Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

255
ten tyde van skadevergoeding, en nie op die tydstip van litis contestatio nie, aanspreeklik
gehou word. 550
Om vandag suksesvol met die Actio de Pauperie te kan ageer, moet die benadeelde die
volgende kan aantoon dat :
(a) die verweerder die eienaar van die dier was op die tydstip van skadeveroorsaking;
(b) die dier contra naturam sui generis (anders as ʼn “ordentlike dier van sy soort)
opgetree het;
(c) die dier sponte sua feritate commota (uit innerlike boosaardigheid) opgetree het; en
(d) dat die benadeelde of sy beskadigde eiendom regmatig aanwesig was op die plek
waar skade aangerig is.
Dit is ʼn uitgemaakte saak dat die hantering van die actio de pauperie deur die primêre en
sekondêre Suid-Afrikaanse bronne relatief probleemloos geskied het.
In die Loriza Brahman-saak is die Hoogste Hof van Appèl die geleentheid gebied om
opnuut te besin oor die sinvolheid van een van die oudste aksies van ons reg insake
onregmatige daad. Die appellant sou van meet af met ʼn unieke aanslag kom om hierdie
stewig gevestigde gemeenregtelike regsmiddel te laat kantel.
2.1 VERWERE DEUR DIE APPELLANT GEOPPER
Op appèl na die Hoogste Hof van Appèl is namens die appellant beweer dat die
actio de pauperie geen bestaansreg meer in ons reg gehad het nie, onder andere
omdat dit ʼn primitiewe vorm van absolute aanspreeklikheid behels het, die vereiste
van contra naturam sui generis tot groot verwarring en teenstrydighede gelei het, dit
nie logies verantwoordbaar was nie en dit tot onbillike resultate kon lei. Die
appellant se tweede verweer was dat Alicia nie contra naturam opgetree het nie,
omdat haar optrede nie met alle ander verse van die genus beeste vergelyk moes
word nie, maar met dié van die gemiddelde Brahmanvers, wat ʼn meer
senuweeagtige ras as ander beesrasse is.
2.2 DIE HOF SE HANTERING VAN DIE VERWERE
Appèlregter Olivier bevestig dat die actio de pauperie die toepaslike aksiegrond is
en gee dan ʼn bondige oorsig van die moderne Suid-Afrikaanse literatuur en resente
regspraak, wat die toepassing van hierdie regsmiddel te lande bevestig. Hy meld
dat die regsmiddel figuurlik gesproke so oud soos die berge is, want dit het sy
oorsprong in die Romeinse Twaalftafelwet van ongeveer 450 v C. Van die vroegste
tye af het menige juris van die Romanistiese tradisie die geleentheid aangegryp om
die actio de pauperie, of aspekte daarvan, te bespreek.
550 Sien ook Van der Merwe, 1970:53, na aanleiding van die O’Callaghan-saak 1927 AD 310 op 322.