Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

522
veel klem op die begrip “administratiewe optrede” te plaas. Die wetgewer moet meer
aandag bestee om die definisie van administratiewe optrede te vereenvoudig, sodat dit
aanklank kan vind by die bepalings van Artikel 33 van die Grondwet, en nie die
grondwetlike reg van die individu beperk nie.
Wanneer die definisie van administratiewe optrede in Artikel 1 mooi bekyk word, kom ʼn
mens gou agter dat dit ook ander definisies as komponente bevat. Die volgende is ter
sprake: besluit, magtigende bepaling en nie-nakoming.
Volgens die definisie vroeër aangehaal, bevat administratiewe optrede “besluit” as
komponent. Daarom moet besluit oorweeg word. Aangesien besluit verwys na besluite
van administratiewe aard ingevolge ʼn magtigende bepaling, moet magtigende bepaling
van nader beskou word. Aangesien besluit ook ʼn nie-besluit impliseer, moet nie-nakoming
ook as definisie oorweeg word.
Uit die definisie van administratiewe optrede spruit sewe elemente voort, wat krities
bespreek is. Daar is gepoog om vas te stel of administratiewe geregtigheid, soos
geformuleer in Artikel 33 van die Finale-Grondwet, nie deur die definisie van
administratiewe optrede ingeperk is nie.
Die Wet op Administratiewe Geregtigheid is slegs van toepassing op natuurlike en juridiese
persone, wanneer hulle openbare funksies verrig, of ingevolge die bepalings van
magtigende wetgewing openbare magte uitvoer. Die openbare aard van die magte wat
uitgevoer word, is dus van belang. Daar het derhalwe ʼn verskuiwing plaasgevind vanaf
die ondersoek van die private of publieke aard van die persoon, na die private of publieke
aard van die magte of funksies wat uitgevoer word. Die vraag wat gevra kan word, is of
die magte of funksies wat uitgeoefen word, van openbare of publieke aard is. Indien wel,
is dit aan PAJA onderworpe.
Een van die hoofvereistes wat deur PAJA gestel word, is dat administratiewe optrede nie
die regte van ʼn persoon nadelig moet raak nie. Daar is in besonderhede gekyk na die
inhoud van hierdie frase, wat nou saamval met die vereiste van regstreekse eksterne
regsgevolge. Hierdie vereiste (dat die regte van enige persoon nie nadelig geraak moet
word nie) is een van die belangrikste aspekte in die definisie van administratiewe
handeling.
Oor die aspek van regte in die definisie, bestaan daar ʼn debat in die administratiefreg, wat
gewoonlik gekoppel is aan die teorieë van ontneming en vasstelling. Die ontnemingsteorie
is selfverklarend – regte word nadelig geraak, eers wanneer ʼn persoon van die een of
ander bestaande voordeel of reg ontneem word. Die gevolg van die vasstellingsteorie is
weer dat ʼn persoon wat sonder sukses aansoek doen om ʼn permit of voordeel wat hy of sy
nie voorheen gehad of geniet het nie, nie daarop aanspraak kan maak dat sy of haar regte
nadelig geraak is nie. Hierdie twee teorieë is veral ten opsigte van die sosio-ekonomiese