10 Binnenland - Henk van Kooten

10 Binnenland www.AD.nl AD
NL DONDERDAG 12 JUNI 2008
GEERVLIET
Het wapen is
van zilver,
beladen met
een pal van
lazuur. Het
schild is
gedekt met
een gouden
kroon van
drie bladeren
en twee paarlen.
■ Bij de invoering van de ambtsketen in 1853
telde Nederland nog 1209 gemeenten, nu zijn
dat er volgens het CBS nog maar 443. De ketens
van de fusiegemeenten belanden niet in de
smeltovens, maar worden vanwege hun cultuurhistorische
waarde bewaard.
■ Fusiegemeenten laten een nieuwe ambtsketen
ontwerpen of integreren ketens. Dat laatste
deed Wijk bij Duurstede. Na de herindeling in
1996 kwamen Cothen en Langbroek bij Wijk bij
Duurstede. De ambtsketen is daarna niet aangepast.
Voor de burgemeester soms wel lastig.
Dodenherdenking bijvoorbeeld maakt hij elk
jaar in een andere kern van zijn gemeente mee.
PETER HONINGS
ROTTERDAM
ABBENBROEK
Een broek van wit laken op een rood veld. Volgens de
gemeente Bernisse noemt men een wapen waarop
een duidelijk voorwerp staat een ‘sprekend wapen’.
Fusieperikelen
Op het gemeentehuis van Bernisse
doet het grapje de ronde
dat de ambtsketen van
burgemeester Pauline Bouvy
(foto) wat aan de zware kant is.
De anderhalve kilo zijn zelfs zo gewichtig,
dat het een flagrante
overtreding van de Arboregels
zou opleveren.
De gemeente kwam
met een creatieve oplossing:
een tweede
exemplaar
voor haar eer-
Oude ketens vanwege culturele waarde niet in smeltoven
Arno Brok, burgemeester van de gemeente
Sneek. FOTO HENK VAN KOOTEN
GEMEENTE Burgemeesters vijftig gemeenten
Ambtsketen hét teken
,,En dan moet je als je in Langbroek bent, de
oude ambtsketen om. Dat ligt nogal gevoelig,’’
zegt burgemeester Guus Swillens.
■ De uit 1976 daterende ambtsketen van de
oude gemeente Wijk bij Duurstede wordt nu
aangepast aan de situatie die is ontstaan na de
gemeentelijke herindeling.
■ De huidige ambtsketen bevat enkel afbeeldingen
van de stad Wijk bij Duurstede. Twee van
de vier schakels worden vervangen. Daarvoor in
de plaats komen beeltenissen uit Cothen en
Langbroek. Na de aanpassing staan de volgende
vier afbeeldingen op de schakels: het Vikingschip
als verbinding met het oude Dorestad,
kasteel Duurstede, het silhouet van Cothen
gezien vanaf kasteel Rhijnestein en de hervormde
kerk in Langbroek gezien vanaf de Brink.
■ De nieuw aan te brengen beeltenissen zijn
ontworpen door schilder Hans Scholman.
Juwelier en edelsmid Erik van Kalsbeek kreeg de
opdracht om de ambtsketen aan te passen.
Over twee weken moet hij klaar zijn.
Het boek De menselijke keten van fotograaf
Henk van Kooten wordt vandaag in Den Haag
aangeboden aan minister van Binnenlandse
Zaken Guusje ter Horst. Zij poseerde destijds
als burgemeester van Nijmegen ook voor de
camera. In Wijchen wordt zaterdag de gelijknamige
tentoonstelling geopend.
De foto’s zijn kunstzinnige portretten die
Van Kooten de afgelopen twee jaar maakte
van vijftig burgemeesters die poseren met
hun ambtsketen. ,,Het idee is ontstaan toen
ik een internationale prijs in ontvangst
mocht nemen, waarbij burgemeester Noorde-
ste burger om bij officiële gelegenheden
rechtop te kunnen dragen.
Voor burgemeester Arno Brok
van Sneek kreeg de ambtsketen in
2005 wel heel weinig gewicht. Brok
zat zonder zijn teken van gezag omdat
de keten was gestolen bij een inbraak
in het gemeentehuis. ,,Door
een persoon die de ketting wilde omsmelten
voor het geld,’’ volgens
Brok. ,,Dat zou eeuwig zonde zijn geweest
van zo’n prachtig kunstobject.
