Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

499
wel vir die howe ʼn riglyn daarstel, wanneer wetgewing geїnterpreteer word, maar dat dit
nie voorskriftelik wil wees hoe die hof sy beslissing moet maak nie.
In verskeie hofbeslissings word ruimskoots verwys na algemene oorwegings van
regverdigheid en billikheid, byvoorbeeld met betrekking tot die uitleg van prosedure-reëls.
In die toonaangewende saak oor kontraktuele terugtreding, Nel v Cloete1000 verwys
appèlregter Wessels na die “inherente billikheid en praktiese nut van ʼn regsreël wat ʼn
terugtredingsreg aan ʼn skuldeiser verleen waar onredelike vertraging in die vervulling van
ʼn belangrike kontraktuele verpligting plaasvind.”
In hierdie proefskrif is gepoog om aan te dui dat Dicey se “Rule of Law” ʼn remming op die
spoedige ontwikkeling van die administratiefreg geplaas het. Die taak wat op ʼn moderne
sisteem van administratiefreg in Suid-Afrika opgelê word, is nie om ʼn gewilde vorm van
verantwoording uit te roei nie, maar eerder om dit te versterk. ʼn Handves van Regte sal lei
tot die bevordering van die taak. Dit sal verseker dat groter publieke deelname en beheer
oor die uitvoering van openbare mag daargestel word. Geregtelike hersiening en
administratiewe toesig van staats- en semi-staatsinstellings, wat poog om die sosiale
beleid te implementeer, moet só ontwerp word, dat dit die drie beginsels van demokrasie,
naamlik deelname, staatsgelykheid en onafhanklikheid, kan bevorder.
Administratiewe geregtigheid sal bevorder word deur die toepassing van Artikel 195 van
die Finale-Grondwet, sowel as PAJA. Die Grondwet voorsien wel riglyne hoe die
administratiefreg in ʼn toekomstige Suid-Afrika daar moet uitsien. Administratiewe
geregtigheid sal deur die toepassing van dié wetgewing in die praktyk verder tot uitvoering
gebring word. Die sleutelelemente “impartially, fairly, equitable and without bias” kom veral
voor in Artikel 195(1)(d) van die Grondwet, wat verwys na die manier hoe dienste gelewer
moet word. Artikel 195 van die Grondwet moet ook gesien word as ʼn oplossing om veral
Dicey se “Motion of accountability” aan te spreek.
In die bespreking van die begrip “administratiewe geregtigheid” is daar klem gelê op die
volgende:
(a) Die Engelse Reg, deur na Dicey se “Rule of Law” te verwys.
(b) Welke verbetering Artikel 195 van die Grondwet in die bevordering van
administratiewe geregtigheid daargestel het.
(c) Verskeie Engelsregtelike kommissies, wat ingestel was om administratiewe
geregtigheid te ondersoek en hoe hierdie begrip uitgebrei en bevorder is.
(d) Die audi alteram partem- en die nemo iudex-reëls en die toepassing daarvan as
reëls van natuurlike geregtigheid.
1000 1972(2) SA 150 (A).