Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

273
van die pers weens laster deur nalatigheidsaanspreeklikheid vervang het. Die vervanging
het nie in die eerste plek plaasgevind omdat grondwetlike waardes die vervanging
genoodsaak het nie, maar omdat die gemeenregtelike lasterreg deur die invoer van
nalatigheidsaanspreeklikheid op sigself ʼn behoorlike balans bewerkstellig tussen die reg
op die goeie naam en die reg op vryheid van uitdrukking, selfs al word hierdie regte ook as
grondwetlike waardes beskou.
In die lig hiervan behoort die beginsels wat reeds in die regspraak met betrekking tot
byvoorbeeld die vasstelling van die regsplig wat op die staat kan rus om persone teen
aanranding deur derdes te beskerm, steeds as vertrekpunt te dien.
Die Konstitusionele Hof het sekerlik die korrekte benadering in die Carmichele-saak
gevolg. Die toepassing van die Handves van Menseregte op die deliktereg kan
ondersteun word. Dit verskaf die grondslag vir die gesonde wisselwerking tussen de lege
lata delikte-regsbeginsels en die de lege ferenda-rol wat die gees, strekking en oogmerke
van die Handves op hierdie regsgebied moet speel.
Dit is dus duidelik dat die toepassing van Menseregte horisontale sowel as vertikale
toepassing geniet. Aan die begin van die afdeling is daar na die aanhaling van Marinus
Wiechers verwys, waar hy verklaar dat die bestaan en die groei van die publiekreg gesien
moet word as ʼn inbreukmaking op die grondslae van gelykheid en wilswysheid waarop die
privaatreg berus en dat die publiekreg beskou word as ʼn uitsonderingsreg, of erger, ʼn
bedreiging vir die privaatreg.
Dit is duidelik dat die ontwikkeling van die publiekreg, en veral administratiewe
geregtigheid, ʼn groot impak het op die gebied van die privaatreg.
Die rol wat billikheid op die gebied van die kontraktereg speel, en veral die aanval op die
pacta sunt servanda-beginsel, wat vir eeue al in die kontraktereg toegepas is, is ʼn
sprekende voorbeeld van hoe die publiekreg in die afgelope paar jare ontwikkel het. Die
impak van die administratiefreg op die gebied van privaatreg is duidelik te bespeur.
Op die gebied van die kontraktereg, werk die staat en die privaatsektor tans nou saam en
kom gesamentlike aksies in verskeie vorme voor. Veral op die gebied van die kontraktereg
speel regmatigheid, redelikheid en prosedurele billikheid ʼn groot rol. Op die gebied van
die deliktereg, sal die ontwikkeling van die gemenereg wel plaasvind. Met die uitgewysde
gesag wat reeds die lig gesien het, is dit egter duidelik dat die howe nie lukraak net
sommer die gemenereg sal ontwikkel nie. ʼn Voorbeeld hiervan is die hantering van die
actio de pauperie as deliksremedie. Groter ontwikkeling sal wel plaasvind ten opsigte van
onregmatigheid. Norme soos boni mores sal deeglik deur die Howe oorweeg moet word.
Billikheid, redelikheid en regmatigheid sal op die voorgrond geplaas word waar deliktuele
eise teen die staat ingestel word, veral waar partye in hulle Handvesregte benadeel is. Op
die gebied van die deliktereg moet in gedagte gehou word dat Artikel 33 ook self met groot