Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

537
(d) Dit moet rasioneel verband hou met die redes deur die administrateur daarvoor
verskaf.
Die toets vir ʼn rasionele verband dek dus drie fases van die besluitnemingsproses,
naamlik die aanvangsfase wat ʼn gesagsbasis vereis, die middelfase, waartydens die
administrateur sy of haar aandag aan die saak wy, en die afsluitingsfase (die verrigting van
die optrede) waartydens die administrateur redes moet verskaf wat ʼn rasionele grondslag
het. Dit word algemeen aanvaar dat Artikel 36 van die Finale-Grondwet eweredigheid
ingevoer het as ʼn metode om te bepaal of daar ʼn ongrondwetlike skending van ʼn
fundamentele reg was. Daar is geen regstreekse verwysing na die vereiste van
eweredigheid in PAJA nie.
Artikel 6(2)(h) van PAJA maak vir onredelikheid as hersieningsgrond voorsiening. Hierdie
hersieningsgrond omvat optrede wat so onredelik is, dat geen redelike persoon die
bevoegdheid kon uitgeoefen het of die optrede kon verrig het nie. Dit is belangrik om
daarop te let dat die Wet nie van die optrede melding maak nie. Die wetgewer het die
hersieningsgrond beperk tot optrede wat “so onredelik is dat geen redelike persoon die
bevoegdheid aldus kon uitgeoefen het nie”.
Dit kan aangevoer word dat die doel van paragraaf (h) is om ʼn eweredigheidstoets in te
voer, waardeur die regte en belange van die individu teen die mededingende belange
(pligte of verpligtinge) van die staat opgeweeg word. Hoewel eweredigheid dus nie
spesifiek as hersieningsgrond deur PAJA ingesluit word nie (in die sin dat prosedurele
billikheid, ongeoorloofde doel en rasionaliteit afsonderlike en onderskeie
hersieningsgronde uitmaak), is dit die metode wat die howe gebruik om die belange van
die staat en dié van die individu te balanseer, wanneer daar ʼn skending van ʼn
fundamentele reg voorkom.
Die volgende kan uit Artikels 6(2)(f)(ii) en 6(2)(h) afgelei word :
(a) Artikel 33 van die Grondwet omskryf nie die regsbegrip redelikheid nie. Dit sê net
eenvoudig dat alle administratiewe optrede redelik moet wees.
(b) Artikel 33 maak nie uitdruklik melding van rasionaliteit nie.
(c) Die redelikheids- en rasionaliteitsvereistes, voorgeskryf in PAJA, beheers die
uitoefening van administratiewe diskresionêre bevoegdheid.
(d) Dié twee vereistes maak twee afsonderlike en onderskeie gronde vir geregtelike
hersiening uit.
(e) Die redelikheidsvereiste in PAJA is nie duidelik nie. Een moontlike vertolking is dat
dit ʼn eng benadering tot redelikheid weerspieël (in die sin van ʼn subjektiewe
benadering).