Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

2. DIE ONTWIKKELING VAN DIE BEGRIP “ADMINISTRATIEWE GEREGTIGHEID”
IN DIE SUID-AFRIKAANSE REG
Om die ontwikkeling van administratiewe geregtigheid teen die agtergrond van die Suid-
Afrikaanse Reg beter te kan verstaan, is dit onvermydelik om nie vir ʼn wyle stil te staan by
die gemenereg nie.
2.1 GEMENEREG
94 Van der Merwe, 1992:730.
95 Russell, 1996:122.
Van der Merwe maak die volgende opmerking :
“Die gebrekkige bronnemodel is nie die volle verhaal nie. Wat ontbreek is die
vestiging van ʼn breër regsteoretiese model aan die hand waarvan die
gemenereg en die gepaard gaande gemenereg vinding na die aard daarvan
gepeil kan word. Wat is dit wat nagevolg word wanneer verklaar word, ʼn
studie van die gemenereg gaan onderneem word? Hoe verwerf die navorser
kennis omtrent dit waaruit die gemenereg bestaan? Eers wanneer hierdie vrae
aangespreek is, kan die gesagswaarde van die onderskeie kenbronne van die
gemenereg en die geldigheid van regsvindingsmetodes ten aansien van die
gemenereg na behore geskat word.” 94
Daar word groot gewag gemaak dat ons die trotse erfgename is van die Europese
romanistiese regstradisie, wat deur Engelsregtelike persepsie en “modifications” (in
die “growth of every living system of law” onafwendbaar) tot gemenereg omvorm is.
In sy boek skryf Bertrand Russell95 die volgende oor Plato : “It has always been
correct to praise Plato, but not to understand him. This is the common fate of great
men”. Dit wil voorkom ook die lot van die Suid-Afrikaanse gemenereg te wees.
Wetgewing en regspraak moet egter as bronne benut word. Die kundige
regsbeoefenaar moet vertroud wees met die vaardighede wat wetsuitleg en die
toepassing van die presedentestelsel verg. Wanneer die regsbeoefenaar die
gemeneregbronne toepas, veroorloof die persoon hom/haarself meer as net ʼn tikkie
intellektuele permissiwiteit en vertoon die resultaat van die bronnebenutting
meermale een of meer van die gebreke wat ʼn regsgeleerde so hard probeer om uit
sy/haar denkmondering te weer : selektiewe bepaling van gesagswaarde,
oppervlakkigheid, denkspronge en ʼn gebrek aan konsekwentheid.
Regsgeleerdes het na meer as ʼn anderhalfeeu van gerapporteerde regspraak en
amper ʼn eeu van inheemse akademiese regsbeoefening in Suid-Afrika, steeds nie ʼn
teoretiese bronnemodel vir die gemenereg ontwikkel nie. Hierdie teoretiese
46