezet kunnen worden voor het werven van studenten. De binnen- en
buitenlandse studenten kunnen bijvoorbeeld via weblecture een proefcollege
volgen en kennis maken met de instellingen. Met al deze toepassingen van de
weblecture in het achterhoofd is men snel overtuigd van de voordelen die
weblecture biedt. Samengevat zijn de drie belangrijkste succescriteria als volgt
(Leoni & Lichti, 2009):
Flexibiliteit: Weblectures bieden flexibiliteit voor wat betreft tijd en plaats,
leerstijlen en verschillende niveaus van voorkennis en de verschillende
behoeften aan content.
Herbruikbaarheid: Dezelfde weblecture kan door telkens verschillende
(groepen) deelnemers worden bekeken. Voor een werkgever kan dit
belangrijk zijn om eenduidige, uniforme kennis over te brengen. Voor
docenten en trainers kan dit prettig zijn omdat ze hierdoor niet meerdere
malen dezelfde presentatie hoeven te geven, maar die tijd kunnen gebruiken
voor bijvoorbeeld meer persoonlijke begeleiding.
Uitwisseling: Het is mogelijk om weblectures uit te wisselen met directe
collega's, met collega's van andere instellingen of zelfs internationaal.
Weblectures kunnen op verschillende manieren beschikbaar worden gesteld:
voor een kleine groep (bijvoorbeeld alleen de cursisten), voor de hele wereld
of alleen de metadata kan beschikbaar worden gesteld, op basis waarvan
contact gelegd kan worden met de docent.
Ondanks veel voordelen aan weblectures, zijn er natuurlijk ook bezwaren voor het
inzet van weblectures. Een veelgehoord argument van de docenten tegen
weblectures is dat de docenten vrezen dat het college geheel vervangen wordt
door de weblecture en de studenten niet meer naar de colleges zouden komen.
Uit onderzoek van Universiteit Utrecht en Universiteit Twente blijkt er inderdaad
15-20% (Filius, 2009) van de studenten meerdere colleges niet hebben gevolgd
omdat deze achteraf online te bekijken zijn. Het grote percentage wat toch op
komt dagen wijst Filius toe aan de behoefte aan sociaal contact met docenten en/
of medestudenten (Filius, 2009).
21

Om misverstanden in het gebruik van weblectures te voorkomen, moeten de
docenten met actieve houding de weblecture inzetten. Het actieve gebruik van
weblecture door opdrachten erin te verwerken zodat de studenten ermee aan de
slag kunnen. Alleen wanneer de weblecture als aanvulling ingezet wordt kunnen
weblectures de efficiëntie van het leerproces verhogen.
3.2.3 Advies voor de inzet van weblectures
Op het moment worden de weblectures echter nog conservatief ingezet door
docenten; veelal alleen om herhaling van de stof mogelijk te maken voor
studenten. De opgenomen colleges worden beschikbaar gesteld voor een
specifieke doelgroep, vaak zijn het eigen studenten en docenten. Een zeer
beperkte selectie wordt ook beschikbaar gesteld voor het brede publiek buiten de
onderwijsinstelling.
Vaak spelen de docenten een passieve rol bij het inzetten van weblectures. De
docenten laten de colleges opnemen en vervolgens doen ze vrijwel niets meer met
de opnamen. Wanneer de docenten weblectures inzetten voor meer dan alleen de
herhaling van stof, ook als additioneel leermateriaal, zal de weblecture veelzijdig
(didactisch) ingezet kunnen worden (Filius, 2009, Lam, 2009). De docenten
kunnen bijvoorbeeld één of meer fragment(en) uit de weblecture als opdracht
gebruiken. De studenten worden dan gevraagd samenvatting te geven van de
geselecteerde fragmenten. Docenten kunnen ook de weblecture gebruiken bij het
voorbereiden van nieuwe colleges. In de nieuwe colleges kunnen zelfs fragmenten
opgenomen worden om herhaling van oude stof te vereenvoudigen.
Het gebruik van weblectures door de studenten op dit moment blijft ook beperkt
tot het terugkijken van de collegeopnamen. Uit onderzoek van de Universiteit
Utrecht onder haar eigen weblecturegebruikers (Filius, 2009), is gebleken dat iets
meer dan de helft van de gebruikers het hele college bekeek. 22% van de
gebruikers bekeken ook het hele college, maar spoelden daarbij vaak vooruit om
een bepaalde fragment te bekijken. Daarnaast bekeken ongeveer 60% van de
studenten meerdere keren hetzelfde weblecture of delen ervan (Filius, 2009, Lam,
2009).
3.2.4 Huidige functionaliteit
Individuele weblecturediensten verschillen onderling qua software-, en
hardwaregebruik, maar het principe is hetzelfde. Aan de hand van de volgende
weblectureplatformen wordt een algemene visualisatie van het huidige
weblecturegebruik geschetst.
Princeton Univertity
Het weblectureplatform van de Princeton University kent vooral de
basisfunctionaliteit. Het systeem draait op een Flash media server, en biedt online
22

streaming media aan. De gebruikers kunnen naast het terugkijken van de video
wel als extra functionaliteit het materiaal delen met elkaar door middel van social
mediasites. Helaas ontbreekt er ondersteunende materiaal als
powerpointpresentaties, films etc. De essentie (interactie) van de rich media is in
minder mate geïntegreerd in deze weblectures. De gebruikers hebben hier wel de
mogelijkheid om de video te downloaden.
Fig. 3 Princeton University weblecture
1. 1.Video player
2. 2.Download optie
3. 3.Delen via social media
CERN Document Server
De CDS (CERN Document server) heeft meer functionaliteit ten opzichte van
Princeton University. Een aanzienlijk verschil is dat CDS de opname aanbiedt in
meerdere onderdelen. Door de collegeopname op te delen in hoofdstukken,
kunnen de gebruikers naar elk gewenst hoofdstuk gaan, wat de efficiëntie van het
leren via weblectures verhoogt. De video’s zijn bovendien voorzien van metadata
zoals vakinformatie, samenvatting, opnamedatum etc. Deze informatie vergroot
de vindbaarheid en de bruikbaarheid van de video.
Daarnaast is er ook een discussiepanel aanwezig voor diegenen die behoefte
hebben aan kennisuitwisseling. Zulke functies verhogen de kwaliteit van het
systeem door het collectief benutten van informatie die beschikbaar is.
Fig. 4 CERN Document server weblecture
1. 1.Video player
2. 2.Hoofdstukken
3. 3.Extra informatie
4. 4.Discussie panel
23

Rijksuniversiteit Groningen
Rijksuniversiteit Groningen maakt gebruik van presentations2go (P2G), het
systeem dat ook door HU wordt ingezet. P2G is geprogrammeerd in Silverlight van
Microsoft, gebaseerd op het .NET framework.
De weblecture bestaat uit drie componenten: audiovisueel materiaal,
ondersteunend materiaal en de videobediening. Dit systeem biedt meer
aanvullende informatie door het gebruik van de bijbehorende powerpoint
presentatie (ondersteunende materiaal). De gebruikers kunnen makkelijk de
opname terugkoppelen aan de presentatieslides.
De presentatieslides fungeren bovendien als navigatie. Door op een slide te
klikken kan de video doorgespeeld worden naar de plek waar de slide start.
Fig. 5 Rijksuniversiteit Groningen weblecture
1. 1.Video player
2. 2.Powerpoint slides
3. 3.Playback controller + extra
functionaliteit
functionaliteit
24

iTunes U
Naast de web-based weblecture, bestaat er ook een podcastversie die via iTunes
van Apple wordt gedistribueerd. Gebruikers hebben de mogelijkheid om zich te
abonneren op de podcast en om deze te delen met medestudenten. Het nadeel
van iTunes U is dat het systeem compleet dicht is voor technische uitbreiding
vanuit de gebruikerskant.
Fig. 6 iTunes U
11.Lijst
van video/audio
2.Abonneer functie
3.Bestand beschrijving
4.Bestand share-functie
Deze voorbeelden van de huidige inzet van weblectures geven ons een goed beeld
van de functionaliteit die weblectureplatformen op dit moment bieden. De meeste
weblecturediensten geven de mogelijkheid om het videomateriaal te delen door
middel van URL link van de betreffende colleges te verspreiden.
Gemiddelde duurt een college 1,5 tot 2 uur. Vaak moeten gebruikers bij het
volgen van de weblecture ook weer het hele college bekijken. Voor diegenen die
het college hebben gemist is dit geen probleem. Echter gebruiken de meeste
studenten de weblectures als opfrisser van het geheugen. Dit zijn de studenten
die wel naar het college zijn geweest en het college nog een keer willen bekijken
ter voorbereiding van het tentamen. In de studie naar het gebruik van weblectures
kwam al naar voren dat de meeste studenten vaak skippen door een video om te
zoeken naar gewenste fragmenten. Het sluit niet uit dat de gebruikers in het
verkeerde gedeelte van de video terecht komen, op zoek naar het juiste fragment.
Het minder succesvol gebruik van de weblecture kan leiden tot frustratie en zelfs
het vermijden van het gebruik ervan.
3.2.5 Conclusie
Weblecture kan gedefinieerd worden als een asynchrone audiovisuele registratie
van hoorcolleges, ondersteund door aanvullend lesmateriaal. Weblectures worden
vooral ingezet om herhaling van het college mogelijk te maken.
We zien de meerwaarde van weblectures echter vooral terug wanneer deze actief
worden ingezet in het onderwijs. Wanneer docenten de weblectures betrekken in
hun lesgeven zullen ook de studenten er meer gebruik van maken zonder dat dit
25

ten koste gaat van het opkomstpercentage. Door het actief inzetten van de
mogelijkheden van weblecture komen er een aantal gewenste functionaliteiten
naar voren. De meerwaarde zou niet meer worden beperkt tot de
herhalingsmogelijkheid; er kunnen opdrachten aan gehangen worden, maar ook
toetsmomenten enzovoort. Kortom, de integratie van weblectures in het college
en het inzetten ervan bij het leerproces, kan het onderwijsrendement zeker
vergroten.
Uit recente onderzoek van Universiteit Utrecht komen er een aantal duidelijke
gewenste functionaliteiten naar voren. Veel gevraagde features zijn segmentatie
van het videomateriaal en betere zoekmogelijkheden. In de komende
hoofdstukken zal naar een oplossing worden gezocht om deze behoefte in te
vullen. Om hier een basis voor te leggen is het interessant om te kijken naar het
zoekgedrag van mensen. Dit doen we met behulp van de Information Foraging
Theory.
26

3.3 Information Foraging Theory
Voorgaande literatuurstudie naar de meerwaarde van weblecture heeft
geresulteerd in een aantal verbeteringen/aanbevelingen voor de huidige
ontsluiting. Gebruikers zien graag verbeteringen op het gebied van segmentatie
en een betere doorzoekbaarheid van het materiaal. Deze aanbevelingen/wensen
sluiten heel goed aan op dit onderzoek.
Om een oplossing te vinden voor het probleem kijken we eerst naar de manier
waarop men informatie zoekt in dit digitale tijdperk.
Een toepasselijke theorie op dit vlak is de Information Foraging Theory. Deze
theorie is in de jaren 90 opgesteld door Pirolli en Card nadat zij overeenkomsten
zagen tussen het foeragerende zoekgedrag van mensen naar voedsel en het
zoekgedrag naar informatie. De belangrijkste waarde in deze theorie is de
‘information scent’ (informatiegeur). Net als dieren en vroege mensen die op zoek
zijn naar voedsel volgen mensen bepaalde sporen in de informatieomgeving om
informatie te vinden. Daarbij slaan zij ‘paden’ in waarin zij verwachten de prooi
(informatie) te vinden. Mensen schatten eerst de kans in op het vinden van
informatie in zo’n pad. Vervolgens vergelijken zij de verkregen uitkomst met de
eerdere voorspelling, om te besluiten of ze op hetzelfde pad blijven of deze
aanpassen.
In “search for video - the structure of video interaction in the framework of
information foraging theory” (Houten, 2009; Dervin, 1992) borduurt de schrijver
verder op de IFT. In zijn benadering wordt de mens opgevat als theoriebedenker.
Oude theorieën worden continu ontwikkeld tot nieuwe. Hierdoor ontstaan er
kloven tussen de oude en de nieuwe theorie. Mensen hebben de drang deze
kloven op te vullen met relevante informatie. Houten stelt dat er minimaal drie
van dit soorten kloven overbrugd moeten worden bij het zoeken in een
informatieomgeving:
1.Een kloof tussen de reden voor een beslissing en de beslissing zelf.
2.Een kloof tussen de beslissing en het beginnen van een handeling.
3.Een kloof tussen het beginnen van de handeling en de continuering en
afronding van de handeling.
Voor het overbruggen van de kloven hebben gebruikers de beschikking over
cognitieve gereedschappen. Deze gereedschappen worden gebruikt om de
omgeving te ordenen en structureren, en om met die omgeving te interacteren.
Deze gereedschappen worden ook gedefinieerd in de theorie van IFT. De IFT
bestaat uit een aantal elementen:
1.De zoektocht in informatieomgeving vergelijken met dieren die zoeken
naar voedsel.
27

2.De informatieomgeving wordt gezien als paden met informatie. In een pad
kan een persoon kiezen die te verkennen of een ander pad te volgen.
3.Bij het navigeren laten de informatiegebruikers zich leiden door
waargenomen scents (geuren).
4.De foeragerende informatiegebruiker past zich voortdurend aan aan de
omstandigheden door het bijstellen van beslissingen en zoekrichting.
Daarnaast wijst de studie van Houten (2009) uit dat als gebruikers geen specifiek
zoekdoel hebben, maar in het algemeen op zoek zijn naar iets leuks of
interessants, ze de voorkeur hebben voor paden die veel bekeken of hoog
gewaardeerd worden door andere gebruikers: “sociale” paden. Het sociale gedrag
van de mens komt duidelijk terug in de informatieomgeving. Door zogenaamde
scents achter te laten in de informatiepaden kan de informatie veel sneller
teruggevonden worden.
Het IFT framework heeft bewezen van praktisch nut te zijn voor het ontwerpen en
evalueren van informatieomgevingen. Het lijkt erop dat een goed ontwerp
gebaseerd op IFT gebruikers toestaat de kloven te overbruggen zonder dat ze
discontinuïteit bemerken (Houten, 2009).
Het foeragerende zoekgedrag komt terug in de web 2.0 technologie van de laatste
jaren. Met name de verschuiving van de zoekstrategie van de zoekmachine naar
de (user-generated) semantische relaties. Dit lijkt voor ons een voor de hand
liggende aanvulling voor het de ontsluiting van het informatie videomateriaal wat
weblectures zijn.
Een veelgebruikte vorm van het navigeren door middel van scents is social
tagging, waarbij de gebruikers labels creëren om webdocumenten te organiseren.
Deze verstrekken andere gebruikers belangrijke aanwijzingen voor relevante
informatie. In het volgende onderdeel onderzoeken we de rol van social tagging
en de meerwaarde daarvan in de context van weblectures.
28

3.4 Social Tagging
3.4.1 Wat is social tagging?
Taggen is het toekennen van tags, trefwoorden, aan specifieke items zoals een
schilderij taggen met het woord ‘mooi’. Het gaat om het leggen van relaties met
de aard: gebruiker – tag – object. Wanneer dit plaatsvindt binnen een sociale
context: wanneer meerdere mensen de tags toekennen en elkanders tags zien en
gebruiken, spreken we van social tagging. Zollers stelde de volgende, veelvuldig
geciteerde definitie op die dit goed samenvat:
“ Social tagging can be defined as a community of users applying free-form
tags to digital objects. The ‘social’ comes from being able to view and share
resources with other users from the system” (Zollers, 2007)
Social tagging vindt zijn oorsprong in websites als Del.icio.us en Flickr. Websites
als deze zijn specifiek ontworpen om de gebruiker zijn persoonlijke links en
foto’s te laten organiseren en opslaan. Het sociale aspect is bij bijvoorbeeld
Del.icio.us aanwezig wanneer men een link voorziet van tags. De gebruiker ziet
niet alleen zijn eigen tags, maar ook het aantal andere gebruikers dat deze link
getagd heeft. De tags helpen de gebruiker informatie te ordenen, te delen en
terug te vinden. Een ander voorbeeld van de mogelijkheden van tagging is
Last.fm, waar men op basis van tags een playlist kan maken van gelijke muziek en
bandjes. We zien dat collaborative tagging een lopend categoriseerproces is en er
zowel een persoonlijk als publiekelijk belang te herkennen is.
Social tagging heeft altijd een framework, een systeem, nodig waarin de content
wordt geannoteerd. Dit kan, zoals eerder genoemd, een website zijn als
Del.icio.us, maar ook een fysieke omgeving als een museum. Dit systeem verzorgt
de mogelijkheid om te taggen en de verwerking van die tags om zoekbaarheid
en/of deling van de content te optimaliseren.
3.4.2 Waarom wordt (social) tagging toegepast?
Wanneer we iets dieper induiken op tagging zien we dat in tegenstelling tot
traditionele taxonomies tagging een non-hierarchische vorm van categoriseren is.
Dat betekent dat er geen parent-siblingverhoudingen zijn en dat een item nu
onder meerdere categorien aanwezig kan zijn. Een item kan getagd worden met
‘crossmedia’ en ‘musea’, en onder beide noemers teruggevonden worden. Dit
kennen we bijvoorbeeld van de hedendaagse bibliotheek, waarin een computer
staat waar men een of meerdere trefwoorden invult en een lijst krijgt van alle
boeken waarin de trefwoorden voorkomen en de fysieke plek van het boek.
Tagging zelf is dan ook niets nieuws. In het voorbeeld hiervoor worden de tags
toegekend door een autoriteit, bijvoorbeeld een bibliothecaris. Social tagging
29

echter is het meest succesvol en bruikbaar wanneer er niemand in die rol
aanwezig is of wanneer de informatiestroom te groot is om door een persoon
geclassificeerd te worden (Rowley, 1995). Dat verklaart een deel van het succes
van social tagging op het web, waarvoor beide voorwaarden gelden. Op een site
als Flickr worden dagelijks duizenden megabytes aan content geupload.
Een andere manier om het succes van social tagging te verklaren is de vergelijking
met het success van web 2.0 zelf. Volgens De Lusenet (2008) zijn ‘de meest
succesvolle web 2.0 sites gebouwd op het principe dat anderen iets hebben aan
datgene wat wat je voor jezelf doet, en niet op het principe wat jij voor anderen
doet. “. Men tagt in eerste instantie uit eigen belang, het framework zorgt ervoor
dat de tags voor iedereen zichtbaar en toegankelijk zijn.
Uit onderzoek blijkt dat het zelfbelang van tags ingedeeld kan worden in
verschillende functies en motivaties. Golder en Huberman hebben hiervoor de
volgende tabel opgesteld:
Tag functions Possible motivations
Identifying what or who organizational, attract attention
Identifying what it is organizational
Identifying who owns it organizational, contributing and
sharing
Refining categories organizational, play and competition
Identifying qualities or
charasteristics
organizational, express opininion,
play and competition
Self-reference organizational, self-presentation
Task organizing organizational
Tabel.1 functies en motivaties voor tagging
De hoofdmotivatie is volgens de tabel organizational, het organiseren van de
content. We zien echter andere motivaties die niet wezenlijk bijdragen aan het
publiekelijk belang. Het uiten van een mening bijvoorbeeld kan tags opleveren als
leuk, grappig of saai. Zelfreferenties zijn bijvoorbeeld toread of listen. Of deze
bruikbaar worden geacht ligt aan het framework waarin getagd wordt. Sommige
videowebsites als Vumo.com gebruiken dat soort tags om de video’s in te delen in
categorien als spannend, avontuur en humor.
Naast de hierboven genoemde motivaties voor tags zijn er overkoepelende
motivaties te vinden in de redenen waarom mensen deelnemen aan een
community.
De term community duidt een virtuele gemeenschap aan waar het draait om
sociale interactie en uitwisseling van mensen op het internet (Rheingold). Een
platform met content in de vorm van leermateriaal waar de interactie plaatsvindt
30

