Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

233
relevante gedeeltes van die privaatregsisteem dienooreenkomstig hervorm word.
Ons gemenereg is geskoei op bronne van leerstellings, soos byvoorbeeld die
historiese bronne en judisiële beslissings, wat tot ʼn groot mate die gemenereg in
Suid-Afrika omvat. Dit bied ʼn wye reeks tegniese oplossings, waarvolgens keuses
gemaak kan word sodat dit ooreenstem met die vereistes van die Grondwet en die
konseptuele struktuur van ons reg.
Hierdie laasgenoemde benadering is duidelik te bespeur in die Janse van Rensburgsaak,
asook in die saak van Phame (Pty) Limited v Paizes, 515 waar daar ʼn
uitgebreide en omvattende studie gedoen is met betrekking tot die historiese bronne
en uitgewysde gesag. Op grond van billikheidsoorwegings baseer appèlregter
Holmes uitdruklik die hof se siening op die wyer begrip van die dictum et
promissum-konsep. Hier was daar ʼn duidelike bewys dat ʼn behoefte ontstaan het
om die historiese bronne te ontwikkel, sodat daar weg beweeg kan word van die
histories-positivistiese benadering na ʼn plaaslike benadering.
Waar die gemenereg ontwikkel word, moet die howe dit net nie só doen dat dit
regsonsekerheid bewerkstellig nie. Voorgestelde oplossings moet eerder getoets
word aan die hand van die deeglik gevestigde caveat teen jaloerse judisiële
regskepping en die noodsaak om sulke probleemgebiede eerder na die wetgewer te
verwys, veral waar regulering deur wette noodsaaklik is.
2.5 DIE IMPAK VAN DIE HANDVES VAN REGTE OP DIE KONTRAKTEREG.
Uit bostaande besprekings is dit duidelik dat alle aspekte van kontraktuele
leerstukke nie verder ontwikkel moet word nie. ʼn Stap vorentoe is gegee nadat die
hof in die Afrox-saak beslis het dat die gemenereg self op die gebied van die
kontraktereg ontwikkel moes word. Die indruk kan wel geskep word dat die
ontwikkeling van die gemenereg, veral waar privaat partye in ʼn kontraktuele
verhouding tot mekaar te staan kom, in ʼn geringe mate ontwikkel het. Die resultaat
van die bogemelde gewysdes dui daarop dat kontraktuele gemenereg weldra die
konstitusionele monstering deurstaan het. Die stelling kan egter gemaak word dat
die rol van Artikel 9(1) van die Grondwet, wat handel oor gelykheid, egter gering
behoort te wees aangesien min ooreenkomste aangegaan word waar die partye op
ʼn gelyke voet met mekaar meeding. ʼn Voorbeeld hiervan is die welbekende
verbruikersooreenkomste.
Christie is wel van mening dat die probleem van gelyke onderhandeling tussen
partye oorkom kan word met stelreëls soos caveat subscriptor, die reëls wat handel
oor vrywaringsklousules, asook die aangaan van kontrakte contra preferentem. 516
515 1973(3 )SA 397 (AD).
516 Christie, 1998:paragraaf 3H11. Sien ook Goldberg v Carstens 1997(2) SA 854(C) op 860B-E in verband met Artikel 35(3) van die Interim-Grondwet.