Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

428
Ongeoorloofde doel sal nie ter sprake kom, wanneer die administrateur geen
keuse of diskresie het nie – die sogenaamde ministeriële handeling. In sulke
gevalle kom ongeoorloofde doel nie ter sprake nie, omdat daar nie van die
administrateur verwag word om sy of haar eie oordeel te gebruik nie.
Die gebruik van ʼn bevoegdheid vir ʼn ongeoorloofde doel kom ook nie ter
sprake in die geval van geregtelike administratiewe handeling nie, omdat die
doel van sulke handelinge regtens onbesproke is – die doel waarmee dit
verrig word, is bo verdenking. ʼn Party mag dus nie die geregtelike
administratiewe handeling bevraagteken, op grond daarvan dat dit vir ʼn
ongeoorloofde doel verrig is nie, want regsekerheid vereis dat die doel van
geregtelike administratiewe handelinge nie bevraagteken kan word nie.
Wiechers stel dit soos volg :
“Samevattend kan daar gesê word dat die vereiste van verwesentliking
van die geoorloofde doel nie op sensuur van administratiewe ‘moraliteit’
dui nie, maar dat dit wel slaan op bewustelike nastrewing deur die
administratiewe orgaan van ʼn ongeoorloofde doel en dat die
bewustelike nastrewing van so ʼn doel in die uitwerking en gevolge van
die handeling kenbaar gemaak moet word.” 863
4.6.2 UITOEFENING VAN ʼn BEVOEGDHEID WEENS ONGEOORLOOFDE
BEWEEGREDES OM DIE OOGMERK VAN DIE REG TE VERYDEL (IN
FRAUDEM LEGIS)
In die verlede het die howe verkeerdelik die uitoefening van ʼn
administratiewe bevoegdheid weens ʼn ongeoorloofde beweegrede
gelykgestel aan fraus legis. So, byvoorbeeld, het die hof in Van Eck NO and
Van Rensburg NO v Etna Stores864 die volgende gesê :
“To profess to make use of a power which has been given by statute for
one purpose only, while in fact using it for a different purpose, is to act in
fraudem legis.”
Fraus legis kom neer op opsetlike ontduiking van die bepalings van ʼn Wet
deur skuiwergate daarin te gebruik. Dit is dus ʼn bedrieglike ontduiking van
die bepalings van die wet.
863 Wiechers, 1984:265. Vir verdere voorbeelde uit gewysdes, waar bevoegdhede vir 'n ongeoorloofde doel gebruik is, sien Rikhoto v East Rand
Administration Board 1983(4) SA 278 (WLD); Mackeson v Minister of Information, Immigration and Tourism and Another 1980(1) SA 747 (ZR); University
of Cape Town v Ministers of Education and Culture (House of Assembly and House of Representatives) 1988(3) SA 203 (K); Basson v Provincial
Commissioner (Eastern Cape), Department of Correctional Services 2003(4) BLLR 341 (LC); 2003 JOL 10780; Thatcher v Minister of Justice and
Constitutional Development and Others 2005(1) ALL SA 373 (C); Seodin Primary School and Others v MEC of Education, Northern Cape and Others
2006(1) ALL SA 154 (NC).
864 1947(2) SA 984 (A).