Sneek heeft als een van de weinige
gemeenten in Nederland nog de
originele ketting, uit 1852. Hij heeft
voor de gemeente Sneek toch een
grote emotionele waarde.’’
Op de penning staan verplicht het
gemeentewapen én het rijkswapen.
De keten moet bijvoorbeeld worden
gedragen bij het voorzitten van de
raad of een bezoek van de koning.
Als een burgemeester buiten de eigen
gemeente de penning op de
borst wil tonen, moet daarvoor
toestemming worden gevraagd
aan de desbetreffendecollega-burge-
HEENVLIET
Het wapen van
Heenvliet bestaat uit
een keel beladen
met een klimmende
leeuw van zilver.
BERNISSE
De ambtsketen is
van geoxydeerd
zilver met de zeven
gemeentes die opgingen
in Bernisse op
de keten en op de
penning het nieuwe
gemeentewapen van
Bernisse.
meester.
Volgens burgemeester Brok moet
het het rijkswapen voorop worden
gedragen als de burgemeester optreedt
als dienaar van de kroon. Bijvoorbeeld
bij het uitreiken van lintjes.
Het gemeentewapen moet worden
getoond als de burgemeester bijvoorbeeld
de raadsvergadering voorzit.
Ten tijde van de verdwenen ketting
vond in Sneek de landelijke sinterklaasintocht
plaats. Toen heeft
een zilversmid een exacte replica
van de originele ketting gemaakt,
die Brok bij de intocht droeg. Dat
was de eerste en enige keer. Brok
zegt ‘heel erg blij’ te zijn geweest
toen de politie korte tijd later de dief
te pakken had en de keten kon retourneren
aan de gemeente.
Henk van Kooten fotografeerde
Brok voor zijn boek De menselijke
keten, een fotoboek over vijftig burgemeesters
met hun ambtsketen.
De homoseksuele Brok moet lachen
om de vraag of hij zijn foto - tegen
een roze achtergrond- niet clichématig
vindt. ,,De kunstenaar heeft per
definitie de vrijheid als je je leent
voor zo’n project.’’
Zwaar of niet, burgemeesters draperen
de ketens in ons land al sinds
1853 om hun nek. Kunsthistorica
wier van mijn woonplaats Wijchen aanwezig
was. Het ambt van burgemeester fascineerde
mij altijd al. Zoals de tandarts in een dorp
bekend staat als dé tandarts, zo is de burgemeester
dé burgemeester. Ik was juist benieuwd
naar de persoon áchter de keten.’’
De burgemeester van Wijchen was de
eerste die op de foto ging. De geportretteerde
mocht vervolgens de volgende burgemeester
aanwijzen. Zo ontstond de ‘De menselijke
keten’.
Eigenlijk wilde Van Kooten de eerste
burgers naakt fotograferen. ,,Niet vanwege
Ter Molen-Den Outer, die in 1979
een boek schreef over ambtsketens
in Nederland, legt uit dat het formeel
Willem III was die tijdens het
kabinet Thorbecke bij koninklijk besluit
de keten invoerde. ,,Dat had
een praktische reden. De burgemeester
moest makkelijk te herkennen
zijn. Als er een pand in brand
stond dat op last van de burgemeester
moest worden neergehaald
moest deze gezagsdrager wel herkenbaar
zijn. Daarvoor zorgde die
penning. In die tijd werd hij vaak
nog aan een lint gedragen.’’
De invoering van de ambtsketen
zorgde in gemeenten in de negentiende
eeuw voor heel wat discussie.
En natuurlijk ging het over centen.
Wie moet het betalen, de burgemeester
of de gemeente. ,,Vaak werd het
toch de gemeente. Omdat men bang
was dat de burgemeester de keten
anders weer mee zou nemen.’’ Thorbecke
liet zelfs een soort flyer avant
la lettre naar de gemeenten uitgaan
om hen attent te maken op de seriemodellen
die voorhanden waren.
Het boek over ambtsketens werd
betaald uit een legaat van burgemeester
James van Gouda. Die liet
na zijn overlijden in 1976 geld na om
het boek te verwezenlijken. Ter Molen-Den
Outer: ,,Waarom? Geen
Homoseksuele eerste burger voor roze achtergrond
het naakt, maar om de persoon achter de
keten te laten zien. Het conflict tussen privé
en werk.’’ Dat idee heeft het niet gehaald. ,,Zo
groot zijn de ketens ook weer niet dat ze alles
kunnen bedekken.’’
