Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

535
Artikel 24(d) van die Interim Grondwet het vir rasionaliteitshersiening voorsiening gemaak,
deur te vereis dat die administratiewe besluit regverdigbaar moet wees met betrekking tot
die redes wat daarvoor gegee is. Die vereistes van administratiewe rasionaliteit en die
regverdigbaarheid van redes, vereis besluitneming wat op rasionele gronde berus. Hoewel
daar ʼn bepaalde subjektiewe element in elke besluit aanwesig is, vanweë die feit dat die
amptenaar spesiale kundigheid en kwalifikasies het, moet die besluit nietemin objektief
gestaaf kan word.
Die Finale-Grondwet sluit nie uitdruklik die vereiste van regverdigbaarheid in die Artikel oor
administratiewe geregtigheid in nie en daar kan geargumenteer word dat
regverdigbaarheid nie meer ʼn vereiste vir administratiewe legaliteit is nie. Sonder om
verstrik te raak in hierdie argument, is dit duidelik dat rasionaliteit implisiet aanwesig is in
die vereiste van regmatige administratiewe optrede en in die vereiste van redelikheid. Hoe
dit ookal sy, die argument is suiwer akademies van aard, aangesien PAJA uitdruklik in
Artikel 6(2)(f)(ii) voorsiening maak vir rasionaliteit as ʼn vereiste vir administratiewe
legaliteit.
Subparagraaf (f)(ii) maak voorsiening vir geregtelike hersiening, wanneer die optrede nie
rasioneel verband hou met :
(a) die doel waarmee dit verrig is nie,
(b) die oogmerk van die magtigende bepaling nie,
(c) die inligting voor die administrateur nie en
(d) die redes deur die administrateur daarvoor verskaf nie.
Die oogmerk van hierdie afsonderlike hersieningsgronde is om administratiewe optrede
aan ʼn rasionaliteitstoets te onderwerp. Die rasionaliteitstoets het vier bene waaraan die
betrokke optrede moet voldoen. Indien die optrede in een van, of al hierdie
rasionaliteitstoetse nie slaag nie, is dit ongeldig en onderworpe aan geregtelike hersiening.
Dit kan aangevoer word dat Artikel 6(2)(f)(ii) van PAJA die vereiste van rasionaliteit aan die
eweredigheidsbeginsel verbind.
Artikel 6(2)(f)(ii) reël die uitoefening van administratiewe diskresionêre bevoegdheid. Dit
vereis ʼn rasionele verband tussen die uitoefening van die diskresie en die optrede as
sodanig. Die vereiste van regverdigbaarheid vorm deel van die vereiste dat daar ʼn
rasionele verband moet wees tussen die redes wat vir die besluit verskaf word, en die
besluit self. Die vereiste van eweredigheid bly ʼn administratiefregtelike beginsel. Dit maak
ʼn integrerende deel uit van die rasionaliteitsvereiste en is ook deel van die verbod op
onredelike administratiewe optrede. Die eweredigheidsvereiste kom daarop neer dat die
maatreël gepas en nodig moet wees, en dat die botsende regte van nadeel vir die individu
en voordeel vir die gemeenskap teen mekaar opgeweeg en uitgebalanseer moet word.