Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

447
• die grondwetlike reg op regverdigbare administratiewe optrede die
vereiste van eweredigheid tussen middel en doel omvat,
• die rol van die howe nie meer beperk is tot ʼn ondersoek van die manier
waarop die besluit geneem is nie, maar ook die wese en meriete van
die besluit insluit,
• die toets van regverdigbaarheid objektief is en dat die besluit objektief
gemotiveer kan word aan die hand van die drie vereistes van
gepastheid, nodigheid en eweredigheid,
• die regverdigbaarheidstoets ʼn redelikheidstoets is,
• administratiewe optrede eerstens aan die vereistes van gepastheid,
nodigheid en eweredigheid moet voldoen, en daarna aan die vereiste
van regverdigbaarheid in verhouding tot die redes wat verskaf is en dat
• die doel van die besluitnemende liggaam bepaal moet word, ten einde
gepastheid en nodigheid te evalueer.
In die Carephone-saak het die hof gesê dat daar ʼn aantal beslissings van
die Hoë Howe, is wat aantoon dat die uitwerking van die administratiewe
geregtigheidsbepaling is dat die bestek van die geregtelike hersiening van
administratiewe optrede verbreed word. Die haak waaraan hierdie
uitgebreide bestek hang is volgens die hof, die grondwetlike bepaling dat
administratiewe optrede regverdigbaar moet wees met betrekking tot die
redes wat daarvoor verskaf is. Die bepaling voer ʼn vereiste van rasionaliteit
in die meriete of resultaat van die administratiewe besluit in. Dit strek verder
as die blote prosedurele onbehoorlikheid as ʼn hersieningsgrond, of
irrasionaliteit bloot as bewys van prosedurele onbehoorlikheid.
Waarnemende regter-president Froneman het voorts gesê dat daar al baie
formulerings was van hierdie soort substantiewe rasionaliteit wat van
administratiewe besluitnemers verwag word, soos “reasonableness,
rationality, proportionality and the like”.
Dit ly geen twyfel nie dat die beginsel van eweredigheid deur Artikel 36 van
die Grondwet (die beperkingsbepaling) in ons reg ingevoer is. 914
Die beperkingsbepaling sluit dus spesifiek die vereiste van eweredigheid in,
deurdat ʼn beperking redelik en regverdigbaar moet wees, en sekere
spesifieke faktore in ag geneem moet word. Hierdie faktore – naamlik die
aard van die reg, die belangrikheid van die doel van die beperking, die aard
en omvang van die beperking, die verband tussen die beperking en die doel
daarvan, en minder beperkende wyses om die doel te bereik, maak die
elemente van die beginsel van eweredigheid uit.
914 Sien Regter Chaskalson se behandeling van die beperkingsklousule in S v Makwanyane 1995(3) SA 391 (CC) op 463.