Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

539
Artikel 7 handel oor die prosedures vir geregtelike hersiening, wat nagekom moet word
wanneer ʼn verontregte party wil ageer. Artikel 9 handel weer oor die verlenging van
tydperke, soos onder andere in Artikel 7 na vermeld.
PAJA maak voorsiening vir die hersiening van administratiewe optrede en beskerm so die
grondwetlike reg op administratiewe geregtigheid. ʼn Vraag wat nou ontstaan, is wat met
die inherente gemeenregtelike reg van die howe gebeur om die geldigheid of legaliteit van
administratiewe optrede te hersien. Verdwyn dit net, of bestaan dit naas die grondwetlike
hersiening? Die Interim Grondwet het uitdruklik daarvoor voorsiening gemaak dat die
inherente jurisdiksie van die Hooggeregshof ingevolge Artikel 173 van die Finale-Grondwet
voortduur. Die Artikel bepaal dat die Konstitusionele Hof, die Hoogste Hof van Appèl en
die Hoë Howe die inherente bevoegdheid het om met inagneming van die belang van
geregtigheid, hul eie proses te beskerm en te reël asook die gemenereg te ontwikkel.
Artikel 39(3) bepaal ook dat die Handves van Regte nie die bestaan ontken van ander
regte of vryhede wat deur die gemenereg, gewoontereg of wetgewing erken of verleen
word nie, in die mate waarin daardie regte of vryhede met die Handves van Regte
bestaanbaar is. Dit wil dus oënskynlik voorkom of iemand wat deur administratiewe
optrede benadeel (skade berokken) is, steeds op die howe se inherente
hersieningsbevoegdheid kan steun.
Soos in PAJA bepaal, moet ʼn besluit finaal wees, met ander woorde, uitdruklik en
bepaalbaar, alvorens dit as ʼn administratiewe handeling beskou word. Baie hang dus af
van die rypheid van die administratiewe handeling, met ander woorde, die tyd waartydens
geregtelike hersiening van ʼn finale administratiewe handeling van toepassing sal wees.
Dit kan egter voorgestel word dat voor-afdwingingshersiening van finale regulasies
ingevolge PAJA toegelaat moet word. Waar die regulasie of reël finale administratiewe
optrede bewerkstellig, selfs al is dit nie in individuele gevalle afgedwing nie, het dit die krag
van wetgewing en moet dit vatbaar wees vir PAJA-hersiening.
Die Wet het tydsbeperkings geplaas op hersieningsverrigtinge. Ingevolge Artikel 7(1) moet
hersieningsverrigtinge ingestel word, sonder onredelike vertraging en nie later nie as 180
dae na die datum van finalisering van enige interne remedies. Waar daar nie interne
remedies bestaan nie, word die 180-dae-tydperk bepaal vanaf die datum van
kennisgewing van die besluit, of die datum waartydens daar redelikerwys van die
bevoordeelde party verwag kan word om bewus te word van die aksies en die redes
daarvoor.
Die hantering van die 180-dae-periode, en wanneer dit begin, moet positief bejeën word,
sodat dit eerder dui op die nakoming en uitoefening van die grondwetlike reg van
administratiewe geregtigheid en die verlening van die administratiewe
hersieningsbevoegdheid, soos in PAJA vervat.