Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

231
weer. In wese kom dit daarop neer dat die meerderheid regters retrospektiewe effek
toegeken het aan regterlike vasstellings van die reg. Andersyds het die minderheid
regters ooreengekom dat die foutiewe regsreël nie goed was nie en verander moes
word, maar besluit het tog dat verandering deur die wetgewer gemaak moes word
en nie die howe nie. Indien die howe dié funksie sou vervul, het die minderheid
gevoel dat dit sou lei tot grootskaalse verwarring rakende die beperkingsperiode wat
toegepas moes word en gevolgskade in kommersiële en ander transaksies. Die
uitwerking van die beslissing en die gevolge op soortgelyke sake wat nie op daardie
stadium voor die howe gedien het nie, sou te kompleks wees om juis opgeneem te
word in die regstelsel as suiwer juridisiële verandering van die reg.
Voormalige appèlregter Michael Corbett510 het verwys na die behoefte van die
regbank om die algemene norme en waardes van die gemeenskap te identifiseer en
toe te pas. Waar die reg toegepas moet word, moet die regbank die “living voice of
the people” in die ontwikkeling van die reg word. ʼn Meer alledaagse benadering sal
wees dat die regter wat soekend is in watter rigting die reg moet ontwikkel, eerder
antwoorde hiervoor sal vind in die riglyne wat verskaf word deur regsbronne.
Ander bronne wat geraadpleeg kan word in die regters se pogings om die
gemenereg te ontwikkel of uit te brei, is te vinde in akademiese geskrifte en
vergelykende reg in ander regstelsels. Die regters kan ook die werke van die
wetgewers raadpleeg, waar huidige wetgewing veral die verlangde beleid uitspel, of
werke van die Regskommissie, wat aanduidend is dat heersende reg hervorming
moet ondergaan.
Verandering in die huidige norme kan ook ʼn belangrike rol speel in die ontwikkeling
van die gemenereg. Erkenning moet verleen word aan die belangrike rol wat die
sogenaamde “open-ended standards” speel as beweegrede om die gemenereg te
ontwikkel in antwoord op die vereistes gestel in die Grondwet. Ook moet
oorwegings van billikheid en geregtigheid nie uit die oog verloor word nie, aangesien
die norme ʼn meer direkte en onmiddellike invloed kan hê op die substantiewe
kontraktereg.
Die nakoming van die vereistes gestel in die Grondwet, sal nie sommer meebring
dat die gemenereg tersyde gestel word, waar dit in stryd met grondwetlike regte is
nie. ʼn Minder drastiese maar tog verwante vorm van ontwikkeling van die
gemenereg sal wees waar regters bestaande regte of beginsels uitbrei om
voorsiening vir nuwe situasies te maak, om sodoende ʼn onaanvaarbare
inbreukmaking op fundamentele regte te verhoed.
510 Sien Corbett, 1987:67; Du Bois, 2000:48.