Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

96 1849(55) 373.
bronnemodel moet voldoen aan “consistency and coherence”. Klaarblyklik was daar
nie ʼn dringendheid om so ʼn model te vestig nie.
Van der Merwe sê dat ʼn mens se indruk onwillekeurig is dat regters (en ander
regsgeleerdes) deur die jare die gemenereg as ʼn soort reuse-supermark benader
het. In die supermark is daar ʼn voorraad reëls, beginsels en leerstukke afkomstig
van vele vervaardigers. Dit word op die rakke van die eeue aangebied en is
beskikbaar op aanvraag vir die regte verbruiker volgens sy/haar voorkeur.
In die huidige Suid-Afrikaanse regsisteem vind ons dat nie net die wetgewer nie,
maar ook die Hoë Hof inderdaad hul bevoegdheid uitoefen om te verklaar dat
Romeins-Hollandse Reg die gemenereg is met betrekking tot sekere gebiede van
die reg. Deur dit sodanig te doen word ʼn aparte stel juridiese norme geskep,
waaruit bindende reëls dan na vore tree. Terwyl die Romeins-Hollandse Reg male
sonder tal uitdruklik die gemenereg gemaak is in besondere gevalle, het die howe
ook verskeie kere uitdruklik bepaal dat Engelse Reg die alternatiewe gemenereg is.
Dit is duidelik dat die idee wat ontstaan het dat die enigste rol van Engelse Reg is
om ʼn verwysingsraamwerk daar te stel, verkeerd is. Die persepsie van Engelse
Reg is ʼn proses wat steeds voortgaan - ʼn proses wat gevolg het dat die rolle wat
deur beide die Engelse Reg en die Romeins-Hollandse Reg in verhouding met die
Suid-Afrikaanse Reg vertolk word, identies van aard is.
ʼn Klassieke voorbeeld word gevind in die hofsaak van Letterstedt v Morgan96 Die
eerste hoofregter wat aangestel was tot die nuutgestigte Hoë Hof van die
Kaapkolonie ingevolge die "First Charter of Justice", Sir John Wylde, het die
volgende te sê gehad in antwoord op die Prokureur-Generaal se aanhaling vanuit
die Romeins-Hollandse gesag, ter ondersteuning van die standpunt dat regters
hulself moet rekuseer :
“Quote what Dutch or Roman books you please - musty or otherwise - and they
must be musty if they lay down such doctrines. I belong to a higher court than
they refer to - a court not paralysed by either authority, much less by the
maxims of philosophers dozing over the midnight lamp in their solitary
chambers. My Queen has sent me here to administer justice under the Royal
Charter and the practices of the courts of Flanders, Batavia or Trinidad are no
authority to me.”
Nadat hy toegegee het dat daar wel sommige invloedryke beginsels in die Romeins-
Hollandse Reg te bespeur was, en dat die beginsels hulle eie lig uitstraal, gaan hy
voort:
47