door het delen en samen categoriseren van de content past in deze definitie. Er is
veel onderzoek gedaan naar de beweegredenen om deel te nemen aan
communities, die theoretisch ook toepasbaar kunnen zijn op ons framework.
Noff onderscheid 3 motivaties als de belangrijkste redenen om deel te nemen aan
een community in een blogpost op thenextweb.com:
Voor wat hoort wat: De gebruiker verwacht met zijn bijdrage nuttige content
terug uit de community
Het gevoel van erkenning: Het verlangen naar erkenning en ontvangen van
respect voor hun bijdrage aan de community
Effectieve bijdrage: Het gevoel een effectieve bijdrage te leveren aan een
community.
Daarnaast noemt Noff in haar artikel nog enkele redenen. Volgens haar zijn leden
van een community sterker met elkaar verbonden wanneer deze draait om een
specifiek thema en is er dan een grotere motivatie om met elkaar te delen. De
richtlijnen hierboven zullen moeten nageleefd worden om mensen te betrekken
bij het categoriseren van de lectures. Om de mensen te stimuleren actief deel te
nemen aan de community geeft Noff enkele tips:
Simplicity. Het moet eenvoudig zijn om deel te nemen aan de community
Content is king. Als de content interessant/relevant genoeg is zijn de
deelnemers eerder bereid om comments te plaatsen.
Toon de activiteit. Laat zien dat de community levend is
Offline events. Deze events zijn een goede manier om de bezoekers te
binden.
De vier tips die Noff noemt vormen ontwerp richtlijnen voor een community
waarbij inzet van de gebruikers verwacht word.
Het feit dat gebruikers content van tags voorzien heeft interessante gevolgen.
Door de tags ontstaat een folksonomie, een spontaan ontstane set van
semantisch samenhangende woorden die de items binnen het framework
omschrijven. Uit deze zogenaamde folksonomie kunnen conclusies over het
systeem en de content getrokken worden. Daarnaast kan de folksonomie
bijdragen aan de toegankelijkheid van de content; er kan bijvoorbeeld gerelateerd
materiaal getoond worden aan de gebruiker. De items komen door de tags in een
virtuele ruimte, een hypercube te liggen, waarin items met gelijke tags dichter bij
elkaar liggen dan items met verschillende tags. Door de afstand tussen de items
in die ruimte (het verschil tussen de tags) te berekenen kan gekeken worden
welke items de meeste overeenkomsten tonen met elkaar; de basis voor een
recommendation-systeem.
31

Enkele onderzoekers gaan een stap verder met de mogelijkheid een taxonomie te
koppelen aan de tags. De vergelijking die Merholz stelt geeft de essentie hiervan
weer: “these are the foot-worn paths that sometimes appear in a landscape over
time such that “a smart landscape designer will let wanderers create paths trough
use, and then pave the emerging walkway, ensuring optimal use” (Merholz). Door
de tags te gebruiken ontstaat een taxonomie naar de wensen van de tagger. De
content kan hem worden aangeboden op plekken waar hij deze verwacht te
vinden; hij of zij heeft deze categorieën zelf veroorzaakt.
3.4.3 Wat zijn de gevaren van social tagging?
Social tagging kent een aantal problemen. Door het gebrek aan een autoriteit
(slechts in een enkel geval is er een moderator aanwezig) treed een reële kans op
vervuiling van het systeem op. Voorbeelden hiervan zijn synonymie, polysemie en
‘basic level’-variatie (Golder en Huberman, 2006). Synonymie, verschillende
woorden met dezelfde betekenis, is een groot probleem voor taggingsystemen.
Inconsistentie in het gebruik van termen kan tot gevolg hebben dat wanneer
gezocht word op een term lang niet alle relevante resultaten naar voren komen.
Bijvoorbeeld de mogelijkheden apple, mac en macintosh om een video over een
Apple computer te taggen. Een zoektocht op apple zal geen resultaten alleen
getagd met macintosh opleveren.
Een polysemantisch woord kent meerdere verwante betekenissen. Een voorbeeld
is het woord steen, wat ‘kei’ kan betekenen, maar ook de siersteen op een ring of
een grafzerk. Polysemie verschilt van homonomie waar bij homonomie de
betekenissen ver van elkaar liggen. Homonomie is eenvoudig uit te sluiten door
meer trefwoorden aan de zoekquery toe te voegen.
Basic-level variatie treed op wanneer er verschillende waarde word gehecht aan
informatie of wanneer er een verschil in expertise is bij de tagger. Zo kan een
item over katten voor de ene gebruiker voldoen met de tag kat, een ander vind
dieren genoeg en een kattenliefhebber zal het veel specifiekere Perzische huiskat
gebruiken.
De bestaande frameworks hanteren in bepaalde mate algoritmen en systemen om
deze problemen zo veel mogelijk te compenseren. We zullen in het volgende deel
kijken naar hun oplossingen.
32

3.4.4 Waar word social tagging succesvol toegepast?
Om verder te kijken naar de succesfactoren van social tagging beschouwen we
bestaande frameworks, hoe deze collaborative tagging toepassen en hoe ze
omgaan met eventuele nadelen. Ook kijken we naar onderzoeken die op dit
moment verricht worden.
Last.fm
Deze muziektoepassing laat de gebruiker nummers en artiesten van tags
voorzien. Met alle tags stelt Last.fm een aanbevelingslijst op voor de gebruiker.
Op deze manier laat het jou als gebruiker nieuwe bands ontdekken en delen met
anderen. Last.fm kent geen enkele vorm van moderatie, wat het wel doet is de
reeds geplaatste tags zien in een tagcloud. Dit kan de gebruikers stimuleren ook
deze tags te gebruiken.
Fig. 7 last.fm tag functie
Fig. 8 last.fm tagcloud
33

Amazon.com
Amazon.com heeft een zeer uitgewerkte tag-functionaliteit. Allereerst moet de
gebruiker geregistreerd zijn, een eerste drempel voor serieus gebruik. Als de
gebruiker wil taggen laat Amazon hem vervolgens de eerdere tags zien en geeft
de mogelijkheid deze tags te hergebruiken. Dit is de eerste sturing om
bijvoorbeeld synonymie te voorkomen.
fig. 9 Amazon tag functie
fig. 10 Amazon tag autocompletion
De tweede sturing is wanneer je als gebruiker een eigen tag wil toevoegen;
Amazon schotelt je een suggestielijst voor die verfijnt naarmate je typt. Daarbij
geeft Amazon aan hoe vaak de tag al gebruikt is. Deze suggesties zijn een veel
voorkomend systeem (elke webbrowser en zoekmachine gebruikt deze
functionaliteit) om een gebruiker te ‘helpen’ zonder expliciet aanwezig te zijn.
34

Viddler
Viddler is zeer interessant omdat het gebruik maakt van timebased tags. Wat
onduidelijk blijft is hoe ze meerdere tags op time-eenheden afvangen, daarvoor
wordt er te weinig getagd in de video’s.
Fig. 11 viddler tag tijdlijn
Fig. 12 viddler tag functie
35

3.4.5 Wat kan social tagging betekenen voor de ontsluiting van
weblectures?
Nu we bekend zijn met de eigenschappen van zowel social tagging als
weblectures kunnen we bepalen wat de meerwaarden van social tagging zijn op
de ontsluiting van weblectures. Door weblectures in te zetten kunnen docenten
hun eigen colleges opnemen en uploaden. Er ontstaat een grote content
aanlevering die goed gecategoriseerd dient te worden maar waarvoor geen
eenduidig categoriseer proces of tijd aanwezig is. Social tagging biedt
eigenschappen die dit proces ondersteunen. Deze eigenschappen delen we onder
in vier categorieën: indexering, fragmentatie, didactiek en sociale status.
Indexering – De beschrijving die docenten bij het opnemen van een college geven
blijkt vaak onvoldoende om de video later terug te vinden. Een goede indexering
zorgt voor een effectiever gebruik van weblectures. Social tagging biedt deze
indexering door middel van tags geplaatst door de gebruikers. De weblectures
kunnen teruggevonden worden op termen die de gebruikers zelf hanteren. Door
het kiezen van weblectures kunnen statistieken bijgehouden worden en
meegenomen worden in het aanbod van gerelateerde video’s enzovoort.
Fragmentatie – De timing van een tag kan, indien goed afgevangen, extra
functionaliteit toevoegen aan de ontsluiting van de weblecture en de effectieve
inzet verhogen. De tijdsgebonden tags maken het mogelijk direct op een juist
fragment te zoeken, deze momenten te delen en verwijzingen naar ander
materiaal toe te voegen. Ook nu kunnen weer statistieken bijgehouden worden
hoe vaak een fragment teruggekeken word, hoe vaak deze gedeeld word
enzovoort.
Didactiek – De goed georganiseerde database van weblectures die ontstaat kan
door docenten gebruikt worden in hun lesgeven. Zij kunnen fragmenten tonen
aan de studenten die zij eerder hebben opgenomen, of ernaar verwijzen voor
thuisstudie. In de weblecturepilot van de HU, waarin studenten elkaar via
weblectures beoordelen, kan ook een rol aan tagging toegekend worden. Notities
kunnen toegekend worden aan het juiste moment zodat de presentator zijn sterke
en zwakke punten goed kan terugzien. Ook voor de docent is hier weer een
voordeel te halen, hij kan de inzet van studenten terugzien aan de waarde van de
door hen toegevoegde tags.
Sociale status – Net zoals het plaatsen van content op een wiki kan het plaatsen
van tags bijdragen aan de sociale status van de tagger. Immers, andere studenten
maken dankbaar gebruik van jouw tags om door het videomateriaal heen te
navigeren. We zien het dan ook meerdere keren terug in de tabel van
tagmotivaties. Om dit te realiseren is het belangrijk dat de naam van de tagger
zichtbaar is.
36

Op basis van deze eigenschappen kunnen we nu een definitie opstellen voor de
functie wat tevens het antwoord is op de eerste onderzoeksvraag; ‘welke
meerwaarde biedt social tagging aan de ontsluiting van weblectures’?
Live tagging is het toekennen van tags, steekwoorden, door een of meer
gebruikers aan een weblecture op het moment van opnemen of bij het
streamen van dit college. De fragmentatie die hierdoor word bewerkstelligd
draagt bij aan de indexering, verspreiding en effectieve inzet van de
weblecture.
Om deze meerwaarden te bewerkstelligen moet het framework waarin de social
tagging plaatsvindt aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moet de drempel om
dit nieuwe systeem te gebruiken en in te voeren zo laag mogelijk worden gelegd.
In het volgende hoofdstuk analyseren we dit proces met behulp van het UTAUTmodel.
Op basis van de analyses van bestaande systemen in het voorgaande
hoofdstuk kunnen wel systeemvoorwaarden stellen voor het weblecture
framework; de succescriteria voor social tagging.
Eerder behandelden we de folksonomy die ontstaat in een social
taggingframework, een semantische set van woorden die zich aanpast aan het
vocabulaire van de taggers. Ook behandelden we de rotte appels daarin;
ambiguïteit, spelfouten enzovoort. Dit zal door het systeem verhinderd moeten
worden. Daarvoor vinden we goede functies in bijvoorbeeld Amazon die de
gebruikers de tags voorschotelt zonder daarbij dominant aanwezig te zijn.
Keywoorden zijn daarbij tagclouds en autocompletion. Waar de eerste een richting
geeft aan de gebruiker welke tags er al gebruikt zijn en het eenvoudig maakt
eenzelfde te plaatsen, ondersteunt autocompletion de tagger bij het voorkomen
van spelfouten. Bij de autocompletion kan ook het aanbod van termen
gerangschikt worden op mate van gebruik of relevantie.
Wanneer het live taggen plaatsvind bij het terugkijken van de weblecture (wanneer
alle tags zichtbaar zijn) ziet de tagger niet alleen een tagcloud maar ook de tags
die al zijn geplaatst visueel in de tijdlijn weergegeven. Dit stimuleert de gebruiker
weloverwogen zijn tag toe te voegen; is er al niet eenzelfde tag op hetzelfde
moment? Kan ik een reeds getagd moment kiezen om de mijne aan toe te
kennen? Kan ik een eigen tag aanpassen om deze efficiënter te maken? Deze
mogelijkheden moeten opgeroepen worden door de interface, om de tagging te
sturen.
Het framework moet in staat zijn verschillende ‘berekeningen’ los te kunnen laten
op de weblectures en bijhorende tags. Bij deze berekeningen moet men denken
aan het voorschotelen van gerelateerde video’s, het bijhouden hoe vaak een tag
gebruikt word en hoe vaak een fragment word gekozen. Om deze berekeningen
uit te voeren is in eerste instantie een goed database-ontwerp met een set
eenduidig geformuleerde queries noodzakelijk. De database moet constructief
zijn opgebouwd, dat wil zeggen dat zowel de tags als weblectures individueel
benadert kunnen worden en er koppeltabellen zijn om de tags aan de weblectures
te binden. Vervolgens kunnen dan door middel van PHP of ASP op de server extra
37

tabellen met statistieken worden toegevoegd. In plaats van deze steeds uit te
voeren wanneer een gebruiker een video opvraagt stellen wij voor dit regelmatig
te doen via bijvoorbeeld Cronjobs (getimede database-operaties).
Om het sociale te waarborgen zullen er ook maatregelen genomen moeten
worden. De sleutel is om de naam van de tagger te verbinden aan de tags die hij
of zij plaatst. Daarvoor moet de tagger eenmaal inloggen wanneer hij of zij tags
wil plaatsen. Tijdens het college is dit meteen al noodzakelijk omdat er anders
geen reden is om de toepassing te gebruiken. Bij het terugkijken van de
weblectures op het platform hoeft er pas ingelogd te worden wanneer de kijker
een tag gaat plaatsen, maar er zijn ook situaties te bedenken dat een weblecture
afgeschermd word voor alleen de opleiding of zelfs alleen de klas.
Om een inlognaam en wachtwoord toe te passen zal de software van
Presentations2Go en de Livetagsaanvulling moeten draaien op de server van de
HU, wat nu nog niet het geval is. Het gebruik van de HU inloggegevens legt de
drempel hoog om het systeem te misbruiken, ontluikt de voordelen gekoppeld
aan het sociale en zorgt ervoor dat de gebruiker niet nog eens een profiel hoeft
aan te maken.
Wat we tot nu hebben beschreven zijn de aanpassingen die nodig zijn voor het
invoeren van Livetags aan de systeemkant. We zullen nu dieper ingaan op de
software van Learning Valley, Presentations2Go, om de invoering van Livetags uit
te zetten.
Presentations2Go
De Hogeschool Utrecht heeft in de pilotfase gekozen weblectures toe te passen
via het platform ontwikkelt door Learning Valley: Presentations2Go. Dit op
Microsoft Silverlight gebaseerde platform biedt de HU verschillende pakketen met
onder andere mogelijkheden om eigen servers te gebruiken en Sharepointembedding.
Aangezien de HU gebruik maakt van Presentations2Go (p2G) is dit
ook het platform waarop ons prototype toegepast wordt. In dit hoofdstuk zullen
we de onderdelen van P2G nader onderzoeken en een meeting met de
ontwikkelaars van Learning Valley uitwerken.
38

Eerste meeting Learning Valley in Ede
De eerste meeting had voor ons als doel de potentie van Live Tagging te
bespreken en de ervaring die bij Learning Valley aanwezig is te gebruiken voor de
verdere ontwikkeling van ons product.
Uit dit gesprek werd meteen duidelijk dat er ook aan de kant van Learning Valley
interesse is voor het inzetten van tags in de ontsluiting van weblectures. Ze
maakten duidelijk dat er een behoefte lag voor deze functie, over de invulling
ervan was door Learning Valley nog niet echt nagedacht.
We vroegen Learning Valley hoe de weblectures op dit moment gecategoriseerd
worden en in met welke mate van detail er metadata werd toegevoegd aan de
weblectures. Daarop antwoorden zij dat er op dit moment heel wisselend om
wordt gegaan met de metadata. Veel docent/opnamemakers nemen niet de
moeite vakinformatie of zelfs de cursuscode toe te voegen waardoor de video
terug moet worden gevonden op datum. Volgens hen zal tagging hiervoor een
goede additie vormen.
Ook spraken we met hen over de additionele functionaliteit die zij op dit moment
aanbieden of in ontwikkeling hebben. Eén van die functionaliteit is het kunnen
verspreiden van een timecode van de video. Wanneer de gebruiker op het
clipboardicoon klikt in de videoplayer kopieert de player een URL naar het
cipboard van de computer van de gebruiker. Deze kan de gebruiker vervolgens
eenvoudig plakken in een document, email of internetpost. Het vastleggen van die
tijd en verspreiding/hergebruik daarvan is de key voor het succes van live tags:
tags in de tijd. Het mechanisme om deze tijd af te vangen en te verwerken is dus
al aanwezig in het Presentations2Go-platform.
De interface van Presentations2Go blijkt schaalbaar en eenvoudig aanpasbaar.
Voor een functie als live tagging kan een aanpassing worden gemaakt in
bijvoorbeeld de breedte van de tijdlijn om tags weer te geven. Ook zou een extra
button in het menu aangemaakt kunnen worden om een tagmoment vast te
kunnen leggen. Dat betekent dat de functies die wij aanraden voor het live taggen
bij het terugkijken van een weblecture al ingebouwd kunnen worden. Om
Presentations2Go zo goed mogelijk te betrekken in ons prototype hebben we de
datastandaarden overlegd die Learning Valley hanteert. Voor het live tagging
gedeelte in de collegezaal hebben we afgesproken een korte presentatie te geven
bij Learning Valley met het prototype.
39

