Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

280
onderdaan verkeerdelik uitgeoefen is, sal die hof nie die besluit hervorm nie, maar die
aangeleentheid terug verwys na die orgaan om dit te heroorweeg.
Streng gesproke kom administratiewe geregtigheid ter sprake by die nie-judisiële sy van
die regering, naamlik staatsdepartemente, statutêre tribunale en rade. Die 1983-Grondwet
het geen verwysing bevat rakende administratiewe geregtigheid nie. Alhoewel
administratiewe geregtigheid nie pertinent vermeld is nie, moet onthou word dat
administratiewe geregtigheid in die verlede, deel uitgemaak het van die administratiefreg
en wel deur interne wyses van kontrole. Dit is duidelik dat geregtigheid wel bevorder was
by wyse van die reëls van natuurlike geregtigheid.
Sommige skrywers, soos L. Boulle, was van mening dat administratiewe geregtigheid
onderskeidelik ʼn prosedurele en ʼn substantiewe kant vertoon het. Volgens Boulle omvat
administratiewe geregtigheid reëls vir billikheid en die nakoming van die reëls van
natuurlike geregtigheid (analogaan aan die American due process). Wat die substantiewe
sy betref, het administratiewe geregtigheid te doen met billikheid en rasionaliteit. 601
Boulle is van mening dat dit grootliks aanvaar word dat politieke en administratiewe
prosesse en nie die howe nie, die kern moet vorm om publieke administrasies meer
toerekenbaar te maak. 602
Andersyds stel Baxter die beginsels van natuurlike geregtigheid gelyk aan die plig om billik
op te tree. Hy is voorts van mening dat sowel die reëls van natuurlike geregtigheid as die
plig om billik op te tree, in prosedure vervat moet word. Dit moet nie uitgebrei word na die
kern van ʼn besluit nie, aangesien dit billikheid met redelikheid sal verwar. 603
Daar is reeds op die wyses van administratiewe verantwoordelikheid (administrative
accountability) voor die inwerkingtreding van die huidige Grondwet gewys. Hoewel daar
geen Wet bestaan het wat administratiewe verantwoordelikheid georden het nie, is die
nodige resultate tog bewerkstellig, veral deur regterlike hersiening en die toepassing van
die reëls van natuurlike geregtigheid.
2. GEREGTELIKE HERSIENING INGEVOLGE DIE FINALE-GRONDWET
Dit is duidelik dat die rol wat regters as “waghonde” ten aansien van administratiewe
optrede speel, ʼn drastiese verandering ondergaan het na die inwerkingtreding van die
Interim en Finale-Grondwette.
601 Sien Boulle, 1986: 137 & 1993:138.
602 Boulle, 1986:139.
603 Baxter, 1984:596.