Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

502
klousule in Artikel 33 vervat word. Daar moes seker gemaak word dat die wetgewer nie weer
in staat gestel word om die howe te kniehalter, wanneer dit kom by die hersiening van
owerheidsoptrede nie.
In die verlede is wetgewing deur amptenary letterknegtelik nagevolg en uitgevoer. Die
totstandkoming van veral die Finale-Grondwet het hier in die werksmilieu ʼn drastiese
verandering teweeggebring. Administratiewe geregtigheid is veral nou ʼn aspek waaraan die
amptenaar in die uitvoering van sy pligte aandag sal moet bestee. Korrekte owerheidsoptrede
word statutêr vasgelê in die Wet op die Bevordering van Administratiewe Geregtigheid, Wet 3
van 2000.
Die toepassing van die gedagte van die grondwetlike staat, of “rule of law” wat in die Interim- en
Finale-Grondwette tot stand gekom het, is ʼn wesenlike aanvaarding dat die politieke
oppergesag nou in die Grondwet gesetel is. Hierdie feit is van alle grootste belang, aangesien
dit aansluit by die invloed wat die Interim- en die Finale-Grondwette op die funksies en strukture
van die Suid-Afrikaanse staatsadministrasie het. Gesien in die lig van Suid-Afrika se historiese
staatsbestel, moet die Grondwet steeds gesien word as ʼn besondere produk wat ontstaan het
aan die hand van ʼn politieke konteks, en moet dit altyd so in gedagte gehou word.
Administratiefreg is ook nie ʼn geïsoleerde terrein van die publiekreg nie. Die algemene
beginsels onderliggend aan die administratiefreg word afgelei vanuit die konstitusionele reg.
Konstitusionele reg moet verder beskou word as die hoeksteen van enige publiekregsisteem.
Dit verskaf die beginsels en prosedures vir die totstandkoming van ʼn regering. Konstitusionele
reg hou hom besig met die skep van ʼn regering, terwyl administratiefreg betrokke is by die
administrasie van die regering.
Administratiewe geregtigheid kan in sowel ʼn prosedurele as ʼn substantiewe konteks verstaan
word. Prosedureel sal administratiewe geregtigheid reëls van billikheid, of die nakoming van
die reëls van natuurlike geregtigheid omvat (analoog aan die beginsel van “due process” in die
Amerikaanse Reg). In die substantiewe sin het administratiewe geregtigheid te doen met die
billikheid en rasionaliteit van ʼn uitslag, soos gesien volgens die persepsies van ʼn individu of die
gemeenskap.
Dit is deur die eeue heen tog opvallend dat die equity-beginsel die basis daargestel het vir
owerheidsoptrede en die invloed wat dit op die individu mag hê. Die algemene beginsels
onderliggend aan die administratiefreg word nog steeds afgelei van konstitusionele reg. Die
hoofoogmerk van administratiefreg is goeie administrasie, wat op verskillende maniere verkry
kan word, veral deur die vereiste van billikheid as hoofdoelwit daar te stel. Die waardes van
onbevooroordeeldheid en billikheid is wesenskenmerke van die administratiefreg.
Geregtigheid in die wye sin vereis dat optrede en versuim om op te tree deur ʼn openbare
orgaan, nie slegs wetlik goedgekeur moet word nie, maar ook moet voldoen aan die minimum
standaarde van geregtigheid en billikheid.