Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

Binne Suid-Afrikaanse konteks stel Raath voor dat die onderstaande toets
aangewend kan word by die vasstelling van die bestaan van sodanige
legitieme verwagting : Sou die redelike man in die lig van die betrokke
omstandighede ʼn legitieme verwagting gehad het om aangehoor te word? 148
Nie alle regslui het die beginsel van legitieme verwagting met ope arms
ontvang nie. Labuschagne stel dit duidelik dat hy teen die toepassing
daarvan gekant is en skryf dat hierdie benadering vir hom vanweë hoofsaaklik
drie redes onaanvaarbaar is : Eerstens is dit, volgens hom, op fiksie
gebaseer, aangesien die werklike verwagting wat ʼn party koester, nie van
belang is nie en gaan dit volgens hom oor objektiewe kriteria wat die reg
neerlê. 149 Hierdie beswaar word egter nie verder deur hom gemotiveer nie en
word bloot vermeld dat wyer regsvergelyking as bloot die met die Engelse
Reg noodsaaklik is.
Die beginsel van legitieme verwagting hou in wese besondere voordele in.
Sorg behoort gedra te word dat die spreekwoordelike baba nie saam met die
badwater uitgegooi word nie.
Labuschagne se tweede punt van kritiek is dat die beginsel teen persone
diskrimineer wat nie tot enige verwagting in staat is nie. Daar moet egter in
gedagte gehou word dat die beginsel van legitieme verwagting nie die
gemeenregtelike werking van die reëls van natuurlike geregtigheid beperk
nie, maar dat dit inderdaad aanvullend daartoe funksioneer. Die
gemeenregtelike beginsels sal gevolglik steeds geldig bly.
Ons sien dat die Interim-Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika
pertinent daarvoor voorsiening gemaak het dat regshulp met betrekking tot
beskerming van fundamentele regte, wat onder andere ook prosedureel billike
administratiewe optrede waardeur enige regte of regmatige verwagtings
geraak of bedreig word insluit, onder andere aangevra kan word deur ʼn
persoon wat namens iemand anders optree, wat nie in ʼn posisie is om self in
sy of haar eie naam sodanige hulp aan te vra nie. Labuschagne se vrese
word dus deur hierdie bepaling besweer.
Labuschagne se laaste punt van kritiek is dat die beginsel te beperkend is en
nie toekomstige ontwikkelinge kan akkommodeer nie. Dieselfde repliek met
betrekking tot voortsetting van die gemeenregtelike toepassing van die
beginsels sal ook hier geld. ʼn Groot voordeel van die toepassing van die
toets van die redelike man, nieteenstaande gemelde gebreke, lê ook daarin
148 Raath, 1991:91.
149 Labuschagne, 1992:194. Sien ook Labuschagne, 1994:177. waarin hy weer eens sy teenkanting teen die toets van redelike persoon uitspreek na
aanleiding van die beslissing van BTR Industries South Africa (Pty) Limited v Metal and Allied Workers Union 1992(3) SA 673 (A).
68