Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

264
Laasgenoemde benadering is soortgelyk aan die benadering wat in Suid-Afrika gevolg
word, maar net in ʼn ander konteks.
Wat Suid-Afrika betref, wys die saak van Z, hierbo vermeld, in hoe ʼn mate sosiale
welsynverskaffing ook ʼn konteks is waar aspekte rakende ʼn reg tot lewe, sekuriteit en
waardigheid aanleiding kan gee tot deliktuele aanspreeklikheid waar regeringsinstansies
versuim om hul pligte na te kom. 574
Daar moet ook in gedagte gehou word dat deliktuele aanspreeklikheid, deur byvoorbeeld
die Polisie, opgedoen kan word buite die kader van die alledaagse verpligting van
misdaadvoorkoming. In die Skotse saak van Gibson v Strathclyde Police575 het die hof
beslis dat die polisie wel ʼn regsplig sou hê in die uitvoering van hulle siviele/burgerlike
pligte. In dié geval het die polisie nagelaat om die veiligheid van padgebruikers te
verseker, waar ʼn polisiebeampte veiligheidsbeheer toegepas het by ʼn brug wat deur ʼn
rivier weggespoel is, en die wag toe onttrek is. As gevolg van die onttrekking van die
polisiebeampte, het ʼn motoris in die rivier beland en verdrink.
Wanneer die Suid-Afrikaanse posisie vergelyk word met verwysing na Carmichele, met die
van die Verenigde Koninkryk en Europa, kan die vraag gevra word of Artikel 2 (reg tot
lewe) van die Europese Hof van Menseregte nie tog in die Osman-saak toegepas moes
gewees het nie? Na die Osman-saak blyk dit dat die Engelse howe tog ook ʼn verandering
in benadering teweeggebring het. Dit was vir hulle makliker haalbaar om ʼn regsplig te
plaas op Polisie en plaaslike owerhede, veral in deliktuele eise waar fisieke leed
voortgespruit het weens nalatigheid aan die kant van die amptenary. Hiervolgens lyk dit of
die Osman-saak vandag deur die Engelse Howe anders beslis sou word.
Hierdie siening word veral ondersteun deur die Engelse Hof van Appèl in die saak van D v
East Berkshire Community Health NHS Trust. 576 Die hof volg die beslissing in die Z-saak
en bevind dat daar ingevolge Artikel 6 van die Europese Hof van Menseregte nie ʼn
regsplig gerus het op die gesondheidsowerheid nie. Daar word verder beslis dat die
House of Lords se bevinding in X v Bedfordshire County Council voldoende beperk was
deur daaropvolgende gesag en die verpligting wat daar jeens kinders bestaan, maar dat
die feite gedui het op aanspreeklikheid ingevolge die Human Rights Act van 2 Oktober
2000. 577
574 Hier dink ons veral aan Artikels 28(1)(b),(c) en (d) van die Grondwet – Elke kind het die reg – (b) op gesinsorg of ouerlike sorg, of op gepaste
alternatiewe sorg wanneer die kind uit die gesinsomgewing weggeneem word; (c) op basiese voeding, skuiling, basiese gesondheidsorgdienste en
maatskaplike dienste; (d) om teen mishandeling, verwaarlosing, misbruik of vernedering beskerm te word.
575 1999 SC 429.
576 2003(4) ALL ER 796 (CA).
577 Lord Phillips bevind:“Given the obligation of the local authority to respect a child’s convention rights, the recognition of a duty of care to the child on the
part of these involved should not have a significantly adverse effect on the manner in which they perform their duties. In the context of suspected child
abuse, breach of duty of care in negligence will frequently also amount to a violation of Article 3, or Article 8. The difference of course, is that those
asserting that wrongful acts or omissions occurred before October 2000, will have no claim under the Human Rights Act. This cannot, however, constitute a
valid reason of policy for preserving a limitation of the common-law duty of care which is not otherwise justified. On the contrary, the absence of an
alternative remedy for children who were victims of abuse before October 2000 militates in favour of the recognition of a common-law duty of care once the
public policy reasons against this have lost their force. It follows that it will no longer be legitimate to rule that, as a matter of law, no common-law duty of
care is owed to a child in relation to the investigation of suspected child abuse and the initiation and pursuit of care proceedings. It is possible that there will