3.5 De acceptatie van een nieuw systeem
3.5.1 Het UTAUT model
Het succesvol invoeren van een informatiesysteem, helemaal in een
onderwijsomgeving, is een studie op zich. Verschillende modellen maken dit
proces eenvoudiger door de acceptatie van een nieuw technologisch systeem te
voorspellen. Een veel gehanteerd model is het UTAUT-model (Venkatesh et al,
2003).
Fig. 13 UTAUT schema
Het UTAUT-model, zoals hierboven afgebeeld, heeft als doel de acceptatie van
een informatiesysteem te voorspellen. De theorie achter dit model zegt dat de vier
factoren op de verticale as, Performance Expectancy, Effort Expectancy, Social
Influence en Facilitating Conditions een directe invloed hebben op de intentie een
nieuw systeem te gebruiken en vervolgens het gebruik zelf. De vier factoren op de
horizontale as, Gender, Age, Experience en Voluntariness of Use bepalen de mate
van invloed van de verticale factoren. Met dit model kunnen we op voorhand de
moedwilligheid om colleges te taggen testen en voor het prototype richtlijnen
opstellen om de drempel van gebruik zo laag mogelijk te leggen.
Wat kunnen we zeggen over de verschillende factoren in onze context?
Om hier antwoord op te geven moeten we eerst de doelgroep in beeld brengen.
(In het hoofdstuk ‘concept’ wordt de doelgroep neergezet met behulp van
40

persona’s) Onze doelgroep bestaat uit studenten van de Hogeschool Utrecht. Zij
hebben een leeftijd van 17 tot 30 en een verschillende digitale achtergrond. Hoe
zeer ook die ‘digital nativeness’ verschilt, iedereen in de doelgroep maakt gebruik
van Google, Youtube en sociale netwerken.
Performance Expectancy gaat over de verwachting van de gebruiker of zijn/haar
resultaten positief beïnvloed worden door het systeem. Waar ligt voor hem of haar
de meerwaarde? Theoretisch gezien is de meerwaarde voor de student het kunnen
terugkijken van een college waarin de interessante stukken gehighlight zijn, en
gedeeld kunnen worden. De student heeft een overzicht van belangrijke stof voor
het tentamen, kan met minder consequenties een college missen en kan door
hoorcolleges van meerdere docenten zoeken naar uitleg bij een bepaald
onderdeel. Het leren wordt effectiever en de informatiedeling tussen instellingen
word bevorderd. De docent kan de performance van de student verbeteren door
hen voorbereid de les in te laten komen, of zijn/haar eigen door stukken college
her te gebruiken. Ook kunnen studenten hun eigen presentaties terugzoeken op
naam om te zien of er verbetering in hun technieken zit.
Gerelateerd hieraan ligt de Effort Expectancy; hoeveel moeite en tijd verwacht de
gebruiker te moeten besteden om de nieuwe techniek te beoefenen. Wanneer de
effort expectancy relatief hoog is zal de gebruiker alsnog niet overstappen. Om
dit te vermijden zal het gebruik en de overstap dus zo eenvoudig mogelijk
gemaakt moeten worden. Het nieuwe systeem zal het gebruik van pen en papier
mogelijk overbodig maken, in ruil daarvoor hoeven slechts korte notaties op een
laptop of mobiel gemaakt te worden. De leercurve moet zo laag mogelijk gemaakt
worden, door middel van eenmalig een introfilmpje zal meteen duidelijk zijn hoe
het systeem werkt en ook nog eens de voordelen benadrukt worden. Als we
dieper in het systeem kijken zal de omgeving voor de gebruiker vertrouwd
moeten zijn. Denk bijvoorbeeld aan het tagveld wat exact overeenkomt met het
aanvullend dat we kennen van bijvoorbeeld Google. Het inloggen op een college
moet snel en simpel zijn. Wanneer ingelogd is met het account van de HU (dus
geen nieuwe inlognamen en wachtwoorden) moet meteen het gewenste college
aangeboden worden. Een ander concept is een QR-code op de eerste slide om
meteen ingelogd te zijn op het college. (let wel; alleen mobiel).
De derde factor in dit rijtje is Social Influence. Wat vinden de mensen in je directe
omgeving van het systeem en in hoeverre verleent het systeem jou als gebruiker
een bepaalde status? In de meest gunstige situatie zal elke gebruiker zijn steentje
in de vorm van tags bijdragen. Maar hier vallen we terug op het communityprincipe;
uit onderzoek blijkt dat het overgrote deel aan community-users zelf
geen tot weinig bijdrage levert aan de community maar enkel ‘meeleest’.
Belangrijk is het om een beloning, of gevoel daarvan, toe te voegen aan het
systeem. De eerste stap is om de naam van de tagger zichtbaar te maken bij zijn
of haar tags. De drang om een bruikbare tag te plaatsen wordt dan hoger. In het
achterhoofd wordt dan ook meegenomen dat de mensen die gebruik maken van
jouw tag jou dankbaar kunnen zijn. Een extra functionaliteit om vrienden of
klasgenoten op de hoogte te stellen dat jij een video geïndexeerd kan een nog
beter gevoel veroorzaken bij de tagger. Dit spoor kan ook leiden naar
41

abonneerfuncties en alert. In het gebruikersonderzoek zal dan ook gevraagd
worden of dit tot een hogere deelname aan het systeem kan leiden.
De bovenstaande drie factoren zijn in zekere mate gerelateerd aan elkaar. Is de
persoonlijke winst relatief hoog maar moet er veel moeite gedaan worden, dan zal
er niet snel overgestapt worden. Is de persoonlijke winst relatief laag maar kost
het geen of zelfs minder moeite om over te stappen dan zal het het proberen
waard zijn. Direct van invloed echter zijn de Facilitating Conditions. Het systeem
berust op enkele voorwaarden: de tagger moet in het bezit zijn van een internetcapabele
telefoon of laptop, en om het terug te kijken moet de gebruiker ook
weer voorzien zijn van een pc met internet. Uit recent onderzoek van de HU is
gebleken dat op dit moment iets meer dan 30 procent van de HU studenten
beschikt over een smartphone met internet. De laptop is meer aanwezig, mede
dankzij het beleid van de HU wat de studenten stimuleert een laptop aan te
schaffen. Heeft de student echter geen beschikking over een van deze technieken,
dan zal hij geen gebruik kunnen maken van het systeem.
3.5.2 Conclusie
Allereerst moet men er rekening mee houden dat de inzet van weblectures nog
geen gemeengoed is. De HU verkeert op dit moment nog in een pilotfase.
Uitgaande van de resultaten van deze pilot en diverse onderzoeken zal het echter
niet lang duren voordat het een volledig opererend systeem is en een
gewaardeerde aanvulling op het onderwijs van de HU.
Als we ervan uitgaan dat weblectures een begrip zijn in het onderwijs kunnen we
conclusies trekken uit het UTAUT model over de acceptatie van het
taggingsysteem, en vooral hoe we die acceptatie zo hoog mogelijk kunnen
maken. De conclusie is het totaal van acties die we koppelen om de acceptatie
hoog te maken. Deze zullen we in dit onderzoek gebruiken als richtlijnen voor de
applicatie, en zijn dan ook terug te vinden in de concept fase.
42

3.6 Hypothesen
Met de literatuurstudie als basis stellen we hypothesen op. Deze hypothesen
zullen later getoetst worden op de uitkomst van het onderzoek .
1. Wanneer de weblecture een standaard onderdeel wordt van de e-learning
portfolio van de HU zal er een behoefte zijn aan een effectievere inzet van de
weblectures.
2. De meerwaarde die social tagging biedt aan de ontsluiting van weblectures
vindt men in de verbeterde indexering en fragmentatie van de weblectures.
Secundaire meerwaarden zien wij in de didactische inzet en de sociale status.
43

4. Concept
4.1 Aanpak
In deze fase van het onderzoek willen we door middel van een prototype onze
vindingen uit de literatuurstudie bevestigen. Tijdens de literatuurstudie hebben
we gezien dat een social taggingframework een meerwaarde kan bieden aan
weblectures. Om dit nog verder uit te zoeken zullen we een prototype
ontwikkelen waardoor het daadwerkelijk mogelijk wordt colleges van tags te
voorzien en deze later te gebruiken in het leerproces. Hier volgt de conceptfase
voor de ontwikkeling van dit prototype.
Het concept proces wordt opgedeeld in vier onderdelen: scenario, functioneel
ontwerp, technisch ontwerp en grafische vormgeving. In het eerste onderdeel
wordt de functionaliteit vastgesteld. Door middel van scenario’s kan de interactie
tussen de gebruiker en het systeem en componenten van een systeem in kaart
worden gebracht. In het tweede onderdeel worden de concrete
functiebeschrijvingen gegeven en de projectgrenzen uitgezet zodat het project
binnen de geplande tijd gerealiseerd kan worden. Het derde onderdeel staat in
teken van de technische realisering. Daarin documenteren we de systeembouw en
de onderlinge relatie tussen de processen. In het laatste onderdeel wordt een
grafische vormgeving van het systeem voorgesteld. Door middel van het gebruik
van wireframes trachten we een gebruiksvriendelijk interface voor de toepassing
te ontwerpen. Vervolgens worden de grafische elementen toegepast.
4.2 Gebruikersscenario’s
Iedere product begint bij een idee voor een oplossing. Het is niet anders bij
software engineering. In de conceptfase worden ideeën vertaald naar het ontwerp.
Om de functionaliteit te bepalen en de omvang van het ontwerp te beperken,
worden gebruikersscenario’s gemaakt. Daarin wordt de projectgrens zichtbaar
gemaakt. Hierdoor wordt het project realistisch en haalbaar.
44

4.2.1 Anne
Persona
Naam: Anne Abben
Doelgroep: Gebruiker van weblecture
Leeftijd, geslacht: 20, vrouw
Korte beschrijving:
Anne is een tweedejaars bedrijfscommunicatie studente. Na haar havo heeft zij
een half jaar journalistiek gestudeerd. Dat beviel haar niet, en daarom heeft zij
een nieuwe studie gekozen. Anne is een trouwe gebruiker van Hyves. In contact
blijven met vrienden en familie vindt zij belangrijk.
Context:
Anne bezoekt regelmatig hoorcolleges, ze maakt ook altijd aantekeningen tijdens
de college. Maar zij merkt soms dat de docent haar te snel gaat en dat zij moeite
heeft om de colleges bij te houden. Van haar klasgenote heeft ze gehoord dat
weblectures een handig medium zijn om snelle aantekeningen te maken. Uit
nieuwsgierigheid gaat zij voor het eerst weblectures gebruiken.
45

Scenario
Omdat Anne moeite heeft om de docent bij te houden tijdens het hoorcollege,
zoekt zij een snelle, eenvoudige oplossing om te kunnen leren in haar eigen
tempo. Zij heeft van haar klasgenote gehoord dat de weblecturesite een functie
heeft om snelle tags te plaatsen maken tijdens de les, en achteraf het hele college
op haar eigen tempo terug te bekijken. De tags kunnen van alles zijn:
verwijzingen naar een hoofdstuk of een link. Op dit manier kan Anne heel snel de
draad weer oppakken.
Zij gaat vandaag voor het eerst de tagfunctie uitproberen, want de opname van dit
college werd in het vorige college aangekondigd. Eenmaal in de collegezaal zet zij
haar laptop aan en gaat naar de weblecturesite. Op de beginscherm wordt zij
gevraagd in te loggen met haar HU inloggegevens. Anne vult haar gebruikersnaam
en wachtwoord in en drukt op “login” knop. Op de startpagina ziet ze een
verwijzing naar de Live-tag pagina en een lijst van eerder opgenomen colleges.
Op de Live-tag pagina krijgt Anne een aantal collegekeuzes. Anne kiest de college
die zij wilt volgen. De instructiescherm schijnt voor haar neus. Ze krijgt de
weblecture uitgelegd door middel van een animatie. Ze kan kiezen om de
animatie te skippen door op “sla over” knop te drukken. Zodra de animatie
afgelopen is, krijgt zij de interface van de weblecture. Anne kiest voor om eerst de
instructie te volgen.
Het college is aan de gang, Anne zet een marker neer in de tijdlijn door middel
van de “Tag hier”-knop, vervolgens typt zij een paar trefwoorden in de tekstvakje
en drukt op “Tag” knop. De tags zijn opgeslagen. Even later schiet er haar te
binnen dat ze een verwijzing naar een stuk literatuur is vergeten toe te voegen. Ze
herinnert zich dat er een bewerkingsfunctie bestaat om de aantekening aan te
passen. Door op de “bewerk” knop naast haar eerder gemaakte aantekening te
drukken, wordt de tag weer bewerkbaar. Zij voegt er een link toe.
‘s Avonds thuis, gaat Anne de opname van een ander college bekijken. Eenmaal
ingelogd, navigeert zij naar het videoarchief. Ze probeert het betreffende college
terug te vinden. Maar ze weet niet meer wanneer de college is opgenomen, dus is
browsen geen optie. Daarom gaat ze de zoekfunctie gebruiken. In het tekstvakje
bovenin typt ze de zoekterm in en druk op “zoek” knop. Even later worden de
zoekresultaten weergegeven op haar beeldscherm. Ze klikt op de link bovenaan,
en wordt direct doorgelinkt naar de videoplayer. In de tijdlijn zijn enkele markers
zichtbaar. Wanneer ze haar muis beweegt over een van de markers ziet ze daarbij
horende tags. Als ze op een van de markers klikt, verspringt de video naar het
gemarkeerde fragment.
Anne kijkt verder, het onderwerp is neoklassieke economische theorie. Zij
herinnert zich dat haar beste vriendin een keer had gezegd dat zij dit onderwerp
zeer moeilijk vond. Anne sleept de begin- en eindmarker van de fragment in de
“snippet-functie” veld en voegt een berichtje toe: ‘hoi, Sas. hier een video over
neoklassieken. hoop dat je hier iets aan hebt. xxx.’ Vervolgens vult Anne het
emailadres van Saskia toe en verstuurt.
46

4.2.2 David
Persona
Naam: David “digital native” Hoevers
Doelgroep: Gebruiker van weblecture
Leeftijd, geslacht: 22, man
Korte beschrijving:
David is derdejaars Digital communicatie student. Hij is gek op nieuwe technische
snufjes. Naast zijn studie David heeft een bijbaan bij de Apple retail store. Het is
een goedbetaald bijbaantje waarmee hij zijn gadgetverslaving kan veroorloven.
Verder houdt hij nauwkeurig de laatste ontwikkelingen bij in het gebied van
technologie. Zijn favoriete tijdschriften zijn Computer Techniek en Bright.
Context:
David werkt veel, soms teveel waardoor hij niet in staat is om de hoorcollege bij te
wonen. Wanneer hij wegens de werkzaamheden een college heeft gemist,
gebruikt hij de weblecture om opname terug te kunnen kijken 's avonds.
Tijdens de colleges die hij wel aanwezig is, maakt hij aantekeningen voornamelijk
door middel van live-tagging met een smartphone.
47

Scenario
David werkt altijd op de donderdag. Helaas voor hem is er op elke donderdag
middag een college van marketingcommunicatie gepland welke hij moet missen
wegens zijn dienstrooster. Gelukkig is hij op de hoogte van het weblecture
programma en kan hij gerust thuis de gemiste college terugkijken.
‘s Avonds na het eten gaat David aan de slag met marketingcommunicatie. Hij
logt in met zijn HU account op de weblecture pagina, en zoekt naar het gemiste
college. In het zoekvak, vult hij de datum en de vaknaam in en drukt op returntoets.
Het resultaat wordt getoond op zijn scherm. Hij klikt erop en de
opnamepagina wordt geladen. Door op de “play” knop te drukken begint de video.
Links op de scherm speelt de video, rechts op de scherm vertoont de
presentatieslides. Op de tijdlijn staan meerdere tags die door andere studenten
zijn gemaakt, wanneer David ‘mouseover’ deze tags krijgt hij de inhoud van de
tags te zien.
Wanneer de marketingstrategie wordt behandeld, wil David een tag aanmaken. Hij
drukt op “voeg tag toe” knop, deze pauzeert de video zodat hij gerust tags kan
intypen. Er wordt een tagballon geplaatst op dat moment in de tijdlijn. In de
ballon ziet hij een tekstvak waarin hij de trefwoorden en links kan toevoegen.
Zodra hij de tag verstuurt, hervat de video automatisch.
Even later geeft de docent samenvatting van de behandelde onderwerp. David wilt
fragment hiervan maken. Hij “spoelt” de video terug naar het begin van de
samenvatting met behulp van cursor. Door deze handeling wordt de video ook
automatisch gepauzeerd zodat David rustig een beginmarker en trefwoorden kan
toevoegen. Vervolgens hervat hij de video. Als het einde van de samenvatting
nadert, voegt hij een eindmarker toe. Als een extra functie krijgt David de
mogelijkheid om dit fragment te delen met zijn beste maatjes.
Als de video afgelopen is, wil David nog even doorgaan met het leren. Hij gaat
terug naar de vorig scherm waar hij de tags weergaveoptie kan aanpassen. Op de
rechterkant van het scherm staan er enkele categorieën, onder andere zijn eigen
tags, meest bekeken tags, meest gewaardeerde tags etc. David kiest de meest
gewaardeerde en krijgt een lijst van tags aangeboden. Als hij mouseover deze
tags krijgt hij de inhoud (omschrijving, waar in de tijdlijn etc.) van de tags te zien.
David klikt op de bovenste tag en de pagina wordt omgeleid naar de video. De
video begint op het tijdstip waar de tag is geplaatst. David ziet dat er geen
verwijzing naar de literatuur bij de tag staat. Hij vindt dat best erbij gemeld mag
worden. Omdat hij geen bevoegdheid heeft om de tag te bewerken, laat hij een
comment achter met de verwijzing naar de literatuur.
48

4.2.3 Uitkomsten
Uit de scenario’s kunnen drie belangrijke gebruiksomgevingen onderscheiden
worden: Het gebruik via web, het gebruik via mobiel en het terugkijken. Deze
worden weer onderscheiden in Live en uitgestelde situatie.
De toepassing moet cross-platform zijn, om aan de criteria te voldoen. Uit de
scenario’s kunnen we concluderen dat de toepassing op zowel computers als op
de mobiele telefoons moet kunnen draaien.
Het feit dat er op dit moment talloze verschillende mobiele telefoons in gebruik
zijn, maakt het moeilijk om een specifieke toepassing te ontwikkelen voor elk
type telefoon. De enige oplossing hiervoor ligt bij de webapplicatie. Omdat de
webapplicatie op een webserver draait en via de webbrowser benaderd kan
worden, hebben de gebruikers geen apart programma nodig om de toepassing te
gebruiken. Op deze manier kan men met zowel computer als mobiele telefoon
toegang tot de toepassing krijgen.
In het volgende onderdeel worden de features van de toepassing vastgelegd die
van groot belang zijn voor het onderbouwen van de hoofdvraag van dit
onderzoek.
49

4.3 Functioneel ontwerp
Dit onderdeel bevat het functioneel ontwerp van de Livetags toepassing. Het is
voor het hele ontwerpproces van groot belang dat de afbakening en richtlijnen
welke onderdelen er in het functioneel ontwerp worden beschreven en hoe deze
met elkaar samenhangen. Op basis van de scenario’s kunnen de features afgeleid
worden die Livetags moet bevatten. In het UML zullen de verbanden zichtbaar
worden gemaakt.
Eerst volgt een stapsgewijze werking van het systeem Presentations2Go. Binnen
die werking geven we de extra stappen en de organisatorische veranderingen aan
die live tagging vereist (rood en dik gedrukt). We verdelen het proces in drie fases
die we hierna zullen blijven hanteren in het functioneel ontwerp.
Fig 14. Schematische weergave Presentations2Go
Live taggen tijdens college
1. De filmer legt de apparatuur aan
2. De filmer vult eventueel metadata in bij de weblecture.
3. De filmer drukt op de recordknop om de lectures op te nemen. De
programmatuur roept de server aan en maakt kenbaar een sessie
begonnen te zijn.
4. De student logt op zijn of haar mobiel/laptop in op de webtoepassing
van Livetags. Deze roept alle openstaande sessies op van de server en
laat de gebruiker inloggen op dit college.
5. De gebruiker voegt op gewenste momenten een tag toe aan het college.
6. De filmer drukt op de stopknop van Presentations2Go. De weblecture wordt
nu geupload naar de server. De sessie op de server wordt gestopt en de
lengte van de film word weggeschreven.
7. De student kiest om zijn tags al dan niet weg te schrijven. Deze worden
toegevoegd aan de (koppel)tabellen. De student sluit de toepassing.
50

