Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

422
(c) Die reg op prosedureel billike administratiewe optrede moet ʼn ruim vertolking
geniet. Die vertolking moet so wees dat dit aan die individue die volle
omvang van hulle fundamentele regte verleen. 852
(d) Die beginsels van billikheid moet in ooreenstemming met die gees van die
Grondwet toegepas word. 853
In die saak Governing Body Mikro Primary School and Another v Minister of
Education, Western Cape and Others854 het prosedurele billikheid aan die hand van
Artikel 6(2)(c) van PAJA onder bespreking gekom. Die applikant was die
beheervoerende liggaam van die Mikro Primêre Skool, waar besluit is om 41
skoolkinders weg te wys, aangesien die skool ʼn Afrikaansmedium skool was. Na
die besluit geneem is, het die tweede respondent, die Hoof van die
Onderwysdepartement van die Wes-Kaapse Administrasie, ʼn direktief uitgereik
waarin die skool versoek is om die skoliere in Engels te onderrig. Appèl is
aangeteken na die eerste respondent, wat die appèl afgewys het. Die applikante
bring toe ʼn hersieningsaansoek en versoek die hof om die tweede respondent se
direktief ongeldig te verklaar. Die direktief is deur die applikant, met verwysing na
PAJA op twee gronde teëgestaan. Een van die gronde van die aansoek is
gebaseer op die feit dat die afwysing van die appèl prosedureel onbillik was.
Die struikelblok was dat die eerste respondent geweier, of versuim het om die
applikant se prokureurs die geleentheid te bied om verdere getuienis en meriete vir
oorweging voor die eerste respondent te plaas. Nieteenstaande die versoeke tot
voorlegging, en sonder kennisgewing aan die prokureurs en die applikant om hulle
appèl te versterk, het die eerste respondent die appèl van die hand gewys. Die
respondente se argument was dat die appèl nie uitgebrei kon word nie, aangesien
daar ʼn tydsprobleem was, omdat die skole in Januarie moes heropen.
Die hof was van mening dat die dringendheid wat geskep is, naamlik dat die skole
sou heropen, aan die administrateur (1ste respondent) se eie toedoen te wyte was,
en dat dringendheid nie in die pad van prosedurele billikheid moes staan nie.
Volgens bladsy 522 E – H van hierdie saak, beslis die hof soos volg :
“Had [the relevant information] been allowed to be placed before the first
respondent before he had decided against the appeal, he might have decided
852 Sien Van Huysteen No v Minister of Environmental Affairs and Tourism 1995(9) BCLR 1191 (K). Hierdie vertolking “(should) avoid the austerity of
tabulated legalism” (1214). Die hof het, met ander woorde, bevind dat howe by die vertolking van die reg op prosedurele billikheid nóg geforseer nóg
beperk (“constrained”) word deur vroeëre beslissings met betrekking tot die bestek van natuurlike geregtigheid (1212 J-1213A). Die hof het dit soos volg
verduidelik op 1212: “Apart from the fact that I do not agree that the rules of natural justice in our law are limited to the audi alteram partem and the nemo
iudex in sua causa rules, I do not think that one can regard section 24(b) (of the interim Constitution) as codifying the existing law…. It is not entirely clear in
England whether natural justice is “but a manifestation of a broader concept of fairness” or whether natural justice” applies to ”judicial decisions” and “a duty
to act fairly” exists in “administrative or executive determinations”.
853 In Jenkins v Government of the Republic of South Africa 1996(8) BCLR 1059 (TK) het die regter akkoord gegaan met die beslissing van Van Huysteen
NO v Minister of Environmental Affairs and Tourism 1996(1) SA 283 (K), 1995(A) BCLR 1191 (K) dat die uitleg van die reg op prosedureel billike
administratiewe optrede ruim vertolk moet word.
854 2005(3) SA 504 (C).