Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

303
In die gemenereg is daar ʼn wyer interpretasie verleen aan die begrip “administratiewe
handeling”. Die gemenereg het die klem laat val op die orgaan wat die handeling uitgevoer
het. Indien dit nie ʼn administratiewe orgaan was nie, is daar ondersoek ingestel of die
handeling wat die liggaam uitgevoer het, nie juis aan hersiening blootgestel moes word nie.
Dit het veral plaasgevind in die dissiplinêre proses van veral sportliggame.
Wat die gemenereg aanbetref, sou enige van die volgende handelinge daarop dui dat ʼn
owerheidsorgaan die handeling uitgevoer het en dat dit aan hersiening deur die howe
onderwerp moes word :
• Word die liggaam in die lewe geroep en beheer deur middel van wetgewing?
• Voer die liggaam wetgewende handelinge uit?
• Is publieke befondsing een van die bronne van die liggaam?
• Hoort die liggaam tuis onder die beheer van ʼn erkende openbare gesag?
• Rus daar ʼn verpligting op die liggaam om in publieke belang op te tree?
Dit is derhalwe duidelik dat die gemenereg ʼn wye betekenis aan die begrip
“administratiewe handeling” verleen het. In die verlede, voor die inwerkingtrede van die
Interim-Grondwet in 1994, is die hersiening van owerheidsoptrede as belangrik geag, en is
die beginsels van hersiening so wyd as moontlik toegepas. Owerheidsoptrede is al hoe
meer deur die howe onder die vergrootglas geplaas. Selfs die optrede van privaatliggame
het nie die aandag van die howe ontglip nie. Die howe het selfs so ver gegaan as om ook
prerogatiewe magte te hersien. 649
Maar hoe ver het die hersieningsbevoegdhede van die howe nou eintlik gestrek? Die
howe se beperkingsmeganisme was nie om die definisie van hersieningsbevoegdheid te
verklein nie, soos wat duidelik na vore gekom het uit die hersiening van selfs die handeling
van privaatliggame. Die howe het gebruik gemaak van die klassifikasieproses van die
funksies, om seker te maak dat hersieningsgronde verskillend, of glad nie, toegepas is,
afhangende met welke administratiewe optrede ʼn mens te doen gehad het.
Administratiewe handelinge was gekategoriseer as wetgewend, judisieel, quasi-judisieel en
suiwer administratiewe handelinge. Die klassifikasieproses is ook hewig gekritiseer. 650
Daar was byvoorbeeld geen gronde vir hersiening van onredelikheid vir suiwer
administratiewe handelinge nie. Redelikheidstoetse is vuriglik toegepas op “wetgewende”
en “judisiële” administratiewe handelinge. So kon slegs “quasi-judisiële” handelinge op
grond van die reëls van natuurlike geregtigheid aan hersiening onderwerp word.
Die twee grondwette en die Wet op die Bevordering van Administratiewe Geregtigheid het
egter vir ons ʼn totale klemverskuiwing wat “administratiewe optrede” betref,
649 Sien in die verband Hoexter, 2000:501-2.
650 Baxter, 1984:344. Schreiner Judge of Appeal in Pretoria North Town Council v A1 Ice Cream Factory 1953(3) SA 1 (A) 11A-B warned against such
categorisation. Corbett Chief Justice in Administrator Transvaal v Traub 1989(4) SA 731 (A) questioned the effectiveness of such categorisation. Milne
Judge of Appeal in South African Roads Board v Johannesburg City Council 1991(4) SA 1 (A) 12B-D declared that this categorisation exercise is not an
easy one.