Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

67
rasionele redes vir hom gegee was waarom dit ontneem word en
ʼn geleentheid aan hom gebied was om op hierdie redes te kan
reageer; en
(ii) by wyse van onderneming vanaf die besluitnemer verkry het dat
die regte nie van hom ontneem sou word sonder dat ʼn
geleentheid aan hom gebied sou word om redes aan te voer
waarom dit nie teruggetrek behoort te word nie.
Die belangrikste kenmerk van die uitspraak van Lord Diplock rakende hierdie
beginsel is dus sy beklemtoning van die optrede van die besluitnemer. Dit is
dus die verwagting wat geskep word deur sy optrede waartoe die legitieme
verwagting dan aan die geaffekteerde persoon toegevoeg word vir geregtelike
ingryping. Voorsorg moet egter getref word dat die tweeledigheid van die
beginsel nie grootliks genegeer word nie en die voorregte en bevoegdhede
van die geaffekteerde nie moontlik deur sodanige oormatige klemplasing
vergeet word nie.
Dit blyk dus duidelik dat die beginsel twee selfstandige en afsonderlike
elemente insluit : Eerstens, die verwagting dat ʼn substansiële voordeel of
voorreg toegeken of voortgesit sal word en tweedens, dat geen nadelige
besluit met betrekking tot voordele, bevoegdhede en regte geneem sal word
sonder die geleentheid om vertoë daaroor te rig nie.
Die gemeenregtelike beginsel met betrekking tot die reëls van natuurlike
geregtigheid bestaan steeds, ongeag of daar by ʼn persoon of instansie ʼn
legitieme verwagting in bostaande verband bestaan het. Hierdie
gemeenregtelike verpligting en die totstandkoming van ʼn legitieme verwagting
sal egter vanweë inhoudelike ooreenstemmings met betrekking tot definiëring
tot ʼn groot mate oorvleuel.
Elias wys daarop dat, volgens die beslissing van Lord Diplock, dit wil voorkom
asof een van die deurslaggewende faktore in die besluit of sodanige
verwagting wel ontstaan het, die vraag is na die vorige optrede teenoor die
betrokke individu. Hy beklemtoon dat die verwagting ook mag ontstaan as
gevolg van die wyse waarop daar in die verlede teenoor ander persone in
soortgelyke omstandighede opgetree was en behoort die uitspraak van Lord
Diplock nie as ʼn weerspreking hiervan beskou te word nie. 147
147 Hy skryf verder dat die beginsel nie alleen toepassing vind by openbare liggame nie, maar ook inderdaad toegepas word by sogenaamde huishoudelike
tribunale, waarvan die beslissing van Breen v Amalgamated Union (now Amalgamated Engineering and Foundry Workers Union) and others, Court of
Appeal, Civil Division, 1971(2) QB 175, 1971(1) ALL ER 1148, 1971(2) WLR 742, 10 KIR 120, 28 January 1971 'n treffende voorbeeld was. In casu is beslis
dat 'n persoon wat as sogenaamde vloerbestuurder van 'n unie deur medewerkers verkies is, maar nie sodanige posisie kon inneem totdat sy aanstelling
deur die distrikskomitee van die unie bekragtig is nie, oor 'n legitieme verwagting rakende bekragtiging beskik, by gebreke waarvan hy die geleentheid
gebied moes word om redes aan te voer waarom sy verkiesing en aanstelling wel bekragtig behoort te word. Sien ook Barrie, 1991:169 vir 'n
agtergrondbeskouing van die herkoms van die begrip.