De opdracht die Van Kooten zichzelf stelde
was om via de portretten de karakters van de
burgemeesters weer te geven. Burgemeester
Arno Brok van Sneek staat bijvoorbeeld afgebeeld
tegen een knalroze achtergrond. ,,Toen
hij naar de studio kwam, stond hij op me te
wachten. Vanaf twintig meter zag ik een man
met de handen gevouwen, de benen gekruist,

AD www.AD.nl
Binnenland 11
DONDERDAG 12 JUNI 2008 NL
poseren voor fotoboek
van gezag
idee. Via het gemeentelijk cultuurfonds
kwam de onderzoeksopdracht
terecht bij de zilverafdeling
van het Rijksmuseum. En toen bij
mij,’’ vertelt de kunsthistorica.
Voor haar boek Ambtsketens van
burgemeesters in Nederland verzocht
zij alle gemeenten om een foto
van de ketens. Sommige stuurden
een foto, anderen legden hem onder
het kopieerapparaat. Mooie ketens,
lelijke ketens, Ter Molen-Den Outer
heeft ze allemaal gezien. ,,De mooiste
vond ik die van de Waddeneilanden,
die zijn voor een gedeelte van
email. De Waddeneilanden hebben
die in 1908 gekregen van Prins Hendrik.
Als bedankje. Hij mocht altijd
zonder problemen met zijn boot in
hun havens aanleggen.’’
Voor de lens van Van Kooten poseerden
de burgemeesters gewillig
met hun ambtsketen. Het portret
van burgemeester Bouvy is heel anders
dan die van Brok. Die van de
burgemeester van Bernisse
doet zelfs een beetje denken
aan popart.
Bouvy
OUDENHOORN
Het schild is van sabel,
beladen met een hoorn
van zilver, gesierd en
geband met goud. Het
schild is gedekt met een
gouden kroon van 17
parels.
ZUIDLAND
Links is het wapen zilver, beladen met een
pal van lazuur. Rechts staan op de bovenste
rij drie en op de onderste rij twee bomen
van synople, een smaragdgroene kleur.
Foto: Aletta van Starrenburg
Bron: Gemeente Bernisse
gefotografeerd
een hele vriendelijke blik... Ik zag meteen dat hij
homoseksueel was.’’
De burgemeesters leverden zelf teksten aan
bij de foto’s. ,,Eentje huurde zelfs een plaatselijke
dichter in,’’ volgens Van Kooten. De ketens
op zich waren soms aparte exemplaren. Van
Kooten: ,,De burgemeester van Tilburg had zo’n
grote dat je dacht: als hij zich onverwachts
omdraait, slaat hij iemand knock-out.’’
■ De menselijke keten. Fotograaf: Henk van Kooten.
50 euro, waarvan 5 voor het Prins Bernhard
Cultuurfonds. Thieme Art, Deventer.
schreef zelf een korte tekst bij de
foto. Bouvy: ,,Ik schrijf onder meer
dat ik de keten zie als een collier.’’
Zo ziet niet iedereen het. ,,Dat was
bijvoorbeeld het geval in de jaren
’70,’’ vertelt Ter Molen-Den Outer.
,,Toen waren er regelmatig ongeregeldheden
met de Bunnik-zijde van
FC Utrecht, die hondenkettingen
als wapens gebruikte om mee te
vechten. Op een spotprent uit
die tijd zie je de toenmalige
burgemeester met een
zwaaiende ketting. Met
als begeleidende tekst:
‘hij heeft ook een
mooie hondenketting’.’’
BIERT
Het wapen is dwars door
midden gedeeld. Het bovenste
gedeelte is van goud, het
onderste groen.
Verdwenen ketens
SIMONS-
HAVEN
Het wapen
heeft een
gedeeld
schild,
rechts van
zilver met
een boom
met ontblote
wortel,
links van
goud met
drie St.
Andrieskruisen
van sabel.
■ 2001 In Zoeterwoude wordt de keten van de burgemeester
uit zijn eigen huis ontvreemd. De eerste burger
had de ketting na de nieuwjaarsreceptie mee naar
huis genomen.
