Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

524
geregtelike hersiening met die oog op administratiewe legaliteit nie. Die begenadiging van,
of verlening van grasie aan oortreders en die kwytskelding van boetes, strawwe of
verbeurings, word egter wel as administratiewe optrede beskou en is dus aan geregtelike
hersiening onderworpe.
Sommige van die uitsluitings, al sou dit nie administratiewe optrede behels nie, is egter
kwesbaar, veral ten opsigte van ʼn grondwetlike aanslag, waar dit beskou kan word as
onregverdige beperkings ten opsigte van die reg op administratiewe geregtigheid. Die
grootste sukses hiervoor sal gevind word, waar lede van die uitvoerende gesag betrokke
is, en nie ten opsigte van die President nie. Hoewel die uitvoerende gesag nie deur die
Grondwet gedefinieer word nie, maak Artikels 83 en 84 van die Grondwet dit duidelik dat
die President die hoof van die uitvoerende gesag is.
Wanneer die definisie van administratiewe handeling in Artikel 1 van die Wet op die
Bevordering van Administratiewe Geregtigheid deeglik in oorweging geneem word, word
daar gou agtergekom dat kritiek nie sal ontbreek nie. Die definisie is eerstens te lomp en
bevat heeltemal te veel uitsluitings van owerheidsweë gesien. Dit is duidelik dat die frase
“regstreekse eksterne gevolge” die bestek van die grondwetlike gewaarborgde reg, vervat
in Artikel 33 van die Grondwet, beperk. Dit is verder te betwyfel of hierdie frase die
grondwetlike toets sal deurstaan. Anders gestel, is die vraag of die beperking van die
algemene reg op regverdige administratiewe optrede redelik en regverdigbaar is in ʼn oop
en demokratiese samelewing. Hierdie demokratiese samelewing word gebaseer op
menswaardigheid, gelykheid en vryheid. Die volgende aspekte is hier van toepassing,
naamlik die aard van die reg, die belangrikheid van die doel, die belangrikheid van die doel
van die beperkings, die aard en omvang van die beperking, die verband tussen die
beperkings en die doel daarvan, en ʼn minder beperkende wyse om die doel te bereik
(Artikel 36(1)). Dit kan geargumenteer word dat Artikel 33(3)(c), wat bepaal dat nasionale
wetgewing verorden moet word wat ʼn doeltreffende administrasie bevorder, so ʼn
beperking sanksioneer.
As die wetgewer die ongeregtighede van die verlede wou regstel en probeer om te
voorkom dat dit weer geskied, deur ʼn gewaarborgde grondwetlike reg op administratiewe
geregtigheid in die Grondwet in te bou, kan met reg gevra word, of die definisie van
administratiewe optrede nie die doeltreffendheid van hierdie oogmerk verydel het nie.
6. OPMERKINGS OOR ADMINISTRATIEWE GEREGTIGHEID IN DIE LIG VAN PAJA
Die bestek en toepassing van die beginsels van regverdige administratiewe optrede
(administratiewe geregtigheid) word bepaal deur die vraag of die handeling
administratiewe optrede is, al dan nie, en of die betrokke handeling deur ʼn staatsorgaan
verrig is. Die definisie van ʼn administratiewe handeling speel ʼn sleutelrol in die toepassing
van grondwetlike regte ingevolge Artikel 33 van die Finale-Grondwet en van PAJA. Wat
veral Artikel 33 aanbetref, het die howe die gemeenregtelike siening rakende