8. Zoals we zien is het filmen van een weblecture een vrij eenvoudig proces.
Voor de filmer verandert er niks. In de backend van het systeem word enkel
een sessie geopend en afgesloten zodat de student erop in kan loggen.
9. De grootste verandering ligt dus aan de kant van de student. Hij moet
inloggen op de toepassing, tags toekennen, deze uploaden en weer
afsluiten.
Zoeken naar een weblecture
1. De gebruiker beland op het weblectureportaal (bijvoorbeeld http://
hu.presentations2go.nl).
2. De gebruiker kiest uit de voorpagina een gewenst college of typt in het
menu een zoekterm in. De gebruiker zoekt automatisch op tag, maar kan
ook uit een menu kiezen of hij op datum of cursus wil zoeken.
3. De gebruiker kiest uit de zoekresultaten de gewenste video. Hij krijgt de
keuze automatisch het fragment voorzien van de zoekterm af te spelen
of de hele video.
4. De extra functionaliteit die we hier zijn is het verfijnen van de zoekterm en
het kunnen afspelen van een fragment in plaats van de hele video.
Taggen tijdens terugkijken
1. De student/gebruiker zoekt de juiste weblecture/fragment
2. De pagina met het fragment roept de server aan om de juiste tags erbij
te vinden en eventuele gegevens voor extra functionaliteit.
3. De tagger logt in door in het menu in te loggen of op het ‘voeg tag toe’
knopje te drukken als hij nog niet ingelogd is.
4. De tagger scrubt door de video, voegt tags toe, bewerkt tags
enzovoort. Deze veranderingen worden direct in de database
weggeschreven.
5. De tagger sluit de pagina af.
Ook nu weer verandert er weinig voor de gebruiker. In de backend worden de
extra taken verwerkt, onzichtbaar voor de gebruiker.
4.3.1 UML
In de concept fase wordt er vooral gekeken naar hoe de toepassing gestructureerd
zou worden. Hiervoor wordt UML ingezet om communicatie tussen de ontwerpers
mogelijk te maken. UML staat voor Unified Modeling Language, een reeks
afspraken hoe men structuren van programmeer-taal en pragramma’s grafisch
kan weergeven.
Het is een handig methode om communicatie tussen de ontwerpers te
grondvesten omdat mensen zijn visueel ingesteld. In de diagrammen kan men
makkelijk het ontwerp overzien. Met UML kan zowel statische als de dynamische
processen beschreven worden.
51

4.3.1.1 Use case
In de scenario’s worden verschillende mogelijke situaties geschetst. Om die
verder te vertalen naar zichtbare functionaliteit, wordt de gedrag van de systeem
door middel van use case beschreven. In de Use case diagrammen is duidelijk te
zien ‘wie’ met betreffende systeem ‘wat’ kan doen (zie bijlage 1).
4.3.1.2 Flowchart
De Flowchart zet de functionaliteit van de systeem verder uit op basis van de usecases.
De hoofdfuncties worden afgebakend in meer gedetailleerde, specifieke
deelfuncties. De flowchart wordt gebruikt om de doorloop van de systeem
duidelijk te visualiseren, en om fouten in het doorloop te vinden (zie bijlage 2).
4.3.1.3 Sequence diagram
De sequence diagrammen beschrijven de relaties tussen de processen en in welke
volgorde (zie bijlage 3).
4.3.2 MOSCOW
Het MOSCOW-diagram dat hieronder volgt maakt duidelijk welke functionaliteit
met welke prioriteit in de toepassing geïmplementeerd moeten. Het houdt niet in
dat al deze functionaliteit (in verband met de ingeplande aantal uren) in dit deel
van het programma gerealiseerd zal worden.
Voorgaand literatuuronderzoek heeft de meerwaarde van social tagging
uitgewezen. Ons voorstel om de weblecture te verrijken, is het aanbieden van
tagging mogelijkheid. De gebruikers zullen de gelegenheid krijgen om live tijdens
de hoorcollege of thuis tijdens het terugkijken, de collegeopname te voorzien van
tags. Deze tags zijn trefwoorden die kunnen bijdragen aan het verbeteren van
indexering. Deze tags kunnen ook externe links bevatten zodat de gebruikers
kunnen doorverwezen worden naar de extra leermaterialen.
De toegevoegde tags zijn zichtbaar voor elke weblecturegebruikers. Zodat er een
samenwerkingsverband ontstaat. De studenten maken gebruik van elkaars tags
voor zowel het zoeken naar een onderwerp als het segmenteren van de
collegeopname.
4.3.2.1 Must have:
Live-taggen
Live-taggenfunctionaliteit laat de gebruikers toe om tijdens de
collegeopname rechtstreeks tags gesynchroniseerd aan de tijdlijn, toe te
voegen aan de opname op iedere willekeurig moment. De server beschikt
over voldoende capaciteit om al deze tags af te vangen in real-time. En
plaatst deze in de tijdlijn van de opname.
Taggen uitgesteld
52

Tijden het terugkijken van de collegeopnamen, kunnen de gebruikers alsnog
tags toevoegen aan de opname. Zodra deze functie wordt uitgevoerd, wordt
de video stopgezet. Dit om de gebruiksvriendelijkheid van de toepassing te
vergroten.
Metadata/tag presenteren
De gebruikers hebben tijdens het terugkijken de keuze welke tags
(categorie/onderwerp) ze aangeboden willen hebben. Ze kunnen bijvoorbeeld
alle eigen tags zien, of gerelateerde tags.
Doorverwijzen tags (intern)
De tags die aan de tijdlijn zijn toegevoegd fungeren als navigatieanchor. Dat
wil zeggen zodra er op de tags wordt geklikt, zal de video verspringen naar
het gemarkeerde moment.
Doorverwijzen tags (extern)
De tags die aan de tijdlijn zijn toegevoegd kunnen hyperlinks opnemen. De
gebruikers kunnen deze links aan de tags toevoegen. Deze links zijn
doorverwijzingen voor extra materialen bijv. wikipedia, sharepoint, e-book
etc. Het is relevant dat deze functionaliteit aanwezig is.
Bladeren door metadata (browsen)
Bladeren in een index is nu nog niet mogelijk. Momenteel wordt dit veelal
opgelost door lijsten te presenteren van opnamedatum. Het zal mogelijk
worden om lijsten van tags te genereren om te browsen.
4.3.2.2 Could have this if does not affect anything else:
Zoeken
Voor de weblecture zijn er verschillen in de velden waarop gezocht kan
worden, de databases waarin gezocht kan worden en zaken als het
combineren en trunceren van tags. De infrastructuur laat toe dat kan gezocht
worden op alle velden die in de metadata voorkomen met truncatie, relevatie
ranking, stemming etc.
Ratingsysteem
De gebruikers kunnen elkaar tags rating geven op basis van bruikbaarheid.
De bruikbaarheid van de tags kan ingezet worden voor segmentatie van de
collegeopnamen.
Comment/bericht functie
De comment/bericht functie laat de gebruikers toe om een bericht bij de
collegeopname achter te laten. De gebruikers kunnen met behulp van deze
functie met elkaar interacteren. Deze zal de bruikbaarheid en inzetbaarheid
van de weblecture kunnen vergroten.
53

4.3.2.3 would have
Tags sharen
Bij het aanmaken van tags, hebben de gebruikers de mogelijkheid om deze
tags met anderen te delen. In andere zin, de tagsmaker kan een aantal
geselecteerde gebruikers op de hoogte stellen van zijn/haar aangemaakte
tags.
Beveiligen content
De contentcreators, in dit geval de sprekers of presentatiegevers mogen
aangeven of de content beschikbaar wordt gesteld voor de publieke
gemeenschap.
Segmenteren (geautomatiseerd)
Studenten geven veelal aan dat huidig opnamen veel te lang zijn. Dit kan
opgelost worden door de opname op te delen op basis van tags (trefwoord,
onderwerp) of populariteit van een gegeven moment. Dit kan zijn een
veelbekeken fragment of een veel getagd fragment.
Segmenteren (user generated)
Het is wenselijk de gebruiker mogelijkheid te bieden om zelf de opname te
segmenteren. Dit kan door middel van het begin-, en eindmoment op te
geven door de gebruiker.
54

4.4 Technisch ontwerp
Om de toepassing op verschillende platformen te laten werken hebben we
besloten om een webapplicatie te ontwikkelen. De gebruiker kan de webserver
benaderen d.m.v webapplicatie, via webbrowser d.m.v zowel computer als mobiel
telefoon(met als enige voorwaarde dat de apparaat toegang heeft tot het internet).
Om dit concept krachtiger te maken zal de webapplicatie aanvoelen als een
applicatie in plaats van een website. Dit versterkt de usability waar wachttijden
verstandig worden ingepland en de gebruiker feedback krijgt op zijn handelingen.
Daarnaast zal dezelfde URL gebruikt worden voor zowel mobiele telefoons als
laptops om de tagomgeving te bereiken. Door middel van een omleidingscript zal
een apparaat naar de juiste omgeving doorverwezen worden en de goede layout
te zien krijgen.
De webapplicatie zal uit 3 lagen bestaan: presentatie, applicatie en opslag. De
webbrowser is de eerste laag, de zogenaamde presentatielaag. Deze laag bevat
alle vormgeving en informatie die zichtbaar is voor de gebruiker. Vanuit deze laag
kunnen de handelingen van de gebruiker afgevangen worden. De applicationlaag
(ASP, PHP, ASP.NET enz.) behandelt de requests van de cliënt: de laag verstuurt
instructies naar de database, ontvangt de gewenste gegevens en presenteert ze
op zijn beurt in de presentatielaag. In de storagelaag (de database) bevinden de
gegevens zich. Deze database zal gekoppeld worden aan de HU-database en aan
de Presentations2Go database.
De keuze voor technieken staat grotendeels vast door de koppeling met
Presentations2Go. In het prototype zullen we hier echter deels van afwijken.
Wegens tijdsgebrek is het onmogelijk een nieuwe taal aan te leren waardoor wij
technieken zullen gebruiken waarmee wij bekend zijn. Dit heeft echter geen
aanzienlijke gevolgen, integendeel: de diagrammen die we op voorhand opstellen
zijn universeel. Door deze blauwdrukken is het eenvoudig een applicatie te
bouwen in een andere taal.
In het volgende hoofdstuk worden de structuur van de applicatie beschreven door
middel van klassendiagrammen. Hierdoor zullen de onderling relaties tussen de
klassen en de attributen zichtbaar worden gemaakt.
55

4.4.1 Klassendiagram
Klassendiagram behoort tot UML, is om object-georiënteerde analyse en ontwerp
te maken. In de diagram wordt de klassen, attributen en methoden weergegeven.
De relaties tussen de klassen worden zichtbaat gemaakt door associatie,
aggregatie, compositie en afhankelijkheden.
De eerste aanzet tot systeemontwikkeling vindt plaats in de diagram hieronder.
Het is een globale beschrijving van de systeemstructuur. De diagram vertoont de
relaties tussen de klassen, de attributen en de methoden zijn echter achterwege
gelaten.
LET OP: Men dient te beseffen dat de diagram fungeert als een richtinglijn voor
het ontwikkelen van de toepassing. Het is mogelijk dat het definitieve ontwerp in
een latere stadium afwijkt van de diagram.
Fig 15. Klassendiagram
56

4.4.2 Technieken
In het vorige hoofdstuk vermeldden we al dat we zullen afwijken van de
technieken waarin de toepassing uiteindelijk gerealiseerd dient te worden. We
vermeldden ook dat dit geen aanzienlijke gevolgen heeft, het betekent alleen
extra tijdswinst voor dit onderzoek. Hieronder zullen we in tekst de technieken
uiteenzetten die we voor de verschillende lagen zullen gebruiken.
Live taggen
Voor de presentatielaag van de tagomgeving, de laag die de gebruiker ziet,
maken we gebruik van verschillende webstandaarden. Zaak is hierbij dat het zo
crossplatform mogelijk is. Waar mobiele telefoons als enige overeenkomst hebben
dat ze HTML ondersteunen is de keuze hiervoor dus snel gemaakt. De technieken
zijn HTML voor de structuur, CSS voor de vormgeving en Javascript voor interactie
met de gebruiker en de asynchrone server interactie. Voor de laatste maken we
gebruik van de JQuery-library, een API geschreven voor Javascript puur voor
interactie. Deze library bevat ook een AJAX-implementatie waarmee we
asynchrone opdrachten naar de server kunnen sturen, dat wil zeggen dat niet de
hele webapplicatie herladen hoeft te worden voor nieuwe data maar dat slechts
kleine elementen aangepast hoeven worden.
In de applicatielaag, de laag waar de instructies vinden om de gegevens uit de
database te halen, word gebruik gemaakt van PHP gecombineerd met MySQL.
Deze instructies zorgen ervoor dat er connectie word gemaakt met de database
en worden aangeroepen door de AJAXrequests uit de presentatielaag. Een
alternatief voor PHP is ASP. Het verschil is gering, maar met PHP zijn eventuele
storingen eenvoudiger uit te lezen en af te vangen. Vooral voor het
ontwikkelingsproces is dit toch een significant voordeel.
De storage laag bevat alle verwijzingen naar videomateriaal, de tags enzovoort.
Deze worden door MySQL queries opgehaald en weggeschreven. Deze queries
vinden we in de applicatielaag.
Zoeken en terugkijken
Voor de presentatielaag waarin de gebruiker een weblecture kan zoeken en
terugkijken worden met name weer de standaard webtechnieken gebruikt.
Opvallend verschil is dat we voor de video’s een nieuwe speler hebben ontwikkeld
om de tags in de tijdlijn te kunnen tonen. Hiervoor hebben we ActionScript 3
gebruik in combinatie met Flex. Dit is een voor ons vertrouwde taal die uiterst
interactief is. Presentations2Go heeft er toentertijd voor gekozen SilverLight van
Microsoft te hanteren.
Het is niet zinvol om Flash en Silverlight het tegen elkaar op te laten nemen. Voor
het kiezen van een geschikt framework moet men uitgaan van het doeleinde van
57

de toepassing. Bij het kiezen voor geschikte framework voor streaming media
moet de volgende aandachtspunten in acht nemen:
Codec ondersteuning
De kwaliteit van de streaming media hangt af van de gebruikte codec. Hoe
effectief de codec kan coderen en decoderen, heeft direct invloed op de
informatie verlies van de video's. Zowel Flash als Silverlight ondersteunen de
meeste codec en meest belangrijk H2.64 video. Vanuit dit aspect kunnen we
concluderen dat codec ondersteuning geen grote rol speelt.
Accessibility
Flash staat bekend om zijn rich accessibility features. Hiermee kan men de
toepassing ontwikkelen voor mensen met functiebeperking bijv.
kleurenblind. Deze mogelijkheid is een waardevolle asset voor
toegankelijkheid van de weblectures.
In Silverlight 3 krijgt men voor het eerst de mogelijkheid tot alle
systeemkleuren. Hiermee is het mogelijk om toepassing te ontwikkelen zodat
het eenvoudig is om tussen hoge contrast thema’s te kiezen voor gebruikers
met zichtbeperking.
Doel: interactie
Het doel van dit onderzoek is het zoeken naar een oplossing voor verbeterde
ontsluiting van de weblecture. Flash en Silverlight beschikken allebei over de
rich internet application productivity. Met andere woorden, ze zijn allebei in
staat om interactieve functionaliteit te realiseren.
De drie hierboven benoemde punten zijn meestal het uitgangspunt voor het
ontwikkelen van weblecture. Zowel Flash als Silverlight voldoen aan deze drie
criteria’. Vanwege deze gelijkheid, maakt het voor dit onderzoek niet uit welke
framework wordt gekozen.
Voor het nabootsen van de videoplayer wordt Flex framework gebruikt. Flex is de
ontwikkelomgeving voor Flash RIA voor de developers. Met MXML en Actionscript
3.0 kunnen er volledige RIch internet Application gebouwd worden. De reden
hiervoor is voornamelijk de aanwezige kennis en ervaring met actionscript. De
grootste obstakel om geen silverlight te vermijden is dat .NET framework werkt
met C++ en C#, het zijn wat moeilijker programmeer-taal, en dat we nooit eerder
in aanraking kwamen met deze talen. Om de deadline van het project te
garanderen hebben we besloten voor Flex te gaan.
58

4.5 Grafisch ontwerp
In dit onderdeel staat de visuele vormgeving van de toepassing centraal. Dit is
niet alleen een visuele representatie van de toepassing, maar ook de weergave
van gebruiksvriendelijkheid.
4.5.1 User Interface
In de praktijk scoren de producten goed als de gebruiksvriendelijkheid in orde is.
In de context van computertoepassingen wordt vooral gekeken op welke manier
de gebruiker het best kan interacteren met de toepassing.
4.5.1.1 Schetsen
Net als bij alle ontwerpen, begint het proces met schetsen van het ontwerp. Het
schetsen is een krachtig gereedschap om ideeën te verkennen. Het doel is een
oplossing te bereiken door verschillende concepten te schetsen.
Fig 16. Schets voor tagging functie
De afbeelding hierboven is een poging tot tagging functie. In bijlage 4 zijn alle
schetsen bijgesloten.
59

4.5.1.2 Klik model
Een veel toegepaste methode om de gebruiksvriendelijkheid te testen is het zgn.
klik model. Een klik model is een fysieke representatie van een ontwerp, met
volledige werkende navigatie. De grafische elementen zijn echter niet aanwezig.
Het doel van het klik model is om snel het ontwerp door gebruikers te laten
testen voordat het ontwerp in ontwikkeling wordt genomen. Dit voorkomt
onnodig werkzaamheden wanneer het gehele ontwerp al geïmplementeerd is. In
bijlage 5 zijn alle wireframes bijgesloten.
Fig 17. Wireframe weblecture
4.5.2 Vormgeving
Er bestaan een aantal vuistregels voor het ontwerpen van een applicatie. Deze
zullen we hier niet allemaal benoemen, maar ze zijn zeker verwerkt in de interface
zoals deze nu is. Een paar belangrijke regels zijn:
Interface element on demand: Streven is hier de gebruiker een simpele en
overzichtelijk interface aan te bieden. Extra elementen aanbieden wanneer de
gebruiker er om vraagt.
Fig 18. Zoekveld zonder en met extra element
60