■ 2002 Ook Dronten is slachtoffer van dieven. Bij een
inbraak in het gemeentehuis verdwijnt de ambtsketting.
■ 2004 Nunspeet is het versiersel van de eerste burger
kwijt na een inbraak in het gemeentehuis.
■ December 2005 De keten van de burgemeester van
Bergen op Zoom blijkt verdwenen. Het college van b en
w besluit een nieuwe aan te schaffen.
■ 2008 In Leiden blijkt in maart van dit jaar na een
interne verhuizing de ambtsketen te zijn verdwenen.
Diefstal wordt niet uitgesloten.
De eerste burger van Albrandswaard, Harald Bergmann.
FOTO HENK VAN KOOTEN
Roken in eigen auto
bij ziekenhuis taboe
TOSCA DE JONG
SPIJKENISSE
Het Ruwaard van Putten Ziekenhuis
in Spijkenisse verbiedt mensen
te roken in de eigen auto.
Rokers, zowel medewerkers, patiënten
als bezoekers, zijn straks verplicht
om het ziekenhuisterrein te
verlaten als zij een sigaretje op willen
steken. Zelfs roken op de parkeerplaats
bij het hospitaal is verboden.
Dat verbod geldt ook in de eigen
wagen. ,,Als die auto op óns terrein
staat, zijn mensen verplicht
zich te houden aan ónze regels,’’
zegt ziekenhuisbestuurder Lettie
van Atteveld. ,,Wij willen een gezonde
werkomgeving. Bezoekers moeten
bij binnenkomst eerst door een
rookwolk. Daar wordt over geklaagd.’’
Het ziekenhuis zegt verantwoordelijk
te zijn voor wat er binnen én
buiten het ziekenhuis gebeurt. Daar-
Goodfella’s Friday
1.
Fever
familiepizza
per stuk 89
2.89
De aanbiedingen zijn geldig van donderdag 12 juni t/m
zondag 15 juni 2008. Prijswijzigingen, drukfouten en/of
uitverkocht voorbehouden. Voor alle aanbiedingen geldt
OP=OP.
om mag het deze maatregelen nemen,
zegt Van Atteveld. Er zijn geen
extra werknemers ingeschakeld om
rokers op te sporen. ,,Werknemers
moeten elkaar, de patiënten en bezoekers
op ons rookbeleid attenderen.’’
Patiëntenbelangenverenigingen
reageren onthutst: ,,Ik kan begrijpen
dat het ziekenhuis wil dat er
niet meer voor de deur gerookt
wordt. Maar de mensen die willen
roken moeten hier de gelegenheid
voor krijgen. Vooral patiënten kunnen
erg gestrest zijn,’’ zegt Hanan El
Ouasghiri van Zorgbelang Zuid-Holland.
,,Het is een krankzinnige maatregel,’’
briest Ton Wurtz van Stichting
Rokersbelangen. ,,De mensen
zouden deze regel gewoon keihard
moeten negeren. Nog even en je
mag ook niet meer eten of kauwgom
kauwen in je eigen auto.’’ Het verbod
gaat in op 1 juli. Het ziekenhuis
voert een informatiecampagne.
Texel scoort in eilandentest
DIEMEN
Texel is een van de meest ongerepte
eilanden ter wereld. Bonaire doet
het goed, maar Aruba en Sint Maarten
scoren slecht. Dat blijkt uit onderzoek
onder 111 eilanden wereldwijd
in opdracht van het reismagazine
National Geographic Traveler.
De eilandengroepen Faeröer (Denemarken),
Azoren (Portugal) en Lofoten
(Noorwegen) gelden als het authentiekst.
Texel staat op een gedeelde
zevende plaats in de categorie uitstekend.
Het meest aangetast zijn
Saint Thomas (Amerikaanse Maagdeneilanden)
en Ibiza (Spanje).
Weekend
voordeel
donderdag t/m zondag
1.190. 49
Rib- of
Haaskarbonade
voordeelpak
7.49/8.59
8.59
6.21
4. 99
per kilo
Douwe Egberts Aroma Rood
snelfiltermaling of grove maling,
3 pakken à 250 gram naar keuze
5.97/6.21
actie-kiloprijs 6.65
Vers uit eigen oven:
Frans stokbrood
wit of tarwe, per stuk
4. 99
3 stuks