Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

272
In Faircape Property Developers (Pty) Limited v Premier, Western Cape stel die hof dit
soos volg aangaande ʼn verbreking van ʼn statutêre verpligting : 592
“It is well established that in general terms the question whether there is a legal duty to
prevent loss depends on a value judgement by the Court as to whether the plaintiff’s
invaded interest is worthy of protection against interference by culpable conduct of the
kind perpetrated by the defendant. The imposition of delictual liability (as Prof Honore
has pointed out) thus required the Court to assess not broad or even abstract
questions of responsibility, but the defendant’s liability for conduct described in
categories fixed by the law.
This process involves the Court applying a general criterion of reasonableness, based
on considerations of morality and policy, and taking into account its assessment of the
legal convictions of the community and now also taking into account the norms, values
and principles contained in the Constitution. Overall, the existence of the legal duty to
prevent loss ‘is a conclusion of law depending on consideration of all the
circumstances of the case’ …. In deciding whether a statutory provision grounds a
claim in damages the determination of the legal convictions of the community must
take account of the spirit, purport and objects of the Constitution ….”
Hierdie benadering word uitdruklik ook in die Carmichele-saak toegepas. 593 Die hof doen
aan die hand dat die toepassing van die Handves van Menseregte op die deliktereg in
casu tot gevolg kan hê dat dié element duideliker en wyer omskryf sal word. Skuld en
juridiese kousaliteit sal ook ʼn belangriker aanspreeklikheidsbegrensingsrol behoort te
speel. Maar ʼn behoorlike toepassing van die delikselemente, soos regters Ackermann en
Goldstone uitwys, behoort ook die vrees vir die ongebreidelde uitbreiding van veral
Staatsaanspreeklikheid (Polisie en staatsaanklaers) te besweer.
Die herwaardering van veral die inhoud van onregmatigheid kan volgens die
Konstitusionele Hof tot gevolg hê dat bestaande begrippe en norme óf vervang óf uitgebrei
en verryk word deur die waardesisteem wat in die Grondwet beliggaam word. Die proses
van vervanging en verryking van bestaande norme moet egter met omsigtigheid hanteer
word. Daarom word aan die hand gedoen dat by die uitoefening van hierdie
vervangingsproses, die algemene beginsels wat reeds met betrekking tot die redelikheids
– of boni mores (regsoortuigings van die gemeenskap)-kriterium vir deliktuele
onregmatigheid uitgekristalliseer het, steeds ook in die lig van dié gees, strekking en
oogmerke van die Handves – as prima facie-aanduiding beskou kan word van die
redelikheid al dan nie van ʼn handeling. 594 National Media Limited v Bogoshi595 is ʼn goeie
voorbeeld vir hierdie standpunt, waar die Hoogste Hof van Appèl strikte aanspreeklikheid
592 2000(2) SA 54 (K) 64-67.
593 Sien bladsy 963A-B van die Carmichele-saak.
594 Vgl Neethling et al, 2002:23; Neethling, 1998:69.
595 1998(4) SA 1196 (HHA).