Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

538 Ayr Harbour Trustees v Oswald 1883(8) AC 623.
539 Triggs v Staines Urban District Council 1969(1) CH 10.
540 1997(2) SA 799 (W) 803.
250
3.2.5.2 ʼn STAATSORGAAN MAG NIE SY TOEKOMSTIGE
DISKRESIONÊRE BEVOEGDHEID AAN BANDE LÊ NIE.
Dit is ʼn algemene beginsel in die Suid-Afrikaanse administratiefreg
dat ʼn administratiewe gesagsorgaan nie sy diskresionêre
bevoegdheid aan bande mag lê nie, maar wel die vryheid moet
behou om sy diskresionêre bevoegdheid uit te oefen. Dit bring mee
dat die administratiewe liggaam nie ʼn rigiede houding kan inslaan
hoe sy diskresie uitgeoefen moet word nie, aangesien dit sou
meebring dat die liggaam nie sy aandag aan die saak bestee het
nie. Hierdie algemene beginsel is ook op kontrakte van toepassing.
ʼn Owerheidsorgaan mag nie ʼn kontrak aangaan wat nie
versoenbaar is met die behoorlike uitvoering van die
owerheidsorgaan se bevoegdheid en verpligtinge nie. Die orgaan
mag nie sy bevoegdheid aan bande lê nie, want dié moet altyd in
openbare belang optree.
Wat is die uitwerking indien die staat wel sy diskresionêre
bevoegdheid aan bande gelê het? Die Engelse Reg stel dit
duidelik :
“where a substantial part of the consideration provided by a
public body under a contract is a promise which is an unlawful
fetter on its discretion, in case of statutory authorities the
whole contract is void. It is unenforceable against the
authority 538 and it is unenforceable by the authority .”539
Ons howe het ook bevind dat ʼn gesagsorgaan nie kontraktueel sy
diskresionêre bevoegdheid aan bande mag lê nie. In Southern
Metropolitan Substructure v Thompson 540 is beslis dat ʼn plaaslike
owerheid homself nie kontraktueel aan bande mag lê nie, om te
verhoed dat sy diskresie uitgeoefen word soos deur wetgewing
bepaal. Die uitsluitlike doel van ʼn plaaslike owerheid is om sy eie
vryheid te bewaar om in elke saak te beslis soos die openbare
belang dit vereis.
Alhoewel die algemene reël is dat staatsinstansies nie bevoeg is om
hul diskresionêre bevoegdhede aan bande te lê nie, is daar geen
twyfel dat daar wel staatskontrakte aangegaan word wat die staat
se diskresionêre bevoegdheid aan bande lê. Daar kan egter ook