Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

Artikel 39 stel vir die howe ʼn riglyn daar wanneer wetgewing geïnterpreteer word, maar is
nie voorskriftelik oor hoe die hof sy beslissing moet maak nie.
“Equity” vorm deel van die wyer begrip “administratiewe geregtigheid”. Vanaf die
Romeinse tyd, met die filosofie van onder andere Plato, Aristoteles en Cicero oor die
begrip “billikheid” (equity) het daar verskeie teorieë betreffende die begrip ontstaan en
maak dit nou nog deel uit van filosofiese denke van die Suid-Afrikaanse reg.
Enige ontwikkeling in die reg moet voldoen aan die vereistes van die Grondwet en moet
die gees, omvang en oogmerke van die Handves van Menseregte bevorder. In die kader
van die administratiefreg, met spesifieke verwysing na billike administratiewe optrede, sal
Artikel 172 van die Grondwet (bevoegdhede van howe in Grondwetlike aangeleenthede)
die ontwikkeling van regsbeginsels bevorder. Hierdie bepaling plaas ʼn plig op die
Grondwetlike Hof en ander Hoë Howe om ongrondwetlike wetgewing en administratiewe
optrede ongeldig te verklaar.
Die natuurregteorie het dikwels ook in die Engelse Reg gedien as bron vir
regsontwikkeling. Die impak van die teorie het nie geheel en al verdwyn nie, al het die
teorie menigmaal gekwyn, maar die oogmerke en leerstukke gebaseer op die teorie het
van tyd tot tyd verskyn en herleef. ʼn Voorbeeld hiervan is die "Rule of Law" en die
oogmerke van die Handves van Menseregte. Al twee het ten doel om die individu op ʼn
billike en regverdige manier te behandel.
Met die hantering van menseregte, soos vervat in die Grondwet, mag die
gelykheidsgedagte nie in ʼn spanningsverhouding met billikheid verkeer nie.
In die saak van S v Ismael 47 word soos volg opgemerk :
“Justice is a distinctively human concept and does not belong to the animal world. All
men by their nature are lovers of justice. It is because injustice is intolerable that
humanity, over the centuries, have developed systems of law designed to secure that
there will be, as far as possible, justice between man and man and between man and
the community to which he belongs.”
Die historiese perspektiewe hierbo gestel, is steeds van belang vir die idéé van
geregtigheid en moet ʼn fundamentele oogmerk van die reg bly.
47 1965(1) SA 452 (N) by 459 E.
23