Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

435
Artikel oor administratiewe geregtigheid en die Wet strek egter verder as die
gemeenregtelike beginsels. Dit sal dus interessant wees om te sien of so ʼn eerlike
of foutiewe misbruik van mag as mala fides binne die betekenis van Artikel 6(2)(e)(v)
van die Wet beskou sal word.
Aangesien bona fides betrekking het op die administrateur se subjektiewe
gesindheid, word daar by mala fide-optrede vermoed dat hy of sy geweet het dat die
optrede onregmatig (ongeldig) was, maar nietemin voortgegaan het om die
handeling te verrig.
Goeie trou (bona fides) is ʼn gesindheid wat alle administratiewe aktiwiteit deursuur.
Indien die administrateur te kwader trou handel, kan daar nie gesê word dat hy of sy
voldoen het aan die vereistes van regmatigheid, of administratiewe legaliteit nie.
In die gemenereg word die vraag dikwels gevra of ʼn administratiewe handeling in
elke opsig geldig en nogtans mala fide kan wees. Wat belangrik is, is dat indien
daar aan al die vereistes vir administratiewe geldigheid voldoen is, die
administrateur se gesindheid (of dit bona fide of mala fide is), irrelevant is. As die
handeling daarenteen ongeldig is weens die nie-nakoming van een of meer van die
vereistes, kan die administrateur se kwade trou of onregmatigheid ʼn verswarende
uitwerking hê. Die subjektiewe gesindheid is dan egter nie die oorsaak van die
ongeldigheid nie.
In sommige sake het die howe bevind dat die amptenaar mala fide gehandel het,
selfs in gevalle waar daar geen skuld was nie. 883 Hierdie tipe mala fide-optrede sal
dan betrekking hê op ernstige pligsversuim, wat te goeder trou gepleeg is. Die mala
fides kom dus neer op ʼn soort indirekte bewustheid van onregmatigheid – die
versuim om aan die wetlike vereistes te voldoen was so blatant, dat die amptenaar
moes geweet het, of behoort te geweet, het dat die handeling ongeldig was.
In die gemenereg is die volgende belangrike gevolge gekoppel aan opsetlike,
kwaadwillige nie-nakoming van die vereistes vir geldige administratiewe optrede
(mala fide-optrede):
• Indien ʼn Wet vereis dat interne regsmiddele uitgeput moet wees, voordat die
hof vir geregtelike hersiening genader kan word, maak die mala fideverontagsaming
van regsvereistes deur ʼn amptenaar of administratiewe
liggaam hierdie vereiste nietig. ʼn Verontregte party het gevolglik ʼn
onmiddellike reg op geregtelike hersiening, ondanks die feit dat die interne
regsmiddele nie uitgeput is nie.
883 Leach v Secretary for Justice, Transkeian Government 1965(3) SA 1 (OK).