Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

258
Feenstra verwys byvoorbeeld na die rol wat Hugo de Groot (Grotius) in die
teoretiese begronding van hierdie actio in die reg van sy tyd (eerste helfte van die
17de eeu) gespeel het :
“besonderes Verdienst, dass es ihm zum ersten male gelingt, die actio de
pauperie und die in Justinians Institutionem gennanten Quasi-Delikte unte einem
einheitlichen dogmatishen Gesichtspunkt zu erfassen, indem er füreinem
eintheitlichen dogmatischen Gesigchtspunkt zu erfassen, indem er fürsamliche
Tatbestande eine objective qualifizierte, auf Beweisschivierichkeite beruhende
Haftung annimimt.” 555
De Groot het dus die vordering van ʼn benadeelde teen die eienaar van
skadeveroorsakende mak diere in dieselfde kategorie geplaas as die vorderinge wat
afgedwing kon word deur die toepassing van die aksie teen die iudex qui litem suam
fecit, die actio de deiectis vel effusis, die actio de posito vel suspenso en die actio de
damno aut furto adversus pautas caupones stabularios. Hierdie klassifikasie spreek
verder boekdele oor die teoretiese grondslag wat De Groot aan die aanspreeklikheid
van die eienaar van die dier wou toedig.
Hochstein wys daarop dat mens hier met risiko-aanspreeklikheid te make het, wat
geregverdig word deur die bewysnood van iemand wat skade gely het weens die
handelinge en gebeure wat as “quasi-delikte” bekendstaan.
ʼn Tweede verweer wat geopper is, was dat Alicia, die Brahmanvers, nie contra
naturam sui generis opgetree het nie, omdat hierdie vereiste sou beteken dat die
betrokke bees se optrede vergelyk moet word met dié van die gemiddelde
Brahmanvers, naamlik die beesras waaraan sy behoort, en nie met dié van verse
van beeste in die algemeen nie. Getuienis is gelei dat die Brahmanras meer
senuweeagtig is as ander rasse. Die logika agter hierdie argument is voor die hand
liggend. 556
Die hof bevestig die gevestigde reël soos dit in ons regspraak neerslag vind,
naamlik dat die toets immers nie afgestem is op ʼn spesifieke spesie van die genus
nie, maar op normale optrede van diere behorende tot die betrokke genus. 557
Die appellant het ook op akademiese kritiek gesteun. 558
555 Feenstra, 1971:100.
556 1927 AD 310 by 485 G-H van die hofverslag. “Wat kan u sê oor die temperament van 'n Brahman, veral in vergelyking en met betrekking tot ander
beesrasse? Die Brahman, al wil ons dit nie as Brahmantelers die woord, ons gebruik glad nie die woord nie, ons wil dit nie eers hoor nie, die woord “wild”.
Daardie woord “wild” is verkeerdelik na vore gebring, want die Brahman is 'n senuweeagtige bees, 'n baie meer intelligente bees as ander rasse, veral as
jou Bostaurusse, want hy is 'n bos indicus en jou bos indicusse in die algemeen is beeste met meer intelligensie en meer van 'n senuweestelsel, 'n
gevoelige senuweestelsel”.
557 Hierdie reël berus op onaanvegbare gesag soos O’Callaghan v Chaplin 1927 AD 310; SAR&H v Edwards 1930 AD 3; Solomon and Another NNO v De
Waal 1972(1) SA 575 (A) 582 A-E.
558 Van der Merwe, 1967 bevestig die bestaan van hierdie uitleg van die Contra Naturam-vereiste in ons regspraak, dog spreek hom krities daaromtrent uit:
“What this boils down to, effectively, is the judicial creation of the ‘reasonable cow’ or ‘reasonable duck’ as a criterian to determine the owner’s liability. The
absurdity inherent in this form of anthropomorphism hardly needs to be elaborated upon.”