Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

3.2 DIE WET OP DIE BEVORDERING VAN TOEGANG TOT INLIGTING, 2 VAN 2000
294
Die vorige grondwetlike bedeling is gekenmerk deur die groot mate van
geheimhouding wat op grond van parlementêre wetgewing ten opsigte van ʼn wye
verskeidenheid aangeleenthede gegeld het. 634
Baxter spel die implikasies van die regsposisie soos volg uit :
“Secrecy is an undoubted cause of maladministration, yet it still permeates
many facets of the administrative process. The perennial avalanche of official
reports and statistics tends to conceal the fact that much information of real
importance is withheld from the public. This is particularly true in South Africa.”
635
Beide Artikel 23 en Artikel 32 van die Interim en Finale-Grondwet het hierdie posisie
ingrypend verander.
Die Wet op Bevordering van Toegang tot Inligting is ingevolge Artikel 32(2) van die
Finale-Grondwet aangeneem. Die vraag wat gevra kan word, is of hierdie Wet
grondwetlik verantwoordbaar is. Wanneer na laasgenoemde gekyk word, is daar
basies drie aspekte waarvan die regstaatlikheid debatteerbaar is.
(i) Is daar ʼn mate van terugwerkendheid in die Wet te bespeur?
(ii) Het die Wet ʼn reg aan die staat verleen om inligting van ʼn privaatliggaam te
bekom, en wat is die gevolge van sodanige “reg”?
(ii) Wat is die rede waarom die Wet nie op sekere liggame van toepassing is nie.
3.2.1 TERUGWERKENDHEID
Artikel 3 van die Wet bepaal soos volg “
“Hierdie Wet is van toepassing op -
a) ʼn rekord van ʼn openbare liggaam; en
b) ʼn rekord van ʼn privaatliggaam,
ongeag wanneer die rekord ontstaan het.”
Die implikasie van hierdie bepaling is tweeledig. In die eerste plek het hierdie
bepaling tot gevolg dat Artikel 32 van die Grondwet direkte horisontale
toepassing geniet. 636 In die tweede plek is dit uit die bewoording van hierdie
634 Vergelyk in dié verband Du Plessis, 1986:288 vir 'n ontleding van die toepaslike statutêre voorskrifte wat destyds van toepassing was.
635 Baxter, 1984:233.
636 Sien die vroeëre hantering van die horisontale/vertikale toepassing van die grondwet.