Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

239
ongrondwetlikheid erken as vasstelling van openbare beleid nie, maar dat daar
reeds ʼn waarde-afweging gemaak is tussen pacta sunt servanda en goeie trou (ten
opsigte van ʼn ongedifferensieerde verwysing na onbillikheid).
Riglyne het vir howe gekristalliseer om in soortgelyke gevalle na te volg, behalwe
waar daar omstandighede bestaan wat op verdere aanpassing dui. Die Brisley-saak
bevestig, na aanleiding van Sasfin, dat dié beginsel ʼn fondasie daargestel het vir die
hantering deur die howe van ʼn ongedifferensieerde beginsel van goeie trou of
onderlinge billikheid, en dat die howe op analoë sake waar feitlike veranderlikes
ingevolge die kontraktereg voorkom dieselfde beginsel kan toepas om tot ʼn korrekte
beslissing te kom. Gevolglik sal daar nie verskillende beslissings deur die howe
gegee word waar veral te doen gekry word met ʼn nie-veranderingsklousule nie. ʼn
Vraagstuk wat uit die Brisley-saak na vore gekom het, was die feit dat die hof nie
goeie trou gedefinieer het nie, maar dit slegs as onderliggende waarde erken het.
Die hof het slegs beslis dat howe hulle moet verlaat op grond van billikheid en
geregtigheid in die loop van regskepping. Die regter se individuele persepsies sal
hier ʼn belangrike rol speel. Die fundamentele regte soos vervat in die Handves van
Menseregte, is ook in die algemeen en ongedefinieerd geformuleer. Dit vereis
steeds dat die howe in meer besonderhede die regte sal vorm en ontwikkel.
Van insiggewende belang is die steun in die Afrox-saak vir appèlregter Cameron se
stelling in die Brisley-saak aangaande die funksionering van die regte tot gelykheid,
vryheid en waardigheid as steunpilare vir die algemene erkenning in ons
kontraktereg vir die vryheid en afdwinging van die ooreenkoms. Die Grondwet
verlang nie net die erkenning van kontraktuele vryheid nie, maar ook dat die
kontraktereg ʼn raamwerk daar sal stel waarvolgens die bevoegdheid om te
kontrakteer sal bydra om ons selfrespek en waardigheid uit te brei, eerder as om dit
te verminder. Wanneer waardigheid in oënskou geneem word, kan daar tereg na
Immanuel Kant se beskouing verwys word. 526 Waardigheid omvat die inherente
waarde van die individu, asook die voortvloeiende beginsel dat ʼn mens nie as ʼn
blote voorwerp hanteer moet word nie. Nieteenstaande die waarde wat daar in die
kontraktereg aan waardigheid verleen word, moet ons konsep van waardigheid self
bepaal word, deurdat ʼn individu nie sal “act contrary to the equally necessary self
esteem to others, as human beings, that is, he is under obligation to acknowledge,
in a practical way, the dignity of humanity in every other human being”. 527 Die
uitbouing van die implikasies wat die grondwetlike reg tot waardigheid in die
kontraktereg inhou, is egter nie ʼn maklike aangeleentheid nie.
526 Kant, 1996:209. Sien ook Kant se formulering van die Kategoriese Imperatief : “Act in such a way that you always treat humanity, whether in your own
person or in the person of any other, never simply as a means, but always as a means to an end”.
527 Kant, 1996:209.