Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

247
Die verhouding is een van ongelykheid, aangesien die uitoefening van
staatsgesag die staat in ʼn hoër posisie vis-a-vis die individu, administratiewe
liggaam of orgaan plaas. In teorie bring dit mee dat die publiekregtelike
verhouding beheer voer oor die staatsorgane en individue of tussen
regeringsinstansies inter se. Die privaatregverhouding is andersins een van
gelykheid.
Daar is reeds hierbo vermeld dat die grondwetlike reg van gelykheid in ʼn
privaatregtelike kontraktuele verhouding nie veel hond haar-af gemaak het as
ʼn verweer wat deur ʼn “benadeelde” party tot die kontrak geopper word nie.
Wat die argument van gelykheid/ongelykheid van die publiek-/
privaatregverhouding behels, strook dit veral nie waar daar met die
sogenaamde administratiewe kontrak, ofte wel staatskontrak, te doen gekry
word nie.
Dit is algemene praktyk dat die staat ook privaatregtelike ooreenkomste kan
sluit, waar beide partye tot die ooreenkoms op gelyke voet met mekaar
verkeer. Hier word die ooreenkoms op konsensus tussen die partye gesluit
en die staat oefen geen staatsgesag uit nie. Die administratiewe ooreenkoms
openbaar egter privaat-en publiekregtelike eienskappe. Die ooreenkoms
neem ʼn privaatregvorm aan, maar besit nog ʼn publiekregtelike element,
aangesien die staat met ʼn mate van gesag optree. ʼn Belangrike vraag kan
nou gevra word of die administratiewe ooreenkoms ook onderhewig is aan
regterlike hersiening op dieselfde manier as waaraan administratiewe
handelinge onderhewig is.
Tradisioneel het hersiening nog altyd te doen gehad met die vasstelling of die
administratiewe handeling geldig is. Dit is soos om vir die howe te vra of die
administratiewe handeling regmatig was, of om te bepaal of die handeling
prosedureel billik en redelik was.
ʼn Duidelike voorbeeld ter illustrasie hiervan word gevind by die
dienskontrakte in die arbeidsreg. Hier het die howe aanvaar dat sekere
publiekregtelike beginsels, veral die toepassing van die reëls van natuurlike
geregtigheid (procedural fairness), van toepassing was op die dienskontrak
tussen die staat en die werknemers. 535
535 Sien in die verband Administrator Transvaal v Zenzile 1991(1) SA 21 (A); Administrator Natal v Sibiya 1992(4) SA 532 (H); Toerien v De Villiers No
1995(2) SA 879 (C) en Claude Neon Limited v Germiston City Council 1995(3) SA 710 (W), waar die howe 'n wyer benadering gevolg het ten opsigte van
die toepassing van die administratiefreg beginsels op ooreenkomste gesluit deur die Staat.