Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

505
met direkte of indirekte gelding van die Grondwet nie. Dit gaan eerder daaroor of die
implikasies sonder voorbehoud aanvaar moet word en of daar regsreëls en optrede is, waarop
die Handves nie toegepas behoort te word nie. Ons het veel eerder hier te doen met die uitleg
en toepassing van die Grondwet, as om te bepaal of dit nou juis slaan op die publiek- of
privaatreg. Daar word aangetoon dat Artikel 8(1) alle onsekerheid uit die weg ruim oor die
toepassing van die Handves op die gemenereg en gewoontereg. Omdat die Handves van
toepassing is op alle reg, is dit ook van toepassing op wetgewing, die gemenereg en
gewoontereg wat private verhoudings reël.
Uit die debat oor die horisontale toepassing van die Handves van Menseregte, word veral
aangetoon dat dit duidelik is dat die outonomie wat private persone na bewering in die
privaatreg geniet, nie deur die toepassing van die Handves bedreig word nie. In elk geval was
dit nog nooit absoluut nie. Dit is juis die reëls van die privaatreg wat perke stel aan die private
outonomie, om sodoende die regte van ander te kan erken om ʼn ordelike samelewing te
verseker. Daar word maar net met ʼn afwegingsproses te doen gekry.
Die volgende kriteria rakende horisontaliteit is in die proefskrif belig :
Die “equity”-begrip en Artikel 33 van die Grondwet.
Die besef dat publiekreg en privaatreg slegs verskillende reëls vir die regulering van
staatsorgane en privaat partye daarstel.
Die gawe om die teoretiese op die praktiese te kan toepas en dit as sodanig aan die
gemeenskap te kan voorhou.
Die onderskeid tussen reg en geregtigheid.
ʼn Korrekte begrip rakende die vervanging van die onderskeid tussen die publiek- en
die privaatreg.
3. ADMINISTRATIEWE GEREGTIGHEID EN DIE KONTRAKTEREG
Die invloed wat die toepassing van die Grondwet en die Handves van Regte het op die kontrak
en die kontrakteervryheid van die kontrakpartye is ondersoek. Die vraag is gevra of begrippe
soos “geregtigheid” en “billikheid” ʼn rol speel, wanneer die kontrak gesluit en/of afgedwing
word. Die aspek van die ontwikkeling van die gemenereg en ʼn moontlike weg beweeg van die
beginsel van pacta sunt servanda het ook aandag geniet.
Die gebied van die kontraktereg leen hom by uitstek daartoe dat kontrakpartye, wanneer daar
ʼn ooreenkoms gesluit word, grootliks sal staatmaak op beide partye se eerlikheid om
sodoende billikheid en geregtigheid in die hand te kan werk. Die gemenereg sal in samehang
met die Grondwet, op die gebied van die kontraktereg, sekerlik hervorm moet word. Die reg op
gelykheid kan veral hier ʼn vername rol speel om die inhoud van soepele norme, soos die goeie
trou en die openbare belang te bepaal.