Contrast manage focus: Een uitdaging bij het ontwerpen van een user interface
is de accessibility. Hierin speelt met name het kleurgebruik een belangrijke rol.
Ongeveer 8% van de blanke bevolking is kleurenblind (www.medischevragen.be,
n.d.). Daarom zullen wij in het ontwerp vooral gebruik maken van contrasterende
kleuren.
Strive for consistency: Consistentie in het ontwerp bezorgt aan de gebruiker een
gelijke ervaring binnen elk onderdeel van de toepassing. Consistentie binnen
ontwerpen leiden tot gestroomlijnde handelingen.
De uitwerkingen van de interface bevinden zich in de bijlage van dit document.
De afbeeldingen hieronder zijn de voltooide ontwerpen.
Fig. 19 webapplicatie Livetags op een desktop
61

Fig. 20 webapplicatie Livetags op een laptop
Fig. 21 webapplicatie Livetags op een mobiel telefoon
62

5. Ontwikkeling
In het vorige hoofdstuk is het ontwerp-voorstel beschreven en zijn de
blauwdrukken gerealiseerd voor de ontwikkelingsfase. In dit hoofdstuk worden de
realisatiesprocessen gedocumenteerd. We gaan hier weer uit van de drie lagen die
een toepassing kent: storage, presentation en application.
5.1 Storage
In het afgelopen jaar heeft de HU een licentie aangeschaft om Presentations2Go in
te zetten in het onderwijs. In de testfase beschikt HU nog niet over een eigen
dedicated server waarvan de weblectures gestreamd kunnen worden. Op dit
moment maakt de HU gebruik van de server van Presentations2Go. Hierdoor is de
verbindingsmogelijkheid tussen het prototype en de weblectureserver vrijwel
uitgesloten. Met andere woorden: we krijgen geen toegang tot de server waar de
weblectures opgeslagen staan.
Om echter een webapplicatie prototype te ontwikkelen die de input van de
gebruikers kan afvangen moet er een database ingericht worden. Deze fungeert
als een storagelaag waar gegevens opgeslagen en/of opgevraagd kan worden
door de cliënt. Deze storagelaag wordt gerealiseerd door middel van een MySQL
server.
In de database zijn drie tabellen opgenomen:
Recording sessie - vanaf het moment dat de weblectureopname begint, start een
zogenaamde ‘Recording sessie’. Zo’n sessie kan je beschouwen als een
tijdinterval binnen welke de gebruikers tags kunnen versturen. Elke sessie heeft
zijn starttijd en eindtijd, die uitgedrukt zijn in timestamps. Timestamps zijn de
decimale representatie van de Unix time en duidt aan op welk tijdstip een
bepaalde computerhandeling plaatsvindt. Vanwege deze unieke eigenschap kan
men eenvoudig twee timestamps met elkaar vergelijken en de gebeurtenis in de
tijd bijhouden (wikipedia, 2010).
Fig. 22 database tabel sessies
63

Elke kolom van de tabel representeert een type gegevens van de database.
Tags - Deze tabel bevat alle tags die door de gebruikers worden verstuurd. De
tags worden in oplopende volgorde toegevoegd in de database. Naast de ID’s
krijgen de tags ook een type. Er worden in het prototype twee soorten tags
onderscheiden: steekwoord en URL. Deze lijst wordt ook weer gebruikt voor de
autocomplete functie.
Fig. 23 database tabel tags
Koppel van tag en sessie - De gegevens uit deze tabel duiden de tijdstip van de
tag aan, binnen een bepaalde opnamesessie. De tabel koppelt de tags een de
sessies aan elkaar. De tagTime variabel is de timestamp op het moment de
applicatie werd genotificeerd er toevoeging van tag plaatsvond. De joinID in de
onderstaande tabel wordt echter niet gebruikt in de webapplicatie. Het is
gegenereerd puur om eventueel fouten in het programma af te vangen.
Deze tabel is de spil voor alle algoritmes die toegepast kunnen worden om de
ontsluiting van weblectures te verrijken. Goed geformuleerde queries kunnen hier
gerelateerd materiaal uithalen, namen van users opvragen, enzovoort.
Fig. 24 database tabel tags join
64

Uit de database-structuur kunnen we opmerken dat er relaties aanwezig zijn
tussen de tabellen. De database is ingericht met oog op een relationeel database
management systeem model. Dat wil zeggen dat de tabellen onderling 1:n en n:n
relaties onderhouden.
Fig. 25 1:N relatie
Fig. 26 N:N relatie
5.2 Application
De communicatie tussen de cliënt en de back-end wordt tot stand gebracht door
een zogenaamde applicationlaag. Deze laag brengt verbinding tot stand tussen de
storagelaag en presentationlaag. Het is verantwoordelijk voor het handelen van
request vanuit de cliënt en stuurt gegevens vanuit de database, terug naar de
cliënt.
PHP en javascript technologieën worden hier toegepast om de gegevens uit
meerdere child tabellen terug te sturen naar de cliënt.
5.3 Presentation
De presentationlaag is eigenlijk de userinterface van de webapplicatie. Het bestaat
uit HTML, CSS en javasript. De interface (navigatie en layout) wordt gegenereerd
door HTML en CSS, en presenteert de gegevens uit de database. Deze gegevens
zijn verkregen d.m.v PHP en javascript op de manier hierboven beschreven is.
Verder zal er ook geëxperimenteerd worden met HTML5 en CSS3. Beide zijn nog
in de ontwikkelingsfase, maar een grote deel van de webbrowsers bieden al
ondersteuning voor deze twee technologieën. CSS3 laat men toe om op nog
eenvoudigere en rijkere manier een interface te creëren. En HTML5 introduceert
nieuwe tags die zorgen voor meer structuur in het document (wikipedia, 2010).
Een interessante element is de -tag. Hiermee kan men zonder gebruik te
maken van plugins, video data in een webpagina vertonen.
65

5.4 Videoplayer
Een hoofdzakelijke feature van de webapplicatie is het tonen van tags in de
videoplayer. Om een vergelijkbare video-omgeving zoals Presentations2Go te
ontwikkelen, wordt de videoplayer nagebootst. Deze wordt ontwikkeld in het Flex
framework van Adobe. Naast een standaard afspeelfunctie, biedt deze player een
visueel aanbod van de tags. Deze zogenaamde taglijn heeft een overeenkomende
vorm met de tijdlijn. De taglijn loopt parallel aan de tijdlijn. Door een klik op de
leeg stuk in de taglijn, kan men tags toevoegen. De toegevoegde tags nestelen
zich vervolgens ook in die taglijn.
Fig. 27 livetags videoplayer
Deze functie is zo ontworpen om het zo intuïtief mogelijk te maken voor
gebruiker om te taggen.
66

6. Gebruikersonderzoek
Dit onderdeel bevat de opzet voor het gebruikersonderzoek met als doel de
toepassing Livetags te verbeteren. Deze toepassing is het resultaat van het
afstudeerproject van de afgelopen vijf maanden. Er is nu een versie bereikt
waarmee de eerste praktijkervaring opgedaan kan worden door de doelgroepen.
De toepassing laat men toe om weblectures te voorzien van tags.
Het doel van dit onderzoek is om de verschillende functionaliteit, waarvan in de
literatuurstudie de meerwaarde is bepaald, te testen door verschillende
doelgroepen die in de praktijk ook met Livetags zullen gaan werken/gebruiken.
De uitslagen van de test moeten worden meegenomen in de evaluatiefase van de
toepassing om zo nodig verbeteringen aan te brengen.
6.1 Testdoelgroepen
Studenten: testpersonen worden uit verschillende opleidingen geselecteerd
om toepassing te testen. Hierdoor is de diversiteit onder de testpersonen
gewaarborgd. De verschillende computervaardigheden onder de gebruikers
zijn hierdoor gesimuleerd.
Docenten: testpersonen van verschillende leeftijd en computervaardigheden
worden geselecteerd voor de test. Extra functionaliteit moeten het gebruik
van weblecture onder de docent stimuleren, waardoor weblecture vaker
ingezet worden in het onderwijs.
6.2 Testdoelen
De testdoelen bepalen welke belangrijkste features van de toepassing onderzocht
moeten worden.
Duidelijkheid - Over het gebruik van de toepassing mag geen verwarring
ontstaan. Zowel de navigatie als de features moeten duidelijk zijn voor de
gebruiker. Acties moeten tevens voldoen aan de verwachting die de
gebruiker erbij heeft.
Bedieningsgemak - De toepassing is zowel met de muis als met de
keyboard te gebruiken. De tags moeten snel toe te voegen. Op de mobiele
telefoon moet er ook op minder capabele telefoons de acties uitgevoerd
kunnen worden.
67

Deze testdoelen worden getoetst aan de volgende aspecten:
• Voor de test begint, kan gevraagd worden welke kennis er al aanwezig is over
weblecture, social tagging en wat wordt er verwacht.
• Tijdens de handelingen kan de gebruikers aangeven middels de navigatie,
welke features livetags heeft of verwacht worden.
• Na de test kan de gebruiker kort opgeven over de mogelijkheden van Livetags.
• Tijdens de test kan de tijd bijgehouden worden die de gebruiker nodig heeft
om een taak af te ronden.
• Tijdens de test kunnen de reacties van de gebruiker(verbaal, non-verbaal), op
de manier waarop de toepassing informatie presenteert te noteren.
• Na de test kan gevraagd worden of de navigatie en presentatie duidelijk waren.
• Tijdens de test kan genoteerd worden hoeveel fouten worden gemaakt en hoe
de gebruiker verwacht en deze verbeteren.
• Tijdens de test kan geobserveerd worden welke device gebruikt wordt, hoe
deze gebruikt wordt en hoeveel handeling.
• Bij de evaluatie kan naar de mening gevraagd worden over het gebruiksgemak.
• Tijdens de test kan genoteerd worden wat de gebruiker luidop denkt wat een
bepaalde knop inhoud of teweeg brengt.
• Tijdens de test kan geobserveerd worden of de help/info geraadpleegd wordt,
of dat deze functie geraadpleegd wil worden door de gebruiker.
• Bij de evaluatie kan naar de mening gevraagd worden of help/info duidelijk
was, of dat help/info gebrekkig was.
• Tijdens de test kan de gebruiker verschillende taken gegeven worden om
verschillende situaties na te bootsen.
• Tijdens de test kan geobserveerd worden of de gebruiker snapt waar de
toepassing voor bedoelt is, maakt steekwoord i.p.v uitgebreide
aantekening.
68

6.4 Huidige features
De versie van livetags waarmee deze getest worden, bevat de volgende features:
Live situatie
• Cursussen selecteren
• Cursussen informatie bekijken
• Weblectures voorzien van tags
• Invoersoort selecteren
• Tags doorvoeren
• Door het archief van gevolgde colleges bladeren
Uitgestelde situatie
• Weblecture kiezen
• Weblectures voorzien van tags
• submitten
• Overzicht van tags bekijken
• Weblecture afspelen d.m.v tags
Niet alle features zijn geïmplementeerd in de toepassing op dit moment. Dus
sommige features zullen door middel van screenshots getoetst worden. Dit zou
geen invloed hebben op de uiteindelijke resultaten.
69

6.5 Usertest
6.5.1 Aantal testpersonen
Voor de usability-test van de webapplicatie, wordt deze getest door vijftal
testpersonen. Nielsen en Landauer, (1993) wezen eerder uit dat met slechts vijf
testen het beste kosten-resultaten rendement behaald wordt. Ze gaan uit van de
volgende wiskundige formule:
N(1-(1-L) n )
N staat voor het aantal usability problemen. L is de probleem ontdekkingsindex
en heeft meestal de waarde van 31%. n is het aantal testpersonen. De verkregen
grafiek bij L=31% ziet er uit zoals de afbeelding hieronder.
Fig 28. Grafiek Usability
Deze grafiek laat zien dat bij 0 testers er 0% van de problemen ontdekt zou
worden. Maar zodra er data van een tester wordt verzameld, schiet de grafiek
nagenoeg verticaal omhoog. Van de data van één persoon kan je al bijna 30% van
de problemen in het ontwerp ontdekken.
Wanneer je van de tweede tester data verzamelt, zul je er achterkomen dat
overlappingen zijn met vorige test wat het resultaat betreft. De aantal verkregen
nieuwe gegevens (rendement) neemt sterk af, des te meer er wordt getoetst. Bij
70

de vijfde testpersoon zullen 80-90% van de ontwerp problemen aan het licht
komen. Om 100% van de problemen te ontdekken heb je al gauw 15 of meer
testpersonen nodig, hetgeen niet meer rendabel te noemen is.
6.5.2 Onderzoeksmethoden
Observatie
Observatie vindt plaats door de makers van de applicatie. Wij stellen taken op en
begeleiden de testpersonen hier doorheen terwijl de bijzonderheden worden
genoteerd. Bij goed geformuleerde taken kan afgeleid worden waar eventuele
problemen ontstaan. Om het makkelijk te maken voor ons (de observeerders)
moeten er formulieren gemaakt worden waar de resultaten op genoteerd kunnen
worden. 4 á 5 testpersonen zijn voldoende voor deze methode.
Luidop denken
Van de testpersoon word verwacht dat hij/zij bij elke handeling zegt wat hij/zij
verwacht dat de toepassing doet. De taken moet duidelijk gedefinieerd zijn, zodat
de gebruiker de opdracht snapt. De observeerder moet daarbij goed opletten waar
de testpersoon moeilijkheden tegenkomt.
User interface
Screenshots van de toepassing worden gebruikt. Aan de hand van de screenshots
kan de gebruiker een overzicht hebben of een bepaald scherm logisch is
opgebouwd. Er kan getoetst worden of de knoppen en invoervelden op de juiste
plaats zijn geplaatst.
6.5.3 Opbouw
Introductie
De toepassing is ontwikkeld om de mogelijkheden van huidige weblectures uit te
breiden. Er zijn twee verschillende doelgroepen die daadwerkelijk in aanraking
komen met de weblecture: docenten en studenten. Huidige weblectures zijn nog
niet erg bekend onder de gebruikers. Vooral studenten hebben nog erg weinig
ervaring met weblectures.
Beide doelgroepen zullen uitgebreid geïnformeerd worden over de inzet van
weblectures en de features die Livetags hieraan biedt.
Start
Vervolgens krijgt iedere testpersoon een opdracht waarvoor hij/zij een aantal
handelingen moet uitvoeren. De opdracht zal duidelijk geformuleerd moeten
worden om vergissingen te voorkomen. Daarnaast wordt ook de gebruikssituatie
geschetst zodat de gebruiker zich beter kan verplaatsen in het scenario.
71

6.5.4 Uitvoering
Opdracht formulering
Na de uitleg van de werking van weblecture en Livetags krijgt de gebruiker een
opdracht. In die opdracht wordt de gebruiker gevraagd om een aantal taken te
voldooien, met betrekking tot Livetags. Deze taken zullen tot bepaalde
handelingen leiden die geobserveerd worden. Daarnaast worden de
aandachtspunten toegelicht:
• De testpersoon krijgt een overzicht van de omvang van het opdracht.
Uitleggen dat er geen tijdlimiet wordt verbonden aan de testtaken.
• Aandacht van de testpersoon moet ten alle tijden gericht zijn op de
toepassing.
• De fouten die gemaakt zijn door de testpersoon, helpen bij het ontwikkelen
van de toepassing. De fouten geven een inzicht van mogelijke gebreken in
de toepassing. Dus fouten maken is niet slecht, maar helpt de applicatie
ontwikkelen.
• De testpersoon vertelt wat hij/zij denkt of verwacht te gebeuren bij elke
handeling:
• Tot welke actie een bepaalde hyperlink geleid zou hebben.
Vertellen als iets onduidelijk is voor ze.
Vertellen als ze iets niet kunnen vinden.
Vertellen als iets niet overeen komt met hun verwachting.
Omgevingsfactoren
Omgevingsfactoren zijn buiten de testpersoon om, belangrijk voor het bepalen
van de conclusies. De testpersoon wordt niet geïnformeerd over deze factoren
zodat hij/zij kan concentreren op de taken.
Houding en gedrag
Hoe gedraagt de testpersoon voor, tijdens en na de test.
Tijd
De totale tijd van de test en benodigde tijd voor individuele testtaak.
Observeren
De acties die de testpersoon uitvoert worden geobserveerd. Aan de hand van deze
acties kunnen de testdoelen getoetst worden.
Om de observatie nauwkeurig te documenteren, wordt een checklist gehanteerd
om de resultaten vast te leggen.
72

Risico
Applicatie error
Mocht er een back-end error optreden door dat de toepassing nog niet optimaal
werkt, kan de observeerder ingrijpen door bijvoorbeeld de toepassing te
herstarten.
Ontbrekende feature
De toepassing bevindt nog in de prototype fase. Het is mogelijk dat er een aantal
front-end features die visueel aanwezig maar nog niet operationeel zijn. Hierdoor
kan de test vastlopen. De observeerder grijpt in en legt de functionaliteit uit, dan
kan de testpersoon vertellen welke actie hij/zij zou ondernemen en welke
resultaat verwacht hij/zij te zien.
Hardware mislukking
Er is de kans dat de computers vastlopen. Daarvoor moet de computer ge-reboot
worden. Back-up computer is gewenst.
6.6 Evaluatie
Na de test wordt het volgende gevraagd aan de testpersoon:
Een korte vragenlijst waarop hij/zijn hun meningen over de features kan
opgeven (slecht, matig, goed enz.).
De inbreng en aanbeveling van de testpersoon wat de features van de
toepassing betreft.
73

6.7 conclusies
In dit hoofdstuk zullen de resultaten van de usability test worden verwerkt. De
testen hebben een aantal ontwerp problemen aan het licht gebracht. Door de
resultaten te analyseren kunnen we tot een conclusie komen over het algemene
gebruik en tot aanbevelingen voor de oplossingen voor de ontwerp problemen.
Live situatie (mobiel)
In dit onderdeel wordt de webapplicatie getest door HTC Hero (Android 2.0) en
iPhone (iPhone OS 3.3). Het algemene gebruik met iPhone is soepel en het
reageert snel. Bij de Android telefoon daarentegen, loopt de transitie van de
webapplicatie niet echt heel soepel. Ook de reactietijd is soms langer dan bij de
iPhone. Het zou mogelijk komen door dat deze versie van Android minder goed
Javascript kan draaien. De Safari internetbrowser staat bekend om zijn
uitstekende javascript performance. Dit zou opgelost kunnen worden door de
transitie uit te te zetten voor alle telefoons die slechte Javascript performance
hebben. Het is mogelijk om te detecteren met welke telefoon de webserver
benaderd wordt. Hierdoor kunnen de transitie script uitgezet worden, waar nodig.
Een probleem die zich voordeden op de home pagina is het login knopje. Bij het
ontwerp is er vanuit de iPhone keyboard layout gegaan. Deze genereert
automatisch login knop zodra er een login input detecteert. We hebben over het
hoofd gezien dat sommige gebruikers hebben voorkeur voor de fysieke navigatie
element.
Fig 29. iPhone login keyboard layout
Verder hebben de testpersonen aangegeven dat het wenselijk is om de
selectielijst te voorzien van een info knop. De huidig interface wekt de indruk dat
er geen extra informatie beschikbaar is over de cursussen, terwijl deze wel
aanwezig is.
74

