Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

intervene only when and to the extent that they cannot avoid it. It is now, as section
33 begins to bite and as the Act begins to be applied, that the Courts must set the
right tone and achieve the right balance ... and that means constructing an appropriate
theory of defence.” 606
282
Dit is duidelik dat parlementêre soewereiniteit nou iets van die verlede is. In die plek
daarvan is daar ʼn Grondwet met ʼn Handves van Menseregte en Artikel 33 wat
administratiewe geregtigheid waarborg. In ʼn groot mate sal bogemelde daartoe bydra om
regverdiging te verleen aan administratiefregtelike hersiening.
Artikel 33, net soos Artikel 24 van die Interim-Grondwet, verskaf ʼn nuwe grondslag op
grond waarvan regters die bevoegdheid verkry om in administratiewe besluitneming in te
meng. Die howe hoef nie meer terug te val op gemeenregtelike hersieningsgronde, soos
handelinge wat ultra vires gepleeg is nie. Regters beroep hulle nou op die grondwetlike
leerstuk van legaliteit en op grondwetlike verpligtinge om gewaarborgde regte in die
Grondwet te interpreteer, toe te pas en te handhaaf. ʼn Mandaat vir regterlike hersiening
word aan regters verleen deur Artikel 33(3) van die Grondwet, asook die Wet op die
Bevordering van Administratiewe Geregtigheid. Gevolg word aan grondwetlike regte (die
Engelse weergawe stel dit as “to give effect to”) gegee deur voorsiening te maak vir
hersiening deur die howe, of onafhanklike en onpartydige tribunale. 607
Voor die verskyning van beide grondwette, het die howe inherente jurisdiksie ingevolge die
gemenereg gehad om administratiewe besluite tersyde te stel of dit te korrigeer. Die howe
het ook die bevoegdheid gehad om verklarende bevele, sowel as interdikte, toe te staan.
Die gevolge van die Finale-Grondwet (en so ook die Interim-Grondwet) is die
konstitusionalisering van regterlike hersiening.
Daar kan veral verwys word na Artikel 38 van die Grondwet, wat onder die op skrif
“Afdwinging van Regte” soos volg bepaal :
“Iemand in hierdie Artikel genoem, het die reg om ʼn bevoegde hof te nader en aan te
voer dat daar op ʼn reg in die Handves van Menseregte inbreuk gemaak is of dat so ʼn
inbreukmaking dreig, en die hof kan gepaste regshulp verleen, met inbegrip van ʼn
verklaring van regte.”
Artikel 172(1) verskaf riglyne aan die howe wanneer ʼn grondwetlike aangeleentheid
oorweeg word. Artikel 172(2) bepaal soos volg :
606 Hoexter, 2002:28-29.
607 Henderson, 1998:346 beskryf die nuwe grondwetlike leerstuk van ultra vires soos volg:“By expressly empowering the courts to control administrative
action the Constitution explains why the courts are entitled to control that action. The ultra virus doctrine lends a logical explanation of that empowerment by
explaining how the courts control administrative action. A court is liable to recognise a ground of judicial control where an administrative actor has not
respected, protected, promoted or fulfilled a requirement of the constitutionality principle, whether reflected in the Administrative Justice Act or not. Such
recognition occurs only where the administrative actor has operated outside the law and the Constitution and the administrative action is ultra vires. The
doctrine is as comprehensive as the Constitution will allow, and although it is the Constitution itself which now provides the courts with the political ‘licence
for judicial review’, the doctrine still provides a logical explanation of how the courts control administrative action.”