Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

533
Nieteenstaande die feit dat die howe, wanneer aandag geskenk word aan
hersieningsgronde, ʼn onderskeid moet tref tussen verskillende hersieningsgronde, gebeur
dit ook dat sake onder ʼn spesifieke hersieningsgrond aangehoor word, maar dat dit ook
onder ander hersieningsgronde gedoen kan word.
So, byvoorbeeld, vereis Artikel 6(2)(e)(i) van PAJA spesifiek dat administratiewe
besluitneming deur die magtigende bepaling gemagtig moet word. Gevolglik tree ʼn
administrateur, wat miskien bona fide handel maar die doelwit van die magtigende
bepalings oorskry, onregmatig op. Dit is moeilik om tussen hierdie subparagraaf en die
een wat handel oor ʼn ongeoorloofde doel of beweegrede te onderskei. Wat wel duidelik is,
is dat albei subparagrawe vereis dat die diskresionêre optrede van die administrateur
regmatig moet wees. Die oogmerk moet wees om die verklaarde doelwit van die
magtigende bepaling te bereik. Dit is egter die taak van die howe om hierdie grond vir
geregtelike hersiening en die een bepaal in Artikel 6(2)(e)(ii) te vertolk en tussen hulle te
onderskei.
Ongeoorloofde doel (ongemagtigde doel) en ongeoorloofde beweegrede word in die
gemenereg lank reeds as hersieningsgronde aanvaar. Die administratiewe owerheid moet
sy bevoegdhede met ʼn geoorloofde doel uitoefen. Wanneer hy dit nie doen nie, kom dit
neer op die misbruik van mag. Artikel 6(2)(e)(ii) van PAJA bepaal dat administratiewe
optrede wat met ʼn ongeoorloofde doel, of om ʼn ongeoorloofde beweegrede verrig word,
aan geregtelike hersiening onderworpe is. Hierdie hersieningsgrond hou verband met die
manier, of wyse waarop die optrede verrig is. Die uitoefening van ʼn administratiewe
bevoegdheid vir ʼn ongemagtigde doel kom neer op ʼn ultra vires-handeling in die sin dat
die nastrewing van daardie doel nie ʼn statutêre grondslag het nie. Die administrateur het
dus nie die nodige statutêre magtiging vir sy of haar optrede nie. ʼn Administratiewe
handeling wat aan ʼn ongemagtigde doel beantwoord, is ultra vires, al is die doel ook hoe
aanbevelings- of prysenswaardig, en selfs al het die administratiewe liggaam heeltemal
bona fide opgetree.
Die hersieningsgronde vervat in Artikel 6(2)(e)(iii) van PAJA handel oor optrede wat verrig
is, omdat nie-tersaaklike oorwegings in ag geneem is, of tersaaklike oorwegings nie in ag
geneem is nie. Oorspronklik het die howe hierdie hersieningsgrond genoem versuim deur
die administrateur om sy of haar aandag aan die saak te wy. Dit spreek vanself dat die
uitoefening van ʼn diskresionêre bevoegdheid op tersaaklike oorwegings en nie op nietersaaklike
oorwegings moet berus nie. Indien nie-tersaaklike oorwegings deur die
administrateur in ag geneem word, kan dit moontlik swaarder weeg as die tersaaklike
faktore en so lei tot ʼn besluit wat nie om goeie redes geneem is nie. Dit is ook duidelik dat
hierdie hersieningsgrond dikwels verband hou met die hersieningsgrond bekend as
ongeoorloofde doel.