Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

323
4.4 GEMAAK DEUR ʼn STAATSORGAAN OF DEUR ʼn PRIVAAT
PERSOON/ENTITEIT IN DIE UITVOERING VAN STAATSMAGTE
Wanneer administratiewe optrede ontleed word, moet daar eerstens bepaal word
welke entiteite bevoeg is om administratiewe optrede uit te voer.
Daar moet op hierdie element van die definisie gelet word, aangesien dit verwys na
die persoon wat die administratiewe optrede uitvoer, en nie na die aard van die
administratiewe optrede, of na die gevolge of effek daarvan nie. 710
Dit is verder ʼn oorvereenvoudiging om te sê dat administratiewe optrede die
handeling van die publieke administrasie is. Administratiewe optrede kan ook deur
persone/entiteite geleë buite die kader van ʼn publieke orgaan of publieke
administrasie uitgevoer word. Dit is egter duidelik dat administratiewe optrede
nagekom moet word deur ʼn staatsorgaan, of ʼn natuurlike juridiese persoon in die
uitvoering van publieke magte of die nakoming van publieke funksies.
In die gemenereg kan ʼn aantal vrae gevra word om te bepaal of ʼn liggaam of
orgaan as ʼn staatsorgaan geklassifiseer kan word, en sluit byvoorbeeld die
volgende vrae in :
Ontleen die liggaam sy bevoegdhede aan wetgewing?
Is die liggaam of orgaan deel van ʼn staatsdepartement, soos byvoorbeeld die
Departement van Finansies of Onderwys?
Verrig die liggaam of orgaan openbare pligte en funksies?
Het die liggaam of orgaan die bevoegdheid om hierdie openbare pligte en
funksies te verrig?
Die probleme wat uit die gebruik van verskillende terme ten opsigte van
“staatsorgaan” voortspruit, is grotendeels deur Artikel 239 van die Finale-Grondwet
uit die weg geruim.
Hierdie omskrywing lui soos volg :
“Staatsorgaan beteken -
(a) enige staatsdepartement of administrasie in die nasionale, provinsiale of
plaaslike regeringsfeer, of
(b) enige ander funksionaris of instelling -
(i) wat ingevolge die Grondwet of ʼn provinsiale Grondwet ʼn
bevoegdheid uitoefen of ʼn funksie verrig, of
710 Die Wet op die Bevordering van Administratiewe Geregtigheid definieer “administratiewe optrede” soos volg: “any decision … by (a) an organ of state,
when - (i) exercising a power in terms of the Constitution or a provincial constitution, or (ii) exercising a public power or performing a public function in terms
of any legislation; or (b) a natural or juristic person, other than an organ of state, when exercising a public power or performing a public function”.