Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

4.3 UITSONDERINGS VERLEEN DEUR ARTIKEL 2 VAN PAJA
361
Algehele vrystellings van die bepalings en vereistes van PAJA word verleen deur
Artikel 2 van die Wet. Dit is ironies genoeg, teenstrydig met die dominante tema van
prosedurele billikheid vervat in Artikel 33 en PAJA.
Die hof in die Jansen van Rensburg-saak hierbo genoem, was duidelik in sy
bevinding dat dit hier handel oor die aard van die bevoegdheid wat uitgeoefen word
en dat dit nie gaan oor die identiteit van die party wat optree nie. Die Departement
van Justisie het egter ʼn ferm standpunt ingeneem teen die verlening van vrystellings
van die bepalings van PAJA. Aansoeke om vrystellings word nie aangemoedig nie.
ʼn Toegangsroete vir die vermyding van PAJA is reeds ingevolge Artikel 3(4) van
PAJA geskep. Dit is verstaanbaar hoekom die Department van Justisie hierdie
houding inneem, aangesien vrystellings wat buite die trefwydte van Artikel 3(4) val,
slegs in uitsonderlike gevalle toegestaan sal word. Indien Artikel 3(4) korrek
toegepas word, is dit onverstaanbaar waarom daar enigsins van die
uitsonderingsklousule gebruik gemaak moet word.
4.4 PROSEDURELE BILLIKHEID MET VERWYSING NA REGSPRAAK
Wanneer die regspraak rakende Artikel 3 van PAJA van naderby beskou word, is dit
duidelik dat die howe aandag gegee het aan verskeie vereistes.
In die saak van Mafongosi and Others v United Democratic Movement and Others758 is die applikante ontslaan as raadslede van die United Democratic Movement.
Hierdie ontslag is deur die raadslede teengestaan. Die applikante het sonder ʼn
regsverteenwoordiger by die verhoor opgedaag. Die verhoor is gevolglik deur die
voorsittende beampte vir slegs ʼn week uitgestel, wat volgens die applikante
prosedureel onbillik was. Die kort uitstel van die verhoor het ʼn groot invloed gehad
op die applikante se vermoë om verteenwoordig te word.
Waarnemende hoofregter Jafta beslis soos volg :
758 2003(1) ALL SA 441 (TK); 2003 JOL 10607.
“It is ….. axiomatic that the presiding officer was bound to adopt and follow a
procedure that comply with constitutional standards of administrative justice
based on the well-known common law principles. Although the common law
does not confer a right to legal representation upon those affected by an
administrative decision, where such right has been given common sense
dictates that the beneficiary of such right would be entitled to its full enjoyment
without hindrance from the decision-maker who should afford the affected party
the opportunity to exercise the right. The right to legal representation is