Live situatie (website)
Bij de testen met de computers kwamen we weinig problemen tegen. De
gebruikers reageerden over het algemeen positief over de webapplicatie. De
testen zijn uitgevoerd op Safari (4.0.5), Firefox (3.6.3) en Chrome (5.0.375.55).
Internet explorer is bij deze test niet getoetst omdat de testen worden uitgevoerd
op een Macintosh computer en de laatste beschikbare versie voor dit
besturingssysteem is behoorlijk verouderd.
De zoekfunctie kreeg de feedback zoals we die hadden verwacht. De testpersonen
vinden het fijn dat deze functie niet permanent in beeld is, maar als extra optie.
De testpersonen hebben meerdere keren (zowel bij de web- als mobiele versie)
aangegeven dat de gehele vormgeving sterk afwijkt van de huisstijl van de HU. Dit
heeft verder geen invloed gehad op hun beoordeling op de
gebruiksvriendelijkheid van de webapplicatie. Onze keuze voor het afwijkende
vormgevingsvoorstel is toegevoegde portfoliowaarde. Het is onze bedoeling dat
de webapplicatie een onderdeel wordt van onze portfolio’s. Indien we de
bestaande vormgeving van de HU-website zouden overnemen, zou de vormgeving
geen toegevoegde waarde geven.
Terugkijken
De testpersonen gaven aan dat ze de vormgeving van de player aantrekkelijk
vonden. De control van de functionaliteit is eenvoudig en overzichtelijk. Ook vond
men de tagging functionaliteit op een verfrissende manier werken. De testers
gaven aan dat door in de “tijdlijn” te klikken en vervolgens de tags toevoegen,
alleszins intuïtief en logisch werkt. Dit vereenvoudig een aantal handelingen. Ook
de progressbars die synchrone lopen in de taglijn en tijdlijn, vinden ze een
logische benadering. Het creëert een indruk van eenheid.
Een probleem dat zich voordeed in dit onderdeel is de presentatie van de tags.
Deze bestaan uit zwarte streepjes in de taglijn op dit moment. Ze verwarren dat
met fragmenten in de video. Om verwarring te voorkomen, moet deze in de
toekomst op een andere manier worden vormgegeven.
Fig 30. Tag presentatie
75

7. Hypothesen en uitkomsten
Tijdens de literatuurstudie hebben we een aantal hypothesen opgesteld. Bij de
afsluiting van het onderzoek worden deze opnieuw aanschouwd. Hieronder zijn
nogmaals de hypothesen uit hoofdstuk 3.
1. Wanneer de weblecture een standaard onderdeel wordt van de e-learning
portfolio van de HU zal er een behoefte zijn aan een effectievere inzet van de
weblectures.
2. De meerwaarde die social tagging biedt aan de ontsluiting van weblectures
vindt men in de verbeterde indexering en fragmentatie van de weblectures.
Secundaire meerwaarden zien wij in de didactische inzet.
Hypothese één:
Na de literatuurstudie kunnen we vaststellen dat deze stelling op de waarheid
berust.
De succes van de weblectures hangt af van veel factoren. Eén factor is het gebruik
van de weblectures. De gebruikers zitten niet te wachten op een nieuwe product
als ze dit product zich niet eigen kunnen maken. De gebruiksvriendelijkheid van
het product speelt hierbij een belangrijke rol. Wanneer het gebruik van weblecture
gebruiksvriendelijk en eenvoudig wordt, zullen het gebruik van weblectures ook
toenemen. Uit onderzoek is gebleken dat weblectures voor meerdere didactische
doeleinden kunnen worden ingezet. Hoe effectiever de weblectures ingezet
worden, des hoger de bruikbaarheid van de weblectures.
Hypothese twee:
IFT heeft min of meer het mensenlijk zoekgedrag vergeleken met foerageren.
Mensen zoeken informatie via de aangeboden paden en de geur. Social tagging
creëert niet alleen de paden door informatie te “categoriseren”, elke tag fungeert
op zijn beurt als een unieke ‘geur’ voor de gebruikers om verder te zoeken. Wat
blijkt is dat men door middel van tags af te vangen de informatie op een logische
en praktische manier kan indexeren. Wanneer men de frequentie waar op de tags
verschijnen bijhoudt, kunnen de weblecture geautomatiseerd opgedeeld worden
in fragmenten. Aan de hand van de hoeveelheid tags die in één interval
voorkomen, kan men de relevantie van ieder afzonderlijk fragment bepalen.
Social tagging brengt nog een ander voordeel met zich mee. Het verandert/
versimpelt het kijkgedrag van de gebruikers. Door middel van de tags kunnen de
gebruikers zoeken naar gewenste fragment. Daarnaast kunnen deze tags
(hyperlinks) vaak herbruikt worden als verwijzingen binnen de collegezaal of
onder de studenten.
76

8. Conclusie
8.1 Conclusie
De huidige inzet van weblectures beperkt zich tot het bieden van een
mogelijkheid tot herhaling van de lesstof voor studenten. De platformen waarop
de weblectures aangeboden worden beschikken nog niet over de functionaliteit
voor de gewenste actieve inzet van weblectures in het onderwijs.
Een van de grootste obstakels is het gericht zoeken naar informatie. Die
vindbaarheid kan verbeterd worden door te leren van het zoekgedrag van
mensen. Een theorie die het zoekgedrag van mensen beschrijft in een
informatieomgeving is de Information Foraging Theory. Deze theorie vertelt ons
dat het foeragerende zoekgedrag vroeger naar voedsel nu een andere doeleinde
heeft gevonden: informatie.
IFT stelt dat een informatieomgeving opgedeeld kan worden in verschillende
paden. Door een aanwijzing in de informatie achter te laten kunnen andere
gebruikers snel tot een beslissing komen de huidig pad te blijven of verlaten.
Social tagging is een model dat dit foeragerende zoekgedrag van mensen uitbuit.
De tags die mensen plaatsen dienen als sporen naar informatie voor zichzelf en
andere gebruikers. Daarnaast blijkt social tagging meer functionaliteiten te
ontluiken aan de ontsluiting van weblectures. Daarvoor moeten wel de nadelen
van social tagging worden afgevangen en moeten de voordelen optimaal benut
worden.
Een van die voordelen die een grote meerwaarde vormt en in de toekomst alleen
maar kan uitbreiden is het timen van de tags. Door de timing te gebruiken in de
ontsluiting worden de weblectures op natuurlijke wijze gesegmenteerd en kunnen
de fragmenten efficiënt ingepast worden in het onderwijsproces. Zo kan men
bijvoorbeeld de fragmenten delen, als opdracht inzetten of terugkijken op een
mobiele telefoon. Daarnaast kan men bij het zoeken van informatie paden inslaan
en informatie opnemen van meerdere docenten of zelfs instellingen.
Om de invoering van social tagging in het onderwijs zo soepel mogelijk te laten
verlopen hebben is een applicatie ontwikkeld die dicht bij de gebruiken van de
doelgroep ligt. Daarnaast is het ontwerp gemaakt volgens standaarden waardoor
hij eenvoudig toegepast kan worden op het P2G-platform. Met behulp van het
prototype hebben we de resultaten van de doelgroep verkregen, die aantonen of
er een behoefte is aan het systeem en hoe deze verbeterd kan worden.
77

8.2 Aanbevelingen
Algemeen
Dit verslag kan een basis vormen voor verder onderzoek naar de digitalisering van
het onderwijs. De meerwaarden die ontwikkelingen op de commerciële
webplatformen kunnen bieden aan het onderwijs zijn volgens ons nog lang niet
uitgeput. Social tagging is slechts een van de vele ontwikkelingen die ontstaan uit
de vraag naar overzicht in de enorme informatiestroom. Uit ons onderzoek
kunnen dan conclusies worden getrokken over het openstaan van zowel
studenten als docenten voor nieuwe technologieën. Hieronder volgen de
aanbevelingen voor de inzet van Livetags.
Livetags
Om de applicatie Livetags verder te ontwikkelen en in te zetten zijn nog een
aantal stappen vereist. Als eerste stap is het wenselijk een grootschaliger
gebruikersonderzoek uit te voeren waarin de nadruk meer wordt gelegd op de
behoefte dan op de werking van de applicatie. In het gebruikersonderzoek wat wij
verricht hebben wordt de behoefte aan de hand van de applicatie getest. Wij raden
aan om een onderzoek te verrichten puur naar de behoefte alleen onder zowel
docenten als studenten. Het beste medium hiervoor is een enquête die vraagt
naar ervaring met social tagging, web 2.0 en weblectures om vervolgens de te
peilen naar de mengeling hiervan.
Social tagging is een proces wat tijd nodig heeft om op gang te komen. Het zal
een tijd duren voordat conclusies getrokken kunnen worden uit het gebruik van
tags. Wij verwachten dat met name in het begin colleges voor zogenaamde ‘digital
natives’ meer getagd zullen worden dan de colleges voor leken. De leercurve ligt
immers lager voor de eerste groep. Daarom zullen er in het begin nog geen
conclusies getrokken kunnen worden over de populariteit van colleges. Wel
kunnen er dan al per klas gegevens ontleend worden aan het systeem.
De techniek die wij ontwikkeld hebben moet met gebruik van de functionele en
technische ontwerpen ingepast worden in het P2G-systeem. Het best kan dit
gedaan worden door Learning Valley zelf. Wanneer Livetags eenmaal
geïmplementeerd is zal er weinig onderhoud nodig zijn. Slimme databasequeries
zullen in staat zijn resultaten van het taggen uit te lezen en weer te geven.
In het onderzoek doen wij een aantal voorstellen voor functies die meerwaardes
bieden aan de ontsluiting van weblectures maar te omvangrijk zijn om in dit
stadium in te bouwen (MoSCoW). Deze functies mogen niet onderschat worden en
daarom adviseren we dat als er tijd voor is deze meteen toegevoegd worden.
78

Organisatorisch
Livetags vereist dat het weblectureplatform verhuist van de P2Gserver naar de
HUserver. Dit om het mogelijk te maken dat de gebruiker in kan loggen met
vertrouwde gegevens en de HU eventuele statistieken kan uitlezen. Daarnaast is
het noodzakelijk dat alle docenten en studenten op de hoogte worden gesteld van
het nieuwe systeem. Eventueel kan een landingspagina op Sharepoint meer
informatie bieden. De docenten kunnen hier dan naar door verwijzen.
Inzet
Vanaf het moment dat Livetags daadwerkelijk ingevoerd is moeten zowel
studenten als docenten gestimuleerd worden gebruik te maken van de functies.
Omdat Livetags een effectievere inzet van weblectures aanbiedt, kan dit aan
elkaar verbonden worden. Docenten kunnen bijvoorbeeld studenten vragen hun
collegeportfolio aan te leggen door de studenten te laten taggen. Ook zouden
studenten presentaties van medestudenten kunnen voorzien van commentaar
door middel van Livetags. Dit zijn vrij voor de hand liggende doeleinden van
Livetags en is daarom een prima start voor het gebruik van de functie.
79

9. Evaluatie
Enkele maanden geleden kwamen we bij het Crossmedialab binnen om ons idee
voor een Rich Media in Education project te pitchen. Het idee werd warm
ontvangen door de leden van het Crossmedialab. En tot onze vreugde mochten we
het project starten. Nu het einde van het project nadert, krijgen we een goed
gevoel bij het terugblikken van de afgelopen 5 maanden. Het is zonder twijfel een
unieke leerervaring voor ons geweest.
Toen we het project net startten, stuitten we weleens op problemen. Tijdens de
vierjarige MT opleiding hebben we weliswaar veel kennis opgedaan op het gebied
van techniek en vormgeving. Het wetenschappelijk onderzoek verrichten is weinig
aan bod gekomen. Wij denken dat om deze reden het project aanvankelijk
moeilijk op gang kwam. Het stellen van het onderzoeksplan heeft iets meer tijd
opgeëist dan we hadden verwacht. Dankzij de vaste feedback momenten met
onze begeleiders Pim Schonk en Harry van Vliet, konden we hierna weer snel de
draad oppakken. Eveneens hebben de andere leden van het Crossmedialab hun
inbreng en advies met ons gedeeld. Hierdoor konden we de voorbereiding voor
het onderzoek sneller en beter neerzetten. Hun kennis en ervaring op het gebied
van onderzoeken en weblecture heeft geleid tot een, naar onze mening,
kwalitatief goed onderzoek.
Nadat het onderzoeksplan is opgesteld verliep de literatuurstudie soepel. De
omvang van de literatuurstudie is vele malen groter dan wat we tot nog toe
hebben meegemaakt in de afgelopen vier jaar. Hierdoor kregen we een
ongekende hoeveelheid informatie binnen. Tijdens de studie hadden we vaak de
indruk dat we door de bomen het bos niet meer zagen. Om de informatie beter te
kunnen verwerken, hebben we deze gescreend om van elk stuk de relevantie te
bepalen. Hierdoor hebben we geen uren verspild aan het lezen van allerlei
irrelevante literatuur.
Halverwege het project hebben we contact opgenomen met Learning Valley, de
ontwikkelaar van Presentations2go. De ontmoeting met heeft veel opgeleverd. We
hebben niet alleen ontzettend veel vragen kunnen stellen, ze waren ook zeer
enthousiast over ons idee om weblectures te voorzien van tags.
De ontwikkelingsfase gaf min of meer de zelfde ervaring als voorgaande projecten
in eerste twee jaar van MT. Het grote verschil met deze eerder jaren is de kennis
waarover wij nu beschikken. Voor dit project wisten we alles van tevoren te
plannen. De beslissingen die we moesten nemen en de techniek die we moeten
gebruiken wisten we met behulp van deze kennis te onderbouwen. Zowel de
conceptontwikkeling als de implementatie verliepen zoals we hadden gepland.
Bovendien hadden we voor dit project voldoende voorbereid. Mede dankzij de
input van het Crossmedialab en Arjan Kroon, hebben we zorgvuldig het project
80

ingepland, tot in de kleinste details. Door ons aan de planning te houden, zijn we
geen één keer in tijdnood gekomen.
Terugkijkend naar de afgelopen periode, is het project zeer geslaagd. De
samenwerking tussen ons verliep redelijk vlot. Misschien komt dit ook doordat we
eerder al veel aan projecten hebben samengewerkt, en elkaars sterke- en zwakke
punten kennen. Hierdoor kunnen we heel goed met elkaar opschieten verloopt
onze samenwerking veelal vlekkeloos.
Crossmedialab heeft ons veel geleerd en veel ondersteuning geboden. De
onderzoek ervaring die we hebben opgedaan is een waardevolle aanvulling in
onze studieperiode. Wanneer er gekozen zou worden om verder te studeren, dan
komt deze ervaring zeer goed van pas.
81

10. Appendix
10.1 lijst van figuren
Figuur 1: Schematische weergave van weblecture pp. 19
Figuur 2: Verdeling weblecture content pp. 20
Figuur 3: Princeton University weblecture pp. 24
Figuur 4: CERN Document server weblecture pp. 25
Figuur 5: Rijksuniversiteit Groningen weblecture pp. 25
Figuur 6: iTunes U pp. 26
Figuur 7: last.fm tag functie pp. 34
Figuur 8: last.fm tagcloud pp. 34
Figuur 9: Amazon tag functie pp. 35
Figuur 10: Amazon tag autocompletion pp. 35
Figuur 11: Viddler tag tijdlijn pp. 36
Figuur 12: Viddler tag functie pp. 36
Figuur 13: UTAUT schema pp. 41
Figuur 14: Schematische weergave Presentations2Go pp. 51
Figuur 15: Klassendiagram
Figuur 16: Schets tagging functie pp. 61
Figuur 17: Wireframe weblecture pp. 62
Figuur 18: Zoekveld zonder en met extra element pp.62
Figuur 19: Webapplicatie livetags op een desktop pp. 60
Figuur 20: Webapplicatie livetags op een laptop pp. 61
Figuur 21: Webapplicatie livetags op een mobiel telefoon pp. 61
Figuur 22: Database tabel sessions pp. 62
Figuur 23: Database tabel tags pp. 63
Figuur 24: Database tabel tags join pp. 63
Figuur 25: 1:N relatie pp. 64
Figuur 26: N:N relatie pp. 64
Figuur 27: Livetags videoplayer pp. 65
Figuur 28: Grafiek usability pp. 71
Figuur 29: iPhone login keyboard layout pp. 75
Figuur 30: Tags presentatie pp. 76
10.2 lijst van tabellen
Tabel 1: motivatie voor tagging
10.3 lijst van afkorting
AV: Audiovisueel
CDS: CERN Document server
CELL: Creative Experience Learning Labs
ELO: Elektronische leren omgeving
FCJ: Faculteit Communicatie en journalistiek
HU: Hogeschool Utrecht
IFT: Information Foraging Theory
P2G: Presentations2go
RDMS: Relational Database Management System
RIA: Rich Internet Application
RM: Rich media
TU/e: Technische Universiteit Eindhoven
UML: Unified Modeling Language
UU: Universiteit Utrecht
82

11. Referentie
CMS (2010). Beschikbaar op http://cms.let.uu.nl/lecturenet/index.php/meerinformatie/wetenschappelijke-publicaties-over-weblectures-in-het-hogeronderwijs.html
Day, J., Foley, J. (n.d.). Enhancing the classroom learning experience with web
lectures. Opgehaald 18 feb 2010 van http://smartech.gatech.edu/bitstream/
1853/65/1/04-18.pdf
Delvin, B. (1992). From the mind’s eye of the user: the sense-making qualitativequantitative
methology.
Deuzeman, R. (2010). Weblectures, een digitale hulpmiddel ter intensivering van
het onderwijs. (pp. 22-32)
EDUCAUSE (2008). Beschikbaar op http://net.educause.edu/ir/library/pdf/
ELI7044.pdf
Erkens, G. (n.d.). Zin en onzin van Teleblik, een onderwijspsychlogische reflectie.
Opgehaald 12 apr 2010 van http://web.kennisnet2.nl/attachments/
session=cloud_mmbase+1485015/teleblik
%5B1%5D.doc;jsessionid=567DF35E194C32C925AB33B21CC2F7BA
Filius, R. (2008). De huiskamer als curcuslokaal - flexibel leren met weblectures.
Opgehaald 21 feb 2010 van http://www.uu.nl/uupublish/content/
Develop_4-2008_filius.pdf
Filius, R., Lam, I. (2009). Rapport evaluatie weblectures Universiteit Utrecht.
Opgehaald 21 feb 2010 van https://depot.northwestern.edu/bnielsen/Lecture
%20Capture%20in%20Higher%20Education.pdf?ticket=t_ztikXGmJ
Golder, S., Huberman, B, A. (2006). The structure of collaborative tagging
systems. Opgehaald 6 mrt 2010 van http://arxiv.org/pdf/cs/0508082v1
HCIresearch (2009). Beschikbaar op http://socialmini09.hciresearch.org/content/
venkatesh-et-al-2003-user-acceptance-information-technology-towardunified-view
Horck, W. (2008). Annoteren through social tagging. Opgehaald 6 mrt 2010 van
http://crossmedialab.nl/impact/download/16/
scriptie_WielvanHorck_definitief.pdf
Houten, Y. (2009). Searching for videos - the structure of video interaction in the
framework of information foraging theory.
83

