Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

448
Artikel 36 bepaal dat die beperking van regte kragtens ʼn algemeen
geldende regsvoorskrif moet geskied. Dit word algemeen aanvaar dat die
uitdrukking “algemeen geldende regsvoorskrif” die gemenereg,
gewoontereg en wetgewing insluit. Daar is egter geen aanduiding of
wetgewing primêre en ondergeskikte wetgewing insluit nie. In die konteks
van die beperkingsbepaling wil dit voorkom of ondergeskikte wetgewing as
algemeen geldende regsvoorskrifte kwalifiseer, maar dat individuele
administratiewe optrede nie ingesluit is nie. Binne die konteks van Artikel
36 sal die beginsel van eweredigheid dus slegs op ondergeskikte wetgewing
van toepassing wees, dit wil sê, op ministeriële regulasies en proklamasies.
Dit word egter aan die hand gedoen dat die benadering wat die hof in
Roman v Williams NO gevolg het, sal bly geld. Die vereiste van
eweredigheid sal nie net vir die algemene administratiefregtelike verhouding
geld nie, maar ook vir die individuele verhouding. ʼn Soortgelyke benadering
word in die Engelse Reg gevolg.
Daar word ook aangevoer dat Artikel 6(2)(f)(ii)(dd) nie net voorsiening maak
vir rasionaliteitshersiening nie (in die sin dat irrasionele en arbitrêre besluite
ongeldig is), maar ook vir ʼn eweredigheidstoets. Administratiewe optrede
wat nóg gepas, nóg nodig is om die doel gestel in die magtigende bepaling
te bereik, is met ander woorde, oneweredig. Insgelyks sal die
administratiewe optrede oneweredig wees, as die nadeel wat aan die
individu berokken is, oneweredig tot die wins vir die gemeenskap is.
Hoe kan ʼn mens vasstel of daar aan die rasionaliteits- en
eweredigheidsvereistes voldoen is? Soos reeds genoem, moet die
vierledige rasionaliteitstoets, vervat in PAJA, toegepas word Daarvolgens
moet die volgende benadering gevolg word :
• Die gepastheid van die administratiewe handeling moet bepaal word,
deur die doel van die uitoefening van die bevoegdheid (Artikel
6(2)(f)(ii)(aa) en die doel waarmee die optrede verrig is, vas te stel.
Hierdie vasstelling is objektief en beteken dat die administrateur die
mees gepaste maatreël moet kies om die gewenste doel te bereik.
• Wanneer die verskillende gepaste maniere om die doel te bereik
bepaal is, moet die administrateur dié een kies wat die minste nadeel
vir die individu wat geraak word meebring (in die geval van die
regulerende maatreëls), of vir die gemeenskap in die algemeen (in die
geval van bevooroordelende maatreëls).
• Daar moet ʼn behoorlike balans (ewewig) wees tussen die voordele en
nadele van die doel wat bereik word deur die verrigting van die
betrokke administratiewe handeling. Die benadeling vir die individu of