Kozma, R.B. (1991). Learning with media. Review of Educational Research, Vol. 61,
No. 2 (Summer, 1991), (pp. 179-211)
Laurillard, D. (1995). Multimedia and the changing experience of the learner.
British Journal of Educational Technology 26 (3), (pp179–189)
Lusenet, Y. (2008). Geven en nemen. Opgehaald 18 feb 2010 van http://
www.yoladelusenet.nl/publicaties/pdfs/geven_nemen.pdf
Merholz, P. (2004). Metadata for the masses. Opgehaald 22 feb 2010 van http://
www.adaptivepath.com/ideas/essays/archives/000361.php
Nielsen, J., Landauer, T. K (1993). A mathematical model of the finding of usability
problems, Proceedings of ACM INTERCHI'93 Conference (Amsterdam, The
Netherlands, 24-29 April 1993), pp. 206-213
Plemper, E. (2005). Studeren met een handicap in 2005. Opgehaald van http://
www.verwey-jonker.nl/doc/participatie/D1573357-def.pdf
Rheingold, H. (1993). The virtual community, homesteading on the electronic
frontier. Reading, ma: William Patrick.
Rowley, J. (1995). Organizing Knowledge. 2nd Ed. Brookfield, VT: Gower.
The next web (2010). Beschikbaar op http://thenextweb.com/socialmedia/
2010/02/09/top-reasons-brands-fear-social-media/
Smash magazine (2009). Beschikbaar op http://www.smashingmagazine.com/
2009/05/09/flash-vs-silverlight-what-suits-your-needs-best/
Wikipedia (2010). Beschikbaar op http://nl.wikipedia.org/wiki/Streaming_media
Wikipedia (2010). Beschikbaar op http://nl.wikipedia.org/wiki/Codec
Wikipedia (2010). Beschikbaar op http://nl.wikipedia.org/wiki/Bestandsformaat
Wikipedia (2010). Beschikbaar op http://en.wikipedia.org/wiki/Adobe_Flash
Wikipedia (2010). Beschikbaar op http://en.wikipedia.org/wiki/
Information_foraging
Wikipedia (2010). Beschikbaar op http://nl.wikipedia.org/wiki/Wereldwijd_web
Wikipedia (2010). Beschikbaar op http://nl.wikipedia.org/wiki/Hoorcollege
Zollers, A. (2007). Emerging motivation for tagging: Expression, performance, and
Activism. Opgehaald 16 feb 2010 van http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/
download?doi=10.1.1.118.7409&rep=rep1&type=pdf
84

12. Bijlage
Bijlage 1: Use case diagram
Figuur1. Use case live tagging
Figuur 2. Use case terugkijken en verder segmenteren
86

Bijlage 2: Flowchart
Figuur 3. Flowchart video zoeken
87

Figuur 4. Flowchart tag toevoegen
88

Figuur 5. Flowchart edit tags
89

Bijlage 3: Sequence diagram
Figuur 6. Sequence diagram inloggen en tag toevoegen
90

Figuur 9. Sequence diagram autofill, zoeken tags
91

Figuur 10. Sequence diagram
92

Bijlage 4: Schetsen
!
!
!
!
93

!
!
!
94

Bijlage 5: Wireframes
!
!
!
!
95

Bijlage 6: Vormgeving
Figuur 11. Web versie
!
96

Figuur 12. Mobiel versie
! !
! !
97

Bijlage 7: Testtaken
In dit onderdeel worden de testtaken beschreven zoals de testpersoon die
opgedragen krijgen. Deze testtaken worden geobserveerd, en vormen de basis
voor de evaluatie.
Live situatie (mobiel)
• Home pagina
Benoem de onderdelen op de home pagina, en de verwachtingen van de
vervolg acties.
Zoek naar meer informatie over het gebruik van Livetags.
Log in met sharepoint account.
• Selectie pagina
Benoem de onderdelen op de selectie pagina, en de verwachtingen van de
vervolg acties.
Zoek naar het gewenste livetags college uit de lijst en de informatie over
dat college.
Navigeren naar de tagging pagina van het gekozen college.
• Tagging pagina
Benoem de onderdelen op de tagging pagina, en de verwachtingen van de
vervolg acties.
Tags toevoegen aan de weblecture.
Hyperlink toevoegen aan de weblecture.
Tags submitten.
Live situatie (website)
• Home pagina
Benoem de onderdelen op de home pagina, en de verwachtingen van de
vervolg acties.
Zoek naar meer informatie over het gebruik van Livetags.
Log in met sharepoint account.
• Selectie pagina
Benoem de onderdelen op de selectie pagina, en de verwachtingen van de
vervolg acties.
Zoek naar het gewenste livetags college uit de lijst en de informatie over
dat college.
Navigeren naar de tagging pagina van het gekozen college.
Zoek naar eerder opgenomen weblectures en ga daar naartoe.
• Tagging pagina
Benoem de onderdelen op de tagging pagina, en de verwachtingen van de
vervolg acties.
Tags toevoegen aan de weblecture.
98

Hyperlink toevoegen aan de weblecture.
Tags submitten.
• Zoek functie
Benoem de onderdelen van de zoekfunctie, en de verwachtingen van de
vervolg acties.
Terugkijken
• Video player pagina
• Benoem de onderdelen van de video player, en de verwachtingen van de
vervolg acties.
• Tags toevoegen aan de tijdlijn.
• Tags bekijken.
• Video vooruitspoelen d.m.v tags.
99

Bijlage 8: Vragenlijst
Evaluatievragen
Nadat de testpersoon allen testtaken heeft voltooid, wordt de meningen en
aanbevelingen voor de toepassing gevraagd. Deze vragen zijn verdeeld in drie
categorieën: mobiel, web en terugkijken. In ieder categorie worden vragen m.b.t
de gebruikerservaring en de aanbeveling gesteld.
Mobiel tagging
Home pagina
• Wat is je eerste indruk op de home pagina, zijn er elementen die volgens
jou niet op juiste plek zijn?
• Heeft de login feature voor problemen gezorgd? Zoja, welke?
• Geeft de info pagina voldoende informatie en is de info pagina
toegankelijk?
• Meer aanvulling?
Select pagina
• Geeft de selectie pagina een duidelijke overzicht van de keuzes? Mis er iets?
• Fungeert de selectie feature naar je verwachting? Hoe vind je de manier
waarop nu de details van de college worden getoond?
• Wat is de totale indruk van deze pagina(duidelijk, verwarrend enz.)?
Tagging pagina
• Wat is je eerste indruk? Wat is je verwachting van deze pagina op basis van
de features?
• Is de tagging feature duidelijk, zijn er verwarrende elementen?
• Is het je opgevallen dat je zowel tags als url links kan taggen? Is de select
box duidelijk?
• Wat is je verwachting van de recent tags feature?
• Heb je probleem bij het beëindigen van de tagging-sessie?
Reflectie
• Is de navigatie keuze tijdens de gehele test duidelijk?
• Met welke feature heb je het meeste moeite mee?
• Wat is je totale indruk op de toepassing m.b.t de gebruiksvriendelijkheid?
• Welke feature is naar je mening nog niet voldoende uitgevoerd?
• Welke handeling verbeterd mag worden?
• Aanbeveling
100

Web tagging
Home pagina
• Wat is je eerste indruk op de home pagina, zijn er elementen die volgens
jou niet op juiste plek zijn?
• Heeft de login feature voor problemen gezorgd? Zoja, welke?
• Geeft de info pagina voldoende informatie en is de info pagina
toegankelijk?
• Meer aanvulling?
Zoek functie
• Is de zoek feature makkelijk te vinden?
• Wat verwachte je voordat je de searchfield klikt, welke vervolg acties
verwacht je?
• Wat is je reactie toen je de searchfield klikt?
• Hoe ervaar je de filter functie? Opmerking?
• Wat kan beter?
Select pagina
• Geeft de selectie pagina een duidelijke overzicht van de keuzes? Mis er iets?
• Fungeert de selectie feature naar je verwachting? Hoe vind je de manier
waarop nu de details van de college worden getoond?
• Wat is jouw totale indruk van deze pagina(duidelijk, verwarrend enz.)?
Tagging pagina
• Wat is je eerste indruk? Wat is je verwachting van deze pagina op basis van
de features?
• Is de tagging feature duidelijk, zijn er verwarrende elementen?
• Is het je opgevallen dat je zowel tags als url links kan taggen? Is de select
box duidelijk?
• Wat is je verwachting van de recent tags feature?
• Heb je probleem bij het beëindigen van de tagging-sessie?
Reflectie
• Is de navigatie keuze tijdens de gehele test duidelijk?
• Met welke feature heb je het meeste moeite mee?
• Wat is je totale indruk op de toepassing m.b.t de gebruiksvriendelijkheid?
• Welke feature is naar je mening nog niet voldoende uitgevoerd?
• Welke handeling verbeterd mag worden?
• Aanbeveling
Terugkijken
Tags zoeken/browsen
• Waar/op welke plek had je de tags verwacht toen je uitleg kreeg?
• Wat dacht je toen je twee tijdlijnen zag? Welke functie had je verwacht van
de bovenste tijdlijn?
101

Tags toevoegen/gebruiken
• Wat is je eerste reactie toen je gevraag werd, een tag toe te voegen? Hoe
vind je de tagging systeem?
• Hoe ervaar je de tagging methode?
Reflectie
• Vind je de manier tags gebruikt worden fijn?
• Welke handelingen vind je fijn en welke niet?
• Aanbeveling
102

Bijlage 9: Onderzoek voorstel
Onderzoeksvoorstel
“ Het gebruik van live tagging in de ontsluiting van studiemateriaal ”
Afstudeerders
Yun Chen
Yun.chen@student.hu.nl
Jeroen van leeuwen
Jeroen.j.vanleeuwen@student.hu.nl
Begeleiding
Crossmedialab
Harry van Vliet
Harry.vanvliet@hu.nl
Pim Schonk
Pim.schonk@hu.nl
Mediatechnologie
Arjan Kroon
Arjan.kroon@hu.nl
Peter van der Post
Peter.vanderpost@hu.nl
103

Achtergrond
‘Tagging’ is een techniek die al langere tijd op het web wordt toegepast om digitale
bestanden te indexeren. Meestal worden deze tags meegegeven door gebruikers van de
toepassing waarmee de bestanden gedeeld worden, of de uploader van het bestand. Wij
zien een mogelijkheid om studenten tags te laten plaatsen tijdens colleges om zo het
studiemateriaal (weblectures) eenvoudig en goed te kunnen indexeren. Daarnaast maken
deze tags meer functionaliteiten in de ontsluiting van het videomateriaal mogelijk.
Doelstelling
Een live-tag applicatie ontwikkelen als ondersteuning voor weblecture platformen. De
applicatie zorgt voor een nieuwe manier van verspreiding van studiemateriaal in de vorm
van weblecture binnen de onderwijsinstelling, door het gebruiken van tags die studenten
aan een college meegeven. De applicatie vormt een basis voor een gestandaardiseerde
plug-in voor huidige weblectureplatformen, of verschijnt als standalone toepassing .
Indirect hopen we een basis kunnen vormen voor verder onderzoek naar de introductie
van nieuwe media in het onderwijssysteem.
Onderzoeksvragen
- Hoe ziet de registratie eruit van de tags?
- Op welke manieren kan een live-tagtoepassing bijdragen aan de ontsluiting van
studiemateriaal in de vorm van weblectures?
- Hoe kan de live-tagtoepassing uitgebreid worden?
Deelvragen
Analyse
- In welke situaties kan live tagging toegepast worden?
- Prioriteiten van het indexeren van videomateriaal/registratie?
- Hoe vinden mensen video?
- Welke technieken worden nu gebruikt voor weblectures en welke mogelijkheden
bieden deze?
- Welke functionaliteiten worden mogelijk door tags in een tijdlijn te plaatsen?
- Zijn de huidige technieken voldoende of moet er gedacht worden aan nieuwe?
Ontwikkeling
- Hoe ziet de verwerking en ontsluiting van de tags eruit technisch?
- Wat zijn de technische eisen voor de toepassing?
- Hoe zien de interface en user-experience eruit van de toepassing?
- Hoe maken we de toepassing crossplatform?
Gebruikersevaluatie
- Wat zijn de voor- en nadelen van de toepassing?
- Hoe ervaart de gebruiker van de toepassing (experience)?
- Hoe ziet de toekomst van de applicatie eruit?
Afbakening
Het onderzoek zal verder voornamelijk worden afgebakend door het gebruikersscenario.
Het scenario, dat we in de beginfase van het onderzoek zullen voltooien, zal bepalen
welke technieken en welke onderzoeksgebieden precies aangesproken moeten worden.
104

Onderzoeksaanpak
Het traject zal bestaan uit 3 delen. Het eerste deel is het volledig bepalen van het
scenario. Daarna zal een literair onderzoek volgen dat antwoord zal geven op onze
onderzoeksvragen en advies zal geven voor de toepassing. Het derde en laatste deel is
het ontwikkelen van het prototype en dat prototype testen op onze doelgroep. De
resultaten van het afstudeerproject zullen worden beschreven in een scriptie en een
prototype van de toepassing.
Contact met begeleiding
Begeleiding vanuit de opleiding Mediatechnologie zal verzorgd worden door dhr. Arjan
Kroon, gespecialiseerd in Broadcasting en Crossmediatechnology.
De technische begeleiding zal worden verzorgd door dhr. Peter van der Post, docent aan
de FNT HU waarbij wij colleges hebben gevolgd relevant voor dit afstudeerproject.
Tijdsplanning
Mijlpalen:
05 – feb Bezoek aan afstudeerdocent, invullen afstudeerovereenkomst 2
26 – feb Inleveren afstudeerovereenkomst deel 1 en 2
26 – mei Inleveren scriptie
21 – jun Eindpresentatie
Voorbereiding:
Oprichten webblog voor input en vorderingen
Schrijven uitgebreid plan van aanpak
Astudeerproject:
Week 5 Start analyse fase
Bepalen scenario
Bepalen functionaliteiten voor de toepassing
Onderzoek doen naar functionaliteiten en tagverwerking
Onderzoek doen naar toepasbaarheid in huidige systemen
PVA ontwikkelingsfase maken
Week 11 Start ontwikkelingsfase
Functioneel ontwerp opstellen
Technisch ontwerp opstellen
Uitvoering
Testen van toepassing
Week 19 Start gebruikersonderzoek
Onderzoeksomgeving bepalen en opzetten
Testen van toepassing
Resultaten vastleggen
Week 21 Afronding
Schrijven algemene discussie
Schrijven evaluatie en voorspelling
Literatuurlijst
Annotation through tagging
Wiel van Horck
21 April 2009
105

Databases; Beginselen, ontwerp en implementatie
David M. Kroenke
Prentice Hall, 2002
Foundation Flash Applications for Mobile Devices
Weyert de Boer, Scott Janousek, Richard Leggett
Friends of ED, 2006
Database
http://www.mysql.com
Youtube like tagging system
http://www.experts-exchange.com/Programming/Languages/.NET/ASP.NET/Q_22628165.html
Tags en zelforganisatie: metadata ecologie voor digitaal leermateriaal in een meertalige context
http://www.surfspace.nl/nl/themas/Trends/Publicaties/Pages/Socialtaggingvanonderwijsmateriaal.aspx
Understanding the Efficiency of Social Tagging Systems using
Information Theory
http://www-users.cs.umn.edu/~echi/papers/2008-ICWSM/2008-03-tagging-encoding-ICWSM.pdf
A Visual Tagging Technique for Annotating
Large-Volume Multimedia Databases
www.ercim.org/publication/ws-proceedings/.../chandrinos.rtf
Database Systems: Design, Implementation, and Management
Peter Rob Carlos Coronel
Fundamentals of Database Systems (5th Edition)
Ramez Elmasri, Shamkant B. Navathe
Uploading files to a server from an Adobe AIR application
http://www.adobe.com/devnet/air/flex/articles/uploading_air_app_to_server.html
Adobe AIR socket connection
http://help.adobe.com/en_US/AIR/1.1/devappshtml/WS5b3ccc516d4fbf351e63e3d118666ade46-7caf.html
Adobe AIR: Synchronizing SQLite Databases With The Server
http://blog.lab49.com/archives/1569
Adobe AIR in Action: Monitoring Sockets
http://www.insideria.com/2008/07/adobe-air-in-action-monitoring.html
open screen project
http://www.openscreenproject.org/
Adobe en Nokia kondigen Open Screen Project-fonds aan
http://www.adobe.com/nl/aboutadobe/pressroom/pr/feb2009/Nokia_Palm_FINA.pdf
iPhone documentatie
http://developer.apple.com/iphone/
presentation 2 go
http://developer.apple.com/iphone/
106

Bijlage 10: Onderzoeksplan
Live tagging & weblectures
107

Live tagging & weblectures
Een toegepast onderzoek naar de meerwaarde die Social Tagging biedt aan
de ontsluiting van Weblectures.
Afstudeerders
Yun Chen
yun.chen@student.hu.nl
Jeroen van Leeuwen
jeroen.j.vanleeuwen@student.hu.nl
Begeleiding
Dhr. Pim Schonk
Dhr. Harry van Vliet
Dhr. Arjan Kroon
Plaats en datum
Utrecht, 16 februari 2010
Studiejaar vier
108

Aanleiding
De aard van dit project ligt in de opdracht ‘Rich Media in Education’, gesteld door het Lectoraat
Crossmedia Content van de FCJ: “Onderzoek hoe de FCJ op een goede wijze RM kan toepassen
in het onderwijsproces. Het toepassen betreft zowel een didactische aanpak, de organisatorische
invulling, als de wijze van invoering.”
Steeds meer wordt er door onderwijsinstellingen geïnvesteerd in het inzetten van Rich Media in
hun onderwijssysteem. Een van de vormen die wordt toegepast is de weblecture; door
hoorcolleges op te nemen en online beschikbaar te stellen kunnen deze als naslagwerk gebruikt
worden. Deze manier van informatieoverdracht lijkt een krachtige en gewaardeerde aanvulling te
zijn op bestaande lesvormen. Verschillende vooruitstaande instellingen en groepen doen
onderzoek op dit gebied. In 2009 is bijvoorbeeld Surfnet gestart met het ‘Rich Media project’ om de
inzet van weblectures te bevorderen, op basis van eerder door hen verricht onderzoek naar de
haalbaarheid van weblectures. 2
Binnen de FCJ zelf wordt er sinds een jaar geëxperimenteerd met het opnemen van hoorcolleges.
In de huidige vorm worden de videobeelden op het eigen platform als naslagwerk aangeboden.
Ook binnen het CrossmediaLab zijn weblectures een van de onderzoeksonderwerpen. 3
Wanneer we het aanbieden van weblectures in het onderwijs vergelijken met de verspreiding van
content op commerciële (web 2.0) toepassingen, zijn er functies die theoretisch uitermate geschikt
lijken om over te nemen. Een belangrijke daarvan is Social Tagging, een vorm van indexatie
waarbij de gebruikers metadata in de vorm van kernwoorden toekennen aan informatiebronnen.
Deze tags niet alleen voor eigen belang maar ook voor algemeen belang geplaatst. De informatie
wordt indexeerbaar en vindbaar door de tags.
In februari 2010 starten wij met het onderzoek naar LiveTags 4 . Door dit project moet duidelijk
worden welke meerwaarden Social Tagging kan bieden aan de ontsluiting van Weblectures. ,
Het document wat voor u ligt vormt het onderzoeksplan wat wij zullen hanteren tijdens ons project.
Hierin definiëren we de onderzoeksvragen en bijbehorende deelvragen waarmee wordt gezocht
naar de elementen van social tagging die toegepast kunnen worden op weblectures. De
steunpilaren voor dit onderzoek zijn de basiselementen van Social Tagging en Weblectures, de
integratie van Social Tagging in weblectures en hoe een dergelijke toepassing ingevoerd kan
worden in het onderwijs.
2 http://www.surfnet.nl/nl/innovatie/surfnetkennisnet/Pages/RichMediaproject2009.aspx
3 http://crossmedialab.nl/about
4 Werknaam voor de toepassing
109

Probleemstelling
Doelstelling
Het doel van dit onderzoek is om de additionele functionaliteit aan te tonen die Live Social Tagging
biedt aan de ontsluiting van weblectures en deze te verwerken in een schaalbare en goed
gedocumenteerde toepassing.
Ten tweede is het doel van dit onderzoek om een basis te vormen voor toekomstig onderzoek naar
de introductie van nieuwe media in het onderwijssysteem.
Onderzoeksvragen
Hoofdvragen
Welke meerwaarde biedt live 5 social tagging aan de ontsluiting van
weblectures?
Hoe ziet de techniek en interface eruit van een toepassing die het live
social taggen van weblectures mogelijk maakt?
Deelvragen
Analyse
- Wat is social tagging en waarom wordt het toegepast?
- Wat is de toegevoegde waarde van weblectures in het onderwijs?
- Hoe ziet de huidige ontsluiting van weblectures eruit en welke rol kan Social Tagging hierin
spelen?
- Welke extra functionaliteiten voegen ‘live’ social tags toe aan weblectures?
- Hoe ziet een ideaal scenario eruit waarin het live social taggen van weblectures toegepast
wordt?
realisatie
- Welke diensten en technieken worden gebruikt op het gebied van weblectures en welke
mogelijkheden bieden deze voor extra functionaliteiten?
- Aan welke criteria moet een Livetags-toepassing voldoen? Welke randvoorwaarden stellen
we ervoor?
- Hoe kunnen we de registratie en ontsluiting van tags realiseren?
- Hoe maken we de toepassing platformdekkend?
Evaluatie
- Hoe ervaart de gebruiker de toepassing (experience)?
- Hoe ziet de toekomst van de applicatie eruit vanuit gebruikers en didactisch perspectief?
5 Live tagging definiëren we hier als volgt: ‘Live tagging is het plaatsen van tags terwijl het college gevolgd wordt door
de tagger. Dit kan in de collegezaal zijn maar ook bij het terugkijken op een computer’ .
110

Randvoorwaarden
De randvoorwaarden zullen worden gevormd door de scenario’s die volgen uit het onderzoek.
Hieruit zal onder meer voortkomen welke technieken vereist zijn voor de toepassing. In deze fase
kunnen we al zeggen dat de toepassing gebaseerd dient te worden op het weblectureplatform wat
de HU hanteert; Presentations2Go icm MediaMosa.
111

Onderzoeksaanpak
Het project zal uit vier fasen bestaan: analyse, realisatie, test en evaluatie.
In de analyse-fase worden de basiselementen onderzocht van een Livetags-toepassing en
antwoord gegeven op de onderzoeksvragen. We bestuderen in deze fase het verschijnsel Social
Tagging alsmede Weblectures en het zoekgedrag van mensen. Hieruit kunnen we de
meerwaarden halen van Social Tagging en hoe we deze kunnen toevoegen aan een
Weblectureplatform. Daarvoor moeten ook de huidige weblecture-technieken en alternatieven
worden onderzocht. Door het bestuderen van de documentatie van Presentation2go wordt een
oordeel gevormd over de geschiktheid van P2G voor dit project.
Een belangrijk onderdeel in de analysefase is het bepalen van een gebruikersscenario. Hoe ziet
de lifecycle van de toepassing eruit? Uit het scenario komen verschillende use-cases, die de
handelingen beschrijven hoe de toepassing gebruikt wenst te worden. Deze use-cases worden
functioneel helemaal uitgewerkt zodat er een interactie- en technisch ontwerp opgemaakt kunnen
worden, de blauwdruk voor de toepassing.
Zodra het functioneel ontwerp uitgewerkt is start de realisatiefase. Uit het functioneel ontwerp
volgen de interactie- en technisch ontwerpen. Deze zullen door ons goed gedocumenteerd worden
en teruggekoppeld aan de technisch begeleider. Afhankelijk van de huidige platformen enzovoort
zal er een techniek (of meerdere) gekozen worden. Vervolgens wordt de toepassing in stappen
gebouwd.
Elk van die stappen kan aan een test onderworpen worden. Hiervoor willen we het CrossmediaLab
om hulp vragen en daarnaast de bloglezers (doelgroep). Hier gaat het puur om de functionaliteit,
het design komt pas later.
Het laatste onderdeel van dit project is het usability-onderzoek. Dit onderzoek wordt uitgevoerd
door middel van een steekproef onder de studenten van de FCJ. De leeftijd van de deelnemers ligt
tussen de 18 en 25 jaar. Ze volgen regelmatig colleges en hebben toegang tot minstens een van
de volgende communicatiemiddelen: een mobiele telefoon voorzien van internet, laptop en/of
netbook.
Voor het usability-test wordt een producttest gehouden onder 3 á 4 klassen van
verschillende opleidingen en enkele docenten. De diversiteit van de doelgroep populatie
moet de betrouwbaarheid van de test garanderen. Het doel van de test is om feedback en
suggesties voor zowel de interface als de functionaliteit te verzamelen.
De deelnemers worden vooraf benaderd door middel van een email. Daarin wordt het doel
en de procedure van de test voorgelegd aan de deelnemers. Mocht er bezwaar zijn vanuit
de studenten dan zal er rekening mee worden gehouden en er wordt hen verzocht laptops
of smartphones mee te brengen.
De test begint met een gebruiksaanwijzing van het Collaborative-tagging systeem en
instructie over de handelingen die de testpersonen moeten verrichten. Deze handelingen
zijn gebasseerd op de verschillende use-cases of onderdelen daarvan:
- het inloggen op het systeem
- het tagmoment vastleggen
- het invoeren van tags
- het toevoegen van externe links aan de tags
112

- het versturen van de tags
- het herstellen van foute tags
- het zoeken van een bepaald college
- het zoeken van een bepaalde moment in een video
- het bewerken van de tags
- het toevoegen van tags na de college
Bij enkele proefpersonen zullen deze handelingen worden vastgelegd op video voor verdere
analyse.
Na het college wordt de deelnemers gevraagd een enquête in te vullen. Deze enquête bestaat uit
vragen over de interface en de functionaliteit van de toepassing en eventueel gewenste
aanpassing voor de toepassing. De informatie over de gebruiksvriendelijkheid van de toepassing
wordt verzameld, voor de productevaluatie.
Behalve usability-test, wordt er andere enquête gehouden over het toekomst van de toepassing.
De deelnemers worden gevraagd in hoeverre vinden ze de toepassing een aanvulling voor hun
leerproces? Is er behoefte voor de toepassing?
Data-analyse
De enquetes en video-opnames worden verwerkt in een rapport. Uit dit rapport kunnen de
volgende conclusies getrokken worden:
- Is de toepassing duidelijk?
- Werkt de toepassing intuitief?
- Zijn de studenten van plan het in de toekomst zelfstandig te gebruiken?
- Is er behoefte aan het Social Taggen van Weblectures?
- Zien de studenten/docent het als een meerwaarde?
- Is het eenvoudig om een Crossmediale oplossing in te voegen in het onderwijs?
Hiervoor is het nodig eenduidige vragen op te stellen waarvan de antwoorden vergeleken kunnen
worden. Wij zien dit gebeuren door de antwoorden op schaal in te laten vullen, bijvoorbeeld:
helemaal mee eens – helemaal niet mee eens.
Op basis van de antwoorden en tijd die er is verbeteren we de toepassing en zullen we een advies
schrijven voor de toekomst.
113

Resultaten
Vanuit het literatuuronderzoek zal blijken welke elementen van Social Tagging een meerwaarde
kunnen bieden aan de ontsluiting van weblectures. Waar we in deze fase dan al aan denken is
bijvoorbeeld de non-hiërarchische manier van indexeren, maar ook de mogelijkheid om de tags te
kunnen koppelen aan de tijd om door de lecture te navigeren. Uit de analyse-fase komt daarnaast
het ideale scenario voort waarin de toepassing gebruikt wordt. Dit gebruikersscenario omvat
meerdere use-cases, waarin de functionaliteiten zichtbaar worden die de toepassing moet
bevatten om succesvol te zijn. Vooraf verwachten we deze use-cases in te vullen met de volgende
handelingen: het live taggen van een weblecture door een student(registratie), het terugkijken en
tags toevoegen aan een weblecture(ontsluiting) en het zoeken en vinden van een weblecture op
het platform(ontsluiting). Als laatste zullen we kijken naar extra functies die vrijgespeeld worden
door Social Tagging maar buiten de gebruikersscenario vallen(uitbreiding).
Het totaal van literatuuronderzoek wordt beschreven in een scriptie en meegenomen in de
eindpresentatie.
De realisatiefase levert een goed gedocumenteerde toepassing op die de functionaliteiten bevat
die van LiveTags een succes maken. De toepassing is een uitbreiding voor het huidige weblecture
platform. Ook wordt er een advies geschreven voor de invoering van de toepassing en verdere
ontwikkeling.
De toepassing wordt gedocumenteerd in de vorm van een online handleiding en een technisch
ontwerp. Er is een demonstratie tijdens de eindpresentatie.
We zullen de toepassing op verschillende momenten onderwerpen aan gebruikerstesten. Tijdens
de ontwikkeling zullen we het CrossmediaLab vragen mee te denken over het functioneel ontwerp
en de verschillende onderdelen doorlopen. Bij afronding van het prototype zullen we deze
daadwerkelijk inzetten in een klas. Hierin komen de verschillende use-cases aan bod. Door
opname van deze test kunnen we kijken waar de moeilijkheden liggen en terugkoppelen naar de
realisatiefase. Hieruit volgt tevens een advies voor doorontwikkeling van de applicatie.
De gebruikerstesten worden gedocumenteerd in een usabilityrapport en ook vermeld in de
eindpresentatie.
Risico’s en maatregelen
Inhoudelijk
Risico’s die inhoudelijk op kunnen treden zijn de volgende:
- De huidige weblecture-platformen zijn niet geschikt voor het integreren van onze toepassing.
In dit geval zullen we een prototype ontwikkelen dat de eigenschappen van het platform nabootst.
Deze zal webvideo’s kunnen afspelen. De tags worden nog steeds in de tijd toegevoegd. Dit zal
ons weinig tijd kosten omdat we dit al vaker gemaakt hebben.
- De huidige weblecture-platformen zijn niet open voor ontwikkelingen.
In dit geval zullen we een prototype ontwikkelen dat de eigenschappen van het platform nabootst.
Deze zal webvideo’s kunnen afspelen. De tags worden nog steeds in de tijd toegevoegd. Dit zal
ons weinig tijd kosten omdat we dit al vaker gemaakt hebben.
Organisatorisch
114

Risico’s die organisatorisch op kunnen treden zijn:
- Uitlopen op de planning in een van de fases door ziekte of andere omstandigheden
In dit geval zal de ander het werk zolang op zich nemen. Indien nodig zal de planning aangepast
worden.
- Niet voldoen aan de afstudeereisen door afstudeerder
Dit zal betekenen dat een van ons het project niet kan afronden. In dat geval zal de ander het
werk zolang op zich nemen. Indien nodig zal de planning aangepast worden.
- Niet voldoen aan de afstudeereisen door opdracht
Het project zal in overleg met beide partijen, het CrossmediaLab en de opleiding MT,
bijgeschaafd worden om wel te voldoen aan de eisen.
115

Literatuur
Zollers, A. (2007) Emerging motivations for Tagging: Expression, Performance, and Activism.
University of California, Los Angeles.
Post, J. (2009) Sociale metadata in het onderwijs. Stimuleren van gebruik rating, previews en tags.
Utrecht: Kennisnet.
Halpin, Robu, Shepherd The dynamics and semantics of collaborative tagging.
[online] Available from http://74.125.155.132/scholar?
q=cache:u4gqeMxeURcJ:scholar.google.com/+author:%22Halpin%22+intitle:%22The+dynamics
+and+semantics+of+collaborative+tagging%22+&hl=nl&as_sdt=2000
SURFnet/kennisnet(2008), Rich media - online hoorcollege via weblecture [online]. Utrecht:
SURFnet. Available from http://www.surfnetkennisnetproject.nl/innovatie/rich_media [Accessed 3
febuary 2010]
SURFnet/kennisnet(2009), Technology Scout naar de ondersteuning van andere soorten content
in MediaMosa [online]. Utrecht: SURFnet. Available from http://www.surfnetkennisnetproject.nl/
attachments/session=cloud_mmbase+2106684/
TS_Ondersteuning_van_andere_soorten_content_in_MediaMosa1.V1.0-1.pdf;jsessionid=5FB4178
F4EAC9F8E2AB98A8A9BE2C73C [accessed 3 febuary 2010]
SURFnet/kennisnet(2009), Vindbaarheid in Rich Media [online]. Utrecht: SURFnet. Available from
http://www.surfnetkennisnetproject.nl/attachments/session=cloud_mmbase+2106687/
Vindbaarheid_Rich_Media_v1_2.pdf;jsessionid=5FB4178F4EAC9F8E2AB98A8A9BE2C73C
[accessed 3 febuary 2010]
SURFnet/kennisnet(2009), Rich Media en smartphone [online]. Utrecht: SURFnet. Available from
http://www.surfnetkennisnetproject.nl/attachments/session=cloud_mmbase+2106674/
Rich_Media_en_smartphones_1_6.pdf;jsessionid=5FB4178F4EAC9F8E2AB98A8A9BE2C73C
[accessed 3 febuary 2010]
Houten, Y. (2009). Searching for videos - the structure of video interaction in the framework of
information foraging theory. 1st ed. Enschde, Telematica Instituut
Horck, W. (2008), Annoteren via social tagging. [online]. Utrecht: Crossmedialab. Available from:
http://crossmedialab.nl/impact/download/16/scriptie_WielvanHorck_definitief.pdf [Accessed 2
febuary 2010]
Presentations2Go d ocumentatie. Available from www.presentations2go.eu
MediaMosa documentatie. Available from www.mediamosa.nl
116

Bijlage 11: Planning
Task 24 jan - 30 jan Effort
31 jan - 6 feb 7 feb - 13 feb 14 feb - 20 feb 21 feb - 27 feb 28 feb - 6 mrt 7 mrt - 13 mrt 14 mrt - 20 mrt 21 mrt - 27 mrt 28 mrt - 3 apr 4 apr - 10 apr 11 apr - 17 apr 18 apr - 24 apr 25 apr - 1 mei 2 mei - 8 mei 9 mei - 15 mei 16 mei - 22 mei
1) project opstellen 2w 1d
1.1) inleiding 7h
1.2) achtergrond 7h
1.3) probleemstelling 1d 7h
1.4) verantwoording 7h
1.5) onderzoeksmethode 1d 7h
1.6) deelnemers 7h
1.7) procedure 1d
1.8) data analyse 1d
1.9) resultaat 7h
1.10) planning 7h
2) media battle 4d 7h
3) literatuuronderzoek weblecture… 3w 1d 6h
3.1) ontwikkeling van weblecture 2d 7h
3.2) studie naar de weblecture 1d 7h
3.3) voor- en nadeel van weblecture 2d 6,25h
3.4) huidige aanbeveling / advies uit de studie 1d
3.5) huidige weblecture platforms 1w 4,75h
3.5.1) presentations 2 go 1d 6,75h
3.5.2) mediasite 1d 7h
3.5.3) mediamosa 1d 7h
3.6) huidige toegepaste techniek 2d 5h
3.6.1) silverlight 7h
3.6.2) flash 7h
3.6.3) silverlight vs flash 7h
4) Inlever 1e versie onderzoeksplan 6,75h
5) literatuuronderzoek social tagging 1w
5.1) succesfactor tagging(social) 1d
5.2) eigenschappen 1d
5.3) toepassing 1d
5.4) voordelen voor weblecture 1d
5.5) motivatie 1d
6) gesprek voortgang mentor 1h
7) gebruikerscenario 2w 4,75h
7.1) doelgroep beschrijven 7h
7.2) ijkpersoon omschrijven 5,75h
7.3) scenario taggen tijdens de hoorcollege 1w
7.3.1) use case inloggen 1d
7.3.2) use case zoek college (rooster) 1d
7.3.3) use case tagmarker toevoegen 1d
7.3.4) use case tag typen en verzenden 1d
7.3.5) use case tags bewerken 1d
7.4) scenario taggen tijdens terugkijken 4d
7.4.1) use case inloggon 1d
7.4.2) use case bepaalde college zoeken… 1d
7.4.3) use case tags toevoegen 1d
7.4.4) use case tags zoeken 1d
8) programma van eisen en wensen opstellen 1d
9) hoofdoplossingvoorstel 1d
10) bepalen functionaliteit 1d
11) plan van aanpak realisatiefase 1d
12) gesprek voortgang mentor 1h
13) presentatie voortgang 2h
14) functionele ontwerp 1w 3,75h
14.1) flowchart gebruiker taggen tijdens… 1d 2h
14.2) flowchart gebruiker taggen tijdens… 1d 1,75h
14.3) flowchart zoeken functie 1d
14.4) gebruikersinterface 1d
14.5) error handeling 1d
15) technische ontwerp 2w 3…
15.1) database architectuur 1d 6,5h
15.2) classdiagram 1w 1…
15.2.1) naam 1d 5,75h
15.2.2) associations (direction, owership 1d 5,5h
15.2.3) classifications 1d 5,5h
15.2.4) interface sketch 1d
15.3) packagediagram 1d 7,25h
15.3.1) lijst van classes 1d 7,25h
15.4) sequencediagram 1d
15.4.1) methoden naam/intentions 1d
15.5) connectie server/ client 2d 4,25h
16) implementatie 5w 3…
17) scriptie 6w 2…
17.1) afronden literatuur onderzoek 4w 4,75h
17.1.1) weblecture huidige functionaliteit 2d 2,25h
17.1.2) weblecture gebruik 2d 4h
17.1.3) information foraging theory 2d 7h
17.1.4) social tagging 2d 1,25h
17.1.5) tagging meerwaarde 2d 3,25h
17.1.6) tagging motivatie 2d 5,5h
17.1.7) acceptatie nieuwe systeem 2d 7h
17.1.8) grafische ontwerp toepassing 2d 6,5h
17.2) afronden concept 2w 3,5h
17.2.1) webapplicatie 3 tier 4d 6,25h
17.2.2) functioneel ontwerp afronden 2d 6,25h
17.2.3) technische ontwerp afronde 2d 7h
17.3) hypothese 1d
18) concept scriptie 0,5h
19) definitieve scriptie inleveren DEADLINE 6h
20) gebruikersonderzoek 1w 1d
20.1) onderzoekplanning 1d
20.2) deelnemers benaderen 1d
20.3) uitvoeren observatie weblecture 1d
20.4) gegevens verzamelen 1d
20.5) gegevens analyseren 1d
20.6) conclusie 1d
117